Istinaf Nedir Hukuk

İstinaf Nedir?

İstinaf ilk derece mahkemelerin verdiği kararların hukuki, esas ve usul yönünden bir üst mahkeme olan Bölge Adliye Mahkemesi veya Bölge İdare Mahkemeleri tarafından incelenmesini, kontrol edilmesini ifade eder.

İlk derece mahkemelerce verilen kararların istinaf mahkemesi Bölge Adliye Mahkemeleri iken idare ve vergi mahkemelerince verilen kararların istinaf mahkemesi ise Bölge İdare Mahkemeleridir.

İstinaf kanun yolu  Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun maddesi ile maddeleri arasında düzenlenmiştir.

Kanun yolları, yargılama makamları tarafından verilen ve hukuka aykırı veya yanlış olduğu ileri sürülen kararların, kural olarak, başka bir makam tarafından tekrar incelenmesini sağlayan yasal yollardır.

İstinaf Ne Demek?

İstinaf kanun yolu ile ilk derece mahkemesinin kesinleşmemiş kararları hem olaya uygunluk, hem de hukuka uygunluk bakımından daha yüksek bir derecede, bir defa daha incelenmesini mümkün kılmak için kabul edilmiş bir kanun yoludur. İstinaf kanun yolu incelemesinde, ilk derece yargı mercilerinin maddi olgulara ilişkin yaptığı tespitlerden bağımsız, “sözlülük ve doğrudan doğruya ilkeleri” kapsamında inceleme gerçekleştirilir.

İstinaf Mahkemesi Nedir?

İstinaf mahkemesi Bölge Adliye Mahkemeleri ve Bölge İdare Mahkemelerini ifade etmek maksadıyla kullanılan bir kavramdır. Akla şu soru gelebilir: İstinaf mahkemeleri hukuk yargılamalarımıza ne zaman dahil olmuştur?  

İstinaf kanun yolu öncelikle Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile birlikte yılında konu olmuş olsa da Bölge Adliye Mahkemelerinin faaliyete geçmesi mütemadiyen ertelenmiş, o yıllarda ikinci derecede yargı mercii olarak göreve başlamamıştır. Bölge Adliye Mahkemeleri tam anlamıyla yılında göreve başlamış ve fiili olarak bu kavram hukuk ve ceza yargılamamıza dahil olmuştur.

Bu mahkemelerin Türkiye’de faaliyete geçmesinde gecikme yaşanmıştır. Uzun yıllar boyunca ilk derece mahkemelerinin vermiş olduğu kararlar üçüncü derece mahkemesi olan Yargıtay tarafından başta maddi yönden ve hukuka uygunlukları açısından incelenmek üzere her açıdan incelenmiştir. Bu da Yargıtay’ın iş  yükünü artırmıştır. İş yükü fazlalaşan Yargıtay’ın dosyaların yoğunluğundan dolayı karar verme hızı düşmüş, ilk derece mahkemesi tarafından verilen kararlar uzun süre incelenememiştir.

Yargıtay’ın iş yükünü hafifletmek amacıyla Bölge Adliye Mahkemeleri kurulmuştur. Bölge Adliye Mahkemelerinin görevleri ve bakabileceği davalar Sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun içerisinde düzenlenmiştir.

İstinaf Mahkemesi Kararı Bozarsa Ne Olur?

İstinaf mahkemesi, kararı bozup geri gönderirse yargılamaya ilk derece mahkemesinde tekrardan başlanır. Bununlar birlikte yine istinaf mahkemesi ilk derece mahkemesinin kararını kaldırarak dosyayı tekrar açabilir, delil toplayabilir, duruşma yapabilir ve esas hakkında yeniden karar verebilir.

İstinaf Mahkemesine Nasıl Başvurulur?

İstinaf başvurusu kararı veren ilk derece mahkemesine dilekçe yazmak suretiyle yapılmaktadır. İstinaf dilekçesinin verilmesi HMK Maddesinde düzenlenmiştir.

İlgili maddeye göre;

(1) Dilekçe, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine verilebilir.

Dilekçe hangi mahkemeye verilmişse, o mahkemece bölge adliye mahkemesi başvuru defterine kaydolunur ve başvurana ücretsiz bir alındı belgesi verilir.

(2) Kararı veren mahkemeden başka bir mahkemeye verilmiş olan dilekçe, bu mahkemece yukarıdaki fıkraya göre işlem yapıldıktan sonra kararı veren mahkemeye örnekleriyle birlikte gönderilir. Bu durum derhâl mahkemesine bildirilir.

(3) İstinaf yoluna başvurma tarihi konusunda inci madde hükmü uygulanır.

(4) Dosya, kararı veren mahkemece, dilekçede gösterilen daire ile bağlı kalınmaksızın, ilgili bölge adliye mahkemesine gönderilir.

İstinaf Başvuru Süresi Nedir?

Kanun yoluna başvurma belli bir süreye bağlı olduğundan, istinaf yoluna başvuru da belli sürelere tabi kılınmıştır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Maddesinde hukuk davaları için istinaf başvuru süresi düzenlenmiştir.

İlgili madde metnine göre başvuru süresi iki haftadır. Bu süre, ilamın usulen taraflardan her birine tebliğiyle işlemeye başlar. Başvuru süresine ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır.

Kanun maddesinin son fıkrasına göre özel kanun hükümlerinde istinafa başvuru süresi ve sürenin başlaması ile ilgili özel bir hüküm mevcut ise, özel kanun hükümlerinde belirtilen süre ve usul esas alınacaktır. Süre, kural olarak ilamın tarafların her birine usulen tebliği ile işlemeye başlamaktadır. Başvurunun süresinde olmaması halinde kararı veren mahkemece, istinaf başvurusunun reddine karar verilecektir (HMK m. /1).

Hukuk Muhakemeleri Kanununa Göre İstinafa Başvurulabilecek Haller

Hukuk Muhakemeleri Kanununa göre başvurulabilecek haller maddede tahdidi (sayılı) olarak belirtilmiştir. Buna göre;

1. İlk derece mahkemeleri tarafından verilen nihai kararlar,
2. Reddedilen ihtiyati haciz, ihtiyati tedbir taleplerine karşı, bir tarafın yokluğunda ihtiyati haciz veya ihtiyati tedbire karar verilmiş ve bu karara itiraz edilmiş, itiraz reddedilmiş ise,
3. ,00 TL altındaki mal varlığına ilişkin kararlara karşı bölge adliye mahkemesine başvurulamaz.
4. Manevi tazminat davalarında tazminat talep ve miktarına bakılmaksızın verilen karara karşı bölge adliye mahkemesine başvuru yapılabilir,
5. Alacağın sadece bir kısmı dava yolu ile talep edilmiş ise , TL’lik istinaf sınırı alacağın tamamı göz önüne alınarak hesaplanır.
6. Alacağın tamamının dava edilmesi halinde , TL ve üstü reddedilmiş ise bölge adliye mahkemesine başvuruda bulunulabilir.

İşçi hakları konusunda verilen ilk derece mahkeme kararlarına karşı da Bölge Adliye Mahkemelerine başvurulabilir.

İstinaf Dilekçesi

İstinaf dilekçesi içeriğinde bulunması gereken hususlar Hukuk Muhakemeleri Kanununun maddesinde hüküm altına alınmıştır. Dilekçenin aşağıdaki unsurları taşıması gerekmektedir:

• İstinaf yoluna başvuranın isim soy ismi, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve adresi
• Karşı tarafın ismi soy ismi, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve adresi
• Varsa bölge adliye mahkemesine başvuranın kanuni temsilcisinin, avukatının ismi soy ismi ve adresi
• Karşı tarafın varsa avukatı veya kanuni temsilcisinin ismi soy ismi ve adresi,
• İlk derece mahkemesinin hangisi olduğu verilen kararın tarih ve sayısı
• İlk derece mahkemesince verilen kararın tebliğ tarihi
• Özet halinde kararın yazılması
• Başvurma nedeni ve dayandığı gerekçeler
• Mahkemeden istenilen talep
• Başvuru yapanın imzası
• Varsa kanuni temsilcinin veya avukatın imzası.

İstinaf İle Temyiz Arasındaki Farklar Nelerdir?

İstinaf ve temyiz kanun yolu amaçları bakımından incelendiğinde her ikisi de gerek taraf gerekse de kamu menfaatine hizmet etmektedir.

