Photoshop Cs6 Resim Ekleme

Arama robotları için gerekli olan. Birisi gerekli olmadığını söyleyecektir, çünkü tüm bölümler zaten görüntülenmektedir. Ancak, site elli veya daha fazla sayfa içeriyorsa, böyle bir sayfaya ihtiyaç vardır. Arama motorları ve kullanıcılar için, şu veya bu bilgilerin nerede bulunduğunu anlamanıza yardımcı olacak bir kılavuz görevi görecektir.

XML ve HTML dosyaları

Sadece arama robotları için değil, siteyi ziyaret eden kullanıcılar için de kullanıldığı için genellikle iki harita oluştururlar: XML ve HTML formatlarında.

Arama robotları için bir Site Haritası oluşturmak için bir XML dosyası kullanılır. Bu sayede robotlar arama tabanlarına yenilerini eklerler.Çok sayfalı bir sitede harita olmaması durumunda çok sayıda sayfa bazen çok uzun süre indekslenmeyebilir.

Kullanıcılar için bir site haritası oluşturmak için bir HTML dosyası kullanılır. Bu haritanın önemi, uygunluğunun, kullanıcının ilgilendiği bilgileri bulup bulamayacağını doğrudan belirlemesi gerçeğinde yatmaktadır. Bu nedenle, tüm bölümlerin ve alt bölümlerinin ana menüye sığmadığı İnternet projeleri için böyle bir harita oluşturulur.

XML Site Haritası Nasıl Oluşturulur

Bu sorunu çözmenin üç yolu vardır:

Bir site haritası oluşturucu satın alma.

Çevrimiçi hizmetleri kullanarak bir Site Haritası oluşturun.

Bir dosya yazma el.

Zamandan önemli ölçüde tasarruf etmek için jeneratör satın alınması önerilir. Bu nedenle, bir lisans satın almak için yirmi ila otuz dolar bir web yöneticisi için küçük bir para kaybıysa, o zaman, özellikle büyük bir İnternet kaynağı için satın almak hala zarar vermez, o zamandan beri bir site oluşturmak gerekli olmayacaktır. manuel olarak.

Birkaç yüz sayfa içeren bir site için, bir Site Haritası oluşturmak için yalnızca İnternet kaynağının adresini belirtmeniz ve sonucu indirmeniz gereken çevrimiçi hizmetler önerilir.

En kesin seçenek manuel olarak bir harita oluşturmaktır. Bunu yapmak için url, urlset, loc, lastmod, changefreg ve öncelik gibi etiketleri bilmeniz gerekir. Bu durumda, ilk üç etiket zorunlu olarak kabul edilir ve son üçünden vazgeçilebilir.

Joomla'da Site Haritası Oluşturma

Bir sitede Site Haritası oluşturmak için Joomla ve Wordpress, çoğu iyi bilinen yönetim sistemi gibi, site haritasının manuel veya otomatik olarak oluşturulduğu özel eklentilere sahiptir. Materyalleri sürekli güncelleyen büyük İnternet projeleri için bu eklenti çok uygundur.

Joomla'da buna Xmap, Wordpress'te Google XML Site Haritaları denir.

Otomatik site haritası oluşturma

Ücretsiz çevrimiçi sunucular, sitenin beş yüzden fazla sayfası yoksa otomatik olarak bir Site Haritası oluşturmaya yardımcı olur. Site haritası oluşturmanın ne kadar kolay olduğu aşağıda açıklanmıştır:

Bu İnternet kaynaklarından birine girdikten sonra, "Site Haritası Oluştur" öğesini bulmanız, "Oluştur" düğmesini tıklamanız ve otomatik olarak bir Site Haritası dosyası oluşturmanız gerekir.

"Site URL'sini" bulun ve haritanın oluşturulduğu sitenin adresini girin.

Sistem bir doğrulama kodu girmenizi isteyebilir. Ayrıca girilmeli ve "Başlat" düğmesine tıklanmalıdır.

Bitmiş haritayı siteye yükleyin.

