Isteksizlik Nedenleri

Cinsel işlev ile ilgili problemler, sık görülen ancak nadiren tedaviye başvurulan sağlık sorunlarının başında gelir. Sağlıklı bir cinsel yaşam, ancak kişinin fiziksel ve duygusal yönden sağlıklı olmasıyla mümkün olabildiğinden, yaşanabilecek çeşitli sorunlar cinsel yaşamı da olumsuz etkileyebilir. Bu doğrultuda, kadınlarda çeşitli nedenlerle ortaya çıkan cinsel sorunlardan biri cinsel isteksizliktir.

Cinsel İsteksizlik Nedir?

Cinsellik, bireylerin başka bir kişi veya kişilerle cinsel olarak ilişki kurmasına verilen isimdir. Bir başka kişiyle cinsel anlamda ilişki kurmak için hissedilen istek ve dürtüye ise libido adı verilir. Kişi, kendi libido seviyesine göre cinsellikle ilgili aktivite, düşünce veya fantezilere ilgi duyar ve bu seviyede bir cinsel yaşama sahip olur. Çeşitli nedenlerle libido seviyesinde düşüş yaşanması sonrasında, kişinin cinselliğe olan isteği azalabilir. Bu ise sağlıklı bir cinsel yaşamın sürdürülebilmesine engel olur.

Kişinin günlük yaşamında deneyimlediği olaylar veya sorunlara bağlı olarak, libido seviyesi dönem dönem farklılık gösterebilir. Bu durum sağlıklı bireylerde normal olarak kabul edilir. Ancak, cinselliğe dair istek kaybının olağandan uzun sürmesi ve bu durumun kişide bedensel, duygusal veya sosyal yönden olumsuz etki yaratması durumunda, kronik ve tıbbi olarak incelenmesi gereken bir cinsel isteksizlik söz konusu olur.

Kadınlarda Cinsel Uyarılma Bozukluğu Nedir?

Cinsel uyarılma, cinsel tepki döngüsünün ikinci aşaması olarak kavramsallaştırılır. Cinsel aktivite için hem fiziksel hem de zihinsel olarak hazır olma anlamına gelir. Vücutta cinsel ilişkiye hazırlanmak için fizyolojik değişiklikler meydana gelir.

Cinsel uyarılma bozukluğu olan kadınların cinselliğe karşı ilgisi çok azdır ya da yoktur. Cinsel uyarıma fiziksel olarak yanıt vermezler. İlginin azalması ve cinsel olarak uyarılma yeteneğindeki azalma, kadının yaşına ve ilişki süresine bağlı olarak değişebilir. Cinsel ilgi eksikliği ve cinsel olarak uyarılamama, yalnızca kadınları rahatsız ediyorsa ve cinsel deneyim boyunca ilgi yoksa, bir bozukluk olduğu kabul edilir.

Azalmış cinsel uyarılma subjektif, genital ve kombine olarak kategorize edilebilir. Klinik temelli bu kategoriler şu şekilde ayırt edilir:

• Subjektif: Kadınlar, fiziksel genital tepki meydana gelmesine rağmen, herhangi bir cinsel genital veya genital olmayan bir uyarıcıyla (öpüşme, dans etme, fiziksel uyarım gibi) uyarılma hissetmez.
• Genital: Subjektif uyarılma, genital olmayan uyarıma yanıt olarak ortaya çıkar ancak genital uyarıma yanıt olarak oluşmaz. Bu bozukluk, tipik olarak menopoz sonrası kadınları etkiler. Bu durumda genital cinsel hassasiyet azalır.
• Kombine: Herhangi bir cinsel uyarıma yanıt olarak öznel uyarılma yoktur veya düşük seviyededir. Kadınlarda fiziksel genital uyarılma meydana gelmez.

Kadınlarda Cinsel İsteksizlik Nedenleri Nelerdir?