Kanun yoluna başvuru ile bir yandan mahkeme kararlarının denetiminin yapılması ve bu surette mutlak adalete ulaşılarak hukuksal güvenlik sağlanır iken, diğer yandan kanun yolu incelemelerini gerçekleştiren makamlardan çıkan kararların taraflarca kabul görmesi sağlanmaktadır.

İstinafta birinci amaç olan somut olay adaleti ve taraf menfaatlerinin daha ön planda olması amacının, temyizde ise ikinci amaç olan hukuk birliğinin sağlanması amacının ağır bastığı ifade edilebilir.

Yaptıkları denetim bakımından temyiz kanun yolunda, mahkeme kararı sadece hukuka uygunluk (hukuki denetim) yani hukuki mesele bakımından kontrol edilmekte, istinafta ise mahkeme kararı kanunda belirtilen sınırlar ve kurallar çerçevesinde hem hukuka uygunluk hem de maddi mesele yani olaya uygunluk bakımdan kontrol edilmektedir.

Temyizde gerçekleşen denetimin kapsamında, ilk derece yargı mercilerinde yapılan yargılama neticesinde tesis edilen karara konu olaylara dair yeniden inceleme yapılamaması ve dolayısıyla yeni delillerin öne sürülmesi imkânı olmadığından, bu kanun yoluna başvuru imkânını veren tek sebep yasal hükümlerin (hukukun) yanlış tatbik edilip edilmediğine ilişkindir.

İstinaf kanun yolunda hem hukuki inceleme hem de maddi inceleme yapılmakta olup, bu husus istinaf kanun yolunu temyiz denetiminden ayıran en bariz özelliktir.

İstinaf kanun yolunda hukuki denetimin yanı sıra maddi vakıa denetimini de yapabilmesi, ilk derece mahkemesine ait kararı kaldırarak yeni bir karar verebilmesi ile birlikte; Yargıtay’ın bir içtihat mahkemesi olma özelliği, sadece hukuki denetim yapan bir temyiz mahkemesi niteliği nedeniyle ilk derece mahkemesindeki vakıaları ve delilleri takdiri bu aşamada denetlenmez.

Yargıtay ve istinaf mahkemesinin verebileceği kararlara bakıldığında, temyiz mahkemelerinin olay mahkemesi olmaması nedeniyle esas hakkında bizzat karar verememesi, istinaf mahkemelerinin ise olay mahkemesi olması nedeniyle esas hakkında bizzat karar verebilmesi, temyiz ile istinaf mahkemeleri arasındaki görev farkını ortaya koymaktadır.

Temyiz yolu ile mahkemelerce verilen kararların maddî ve usuli hükümlere uygun olarak verilip verilmediğini denetlenmektir. Yargıtay, ileri sürülen temyiz nedenlerini yerinde görürse veya re’sen araştırarak temyiz olunan hükmün hukuka ve usule uygunluğunu denetleyerek, uygun bulursa hükmü onaylamakta, uygun bulmadığını da tamamen veya kısmen bozmaktadır.

İlk derece mahkemesi, taraflar arasındaki uyuşmazlığı çözmektedir. Temyiz incelemesine ise, ilk derece mahkemesinin verdiği kararın hukuka ve kanuna uygunluk denetimi yapılır, yoksa yeniden bir inceleme yapılarak karar verilmez.

İstinaf Dilekçesinde İstinaf Nedenleri Gösterilmeli Midir?

Dilekçede istinaf nedenleri gösterilmelidir. Başvuru yapılırken dilekçede bulunması gereken hususlar kanunda düzenlenmiştir.

Bu hususlar arasında ilgili maddenin e fıkrasında “Başvuru sebepleri ve gerekçesi” yer almaktadır. Kanun koyucu istinaf dilekçesinde başvuru sebepleri ve gerekçesinin gösterilmesi hususuna yer verilmiştir.

sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre yapılan başvurularda istinaf nedenleri gösterilmelidir. İnceleme, dilekçede belirtilen sebeplerle sınırlı olarak yapılır. Ancak, bölge adliye mahkemesi kamu düzenine aykırılık gördüğü takdirde bunu resen gözetir.

İstinaf dilekçesi MADDE (1) İstinaf yoluna başvurma, dilekçeyle yapılır ve dilekçeye, karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir. (2) Dilekçede aşağıdaki hususlar bulunur: a) Başvuran ile karşı tarafın davadaki sıfatları, adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve adresleri. b) Varsa kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri. c) Kararın hangi mahkemeden verilmiş olduğu ve tarihi ile sayısı. ç) Kararın başvurana tebliğ edildiği tarih. d) Kararın özeti. e) Başvuru sebepleri ve gerekçesi. f) Talep sonucu. g) Başvuranın veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası. (3) Dilekçe, başvuranın kimliği ve imzasıyla, başvurulan kararı yeteri kadar belli edecek kayıtları taşıması durumunda diğer hususlar bulunmasa bile reddolunmayıp, inci madde çerçevesinde gerekli inceleme yapılır.

Ceza ve hukuk istinaf başvuru dilekçe örneklerine aşağıda linklerden erişebilirsiniz.

Ceza Davası İstinaf Başvuru Dilekçesi Örneği

Hukuk Davası İstinaf Başvuru Dilekçesi Örneği

Hukuk Davası İçin İstinaf Başvuru Şartları

Öncelikle bir karara karşı kanun yoluna başvurulup, vurulamayacağı kanun tarafından belirlemektedir. Hangi kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurabileceğimiz HMK’nın Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre; MADDE (1) (Değişik/7//34 md.) İlk derece mahkemelerinin aşağıdaki kararlarına karşı istinaf yoluna başvurulabilir:

a) Nihai kararlar.

b) İhtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerinin reddi kararları, karşı tarafın yüzüne karşı verilen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararları, karşı tarafın yokluğunda verilen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararlarına karşı yapılan itiraz üzerine verilen kararlar

(2) Miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlar kesindir. (Ek cümle: 24/11//41 md.) Ancak manevi tazminat davalarında verilen kararlara karşı, miktar veya değere bakılmaksızın istinaf yoluna başvurulabilir.

(3) Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması durumunda üç bin Türk Liralık kesinlik sınırı alacağın tamamına göre belirlenir.

(4) Alacağın tamamının dava edilmiş olması durumunda, kararda asıl talebinin kabul edilmeyen bölümü üç bin Türk Lirasını geçmeyen taraf, istinaf yoluna başvuramaz.

(5) İlk derece mahkemelerinin diğer kanunlarda temyiz edilebileceği veya haklarında Yargıtaya başvurulabileceği belirtilmiş olup da bölge adliye mahkemelerinin görev alanına giren dava ve işlere ilişkin nihai kararlarına karşı, bölge adliye mahkemelerine başvurulabilir.

Maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen parasal sınır ve süreleri hükmün verildiği tarihe göre değişmektedir. yılı itibariyle bu miktar veya değer ,Türk Lirası olarak belirlenmiştir. İhtiyati tedbir talebinin reddi halinde, karar gerek karşı tarafın yokluğunda gerekse huzurunda verilmiş olsun, doğrudan istinaf yoluna gitme olanağı bulunmaktadır.

Kanun yoluna başvurmanın geçerli olabilmesi için, başvurunun kanunda belirtilen usule uygun olarak ve süresi içinde yapılması gerekir.

Aksi takdirde kanun yoluna başvurma hakkı düşer. Kanun yolunda yargılama, kural olarak, talep üzerine yapılır. İstinaf istemi, hükmü veren mahkemeye bir dilekçe verilmesi veya zabıt katibine bir beyanda bulunulması suretiyle yapılabilir. Yapılan istinaf başvurularında bu başvurunun nedenleri gösterilmelidir. İnceleme, dilekçede belirtilen sebeplerle sınırlı olarak yapılır. Ancak, bölge adliye mahkemesi kamu düzenine aykırılık gördüğü takdirde bunu resen gözetir.

