Funda Bugan

Епископа Константина Преславского (г. Шумен, Болгария) Редколлегия: Айхан Булут кандидат педагогичиских наук, Турция Бахар Демир доктор филологических наук, профессор РАЕ, Турция Давид Гоцеридзе доктор филологических наук, профессор, Тбилиси Дареджан Твалтваде доктор филологических наук, профессор, Тбилиси Елена Гордиева- Чиалашвили доктор филологических наук, Турция Жирина Ван Лееувен доктор филологических наук, профессор, Китай Лариса Адонина доктор филологических наук, Украина Олександр Комаренко доктор филологических наук, профессор, Украина Ольга Фисенко доктор филологических наук, Россия Светлана Аюпова доктор филологических наук, профессор, Турция Тариель Сихарулидзе доктор филологических наук, профессор, Турция, Редакторы: Шелале РАМАЗАНОВА, к.ф.н., профессор РАЕ, заведующая кафедрой русского языка и литературы Агрыйского университета им. Ибрагима Чечена, Агры/ Турция Севиндж Рамазанов, к.ф.н. Юсуф СОЙЛЕМЕЗ, к.п.н., препадователь кафедры Турецкого языка и литературы Агрыйского университета им. Ибрагима Чечена, Агры/ Турция Я41 Язык и личность в поликультурном пространстве: сборник статей [Текст]; под ред. И.Н. Авдеевой. Москва: Перо, 2017. – 144 с. ISBN 978-5-00122-061-9 Сборник статей посвящён рассмотрению широкого круга социально-гуманитарных вопросов, актуальных для современной науки. Предназначен для лингвистов, литературоведов, историков, культурологов, психологов, педагогов и широкого круга читателей, интересующихся проблемами языка, литературы, психологии, культуры. ББК 80я43 ISBN 978-5-00122-061-9 © Авторы статей © Перо, 2017 Содержание «КАПИТАНСКАЯ ДОЧКА» (YÜZBAŞININ KIZI) ESERİNDEKİ «БОГ» KELİMESİYLE YAPILMIŞ RUSÇA DEYİMLERİN TÜRKÇEDE EŞDEĞERLİLİĞİ .................................................................................................. 5 THE TURKISH EQUIVALENCE OF RUSSIAN IDIOMS CONSTITUED WITH THE RUSSIAN WORD «БОГ» IN «КАПИТАНСКАЯ ДОЧКА» (CAPTAIN’S DAUGHTER) Aytül Bayar Ersin Çetinkaya MEDYANIN ETKİ GÜCÜ: RUSYA’NIN TÜRKİYE BÜYÜKELÇİSİ ANDREY KARLOV SUİKASTİNİN RUS BASININA YANSIMASI ............................................................................................................................ 10 INFLUENCE POWER OF MEDIA: REFLECTION TO RUSSIAN MEDIA, ASSASSINATION TO RUSSIAN FEDERATION’S AMBASSADOR IN TURKEY ANDREY KARLOV Ali Murat MIRÇIK Emre KIRLI ÇAĞDAŞ RUSÇADAKİ İŞLEVSEL KONUŞMA STİLLERİNE GENEL BİR BAKIŞ ............................................. 21 GENERAL OVERVIEW TO THE MODERN RUSSIAN FUNCTIONAL SPEECH STYLES Gülbeyaz SAFA KİNCİ KİPLİK KATEGORİSİ VE KİPLİĞİN İFADESELLİĞİ ÜZERİNE ........................................................................ 25 ON THE MODAL CATEGORY AND THE EXPRESSİON OF MODALİTY Keziban Topbaşoğlu ABDÜLHAMİD EL-KÂTİB HAYATI- EDEBÎ KİŞİLİĞİ ve YAZARLARA HİTABEN YAZMIŞ OLDUĞU RİSÂLENİN SENTEZLİ ÇEVRİSİ ................................................................................................................................... 31 Abdulham d El-Kat b, H s L fe, L terary Personal ty and The Synthes sed translat on of The Pamphlet About the Authors Mustafa ÇINAR TÜRKÇE VE RUSÇADA GEÇMİŞ ZAMAN KULLANIMINA MUKAYESELİ BİR YAKLAŞIM ............................ 47 A COMPARATIVE APPROACH TO THE USAGE OF PAST TENSE IN TURKISH AND RUSSIAN LANGUAGES Özlem ÜNSAL Çiğdem DADAK N.M. KARAMZİN’İN RUS GAZETECİLİĞİNE ETKİSİ .................................................................................. 