Erkeklerde temel eşey hormonu testosteron ve türevleri iken, kadınlarda bu hormonlar östrojen ve progesterondur. Bu eşey hormonlarının yanında, her iki cinsiyette böbreküstü bezlerinden salgılanan, androjen türevi hormonlar da libido düzeyini etkiler. Testosteron hormonu da bir androjen türevi olduğundan, erkeklerdeki libido düzeyi kadınlardan farklılık gösterir. Belirli durumlar veya hastalıkların varlığında ise cinsellik isteğinde, yani libidoda, düşüş görülür. Erkeklerde cinsel isteksizlik olduğu gibi kadınlarda da meydana gelebilir. Kadınlarda cinsel isteksizliğin en sık görülen nedenleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Cinsellikle ilgili sorunlar: Cinsel aktivite esnasında ağrı hissetme, kanama, orgazm olamama veya vajinismus, vajinal kuruluk gibi cinsel fonksiyon bozukluklarının varlığında kadınlarda libido düşüklüğü görülebilir.
• Psikolojik problemler: Depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklara sahip kişilerde cinsel isteksizlik gözlemlenen semptomlar arasında olabilir.
• Hormonal düzensizlikler: Düzensiz âdet döngüsü sebebiyle, gebelik ve emzirme dönemlerinde ya da çeşitli hastalıklar nedeniyle hormon seviyeleri değişen kişilerde cinsel istek problemleri meydana gelebilir.
• İlişki sorunları: Partnerler arasında iletişim problemleri yaşanması veya güven tesis edilememesi gibi sorunlar nedeniyle cinsel isteksizlik baş gösterebilir.
• Kronik hastalıklar: Şeker hastalığı, yüksek tansiyon, kalp damar hastalıkları, obezite, artrit, hipotiroidi, anemi, endometriozis gibi kronik hastalıklara sahip kişilerde cinsel fonksiyon bozukluklarıyla beraber libido düşüklüğü oluşabilir.
• İlaç yan etkisi: Antidepresanlar, antipsikotikler veya narkotik ağrı kesiciler gibi ilaçların kullanımında yan etki olarak cinsel isteksizlik görülebilir.
• Yaşam tarzı: Dengesiz beslenme, kötü uyku alışkanlığı, sigara ve alkol tüketimi, düzenli egzersiz yapmama gibi kötü alışkanlıklara sahip kişilerde cinsel isteksizlik sıklıkla izlenir.
• Yaşlanma: Kadınlarda hormon dengesi yaşa bağlı olarak değişim gösterdiğinden, özellikle menopoz ve sonrası dönemde üreme organlarındaki değişimlerle birlikte cinsel isteksizlik ortaya çıkabilir.
• Cerrahi tedavi: Başta kadın üreme sistemine yönelik olarak olmak üzere çeşitli nedenlerle operasyon geçiren hastalarda, tedavi sonrası cinsel isteksizlikle karşılaşılabilir.

Kadınlarda Cinsel İsteksizlik Belirtileri Nelerdir?

Cinsel isteksizlik şikâyeti sübjektif olarak değerlendirilse de belirli koşullara sahip hastalarda libido düşüklüğü klinik olarak ele alınması gereken derecede olabilir. Bu anlamda; aşağıdaki belirtileri 6 aydan fazla uzun süredir gözlemleyen hastalarda altta yatan nedenlerin belirlenmesine yönelik ayrıntılı değerlendirme yapılmalıdır:

• Kişinin mastürbasyon dahil olmak üzere herhangi bir cinsel aktiviteye yönelik ilgi duymaması veya bu cinsel aktivitelerden zevk almaması,
• Kişinin cinsel dürtü veya isteklerden tamamen yoksunluk duyması,
• Kişinin alışkın olduğu cinsel aktivite sıklığında belirgin azalma olması,
• Kişinin cinsel isteksizliğine yönelik rahatsızlık duyması veya bu nedenle fiziksel, duygusal veya sosyal sorunlar yaşaması.

Kadınlarda Cinsel İsteksizlik Hangi Yaşlarda Başlar?

Kadınların cinsel isteği; geçmiş cinsel deneyimlerden, dahil olunan ilişkinin türünden, kariyer ve aile talepleri gibi çok sayıda yaşam tarzı faktöründen etkilenir. Bu faktörlerin etkileri yaşla birlikte değişir. Cinsel istek kaybı, her yaştan kadında en sık görülen cinsel işlev bozuklukları arasında bulunur. Araştırmalar, 18 ila 59 yaşları arasındaki kadınların yaklaşık üçte birinin cinselliğe olan ilgisini kaybettiğini gösterir.

Birçok bedensel dürtü ve işlev gibi cinsel dürtüler de genellikle 20'li yaşlarda oldukça güçlüdür. Bu yaşlarda adet döngüsü sırasındaki hormonal değişiklikler de cinsel dürtüyü etkiler. Regl dönemindeyken östrojenin önce düşmesi, sonra yavaşça yükselmesi, libidonun artmasının nedenidir. Yaklaşık iki hafta sonra yumurtlama döneminde, testosteron ve östrojen en yüksek seviyededir. Yumurtlamadan sonra bu seviyeler düşer ve cinsel dürtü azaltabilir.

30’lu yaşlarda fiziksel yakınlık arzusunun azalmasının nedeni, testosteron seviyelerinin düşmesi olabilir. Ek olarak, kariyer geliştirme stresi ve artan yaşam sorumlulukları da cinsel dürtüyü azaltabilir. Stres, testosteronu baskılayabilir ve stres hormonu kortizolü yükseltebilir. Doğumdan ve emzirmeden sonra östrojen, vajinal kuruluğa da neden olabilir.