Hukuk Davası İstinaf İncelemesine Konu Olamayacak İşler

Bir kararın istinaf edilip edilemeyeceği kanun tarafından tayin edilmekte olup, mahkemenin kanuna göre istinaf edilemeyecek bir kararı edilebileceğine karar vermesi o davada istinaf yoluna gitme hakkı vermez. Türk hukuk sisteminde kanun koyucu dar anlamda istinaf sistemini benimsemiştir. Dar anlamda istinaf sisteminde, ilk derece mahkemesinde gündeme gelen her konu baştan sona incelenmemekte, istinaf mahkemesi ilk derece mahkemesinin tespitleri ile bağlı tutulmakta, maddi olay incelemesi yapılmakla birlikte; yalnızca gereken konularda duruşmalı yargılama yapılmakta ve maddi olguyla ilgili şüpheli kalan veya bilinmeyen hususlar ile kural olarak, özellikle ilk derecede ileri sürülmeyen hususlar burada incelenmemekte, kararını ilk derece mahkemesinde toplanan dava malzemesine dayandırmaktadır. Diğer bir deyişle yeni vakıalar ve deliller ileri sürülememektedir. Yukarıda değindiğimiz hususlar haricinde istinaf yoluna başvurulamayacak durumlar şunlardır;

• Miktar ve değeri parasal sınırı geçmeyen malvarlığına ilişkin davalar Kesin olan davalar, miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarıdır(HMK m. /2 göre). Bu miktar ve değeri, yeniden değerleme oranına göre, yılında ,Türk Lirasıdır (HMK m. Ek 1).

• Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması Alacağın tamamının dava edilmiş olması durumunda, kararda asıl talebin kabul edilmeyen bölümü kesinlik sınırını geçmeyen tarafın istinaf yoluna başvurma hakkı yoktur.

• İlk derece mahkemelerinin ara kararları tek başlarına istinaf edilemez. Ara kararlar tek başlarına istinaf edilemez. Ara kararlar, yargılamayı sona erdirip mahkemenin dosyadan el çekmesini gerektirmediği diğer bir ifade ile nihai karar olmadığı için, tek başlarına istinaf edilememektedir. Ara kararlara karşı istinaf başvurusu ancak nihai karara karşı istinaf başvurusu ile birlikte yapılır.

• Özel kanun ya da hükümlerde istinaf yoluna gidilemeyeceği belirtilen kararlara karşı da istinaf yoluna başvurulamaz.

İstinaf Aşamasında Islah, Davaya Müdahale, Birleştirme, Ayırma

Hukuk muhakemeleri Kanunu’nun Maddesinde istinaf aşamasında yapılamayacak işlemler düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre; ”Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinde karşı dava açılamaz, davaya müdahale talebinde bulunulamaz, davanın ıslahı ve ncı maddenin birinci fıkrası hükmü saklı kalmak üzere davaların birleştirilmesi istenemez, bölge adliye mahkemesince resen göz önünde tutulacaklar dışında, ilk derece mahkemesinde ileri sürülmeyen iddia ve savunmalar dinlenemez, yeni delillere dayanılamaz.”

İstinaf Mahkemesinin İstinaf İncelemesi Neticesinde Verilebilecek Kararlar

– İlk Derece Mahkemesi Kararının Kaldırılarak Gönderme Kararı Verilmesi HMK’nın Maddesi birinci fıkranın a bendinde sayılan hallerde istinaf mercii esası incelemeden, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak, yeni bir karar verilmesi için, dosyanın ilgili mahkemeye gönderilmesine karar verebilir. Anılan maddesinin ilgili bendindeki düzenlemeye göre;

1) Davaya bakması yasak olan hâkimin karar vermiş olması.

2) İleri sürülen haklı ret talebine rağmen reddedilen hâkimin davaya bakmış olması.

3) Mahkemenin görevli ve yetkili olmasına rağmen görevsizlik veya yetkisizlik kararı vermiş olması veya mahkemenin görevli ya da yetkili olmamasına rağmen davaya bakmış bulunması

4) Diğer dava şartlarına aykırılık bulunması.

5) Mahkemece usule aykırı olarak davanın veya karşı davanın açılmamış sayılmasına, davaların birleştirilmesine veya ayrılmasına, karar verilmiş olması.

6) (Değişik/7//35 md.) Mahkemece, uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek ölçüde önemli delillerin toplanmamış veya değerlendirilmemiş olması ya da talebin önemli bir kısmı hakkında karar verilmemiş olması halinde istinaf mercii esası incelemeden kararın kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren mahkemeye veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği başka bir yer mahkemesine ya da görevli ve yetkili mahkemeye gönderilmesine duruşma yapmadan kesin olarak karar verir.

– İlk Derece Mahkemesi Kararının Kaldırılarak Davanın Kısmen ya da Tamamen Kabulüne Karar Verilmesi

Genellikle davanın reddine ilişkin, ilk derece mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun kısmen veya tamamen haklı görülmesi halinde, istinaf mercii davanın esasına girerek, ilk derece mahkemesi kararını kaldırır ve onun yerine geçer ve davanın kısmen ya da tamamen kabulüne karar verir.

 – İlk Derece Mahkemesi Kararının Kaldırılarak Davanın Reddine Karar Verilmesi

İlk derece mahkemesince verilmiş olan davanın kısmen veya tamamen kabulüne ilişkin bir kararda, davada haksız çıkmış olan davalı tarafından istinaf edilmesi halinde talebi haklı görülür ise istinaf mercii işin esasına girerek verdiği karardır.

– İlk Derece Mahkemesi Kararının Kaldırılarak Düzeltilmesi

İstinaf kanun yolu incelemesi kapsamında istinaf mercii tarafından, ilk derece mahkeme kararında düzeltilmesi mümkün maddi hataların tespit edilmesi halinde, dosyayı ilk kararı veren karar veren merciye geri göndermek yerine, lüzumlu düzenlemeler yapılarak aynı karar verilir. – İstinaf Başvurusunun Reddine Karar Verilmesi İstinaf kanun yolu, ilk derece mercilerince tesis edilmiş kararların maddi ve hukuki olarak incelenmesi ile kararda bir hukuka aykırılık tespiti halinde kaldırılması ile yeniden yargılama yapılmasını ifade ettiğinden, hukuka aykırı bir durum tespit edilememesi halinde başvuru reddedilecektir.

İstinaf Kanun Yolu Nedir? (HMK )

İstinaf, ilk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların hem olay yönünden hem de hukuki yönden üst dereceli mahkeme tarafından denetlenmesidir. İstinaf kanun yoluna başvurulduğunda hukuk davası üst dereceli İstinaf Mahkemesi tarafından ikinci kere incelenerek yerel mahkemenin kararı denetlenir.

İstinaf bir kanun yolu olmakla birlikte temyiz kanun yolundan farklı olarak ilk derece mahkemesinin kararının denetlenmesi yanında aynı zamanda gerektiğinde yeni bir yargılama yapılması ve hüküm mahkemesi gibi karar verilmesi söz konusudur. İstinafın kapsamını Kanun’un maddesi belirlemiş olup bu madde hükmü dikkate alındığında kamu düzenine aykırılık hâlleri dışında istinaf dilekçesinde belirtilen istinaf sebepleri ile sınırlı olarak inceleme yapılır; bu kapsamda istinaf sebebi ile bağlı kalınmak kaydı ile bu konudaki delillerin toplanması ve incelenmesi söz konusu olur. İlk derece mahkemesince yapılan yargılama tümüyle tekrarlanmayıp sadece yanlışlık ya da eksiklik tespit edilen noktalarda yargılama yapılarak deliller toplanıp değerlendirildikten sonra, kararın düzeltilmesi sağlanmaktadır. Nitekim Kanun’un madde hükmüne göre, bölge adliye mahkemesince resen göz önünde tutulacaklar dışında, ilk derece mahkemesinde ileri sürülmeyen iddia ve savunmalar dinlenemez, yeni delillere dayanılamaz (HGK-K/).

Temyiz, istinaf mahkemesi kararlarının hukuki denetim açısından incelenmesini amaçlayan bir kanun yoludur. İstinaf mahkemesi, tarafından istinaf incelemesi sonucunda verilen karara karşı, belli yasal koşullar varsa, temyiz incelemesi için Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılabilir. Böylece üç dereceli bir inceleme sistemi kurularak hukuk veya ceza davası neticesinde verilen kararın yeterince denetlenmesi sağlanmak istenmiştir.

“Ceza Davası İstinaf Kanun Yolu başvuru şartları Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK), bu yazımızın konusu olan hukuk davaları için istinaf kanun yolu başvuru şartları ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda (HMK) düzenlenmiştir.

İstinaf Mahkemesine Nasıl Başvurulur?