54 THE EFFECT OF N.M. KARAMZIN ON RUSSIAN JOURNALISM SUMMARY P nar Dilekçi ÖĞRETMEN ADAYLARINA YÖNELİK EDİMBİLİMSEL BİR ÇALIŞMA: FENOMENOLOJİK BİR ARAŞTIRMA 63 A Pragmatical Study Towards Teacher Candidates: A Phenomenological Research Hülya AŞKIN BALCI Erdal DEMİR RUSÇA VE TÜRKÇE DİL BİLGİSİNDEKİ EDAT KAVRAMINA GENEL BİR BAKIŞ .......................................... 79 GENERAL OVERVIEW TO THE CONCEPT OF PREPOSITION IN RUSSIAN AND TURKISH LANGUAGE Çiğdem DADAK Emre KIRLI L.N.TOLSTOY’UN “YOKSUL İNSANLAR (БЕДНЫЕ ЛЮДИ)” ÖYKÜSÜNÜN ÇAĞDAŞ ANLAMBİLİM YÖNTEMLERİYLE İNCELENMESİ ............................................................................................................. 82 The Examination of L.N.Tolstoi’s Story “Poor People (Бедные Люди)” in terms of Semantical Methods Ersin ÇETİNKAYA Aytül BAYAR Языковое и когнитивное сознания в лингвокультурологии ............................................................ 88 Linguistic and cognitive consciousness in linguistics Эрсин Четинкая Джан Караель Лингводидактические основы структурирования терминологической лексики (на примере терминов спецальности «Наземно-транспортные технологические средства») .......................... 92 В.А. Горковенко LOGISTIC APPROACH TO THE CHOICE OF GROUP COMPANIES EVK STORAGE STRATEGY ................. 100 Fisenko V. I. THE PLACE OF PRODUCTION LOGISTICS IN THE SUPPLY CHAIN ......................................................... 106 V.S. Moisya "RE-SORTING" IN THE WAREHOUSE OF A WHOLESALE TRADING ENTERPRISE PROBLEM SOLUTION 110 Matsyuk D .A. ЭВФЕМИЗМЫ ПОЛИТКОРРЕКТНОСТИ .............................................................................................. 114 И.Д. Иванов. ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ СРЕДСТВА МАНИПУЛЯЦИИ СОЗНАНИЕМ ПОТРЕБИТЕЛЯ В РЕКЛАМЕ ........ 120 И.А. Найденов. CONSIDERATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN LOGISTICS AND MARKETING IN ORDER TO OPTIMIZE THE MANAGEMENT OF MATERIAL FLOWS ........................................................................ 123 K.T. Abraeva AUTOMATIZATION OF TECHNOLOGICAL PROCESS OPERATIONS IN A WAREHOUSE ......................... 130 N. V. Soldukhovsky КОГНИТИВНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ В СОВРЕМЕННОЙ НАУКЕ О ЯЗЫКЕ: МАТЕРИАЛЫ К ОРГАНИЗАЦИИ УЧЕБНОЙ РАБОТЫ В КЛАССАХ ФИЛОЛОГИЧЕСКОГО ПРОФИЛЯ .................................................... 134 Л.В. Адонина. Р.Ф. Адонин, О.С. Фисенко «КАПИТАНСКАЯ ДОЧКА» (YÜZBAŞININ KIZI) ESERİNDEKİ «БОГ» KELİMESİYLE YAPILMIŞ RUSÇA DEYİMLERİN TÜRKÇEDE EŞDEĞERLİLİĞİ THE TURKISH EQUIVALENCE OF RUSSIAN IDIOMS CONSTITUED WITH THE RUSSIAN WORD «БОГ» IN «КАПИТАНСКАЯ ДОЧКА» (CAPTAIN’S DAUGHTER) Aytül Bayar* Ersin Çetinkaya** Özet Yaptığımız bu çalışmada Aleksandr Puşkin’in “Капитанская дочка” (Yüzbaşının Kızı) adlı eserindeki «Бог» kelimesini içeren Rusça deyimler Türkçe eşdeğerlikleri açısından incelenmiştir. Eserde geçtiği cümlenin içerisinde verilen bu deyimler 3 ayrı kategori altında toplanmıştır. Anlam bakımından örtüşen ve bir tipte kurulan deyimler, anlam bakımından özdeş olan, fakat farklı bir tipte kurulan deyimler, benzerlik ve eşdeğerliği bulunmayan genel bir anlama sahip olan deyimler olarak kategorize edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Allah, Deyim, Dil, Eşdeğerlik, İnceleme. Abstract In our study the Russian idioms