Hypervigilance Nedir
ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK |
Boğma ve dikenli tasmaların köpeklerde kullanımının fiziksel olarak zararlı olduğu bilinmektedir. Bunların dışında bu tasmaların köpek eğitimini ve negatif pekiştirmenin nasıl çalıştığını ve nasıl uygulanması gerektiğini bilmeyenler tarafından kullanılması köpeğin öğrenilmiş çaresizlik içinde olmasına neden olur. Öğrenilmiş çaresizlik olumsuz davranışlardan kaçınma çabası yokluğuyla tanımlanan bir öğrenilmiş davranış yapısı; Seligman'ın, bireyin kontrol edemediği olumsuz olaylara maruz kalmasıyla ortaya çıkan çaresizlik duygusu ve motivasyonsuzluk için kullandığı bir terimdir. Martin Seligman üç ayrı grup köpek ile laboratuvarda bir çalışma yapmıştır. Birinci grup köpekler kaçmaya eğitilmiş köpekler, ikinci grup çaresiz köpekler, üçüncü grupda kontrol grubu köpekler olarak ayrılmıştır. Bu üç grup köpeğe de aynı sayıda elektrik şoku uygulanmıştır. Birinci grup olan kaçmaya eğitilmiş köpekler şok verilirken serbest bırakılmışlardır. Bu gruptaki köpekler belli bir şoktan sonra kaçıp kurtulabilmişlerdir. İkinci grupdaki çaresiz köpekler ise bulundukları alanda kaçamayacakları şekilde tutulmuş ve elektrik şoklarının hepsine maruz bırakılmışlardır. Üçüncü grup kontrol köpekleri ise bulundukları kutu içinde bir uyarıcı (ışık) verilerek şok geldiğinde bir mandala basarak şoku durdurmaları öğretilmiştir. Daha sonra her grup köpeğe, köpekleri hiçbir şekilde tutmadan serbest olarak bırakıp elektrik şoku verilmiştir. Sonuç olarak birinci grup kaçmaya eğitilmiş köpekler kaçarak kendilerini şoktan kurtarmışlardır. Üçüncü kontrol grubu köpeklerde mandala basarak gene şokdan kurtulmuşlardır. Fakat ikinci grup çaresiz köpeklerin büyük çoğunluğu kaçma imkanları olduğu halde kaçmayıp şoka maruz kalmışlardır. Boğma ve dikenli tasmalar genellikle köpek sahipleri tarafından köpekleri tasmayı çektiği için kullanılmaktadır. Köpek sahipleri, köpeklerinin tasmayı çekmemesini sağlamaları için bunu onlara öğretmeleri gerekir. Fakat nasıl öğreteceklerini bilmeyen köpek sahipleri bu tasmaları köpeklerine takarak köpeklerinin tasmayı çekmeyeceklerini umarlar. Bazı köpekler boyunları acıdığı ve boğuldukları için tasmayı çekmeyi yavaşlatırlar ama gene de çekmeye devam ederler. Bu köpekden köpeğe değişen şiddetlerde olur ve köpek bu tasma boynuna takılıyken boynuna batan ve sıkan bu tasma yüzünden acı çeker. Bu acı ve boğmanın etkisinden kurtulması öğretilmeyen bu köpekler Seligman'ın deneyindeki çaresiz köpekleri gibi bu acıyla yaşamayı öğrenirler ve tasmayı çekmeye devam ederler. Fakat bu köpeklere gene Seligman'ın deneyindeki kontrol köpekleri gibi tasmayı çekmeyince bu acıdan kurtulacakları öğretilse köpekler tasmayı etkisinden kurtulmak için çekmeyi bırakırlar. Bunu yapabilmek için de negatif pekiştirmenin nasıl uygulandığını bilmek ve tecrübeli olmak gerekir. Amatör kişilerin bunu yapmaları köpeğe zarar verecektir. Köpek eğitiminde negatif pekiştirme ve cezaların yanlış kullanımının olumsuz yan etkileri vardır. Depresyon, dikkat artımı ve akıldışı korku(hypervigilance), anhedoni (haz verici duygular uyandıran etkinliklerden haz alma yetisinin kaybetme.), en ufak tahrikde saldırganlık gibi. Bilinçsizce ve sık uygulanan cezada, köpek cezanın ne zaman geleceğini tahmin edemez, niçin uygulandığını algılayamaz ve bu durumda yukarıda anlatılan yan etkiler ve öğrenilmiş çaresizlik görülebilir. Sinan AKYIL |
Köpeğin tasmayı çekmemesi için boğma veya dikenli tasmaları kullanmayınız. | |
Öğrenilmiş..çaresizlik köpeğinizin ömür boyu acı çekmesine sebep olur. | |
Boğma ve dikenli tasmaların köpeğinize acı verdiğini unutmayın. Bu tasmaları kullananların köpek sevdikleri söylenemez | |
| |