Davasız yargılama olmaz ilkesi gereği, istinaf incelemesi için mutlaka bir istinaf başvurusu yapılmış olması gerekir. İlk derece mahkemesi bir hükmü kendiliğinden istinaf incelemesi için istinaf mahkemesine göndermez.

İstinaf başvurusu, kararı veren yerel mahkemeye bir istinaf dilekçesi verilerek yapılabilir. Ayrıca, kararı veren mahkemenin katibine beyanda bulunularak da istinaf başvurusu yapılabilir. Kararı veren ilk derece mahkemesinin katibine beyanda bulunulduğunda, katip istinaf başvurusu talebini bir tutanağa bağlar ve tutanak hakim tarafından onaylanarak istinaf başvurusu alınmış olur.

İstinaf Başvuru Süresi Nedir?

İstinaf başvuru süresinin başlaması için hükmün usulüne uygun bir şekilde taraflara tebliğ veya tefhim edilmesi gerekir. Usulüne uygun yapılmayan tefhim (duruşmada hazır olan tarafa kararı bildirme) veya tebliğ, istinaf başvuru süresinin işlemeye başlamasını engeller.

Hukuk davası için istinaf başvuru süresi, hükmün usulüne uygun tebliğinden itibaren iki haftadır (HMK md. ).

İstinaf ile Temyiz Arasındaki Farklar Nelerdir?

İstinaf kanun yoluna başvurulduğunda, istinaf mahkemesi dava ile ilgili hem vakıaları el alır hem de hukuki denetim yapar. Yani, istinaf mahkemesi yerel mahkeme tarafından toplanmamış bir delili toplayabilir, yeniden tanık dinleyebilir veya keşif yapabilir. İstinaf mahkemesi, hukuk veya ceza dava dosyasında mevcut olan ve topladığı diğer tüm delillerle birlikte hukuki denetim de yaparak istinaf incelemesi netcesinde kararını verir.

Temyiz incelemesi ise, Yargıtay’ın istinaf mahkemesi tarafından verilen kararı sadece hukuki yönden denetlemesi anlamına gelmektedir. Yargıtay, temyiz incelemesi ile kanunun olaya doğru uygulanıp uygulanmadığını denetler. Yani, yargıtay ilgili kanun maddelerinin dosyadaki delillerle oluşan maddi vakıaya yerinde uygulanıp uygulanmadığı yönünde hukuki bir denetim yapar. Yargıtay temyiz incelemesi aşamasında delil toplayamaz, tanık dinleyemez, keşif yapamaz.

İstinaf mahkemesi, istinaf incelemesi ile yeniden bir karar verir. Teknik açıdan yerel mahkeme kararının bozulması veya onanması söz konusu değildir. İstinaf mahkemesi, hukuk veya ceza davasını yeniden ele alarak yeni bir karar verir. Temyiz incelemesi ile Yargıtay, istinaf mahkemesi kararını sadece hukuki yönden değerlendirerek onama veya bozma kararı verir. Yargıtay, istinaf mahkemesi tarafından verilen kararı bozduğunda, yeni bir karar verilmek üzere dava dosyasını geri gönderir.

Hemen belirtmek gerekir ki, istinaf ve temyiz olağan kanun yolları olduğundan, hukuk davası için “karar düzeltme” kanun yolu ortadan kalkmıştır.

İstinaf Dilekçesinde İstinaf Nedenleri Gösterilmeli midir?

sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre yapılan istinaf başvurularında istinaf nedenleri gösterilmelidir. İstinaf dilekçesinde istinaf sebepleri gösterildiği takdirde, istinaf mahkemesimistinaf incelemesini bu nedenlere hasrederek yapacaktır.

İstinaf dilekçesinde hiçbir sebep gösterilmediği taktirde, istinaf mahkemesi sadece kamu düzenini ilgilendiren konularla sınırlı bir istinaf incelemesi yapacaktır (HMK m).

HMK /2. maddesi istinaf dilekçesinde bulunması gereken hususları düzenlemektedir. Anılan maddenin e fıkrasına göre, istinaf yoluna başvuran taraf istinaf dilekçesinde, başvuru sebeplerini ve gerekçesini göstermek zorundadır. İstinaf yoluna başvuran vekili, istinaf dilekçesinde başvuru sebeplerini ve gerekçesini göstermemiştir. HMK /3. maddesi uyarınca, istinaf sebebi içermeyen dilekçeler, HMK maddesine göre değerlendirilir. HMK maddesi uyarınca istinaf incelemesi, istinaf dilekçesinde belirtilen sebeplerle sınırlı olarak yapılır. Ancak, kamu düzenine aykırılık varsa, resen dikkate alınır. HMK nun /1 maddesi ise, “Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesince …. başvuru sebeplerinin veya gerekçesinin hiç gösterilmediği tespit edilen dosyalar hakkında öncelikle gerekli karar verilir” hükmünü düzenlemiştir. Bu kapsamda, ilk derece mahkemesince verilen kararda kamu düzenine aykırılık bulunmadığı, istinaf dilekçesinde istinaf sebeplerinin de bulunmadığı anlaşıldığından, HMK maddesi gereğince istinaf başvurusunun usulden reddine karar verilmiştir (İstanbul BAM 13 HD-Karar/).

Hukuk Davası İçin İstinaf Başvuru Şartları

Hukuk davaları için istinaf kanun yoluna başvuru şartları HMK md. ’de düzenlenmiştir. İlk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar ile ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz taleplerinin reddi ve bu taleplerin kabulü hâlinde, itiraz üzerine verilecek kararlara karşı istinaf yoluna başvurulabilir. Buna göre;

• İlk derece hukuk mahkemelerinin, miktar veya değeri TL’yi ( yılı için) geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararları kesindir. Ancak manevi tazminat davalarında verilen kararlara karşı, miktar veya değere bakılmaksızın istinaf kanun yoluna başvurulabilir (HMK md. /2).

• Alacağın bir kısmının dava edilmiş olması durumunda TL’lik kesinlik sınırı alacağın tamamına göre belirlenir (HMK md. /3).

• Alacağın tamamının dava edilmiş olması durumunda, kararda asıl talebinin kabul edilmeyen bölümü TL’yi geçmeyen taraf, istinaf kanun yoluna başvuramaz (HMK md. /4).

• Kural olarak yerel mahkemelerin verdiği ara kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvuru yapılamaz. Ancak, bu ara kararları da son karar aleyhine istinaf başvurusu yapılması halinde istinaf incelenmesinde hüküm ile birlikte denetlenir.

• İhtiyati haciz, ihtiyati tedbir birer ara karar olmasına rağmen bu ara kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurulabilir (HMK md. /1).

İstinaf dilekçesinde istinaf sebebi ve gerekçesi mutlaka açıklanmalıdır (HMK md. /2). Çünkü, istinaf incelemesi, istinaf dilekçesinde belirtilen sebeple sınırlı olmak üzere yapılır. İstinaf mahkemesi, ancak kamu düzenini ilgilendiren bir durum varsa kendiliğinden inceleme yapabilir (HMK md. ). Kamu düzenine ilişkin hususları taraflar da her zaman ileri sürebilirler.

İstinaf başvurusu süresini kaçıran veya istinafa başvuru hakkı olmayan taraf, diğer tarafın istinaf başvurusu üzerine, iki hafta içerisinde vereceği cevap dilekçesi ile katılma yoluyla istinaf başvurusu yapabilir. Ancak, istinaf yoluna asıl başvuran kişi bu isteminden vazgeçerse veya istinaf mahkemesi istinaf istemini esasa girmeden reddederse katılma yolu ile istinafa başvuran kişinin de talebi reddedilmiş olur (HMK md. ).

İstinaf İncelemesinin Aşamaları

Hukuk davası istinaf incelemesi şu aşamalardan oluşur:

1. Ön İnceleme Aşaması:İstinaf mahkemesi, esasa girmeden önce hukuk dava dosyası üzerinden ön inceleme yapar. Ön inceleme neticesinde gerekli şartlar varsa davanın esası ile ilgili incelemeye geçecektir. İstinaf mahkemesi, aleyhine istinaf başvurusu yapılan kararın kesin bir karar olup olmadığı, başvurunun süresinde yapılıp yapılmadığı, dilekçenin asgari şartlara sahip olup olmadığı, harç ve giderlerinin usulüne uygun yatırılıp yatırılmadığını inceler. Kamu düzenini ilgilendiren nedenler yoksa, istinaf kanun yolu başvuru dilekçesinde istinaf sebebi ve gerekçesi gösterilmelidir. İstinaf mahkemesi, istinaf başvuru dilekçesinde istinaf sebebi ve gerekçesinin gösterip gösterilmediğini ön inceleme aşamasında değerlendirir. Şartlar yerine getirilmemişse istinaf başvurusu esasa girilmeden reddedilir. Eksiklik bulunmayan dosya istinaf incelemesine alınır (HMk md. ).