containing the word «Бог» used in Alexandr Pushkin’s “Капитанская дочка” (Captain’s Daughter) were analyzed in terms of their Turkish equivalencies. Those idioms which are presented within the phrases used in the book fall into 3 different categories. They are categorized as idioms overlapping in terms of meaning and made in a single type, idioms identical in terms of meaning but made with a different type and those with a general meaning but with no similarity and equivalency. Key words: God, Idiom, Language, Equivalency, Examination. Giriş Genellikle gerçek anlamından az çok ayrı, ilgi çekici bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeği, tabir [5] olan deyimler her milletin dilinde çok büyük bir öneme sahiptir. Dil yalnızca kelime ve harflerin bir araya getirilerek oluşturulduğu bir yapı değildir. Biçimsel olarak belli başlı kurallarının dışında aynı zamanda dile bireyler tarafından yansıtılan ruhsal elementler de çok önemlidir. Bu gibi bir kullanımda kelimelerde ve kelimelerin bir araya gelerek oluşturduğu kelime grubu veya cümlelerde mecazi anlamlar ortaya çıkabilmektedir. Bu şekilde ortaya çıkan kelime grubu veya cümleler ise kalıplaşarak deyim haline bürünebilmektedir. * Arş.Gör., Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü, [email protected], Ağrı/TÜRKİYE. ** Arş.Gör., Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Rus Dili ve Edebiyatı Bölümü, [email protected]. Ağrı/TÜRKİYE. 5 Deyimler bir milletin dil zenginliğini, ifade gücünü, anlatım gücünü göstermesi açısından çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü dilde, doğal olarak deyimlerde o milletin gelenek ve göreneklerinin, inançlarının, yaşayış biçimlerinin, dünyayı algılayışlarının yansımaları görülmektedir. Bu yüzden deyimler bir milletin incelenmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Çalışmamızda bahsettiğimiz öneme sahip olan deyimleri “«Капитанская Дочка» (Yüzbaşının Kızı)” eserindeki “«бог»” kelimesiyle yapılmış Rusça deyimlerin Türkçede eşdeğerliliğini inceleyerek Rus edebiyatı ve toplumundaki yansımalarını göstermeye çalışacağız. Rus dilinde «Бог» kelimesinin sözlük anlamlarını inceleyelim. Ефремова Т.Ф. Новый словарь русского языка. Толково- словообразовательный: *Создатель Вселенной, всего сущего, обладающий – по религиозным представлениям – высшим разумом, управляющий миром. *Dünyayı yöneten, dini inançlar bakımından yüksek bir akla sahip olan, var olan her şeyin, evrenin yaratıcısı. Ожегова С.И., Шведовой Н.Ю. Толковый словарь русского языка: **1)В религии: верховное всемогущее существо, управляющее миром или одно из таких существ; 2)В христианстве: триединое божество, творец и всеобщее мировое начало – Бог Отец, Бог Сын и Бог Дух Святой; 3)перен. Предмет поклонения, обожания. **1)Dinde: dünyayı yöneten, her şeye gücü yeten yüce varlık ya da bu varlıklardan biri; 2)Hristiyanlıkta: üçlü Tanrı, Yaratan ve evrensel dünya ilkesi – Baba, Oğul ve Kutsal Ruh; 3)Tapınma, ibadet nesnesi. Толковый словарь русского языка, под ред. Д.