Harita oluşturmanın manuel yolu

Bu yöntem bir yandan en zor ve zaman alıcı olmakla birlikte diğer seçeneklerin uygun olmadığı durumlarda kullanılan en emin yöntemdir. Bu nedenle, örneğin, site haritasına dahil edilmesi gerekmeyen, ancak otomatik olarak oraya ulaşan birçok sayfa varsa, elbette manuel yöntem, haritayı bu tür sayfaların “aşırı dozundan” kurtaracaktır. Bu yöntemi seçmenin bir başka nedeni de kötü site navigasyonudur.

Bir haritanın manuel olarak oluşturulmasını uygulamak için şunları yapmanız gerekir:

Haritaya dahil edilecek sayfaları toplayın.

Tüm adresleri excel dosyasındaki üçüncü sütuna ekleyin.

1. ve 2. sütunlara hem url hem de loc ekleyin.

4. ve 5. sütunlara kapanış url'sini ve loc'u girin.

Beş sütunu bağlamak için "bağ" işlevini uygulayın.

Bir sitemap.xml yapın.

Bu dosyaya hem urlset hem de /urlset etiketlerini ekleyin.

Aralarına bağlı bir sütun ekleyin.

Ortaya çıkan dosya kontrol edilmelidir. Bunu, örneğin Yandex'de web yöneticisi panelinde yapabilirsiniz.

Yandex ve Google için Site Haritası nasıl oluşturulur?

Site oluşturulduktan sonra siteye eklenir. Bunun için site haritası dosyasının adı Sitemap.xml olmalı ve kök dizine eklenmelidir. Hızlı bir şekilde bulmak için Google ve Yandex'in özel araçları var. Bunlara Web Yöneticisi Araçları (Google'da) ve Yandex Web Yöneticisi (Yandex'te) denir.

Google'a Site Haritası ekleme

"Yandex"e Site Haritası Ekleme

Benzer şekilde, "Yandex Webmaster" da önce oturum açmalısınız. Ardından indeksleme / Site Haritası dosyalarına gidin, orada dosya yolunu belirtin ve "Ekle" düğmesini tıklayın.

Bugünün arama robotları, yalnızca elli binden fazla url içermeyen dosyaları alacaktır.

Harita on megabaytı aşarsa, onu birkaç dosyaya bölmek daha iyidir. Bu sayede sunucu aşırı yüklenmeyecek.

Birkaç dosya ile bir Site Haritası xml'sini doğru bir şekilde oluşturmak için, sitemapindex, sitemap, loc ve lastmod etiketlerini kullanarak hepsini dizin dosyasına kaydetmeniz gerekir.

Tüm sayfalar "www" ön eki ile veya kullanılmadan yazılmalıdır.

Gerekli dosya kodlaması UTF8'dir.

Ayrıca dosyaya dil ad alanının bir göstergesini de eklemeniz gerekir.

Kullanıcılar için site haritası nasıl oluşturulur?

Böyle bir harita kullanıcılar için oluşturulduğundan mümkün olduğunca basit ve görsel olmalıdır. Buna rağmen, kullanılan sitenin yapısı hakkında tüm bilgileri niteliksel olarak iletmek gerekir.

HTML haritaları genellikle CSS stilleri ve grafik öğeleri gibi belirli şekillerde tanımlanan bölümler ve alt bölümlerden oluşan tanıdık bir kullanıcı yapısına sahiptir.

XML haritasında olduğu gibi büyük bir İnternet projesi için bir Site Haritası oluşturmak için burada da bölme önerilir. Bu durumda, haritayı hantallıktan kurtararak ayrı sekmeler şeklinde gerçekleştirilir.

Bu haritada kullanılmasına izin verilen JavaScript dili, arama motoru robotları için değil, kullanıcılar için oluşturulduğundan sayfanın işlevselliğini artıracaktır.

Site haritası dosyası için sipariş

Özellikle sitede çok sayıda sayfa varsa, Site Haritasını içeren oluşturulan dosyanın her zaman temiz ve düzenli olması istenir. Arama motoru robotları site haritalarını çok hızlı taradığından, büyük bir İnternet kaynağının tüm dosyasını görüntülemek için yeterli zaman olmayabilir.

Bu nedenle, site haritasına altta değil, üstte sayfa eklemeye alışırsanız, bir yandan, arama robotunun yeni sayfaların adreslerini görüntülemek için zamanı olacağından şüphe yoktur. ve diğer yandan, tüm sayfaları kontrol etmek çok daha kolay olacaktır.