2. Esastan İstinaf İncelemesi Aşaması: İstinaf başvurusu yoluyla bölge adliyesi mahkemesine getirilen dosyanın ön inceleme aşaması tamamlandıktan sonra, inceleme mahkeme heyetince veya görevlendirilecek üye tarafından yapılabilir. İstinaf incelemesinin heyet veya üye tarafından yapılacağına, dava dosyasının özelliğine göre bölge adliye mahkemesi ilgili hukuk dairesi tarafından karar verilecektir (HMK md. ). İstinaf mahkemesi, esastan incelemeyi kural olarak istinaf başvurusundaki sebeplere bağlı olarak yapar (HMK md. ). Mahkeme, kamu düzenini ilgilendiren hallerde kendiliğinden de istinaf incelemesi yapabilir. İlk derece mahkemesinin açıkça hatalı ve yeniden duruşma yapılmasına gerek olmayan kararlarına ilişkin istinaf incelemesi dosya üzerinden duruşma açılmadan yapılır.

3. Esastan İstinaf İncelemesinde Duruşma: Kural olarak her türlü istinaf incelemesi duruşmalı olarak yapılmalıdır (HMK md. ). İstinaf başvurusu yapsın veya yapmasına davanın tarafı olan herkes duruşmaya davet edilerek savunma hakkı tanınmalıdır. Duruşma davetiyesine mazeretsiz gelmemenin sonuçları yazılmalı, tarafların mazereti varsa duruşma başka bir güne bırakılmalıdır. Ancak, uygulamada duruşmalı yapılan istinaf incelemesi oranı %5’i bile bulmamaktadır.

Hukuk Davası İstinaf İncelemesine Konu Olamayacak İşler

HMK’nın kabul ettiği istinaf incelemesi sistemi “dar istinaf sistemi” olarak nitelendirilmektedir. Bu nedenle, istinaf mahkemesi istinaf incelemesi yaparken ilk derece mahkemesinin yaptığı gibi bir vakıa incelemesi ve yargılama yapamaz. Aşağıdaki hususlar hukuk davasının istinaf incelemesinde ileri sürülemez:

1. İstinaf Aşamasında Yeni Vakıalar İleri Sürülemez

İlk derece mahkemesinde usulüne uygun bir şekilde ileri sürülmeyen vakıalar, istinaf incelemesini yapacak olan istinaf mahkemesi önünde de ileri sürülemez. Karşı tarafın muvafakati veya ıslah dahi yeni vakıa ileri sürme imkanı vermez. Yerel mahkemede ileri sürülmeyen vakıaların istinaf mahkemesinde ileri sürülememesi kuralı temel kural olmakla birlikte birkaç istisnası mevcuttur. Kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda (örneğin, aile mahkemesinin görev alanına giren davalarda), kamu düzenine ilişkin hususlar, ilk derecede yargılama yapılırken mevcut olmayıp istinaf aşamasında ortaya çıkan vakıalar, yerel mahkemede ileri sürülmese bile istinaf incelemesine konu edilebilirler.

2. İstinaf Aşamasında Yeni Deliller İleri Sürülemez

Yerel mahkemedeki yargılamada dayanılmayan delillere istinaf mahkemesindeki incelemede de artık dayanılmaz. Ancak, yerel mahkemede usulüne uygun bir şekilde gösterilen, ama yerel mahkemece reddedilen delillere istinaf mahkemesindeki inceleme sırasında da dayanılabilir. Zorunlu haller (mücbir sebepler) nedeniyle yerel mahkemede gösterilemeyen delillere istinaf mahkemesindeki incelemede dayanılabilir.

3. İstinaf Aşamasında Islah, Davaya Müdahale, Birleştirme, Ayırma

• Islah, ilk derece mahkemesinde ileri sürülmesi gereken usuli bir araçtır. İstinaf mahkemesinde ıslah yapılamaz.
• İstinaf mahkemesinde karşı dava açılamaz, çünkü istinaf incelemesi açılmış bir dava ile ilgili yerel mahkemenin vermiş olduğu karar ile ilgilidir.
• İlk derece mahkemesinde birleştirilmeyen davalar, istinaf mahkemesinde istinaf aşamasında birleştirilemez.
• İstinaf mahkemesinin istinaf incelemesi sırasında “davaya müdahale” talebinde bulunulamaz.

4. İstinaf Aşamasında İddia ve Savunmanın Değiştirilmesi veya Genişletilmesi Yasaktır

İstinaf kanun yolu, daha önce açılmış davanın sınırları çerçevesinde, üst derece mahkemesinde yeni bir yargılama yapılması imkanı verir. Taraflar, ilk derece mahkemesi aşamasında iddia ve savunmalarını ortaya koymuşlardır. Daha önce ileri sürülen iddia ve savunmaya ilişkin talep sonucu istinaf incelemesi sırasında değiştirilemez veya genişletilemez. İstinaf incelemesinde talep arttırılamaz, ancak talebin azaltılması mümkündür.

İstinaf Mahkemesinin İstinaf İncelemesi Neticesinde Verebileceği Kararlar

İstinaf mahkemesi önüne gelen davanın tahkikatı yapıldıktan sonra karar verme aşamasına geçilecektir. İstinaf mahkemesine yapılan istinaf başvurusu hukuki niteliği itibariyle bir davadır. Ancak, istinaf başvurusu ile açılan bu davanın şartları ve sınırları HMK (Hukuk Muhakemeleri Kanunu) ile yukarıda açıkladığınız şekilde çizilmiştir. İstinaf mahkemesi, hüküm verirken hem önüne gelen uyuşmazlığı (davayı) çözmeye çalışmalı hem de üst bir mahkeme olması nedeniyle içtihat oluşturacak şekilde karar vermelidir.

İstinaf mahkemesi istinaf incelemesi neticesinde şu kararları verebilir:

1. Yerel Mahkeme Kararının Esası İncelenmeden Kaldırılması ve Dosyanın Geri Gönderilmesi (HMK md. /1)

İstinaf mahkemesi, usuli bazı nedenler varsa istinaf başvurusunun esasını incelemeden yerel mahkeme kararının kaldırılmasına ve yeniden yargılama yapılması için dosyanın yerel mahkemeye gönderilmesine karar verebilir (HMK md. /1-a).

İstinaf mahkemesi şu usuli gerekçelerle istinaf başvurusunun esasını incelemeden gönderme kararı verebilir: a-) Haklı bir hakimin reddi sebebi ileri sürülmesine veya hakimin davaya bakmasının yasak olduğu hallerin bulunmasına rağmen hakimin davaya bakması, b-) Görev ve yetki sorunu bulunması, b-) Yerel mahkemenin usule aykırı olarak davanın veya karşı davanın açılmamış sayılmasına karar vermesi, c-) Usule aykırı olarak davaların birleştirilmesine, ayrılmasına veya mercii tayinine karar verilmesi. d-) Yerel mahkemenin tarafların gösterdiği delilleri hiç toplamamış veya hiç değerlendirmemiş olması.

2. Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılması ve Kısmen veya Tamamen Davanın Kabulü Kararı (HMK md. /1-b)

İstinaf mahkemesi, davanın esasına girerek yerel mahkeme kararını kaldırabilir. İstinaf mahkemesi, yerel mahkemenin verdiği kararı kaldırarak davanın kısmen veya tamamen kabulüne karar verebilir.

Bu halde yerel mahkemenin davanın reddine karar vermiş olması gerekir. İstinaf mahkemesi, davanın haksız yere reddedildiği kanaatine varırsa, uyuşmazlığı esastan çözecek olan “davanın kısmen veya tamamen kabulüne” karar verir.

3. Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılması ve Davanın Esastan Reddine Kararı (HMK md. /1-b-1)

İstinaf mahkemesi, yaptığı esastan inceleme neticesinde yerel mahkemenin hukuka aykırı bir şekilde davacının davasını kabul ettiği kanaatine varırsa, yerel mahkeme kararını kaldırır ve davacının hukuk davasının esastan reddine karar verir.