Н. Ушакова: ***По религиозным верованиям – верховное существо, стоящее будто бы над миром или управляющее им. ***Sanki dünya üzerinde duran ya da onları yöneten, dini inançlar bakımından yüce varlık. Türk dilinde ise “Allah” ve “Tanrı” olarak her iki sözcüğün de sözlük anlamlarının ayrı ayrı incelenmesi gerektiği kanaatindeyiz, çünkü Müslümanlık kültürü açısından bakıldığında «Бог» kelimesinin Türkçe çevirisinin “Allah”, Hristiyanlık kültürü açısından bakıldığında ise çeviride “Tanrı” kelimesini kullanmanın daha yerinde olacağını düşünmekteyiz. TDK, Türkçe Sözlük: Allah; öz. a. (Alla:h ) Kâinatta var olan her şeyi yaratan, koruyan, tek ve yüce varlık, Tanrı. Tanrı; öz. a. din b. Kâinatta var olan her şeyi yaratan, koruyan, tek ve yüce varlık, Yaradan, Allah, Rab, İlah, Mevla, Halik, Hüda, Hu, Oğan. «Бог» ve «Allah/Tanrı» sözcüklerinin Rus dilinde ve Türk dilinde sözlük anlamlarına baktığımızda her iki dilde de “kainattaki her şeyi yaratan ve onları yöneten tek yüce varlık” olarak karşımıza çıkmaktadır. 6 Rus dilinde «Бог» kelimesinin geçtiği birçok deyim, atasözü ve özdeyiş bulunmaktadır. «Бог» sözcüğünün yanı sıra Tanrı’nın yüceliğini ifade eden “господь, Боже, царь, небесный, отец небесный, всевышний (судья), вседержитель v.b.” gibi sözcükleri de görmek mümkündür. [3] Yapmış olduğumuz bu çalışmada Aleksandr Puşkin’in yazmış olduğu “Капитанская дочка” (Yüzbaşının Kızı) adlı eserindeki «Бог» kelimesini içeren deyimler ele alınmış ve Türk dilinde eşdeğerlikleri olup olmadığı incelenmiştir. Eserde geçen deyimlerde sadece «Бог» sözcüğüyle yapılmış deyimler değil, aynı zamanda «Боже, Божий, владыко, господи, господь» gibi anlamdaş sözcüklerle yapılmış deyimler de incelenmiştir. Deyimleri anlamsal bütünlükleri, yapıları ve kökenleri açısından farklı bakış açılarıyla incelemek mümkün. Deyimler eşdeğerlilik açısından birkaç farklı gruba da ayrılabilirler. [2] Bu incelemede üç tip eşdeğerlilik (эквивалентность) kullanılmıştır: Karşılaştırma yapılan dilde anlam bakımından örtüşen ve bir tipte kurulan, özdeş yapıya sahip, tam karşılığı olan deyimler (полные эквиваленты) [=], anlam bakımından özdeş olan, fakat farklı bir yapıda veya farklı bir tipte kurulan benzer eşdeğerlikte olan deyimler (аналоговые эквиваленты) [▼], karşılaştırma yapılan dilde benzerlik (аналог) ve eşdeğerlik (эквивалент) bulunmayan, karşılığı olmayan, genel bir anlamla ifade edilen deyimler (безэквивалентные сочетания) [□]. [4] Бог ведает = бог весть = бог видит = бог знает [Allah bilir] «Шары поминутно летали у меня через борт; я горячился, бранил маркера, который считал бог ведает как, час от часу умножал игру….» [=] «Бог весть.» [▼] «Бог видит, бежал я заслонить тебя своею грудью от шпаги Алексея Иваныча!» [▼] «Бог знает, – отвечал он, – посмотрим.» [=] Бог дал = бог даст = бог привёл = бог принёс = дай бог [Allah versin] «Опять бог дал свидеться!» [▼] «Бог даст, все будет ладно.» [=] «Зачем тебя бог принес?» [▼] «Счастливый путь, и дай бог вам обоим счастия!» [▼] «Привел бог опять увидеться.» [▼] Бог милостив = боже милостивый [Allah Kerim] «Бог милостив: солдат у нас довольно, пороху много, пушку я вычистил.» [=] «Боже ты милостивый!» [▼] Бог с ним = бог с тобой = боже с нею [Allah selamet versin] «…бог с ним, с Алексеем Иванычем; я и сам до него не охотник.» [▼] «Бог с тобой, старинушка!» [▼] «Боже, что с нею будет!» [▼] Бог судья [Allahın önünde hesap vermek] 7 «…отпустишь меня – спасибо; казнишь – бог тебе судья; а я сказал тебе правду.» [□] Боже мой = господи боже мой = господи владыко [Aman Yarabbim, aman Allahım] «Боже мой! да там Пугачев!» [□] «Господи боже мой!» [□] «Господи владыко!» [□] Боже праведный [Yüce Allahım] «Боже праведный, до чего я дожил!» [□] Божий свет [Sabahın ilk ışığı] «…прибавил он, – волен приказать: сейчас ли вас повесить, али