Geçiş Dönemi Ilk Eseri

Bir nazım birimi olarak beyitler ile dörtlüklerin birlikte kullanıldığı ve Türk Edebiyatı ile Arap-Fars kültürü arasında bir yerde konumlanan Geçiş Dönemi eserleri özellikleri nelerdir? Geçiş Dönemi eserleri hangi lehçeyle yazılmıştır? İşte, tüm detaylar…

Türk Edebiyatında Geçiş Dönemleri Eserleri

Türklerin İslamiyet dinini kabul etmeye başladığı yüzyılla, Divan edebiyatının başlangıcı olarak kabul edilen yüzyıl arasında İslamiyet’in etkisi altında verilmiş olan ve İslam öncesi edebiyat ile İslami dönem edebiyat arasında bir anlamda geçiş dönemi ürünleri sayılan eserler, Türk Edebiyatında Geçiş Dönemi Eserleri olarak isimlendirilmektedir. 11 ve Yüzyıllarda ortaya çıkan bu eserlerde eski Türk kültürü ile Arap – Fars gelenekleri arasında yaşanan ikilik dikkat çekicidir.

Geçiş Dönemi Eserleri Ortak Özellikleri

Dini ve tasavvufi edebiyatın örneklerinin de verildiği geçiş dönemi eserleri özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Türk edebiyatı bu yüzyıllarda bir geçiş dönemi yaşamıştır. Bir yandan, eski edebiyat anlayışı sürdürülürken, öbür yandan yeni medeniyetin edebiyat anlayışına uygun eserler verilir. Bu özelliği sebebiyle geçiş dönemi eserlerinde her anlamda bir ikilik görülmektedir.
• Verilen eserlerde kullanılan dilde Arapça ve Farsça kelimeler görülmeye başlanmıştır.
• Eserlerin meydana getirilmesinde Uygur alfabesi yanında, Arap alfabesi de kullanılmaya başlanmıştır.
• Şiirlerde, hem millî nazım birimi olan dörtlük, hem de yeni şiirin nazım birimi olan beyit kullanılmıştır.
• Kaleme alınan şiirlerde hece vezni ile birlikte aruz veznine de yer verilmiştir.

Geçiş Dönemi Eserleri Nelerdir?

Türk Edebiyatı Geçiş Dönemi’nde öne çıkan 5 eser ve bu eserlerin yazarları şu şekildedir:

Kutadgu Bilig – Yusuf Has Hacib

yılından tamamlanan bu eser kelime anlamı olarak kutlu olmanın bilgisi anlamına gelmektedir. İnsana her iki dünyada da mutluluğa ulaşmanın yollarını anlatan bu eser Yusuf Has Hacib tarafından Tabgaç Buhra Han’a sunulmuştur.

Atabet’ül Hakayık – Edip Ahmet Yükneki

Aruz ölçüsü ve dörtlükler formunda yazılan bu eserin nerede ve ne zaman yazıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Bilginin yararı ve bilgisizliğin zarının anlatıldığı bu eserde, dünyanın ve insanın bilinmesinin sadece akıl yoluyla olabileceği anlatılmıştır.

Divan-i Lügat’it Türk - Kaşgarlı Mahmut

1. yüzyılda yazılan bu eser Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla Arapça yazılmış bir eserdir. Türkçenin ilk sözlüğü olarak kabul edilen bu kitapta yaklaşık Türkçe kelimenin Arapça karşılıkları verilmiştir.

Divan-ı Hikmet – Ahmet Yesevi

Dini ve tasavvufi bir yapıda olan bu eserde peygamber hayatı, dervişlik hakkında öğüt ve cennet ile cehennem tasvirleri yer almaktadır. Anadolu’da yayılan bu eserdeki görüşler, kısa sürede halkı etkilemiş ve daha sonra kurulacak olan birçok tarikata da kaynak olmuştur.

Dede Korkut Hikâyeleri

Destandan hikâyeye geçiş dönemi eserleri dendiği zaman akla ilk gelen eser Dede Korkut Hikâyeleri olacaktır. Orta Asya’da şekillenmeye başlanan bu hikâyelerde Türk töresine dair birçok konu işlenmiştir.

Geçiş Dönemi Eserleri Didaktik Midir?

Belli bir düşünceyi aktarmak, öğretmek için yazılan ve sonunda bir ahlak dersi çıkarılmasını amaçlayan eserlere edebiyatta didaktik eser adı verilmektedir. Peki, Geçiş Dönemi eserleri didaktik midir? Bu dönemde meydana getirilen eserler didaktik eser olarak nitelendirilmektedir. Çünkü bu eserlerdeki ana amaç, İslamiyet’i yeni kabul etmiş olan Türklere İslam dinini anlatmak ve açıklamak olarak belirlenmiştir.

Geçiş Dönemi Eserleri Hangi Lehçeyle Yazılmıştır?

Geçiş Döneminde meydana getirilen eserler Hakaniye Lehçesi de denilen Karahanlı Türkçesi ile yazılmıştır. Uygur Türkçesinin devamı olarak değerlendirilen bu lehçe Divan-ı Lügat’it Türk, Atabet’ül Hakayık adlı eserlerde de kullanılmıştır.

asırda başlayan geçiş dönemi tasavvuf ve divan edebiyatı dönemi olarak biliniyor. Dönemin en önemli temsilcilerinin verdiği eserler tasavvufun Anadolu'da yaygınlaşmasını sağlamıştır.

GEÇİŞ DÖNEMİ ESERLERİ NELERDİR?

1- Kutadgu Bilig

Türk Edebiyatındaki ilk mesnevilerden biri olan Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip tarafından kaleme alınmıştır. Mevlana Celaleddin Rumi başta olmak üzere birçok mutasavvıf şair, yazdıkları mesnevilerde Kutadgu Bilig'ten etkilenmiştir.