Bu halde yerel mahkeme, davacının açmış olduğu hukuk davasının ya kısmen ya da tamamen kabulüne karar vermiştir. İstinaf mahkemesi, bu kabul kararını kaldırarak davayı esastan reddetmektedir.

4. Yerel Mahkeme Kararının Kaldırılarak Düzeltilmesi (HMK md. /1-b-2)

İstinaf mahkemesi, yerel mahkeme kararının usul ve esas açısından doğru olduğu kanaatine varıp da yeniden yargılama yapılmasına gerek olmayan hallerde veya hukuki gerekçede hata yapılmış olması halinde yerel mahkeme kararını tamamen kaldırmaz veya esastan yeni bir karar vermez. Bu halde istinaf mahkemesi, istinaf başvurusunu kabul ederek yerel mahkeme kararını düzeltmekle yetinir.

Düzelterek karar verme hususunda Yargıtay’ın içtihatlarında yer alan düzelterek onama halleri esas alınabilir. Örneğin, harç ve giderlerin noksan yazılması, maddi hatalar yapılması, basit hesap hataları yapılması, avukatlık ücretine hükmedilmemesi halinde istinaf mahkemesi yerel mahkeme kararındaki eksikliği gidererek hükme ekler, yani hükmü düzelterek karar funduszeue.info, kanunun olaya uygulanmasında hata edilip de yeniden yargılama yapılmasına

5. İstinaf Başvurusunun Reddi Kararı (HMK md. /1-b-1)

İstinaf mahkemesi, bir üst derece mahkemesi olarak yerel mahkeme kararını denetleyerek, kararın usul veya esas açısından hiçbir eksiklik içermediği kanaatine varırsa istinaf başvurusunu reddeder.

İstinaf mahkemesi, ön incelemede de dikkate alarak davayı reddedebileceği hallerde, yani istinaf başvurusunun süresinde yapılmamış olması, istinaf başvurusu için gereken şartlar yerine getirilmemiş, başvuru sebepleri ve gerekçesi gösterilmemişse istinaf başvurusunu reddedebilir.

İstinaf Mahkemesinde İhtiyati Tedbir ve İhtiyati Haciz Kararı

İhtiyati tedbir veya ihtiyati haciz geçici koruma kararlarıdır. İhtiyati tedbir veya ihtiyati haciz, davanın esasını çözmemekte sadece geçici olarak talep eden tarafa dava sonundaki hakkını alabilmesini temin amacıyla imkan tanımaktadır.

Yerel mahkemenin verdiği ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararına karşı öncelikle kararı veren mahkemeye 7 gün içinde itiraz edilmelidir (HMK md. ). Yerel mahkeme, itiraz başvurusu üzerine ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararını kaldırabilir. Ancak, yerel mahkeme itiraz başvurusunu reddettiğinde bu karara karşı istinaf mahkemesine istinaf başvurusu yapma hakkı doğar (HMK md/3). İhtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararlarına karşı, iki haftalık istinaf kanun yoluna süresi içinde istinaf mahkemesine istinaf başvurusu yapılabilir. İlk derece mahkemesinin ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz kararlarına karşı yapılan istinaf başvurusu öncelikli olarak incelenir ve istinaf mahkemesinin bu konuya dair verdiği karar kesindir.

İstinaf mahkemesinden de ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz şeklindeki koruma kararları vermesi istenebilir. Daha önce yerel mahkemede ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz talep edilip edilmemesinin önemi yoktur, ilk kez istinaf mahkemesinden de geçici koruma kararı niteliğindeki bu kararlar talep edilebilir.

İstinaf Mahkemesi ve Yargıtay Kararları

İstinaf Sebepleri, İstinaf İncelemesinin Kapsamı ve Sonuçları

sayılı HMK’nın maddesi uyarınca, ilk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar ile ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz taleplerinin reddi ve bu taleplerin kabulü hâlinde, itiraz üzerine verilecek kararlara karşı istinaf yoluna başvurulabilir. Görüldüğü üzere taraflar arasındaki uyuşmazlığın esasını çözen nihai kararlar yanında usuli nihai kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvuru mümkün olduğu gibi, geçici hukuki koruma tedbirlerinden olan ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerinin reddi veya bu taleplerin kabulü hâlinde itiraz üzerine verilecek kararlara karşı da istinaf başvurusu yapılabilecektir. Kanun’un maddesinin devam eden fıkralarında ise hangi kararlara karşı istinaf kanun yoluna başvurabileceği, hangi hâllerde bu kanun yolunun kapalı olduğu ayrıntıları ile düzenlenmiştir.

sayılı Kanun’da istinaf sebepleri gösterilmemiştir. Bununla birlikte istinaf kanun yolunu düzenleyen ila maddelerden hareketle istinaf sebeplerini tespit etmek mümkündür. Şöyle ki, özellikle , , ve maddelerdeki hükümler birlikte değerlendirildiğinde, genel olarak istinaf sebeplerinin, ilk derece mahkemesince vakıaların incelenmesi, vakıaların ispatı için ileri sürülen ve toplanan delillerin değerlendirilmesi, yargılama usulü ve hukukun uygulanması ile ilgili noktalardaki kabulüne ilişkin eksiklik ya da yanlışlıklar sebebi ile istinaf kanun yoluna başvurulabileceği sonucu çıkmaktadır. Başka bir anlatımla, vakıaların tespit ve değerlendirilmesindeki hatalar ile hukukun uygulanmasından kaynaklanan yanlışlıklar istinaf sebebi olacaktır.

İstinaf bir kanun yolu olmakla birlikte temyiz kanun yolundan farklı olarak ilk derece mahkemesinin kararının denetlenmesi yanında aynı zamanda gerektiğinde yeni bir yargılama yapılması ve hüküm mahkemesi gibi karar verilmesi söz konusudur. İstinafın kapsamını Kanun’un maddesi belirlemiş olup bu madde hükmü dikkate alındığında kamu düzenine aykırılık hâlleri dışında istinaf dilekçesinde belirtilen istinaf sebepleri ile sınırlı olarak inceleme yapılır; bu kapsamda istinaf sebebi ile bağlı kalınmak kaydı ile bu konudaki delillerin toplanması ve incelenmesi söz konusu olur. İlk derece mahkemesince yapılan yargılama tümüyle tekrarlanmayıp sadece yanlışlık ya da eksiklik tespit edilen noktalarda yargılama yapılarak deliller toplanıp değerlendirildikten sonra, kararın düzeltilmesi sağlanmaktadır. Nitekim Kanun’un madde hükmüne göre, bölge adliye mahkemesince re’sen göz önünde tutulacaklar dışında, ilk derece mahkemesinde ileri sürülmeyen iddia ve savunmalar dinlenemez, yeni delillere dayanılamaz.

Duruşma yapılmasına gerek olmayan, usuli hataların bulunduğu Kanun’un maddesinin (a) fıkrasının 1 ila 6. bentleri arasında düzenlenen durumlarda bölge adliye mahkemesi istinaf incelemesi yaparak ilk derece mahkemesinin kararını kaldırıp dosyanın ilgili mahkemeye gönderilmesine karar verir.

Bölge Adliye Mahkemesince yapılacak istinaf incelemesi sonucunda ilk derece mahkemesi kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu kanaatine varılması hâlinde istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilecektir ( sayılı HMK m. /b-1).

Bölge Adliye Mahkemesi istinaf başvurusunda ileri sürülen sebeplerin doğru olduğuna kanaat getirirse bu durumda ilk derece mahkemesinde dava reddedilmiş ise, red kararını kaldırarak davanın kısmen ya da tamamen kabulüne; dava kabul edildiği hâlde reddi gerekmekte ise kabul ya da kısmen kabul kararını kaldırarak red kararı verir (Hukuk Genel Kurulu- Karar: /).