дождаться свету божия.» [□] В животе и смерти бог волен = воля божия = воля господня [Allah’ın emri] «Иван Кузмич, в животе и смерти бог волен...» [▼] «Покоримся воле божией.» [▼] «Буди во всем воля господня!» [▼] Господь не выдаст [Allah etmesin, Allah vermesin] «Господь не выдаст, свинья не съест!» [=] Как бог милует? [İyisiniz inşallah?] «Как вас бог милует?» [□] Как бог свят [Allah inandırsın] «Как бог свят, я Ивану Кузмичу того не говорил, – ответил он...» [□] Не бояться бога [Allah’tan korkmaz] «Бога ты не боишься, разбойник!» [=] Не приведи бог = прости бог [Allah etmesin, Allah vermesin, Allah göstermesin, Allah esirgesin] «Не приведи бог видеть русский бунт, бессмысленный и беспощадный!» [=] «…девка на выданье, а какое у ней приданое? частый гребень, да веник, да алтын денег (прости бог!), с чем в баню сходить.» [=] Побойся бога [Allah’tan kork, insaf et] «Побойся бога.» [□] Ради бога [Allah aşkına, Allahını seversen] «Ради бога! где Марья Ивановна?» [=] С богом [Allah yar ve yardımcın olsun] «Ну, Максимыч, ступай себе с богом.» [□] Слава богу = слава владыко [Allaha şükür] «Слава богу, что тебя живого отпустили!» [=] «Слава тебе, владыко!» [=] Что бог послал [Allah ne verdiyse] «Попадья стала угощать меня чем бог послал.» [=] 8 Sonuç ve Öneriler Aleksandr Puşkin’in “Капитанская дочка” (Yüzbaşının Kızı) eserindeki «Бог» kelimesiyle yapılmış Rusça deyimlerin Türkçe eşdeğerlilikleri açısından incelendiği bu çalışmada, 35 adet deyim tespit edilmiştir. İncelediğimiz Rusça deyimlerde anlam bakımından örtüşen ve bir tipte kurulan, özdeş yapıya sahip, tam karşılığı olan (полные эквиваленты) [=] 12 adet deyim, anlam bakımından özdeş olan, fakat farklı bir yapıda veya farklı bir tipte kurulan benzer eşdeğerlikte olan (аналоговые эквиваленты) [▼] 13 adet, benzerlik (аналог) ve eşdeğerlik (эквивалент) bulunmayan, karşılığı olmayan, genel bir anlamla ifade edilen (безэквивалентные сочетания) [□] 10 adet deyim tespit edilerek incelenmiştir. Yapmış olduğumuz bu çalışma, kültürlerarası farklılıklardan dolayı öğrencilerin zorluk çektikleri deyim çeviri sorununu aşmada yardımcı olacak, anadili Türkçe olup Rusça öğrenen bütün öğrencilere incelenen deyimleri daha iyi anlama ve yerinde kullanma becerisi kazandıracaktır. Ayrıca incelemiş olduğumuz bu deyimler ilerde hazırlanacak olan herhangi bir Rusça-Türkçe deyimler sözlüğüne dâhil edilerek, katkı sağlayabilecektir. Kaynakça 1. Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I-II, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1988. 2. Krıstına Ratayçik, Bog i dyavol v russkoy mejdometnoy frazeologii – Strukturno-semantiçeskiy oçerk s uçotom elementov perevoda, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Linguistica Rossica 3, 2007 s.129 3. Pak Son Gu, Frazeorefleks s komponentom Bog v russkom yaz ke, Yaz k, soznaniye, kommunikatsiya: Sb. statey /red. V.V.Krasnıh, A.İ.İzotov. – M.: Dialog-MGU, 1999. – Vıp. S.35 4. Pevneva, İnna Vladimirovna, Ramazanova, Shalala, Spetsifika frazeologizmov s çisliteln m «odin»: kross-kulturn y aspekt, Mejdunarodnaya nauçno-praktiçeskaya konferentsiya «Sovremennoye obşestvo, obrazovaniye i nauka», Nauçnıy almanah, Rossiya, g.Tambov, 30 sentyabrya N 9 (II), 2015. 5. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts Türk Dil Kurumu, Büyük Türkçe Sözlük. Erişim Tarihi: 12.10.2017. 6. http://ilibrary.ru/text/107/index.html Erişim Tarihi:13.09.2017. 9