Bu eser aruz vezniyle yazılmış olmasına rağmen sade bir dil kullanılmıştır. Hikemi bir tarzda yazılan eserde didaktik bir üslupla yazılmıştır. Kutadgu Bilig'de bir hükümdarda bulunması gereken nitelikler sıralanmıştır. Yusuf Has Hacip'e göre bir hükümdar herkese adil davranmalı ve kimseyi kayırmamalıdır.

2- Divan-ı Lügat'it Türk

yüzyılda yazılan Divan-ı Lügat'it Türk'ün yazarı Kaşgarlı Mahmut'tur. Eserin yazılış amacı Araplara Türkçeyi öğretmektir. Kitapta öz Türkçe kelimelerin bazıları çeşitli kıssalarla ve atasözleriyle birlikte anlatılmıştır.

3- Dede Korkut Hikayeleri

Anonim bir eser olan Dede Korkut Hikayeleri, toplam 12 öyküden oluşmaktadır. Bu kitapta yer alan en ünlü hikaye Deli Dumrul'dur.

4- Atabetü'l Hakayık

Edip Ahmet Yükneki tarafından kaleme alınan Atabetü'l Hakayık adlı eserde tasavvufi şiirler yer alır. İlahi aşk, vahdet-i vücut ve vahdet-i şühud gibi tasavvufi gibi konular Atabetü'l Hakayık adlı kitabın temel konuları arasında yer alır.

GEÇİŞ DÖNEMİ ESERLERİNİN ÖZELLİKLERİ

1- Geçiş döneminde yazılan eserlerin ortak özelliği Türkçenin sade ve yalın bir şekilde kullanılmasıdır. Bunun en büyük nedeni, tasavvufun temel ilkelerinin geniş halk kitleleri tarafından bilinmesini sağlamaktır.

2- Bu dönemde fenafillah, bekabillah, ayan-ı sabite, galu-bela, tövbe etmenin faziletleri gibi İslami konulara ağırlık verilmiştir.

3- Geçiş dönemine kadar yazılan eserler genellikle fıkıh ve kelam ilmine dairken, geçiş döneminde tasavvufi konular ön plana çıkmıştır.

4- Birçok yazar insan-ı kamil olmanın yollarını ve usullerini ayrıntılı bir şekilde ele almıştır.

5- Bu dönemden sonra kaleme alınan eserlerde Arapça ve Farsça kelimeler hem manzum eserlerde hem de düz yazılarda sık sık kullanılmaya başlanmıştır.

Kutadgu Bilig(Yusuf Has Hacip)

●Mutluluk veren bilgi anlam&#x;na gelir

●yy yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

●Karahanl&#x; hükümdar&#x; Tabgaç Buğra Han'a sunulmuştur.

●&#x;slami dönem ilk eserdir.

●Hakaniye lehçesiyle yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

●&#x;lk mesnevidir.

●Aruzla yaz&#x;lan ilk eser.

● beyit dörtlükten oluşmuştur.

●&#x;lk siyasetname

●Alegorik(Sembolik) eserdir.

*Küntoğdu: Hükümdar(Kanunu temsil eder)

*Aytoldu:Vezir(Saadeti temsil eder)

*Ödgilmiş: Vezirin oğlu ( ak&#x;l&#x; temsil eder)

*Odgurmuş: Vezirin kardeşi (akibeti temsil eder)

Divan-&#x; Lügatit Türk(Kaşgarl&#x; Mahmut)

●yy yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

●Türklerin ilk sözlüğü ve dil bilgisi kitab&#x;d&#x;r.

● Türkçe kelimenin Arapça karş&#x;l&#x;ğ&#x; verilmiştir.

●Sözlü ürünler (Sav,sagu,koşuk,destan) ilk olarak yaz&#x;ya geçmiştir.

●Türk dilini Araplara öğretmek amac&#x;yla yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r. Bu nedenle Arapça yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

●Devrinin Türk Dünyas&#x;n&#x; gösteren bir harita da vard&#x;r.

Atabetül Hakay&#x;k(Edip Ahmet Yüknekli)

●yy yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

●Gerçek ayet ve hadislerden yola ç&#x;karak yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

●Yüzy&#x;lda Türk dilinin ne kadar değiştiğini gösterir.

●Dili ağ&#x;rd&#x;r

●Hakikatlerin Eşiği anlam&#x;na gelir.

●Aruz vezniyle mesnevi tarz&#x;nda yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

Divan-&#x; Hikmet(Ahmet Yesevi)

●&#x;nsanlara islam&#x; öğretmek için sade bir dille yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

●Hikmeti tekkeye yeni başlayan gençlere &#x;slam Tasavvufunu öğretmek için yaz&#x;lan şiirlerdir.

●Dörtlükler ve hece vezniyle yaz&#x;lm&#x;şt&#x;r.

Dede Korkut Hikayeleri

●yy Oğuzlar&#x;n kendi aralar&#x;ndaki mücadeleler ve kafirler aras&#x;ndaki mücadeleler anlat&#x;l&#x;r.

●12 küçük hikaye 1 ön sözden oluşur.

●12 hikayede ortak kahraman olduğndan ad&#x; "Dede Korkut"tur.

&#x;&#x;Destandan halk hikayesine geçiş döneminin ürünüdür.

●Naz&#x;m nesir kar&#x;ş&#x;kt&#x;r.

●Anonimdir.

●Orijinal metinler Vatikan ve Dersten kütüphanesindedir.

A/N: Şaş&#x;rd&#x;m m&#x; ? Yooo. Çünkü her şeyimiz her yerde &#x;.&#x;