İstinaf Başvurusu Yapmayan Tarafın Talepleri Dikkate Alınmaz

Davacı vekili bilirkişi raporuna itiraz dilekçesinde, müvekkilinin tek zararının bundan ibaret olmadığını, davacının yurt dışındaki müşterisine davalının taklit ve düşük kalitede mal satması nedeniyle müvekkilinin bu pazarı kaybetmiş olması nedeniyle de zararının oluştuğunu, bu zararın hesaplanması gerektiğini ileri sürmüş ise de yukarıda belirtildiği gibi istinaf başvurusunu sadece davalı taraf yapmış, davacı taraf istinaf kanun yoluna başvurmamıştır. Böylece davacı taraf ilk derece mahkemesinde hükme esas alınan bilirkişi raporundaki hesaplama tarzını belirlemiş olup o raporda ve ilk derece mahkemesi kararında yer almayan bir tazminat kalemini istinaf aşamasında talep etmesi hukuken mümkün değildir. Çünkü HMK.m. uyarınca istinaf incelemesi istinaf sebepleriyle sınırlı olarak yapılır ve istinaf yoluna başvuran aleyhine değerlendirme yapılamayacağı gibi davacı tarafın istinaf sebebi yapmadığı bir hususta istinaf mahkemesinin karar vermesi mümkün değildir. Bu nedenle davacı vekilinin bu konudaki ek bilirkişi incelemesi talepleri reddedilmiştir. (İstanbul BAM HD - Karar : /).

İstinaf Dilekçesinde İstinaf Sebebi Gösterilmelidir

HMK maddenin e fıkrası gereğince istinaf yoluna başvuran başvuru sebep ve gerekçelerini dilekçesinde göstermek zorundadır. Somut olayda ise başvuran davacının gerekçeli kararın tebliğine rağmen istinaf başvuru sebeplerini gösterir dilekçe sunmadığı anlaşılmaktadır. Davalı HMK /2/e hükmünden kaynaklanan somut sebep ve gerekçe gösterme yükümlülüğünün yerine getirmemiştir. Dilekçe görülebilirlik koşullarına sahip olmadığı için HMK madde gereğince red edilmelidir.

Hal böyle olunca HMK madde çerçevesi içerisinde yapılan incelemede de kamu düzenine aykırı herhangi bir sebep bulunmadığından davalının istinaf talebinin HMK madde gereğince usulden reddine karar verilerek aşağıdaki şekilde hüküm tesis edilmiştir.

Gerekçesi yukarda açıklandığı üzere HMK madde çerçevesi içerisinde yapılan incelemede de kamu düzenine aykırı herhangi bir sebep bulunmadığından davalının istinaf dilekçesinin HMK /e maddeleri gereğince REDDİNE karar verilmiştir (İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesi - Karar: /).

İstinaf Sebebinin Gösterilmemesi ve Kamu Düzeniyle Sınırlı İnceleme

E) Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti:

Bölge adliye mahkemesince; davalı vekilinin gerekçeli kararın tebliğinden sonra kanun yoluna başvurma nedenlerini belirteceklerini bildirir dilekçe sunduğu, dilekçede gerekçeli kararın tebliğinden sonra gerekçeli temyiz sebeplerinin bildirileceğinin belirtildiği, davalı vekiline tarihinde gerekçeli kararın tebliğ edilmesine rağmen gerekçeli kanun yoluna başvurma nedenlerini gösterir dilekçenin sunulmadığı, Uyap sisteminde de böyle bir dilekçenin bulunmadığı, istinaf yolu sebepleri ve gerekçeleri belirtilmediğinden HMK’nun Maddesi uyarınca kamu düzenine bir aykırılık da tespit edilemediği gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvuru talebinin reddine karar verilmiştir.

F) Temyiz:

Bölge adliye mahkemesi kararını davalı temyiz etmiştir.

G) Gerekçe

Davalının ilk derece mahkemesi kararına karşı istinaf sebeplerini açıkça belirtmeden yalnızca gerekçeli kararın tebliğinden sonra gerekçelerini bildireceğini belirtmek suretiyle istinaf yoluna başvurduğu, gerekçeli kararın tebliğinden sonra da gerekçeli dilekçenin sunulmadığı, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun bu nedenle reddedildiği, sayılı HMK’nun ve maddeleri uyarınca Bölge Adliye Mahkemesi kararının usul ve yasaya uygun olduğu anlaşıldığından, hükmün onanmasına şekilde karar verilmiştir (Yargıtay HD - Karar : /).

İstinaf İncelemesi ve Gerekçeli Karar Zorunluluğu

İstinaf incelemesi yapılabilmesi için delillerin değerlendirildiğini gösterir biçimde usulüne uygun gerekçeli karar bulunması zorunludur. Talep, gerekçeyle hüküm arasında çelişki bulunması halinde istinaf incelemesi yapılabilecek usulüne uygun bir karar bulunmadığı için delillerin hiç değerlendirilmediğinin kabulü gerekir. Hal böyle olunca, HMK’nın /l-a-6 maddesi uyarınca tarafların istinaf başvurularının kabulüne, istinaf başvurusunun kabul sebebine göre kararın esası ve diğer istinaf sebepleri incelenmeksizin ilk derece mahkemesinin kararının kaldırılmasına, davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren mahkemeye gönderilmesine karar verilmiştir (Gaziantep Bölge Adliye Mahkemesi 2. Hukuk Dairesi - Karar/).

İstinaf Mahkemesinin Eksikliği Gidererek Karar Vermesi

Bölge Adliye Mahkemesi, “davacının iş akdinin feshi tarihindeki gerçek ücretinin; meslekte geçirdiği süre, işyerinde çalıştığı süreler, meslek ünvanı ve fiilen yaptığı iş bildirilerek sendikalarla, TÜİK, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarından ve özellikle ilgili meslek odalarından araştırıldıktan sonra karar verilmek üzere MAHKEMESİNE İADESİNE, ilk derece mahkemesi kararının sayılı yasanın /1-a.6 maddesi hükmü gereğince ESASI İNCELENMEDEN KALDIRILMASINA” karar verilmiştir.

sayılı HMK’un /a-6 maddesi uyarınca Bölge Adliye Mahkemesinin, yerel mahkeme kararının esasını incelemeden kararın kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren mahkemeye veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği başka bir yer mahkemesine ya da görevli ve yetkili mahkemeye gönderilmesine duruşma yapmadan kesin olarak karar verebilmesi için “Mahkemece, tarafların davanın esasıyla ilgili olarak gösterdikleri delillerin hiçbiri toplanmadan veya gösterilen delilleri hiç değerlendirilmeden karar verilmiş olması” gerekir. İstinafın amacı ilk derece yargılanmasını ve mahkemenin nihai kararlarını denetleyerek tespit edilen hataları ve eksiklikleri maddi vakıa ve hukuki açıdan denetleyerek gidermektir. İstinaf mahkemesi bir hata veya eksiklik olmadığı müddetçe, ilk derece mahkemenin vakıa tespitleri ve dava malzemesi ile bağlıdır. Eksik delil toplama veya eksik değerlendirme var ise maddi vakıa denetimi kapsamında bunları gidermeli, toplamalı ve karar vermelidir. Somut uyuşmazlıkta yerel mahkeme tazminat ve alacaklara esas ücreti belirlemiş ve hesaplayıp hüküm altına almıştır. Hesabın unsuru olan tazminat ve alacaklara esas ücret hatalı veya eksik belirlenmiş ise Bölge Adliye Mahkemesi bu eksikliği kendisi gidermeli, tamamlamalı ve sonuca göre karar verilmelidir. Bu usul ekonomisinin gereği olduğu gibi ikinci derece yargılama yapmanın da sonucudur. Madde yerel mahkemenin kararının kaldırılmasını ve yeniden görülmesi için dosyanın gönderilmesini, delillerin hiçbiri toplanmadan veya gösterilen deliller değerlendirilmeden karar verilmesine bağlamıştır. Emsal ücret araştırılmamasında delillerin hiç toplanmadığından veya değerlendirilmediğinden söz edilemez. O nedenle Bölge Adliye Mahkemesinin bu yöndeki nitelendirmesi hatalı ise de anılan mahkeme uyarınca Bölge Adliye Mahkemelerinin yerel mahkemeye geri gönderme kararı kesin olduğundan ve kesin kararların temyiz incelemesi yapılamayacağından, temyiz isteminin açıklanan bu gerekçe ile REDDİNE, tarihinde oy birliği ile karar verildi.(Yargıtay funduszeue.info - / Karar).

Dava Arkadaşlığı Varsa İstinaf Kesinlik Sınırı Nasıl Belirlenir?