Kadınlar, 45 ila 55 yaşları arasında menopoza girerken önemli hormonal değişiklikler yaygın olarak görülür. Östrojen seviyesindeki düşüş vajinal dokuyu daha kuru hale getirebilir. Doğal vajinal kayganlığın kaybolması nedeniyle cinsel dürtü azalabilir.

Kadınlarda Menopoz Dönemi Cinsel İsteksizlik Normal midir?

Menopozdan sonra meydana gelen östrojen ve testosteron kaybı, bir kadının vücudunda ve cinsel dürtülerinde değişikliklere yol açabilir. Menopoz ve menopoz sonrası kadınlar, kolay uyarılmadıklarını fark edebilir ve daha az duyarlı olabilir. Bu da cinselliğe daha az ilgi gösterilmesine yol açabilir.

Düşük östrojen seviyeleri vajinaya giden kan akışını da yavaşlatabilir. Bu, vajinal kayganlığı etkileyerek vajinanın çok kuru olmasına neden olabilir.

Menopoz sonrasında cinsel isteksizliğin nedenleri arasında aşağıdakiler de bulunur:

• Mesane kontrol sorunları
• Uyku bozuklukları
• Depresyon veya kaygı
• Stres
• İlaçlar
• Sağlık kaygıları

Menopozdan sonra çoğu kadında cinsel isteksizlik görülse de bazı kadınlarda cinsel dürtüler artış gösterebilir. Bunun nedeni, hamileliğin getirdiği stres ve kaygı düzeyinde düşüş meydana gelmesi olabilir. Bu da kadınların rahatlamasına olanak tanır.

Kadınlarda Cinsel İsteksizlik İçin Ne Yapmalı?

Cinsel uyarılma bozukluğunun yönetimi için multidisipliner bir yaklaşım benimsenebilir. Multidisipliner ekip; danışmanları, ağrı uzmanlarını, psikoterapistleri ve fizyoterapistleri içerebilir. Eğitim, psikolojik danışmanlık ve hormon tedavilerinden yararlanılabilir.

Cinsel anatomi ve fonksiyonla ilgili eğitimler kadınlara yardımcı olabilir. Partnerler arasında açık ve yargılayıcı olmayan iletişim esastır.

Etkili cinsel uyaranlar; fiziksel olmayan, fiziksel olmayan genital ve penetratif olmayan genital uyaranları içerebilir. Cinsel isteğin artması için daha yoğun uyaranlar kullanılabilir. Ayrıca dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldırmak ve mahremiyeti ve güvenlik duygusunu geliştirmek için önlemler alınabilir.

Bilişsel-davranışçı terapi gibi terapi yöntemleri, psikolojik faktörlerin yönetilmesi için faydalı olabilir. Bununla birlikte psikolojik faktörlerin öneminin basit bir şekilde bilinmesi, kadınların düşünce ve davranış kalıplarını değiştirmesi için yeterli olabilir.

Cinsel isteksizliğe eşlik eden hormonal nedenler ise hedefe yönelik tedavi gerektirir. Menopozun genitoüriner sendromu için topikal östrojen veya hiperprolaktinemi için bromokriptin kullanılabilir. Semptomlara katkıda bulunabilecek stres gibi diğer bozukluklar da tedavi edilmelidir.

Kadınlarda Cinsel İsteksizlik Tedavisinde Neler Yapılır?

Kadınlarda düşük libidonun tedavisinde, öncelikli olarak bu rahatsızlığa sebep olan durumun doğru şekilde belirlenmesi gerekir. Cinsel isteksizlik belirli sağlık sorunlarından kaynaklandığı takdirde, nedene yönelik spesifik tedavi yöntemlerine başvurulması gerekir. Bunun dışında, kişinin cinsel isteksizliğini gidermek istemesi durumunda amaçlı aşağıdaki yaşam tarzı değişikliklerini benimsemesi faydalı olacaktır:

• Partnerler arasında kaliteli iletişim ve güven tesis edilmelidir. Sağlıklı bir iletişimi gerçekleştirmek amacıyla cinsel sorun yaşayan çiftlere yönelik terapi yöntemleri de önerilebilir.
• Partnerler cinsel aktivite süresince birbirleriyle açık ve dürüst olarak, istek ve hislerini paylaşmaya özen göstermelidir.
• Yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanılmalı, vitamin ve mineral yönünden zengin beslenilmelidir.
• Yeterli düzeyde, kaliteli uyku alışkanlığı kazanılmalıdır.
• Sigara ve alkol gibi zararlı maddelerin tüketimine son verilmelidir.
• Kişiye uygun şartlarda, düzenli egzersiz yapılmalıdır.
• Günlük yaşamda stresle etkili şekilde mücadele edilmeli, gereken durumlarda profesyonel sağlık çalışanlarından yardım alınmalıdır.