İstinaf sebepleriyle bağlı kalınarak yapılan değerlendirmede; dava trafik kazasından kaynaklı destekten yoksun kalma tazminatı talebine ilişkindir.

sayılı Kanunun maddesi ile değişik sayılı kanunun 30/maddesi gereğince; Beşbin Türk Lirası altındaki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararları kesindir. Beşbin türk lirası ve daha üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında verilen hakem kararlarına karşı komisyonca ilgiliye bildirimden itibaren 10 gün içerisinde bir defaya mahsus olmak üzere komisyon nezdinde itiraz edilebilir. İtiraz üzerine Sigorta Tahkim İtiraz Hakem Heyetinin ,00 Türk Lirasını geçmeyen uyuşmazlıklar hakkında verdiği kararlar ise kesindir. ,TL’nin üzerindeki kararlar için temyize gidilebilir” hükmünü içermektedir.

Bunun yanında başvuru dava sahipleri zorunlu dava arkadaşı olmayıp ihtiyari dava arkadaşı olduklarından kesinlik sınırı her bir davacı için ayrı ayrı belirlenir (Yargıtay HD tarih ve /E/K ilamı)

Temyize konu olan alacağın her bir davacı yönünden ,TL’nin altında olduğu, İtiraz Hakem Heyetince de bu yönde karar verildiği, kararın davalı vekili tarafından istinafa getirildiği, bu sebeple ihtilaf miktarının davada ihtiyari dava arkadaşlığı bulunması sebebiyle her bir davacı yönünden ,TL’nin altında olduğu anlaşıldığından karar kesin niteliktedir.

Kesin olan kararların temyiz istemleri hakkındahakem heyetince bir karar verilebileceği gibi 01/06/ gün 3/4 sayılı içtihadı birleştirme kararı uyarınca Yargıtay (istinaf dairesince) de istinaf isteminin reddine karar verilebildiği anlaşıldığından, davalı vekilinin istinaf talebinin reddine karar vermek gerekmiştir (Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi - Karar : /).

İstinaf İncelemesi, İstinaf Sebebi Gösterilmemesi ve Kamu Düzeni

sayılı Kanun’da istinaf sebepleri gösterilmemiştir. Bununla birlikte istinaf kanun yolunu düzenleyen ila ’ncı maddelerden hareketle istinaf sebeplerini tespit etmek mümkündür. Şöyle ki, özellikle , , ve ’inci maddelerdeki hükümler birlikte değerlendirildiğinde, genel olarak istinaf sebeplerinin ilk derece mahkemesince vakıalar, vakıaların ispatı için ileri sürülen ve toplanan delillerin değerlendirilmesi, yargılama usulü ve hukukun uygulanması ile ilgili noktalardaki kabulüne ilişkin eksiklik ya da yanlışlıklar sebebi ile istinaf kanun yoluna başvurulabileceği sonucu çıkmaktadır. Başka bir anlatımla, vakıaların tespit ve değerlendirilmesindeki hatalar ile hukukun uygulanmasından kaynaklanan yanlışlıklar istinaf sebebi olacaktır.

İstinaf bir kanun yolu olmakla birlikte temyiz kanun yolundan farklı olarak ilk derece mahkemesinin kararının denetlenmesi yanında aynı zamanda gerektiğinde yeni bir yargılama yapılması ve hüküm mahkemesi gibi karar verilmesi söz konusudur.

İstinafın kapsamını Kanun’un ’inci maddesi belirlemiş olup bu madde hükmü dikkate alındığında kamu düzenine aykırılık hâlleri dışında istinaf dilekçesinde belirtilen istinaf sebepleri ile sınırlı olarak inceleme yapılır; bu kapsamda istinaf sebebi ile bağlı kalınmak kaydı ile bu konudaki delillerin toplanması ve incelenmesi söz konusu olur. İlk derece mahkemesince yapılan yargılama tümüyle tekrarlanmayıp sadece yanlışlık ya da eksiklik tespit edilen noktalarda yargılama yapılarak deliller toplanıp değerlendirildikten sonra, kararın düzeltilmesi sağlanmaktadır. Nitekim Kanun’un ’nci madde hükmüne göre, bölge adliye mahkemesince resen göz önünde tutulacaklar dışında, ilk derece mahkemesinde ileri sürülmeyen iddia ve savunmalar dinlenemez, yeni delillere dayanılamaz.

Bölge Adliye Mahkemesince yapılacak istinaf incelemesi sonucunda ilk derece mahkemesi kararının usul ve esas yönünden hukuka uygun olduğu kanaatine varılması hâlinde istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilecektir ( sayılı HMK m. /b-1).

Duruşma yapılmasına gerek olmayan, usuli hataların bulunduğu Kanunüncü maddesinin (a) fıkrasının 1 ila 6’ncı bentleri arasında düzenlenen durumlarda bölge adliye mahkemesi istinaf incelemesi yaparak ilk derece mahkemesinin kararını kaldırıp dosyanın ilgili mahkemeye gönderilmesine karar verir.

Bölge Adliye Mahkemesi istinaf başvurusunda ileri sürülen sebeplerin doğru olduğuna kanaat getirirse bu durumda ilk derece mahkemesinde dava reddedilmiş ise, red kararını kaldırarak davanın kısmen ya da tamamen kabulüne; dava kabul edildiği hâlde reddi gerekmekte ise kabul ya da kısmen kabul kararını kaldırarak red kararı verir (Yargıtay HGK - Karar : /).

İstinaf Süresi İçinde İkinci Kere İstinaf Dilekçesi Verilebilir

Bölge Adliye Mahkemesi tarafından istinaf incelemesi, istinaf dilekçesinde belirtilen sebeplerle sınırlı olarak yapılır. Ancak, Bölge Adliye Mahkemesi kamu düzenine aykırılık gördüğü takdirde bunu resen gözetir. (HMK mad. )

Davalı-birleşen dosyada davacı vekiline, İlk Derece Mahkemesinin gerekçeli kararı tarihinde tebliğ edilmiş, karar, davalı-birleşen dosyada davacı vekili tarafından, süresi içinde tarihinde istinaf edilmiş, davalı-birleşen dosyada davacı vekili tarafından istinaf başvuru süresi içinde verilen havale tarihli ek dilekçe ile ilk dilekçede ileri sürmediği, davacı-birleşen dosyada davalının banka hesabının İsviçre Frangı hesabı olduğu, bu banka hesabı üzerinden, davalı-birleşen dosyada davacı lehine banka hesabının Türk Lirası hesabı olarak kabul edilerek katılma alacağı hesabı yapıldığı, İsviçre Frangının günümüz güncel kuru üzerinden TL’ye çevrilerek, faiziyle tahsil edilmesi gerektiği itirazını da ileri sürerek, İlk Derece Mahkemesi kararının bu yönüyle de kaldırılması gerektiğini talep etmiş, Bölge Adliye Mahkemesince, istinaf yoluna başvuran tarafın yasal süre içerisinde olsa dahi sunacağı diğer dilekçelerin, istinaf dilekçesi mahiyetinde olmayıp, bu dilekçelerle belirtilen istinaf sebeblerinin Bölge Adliye Mahkemesince değerlendirilmeye alınmasının mümkün olmadığı, bu nedenle tarihli istinaf sebepleri doğrultusunda inceleme yapılırken ek istinaf sebeplerini içerir tarihli dilekçedeki itirazların dikkate alınmayacağı değerlendirmesini yapmış ise de, davalı-birleşen dosyada davacı vekilince istinaf başvuru süresi içinde sunduğu ikinci bir dilekçe ile ilk dilekçede ileri sürmediği vakıa hakkında istinaf talebinde bulunmasında yasal bir engel olmadığından, davalı-birleşen dosyada davacı vekilinin ek istinaf dilekçesi içeriğindeki banka hesabına yönelik itirazı hakkında olumlu veya olumsuz bir değerlendirme yapılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçeyle davalı-birleşen dosyada davacı vekilinin banka hesabına yönelik istinaf başvurusunun değerlendirilmemesi doğru görülmemiştir (Yargıtay 8. Hukuk Dairesi - Karar: /).

İstinaf Mahkemeleri ve Yargı Çevreleri

İstinaf mahkemeleri, “Adli İstinaf Mahkemesi Kuruluş Kanunu” ile kurulmuştur.

Türkiye’de kurulan istinaf mahkemelerinin web adresleri aşağıdadır:

Avukat Baran Doğan