Site Haritası (Sitemap.xml), sunucunun kök dizininde depolanan özel bir .xml dosyasıdır. Bu, sitenin dizine eklenmesi gereken sayfaları hakkında bilgi içeren bir dosyadır. Genellikle, indekslenmesi gereken sayfalar hakkında arama robotlarını bilgilendirmek için Yandex ve Google için bir site haritası oluşturulur. Site haritası ayrıca güncellemelerin ne sıklıkta yapıldığını ve en önemlisi hangi web belgelerinin dizine eklendiğini kontrol eder.

Yandex Web Yöneticisi'nden video:

Sitemap.xml, indekslenecek tüm sayfaları listeleyerek önem derecelerini, son güncelleme tarihini ve yaklaşık güncelleme sıklığını gösteren arama motorları tarafından anlaşılabilir özel bir sözdizimi kullanılarak derlenir.

Herhangi bir web projesinin sahip olması gereken iki ana dosya vardır - robots.txtve sitemap.xml. Projeniz bunlara sahip değilse veya doğru doldurulmamışsa, yüksek olasılıkla kaynağınıza büyük zarar verirsiniz ve yüzde yüze kadar açılmasına izin vermezsiniz.

sitemap.xml dosyası web sitesi tanıtımını etkiler mi?

Site haritanız yoksa bu, arama motorlarının kaynağı dizine eklemeyeceği anlamına gelmez. Arama robotları genellikle siteleri taramak ve onları aramaya dahil etmek için iyi bir iş çıkarır. Ancak bazen tüm web belgelerini bulmak mümkün olmadığı için bazen hatalar meydana gelebilir. Ana nedenler şunlardır:

1. Sitenin ancak uzun bir geçiş zinciri yapılarak ulaşılabilen bölümleri;
2. Dinamik URL'ler.

Bir sitemap.xml oluşturmak bu sorunun çözülmesine yardımcı olur.

Sitemap.xml, SEO'yu dolaylı olarak etkiler: sayfaları dizine eklemeyi daha kolay ve daha hızlı hale getirir.

HTML biçiminde site haritası

Site haritaları 2 ana türe veya biçime ayrılır: site haritası html ve site haritası xml dosyası. HTML site haritası sitenin bir sayfasıdır, bağlantıları listeler. Genellikle bunlar sitenin en önemli bölümlerine ve sayfalarına giden bağlantılardır. HTML site haritası daha çok insanlar için robotlardan ziyade sitenin ana bölümlerinde hızlı bir şekilde gezinmeye yardımcı olur. Html sayfası biçimindeki bir site haritası için, bir sayfadaki bağlantı sayısında ciddi kısıtlamalar vardır. Sayfada çok fazla bağlantı varsa, tüm bağlantılar dizine eklenemeyebilir veya site haritası sayfası, dahili bağlantılar dahil olmak üzere aşırı sayıda bağlantı aramasının tamamen dışında kalabilir.

Html site haritasının doğru şekilde indekslenmesi ve ziyaretçiler tarafından yeterince algılanması için sayfaya 100'den fazla link yerleştirmemelisiniz. Bu, ana menüye sığmayan tüm bölümleri ve alt bölümleri sayfaya yerleştirmek için fazlasıyla yeterlidir.

Genellikle, HTML site haritası dosyası genişletilmiş bölümlerin ve alt bölümlerin belirtildiği bir ağaç yapısına sahiptir. Gereksiz yere hantal HTML site haritaları genellikle grafik öğelerle, CSS stilleriyle süslenir ve Java komut dosyasıyla desteklenir. Ancak, html site haritasının arama motorları için çok az değeri vardır.

HTML site haritası tam bir site haritası değildir. Ya sitede yüzlerce, binlerce, on binlerce sayfa varsa? Bunu yapmak için site haritasındaki tüm sayfalara xml formatında bağlantılar yerleştirmeniz gerekir.

Site haritası site haritası.txt

Bir site haritasını dosya olarak tasarlamanın başka bir yolu da txt formatında bir site haritası olabilir:

1. http://site.ru/ 2. http://site.ru/page/ 3. http://site.ru/page1/

Her şey basit. sitemap.txt dosyası, gerekli tüm bağlantıları satır satır listeler. txt biçimindeki site haritası "tembel bir seçenektir". 50.000 bağlantıdan oluşan benzer bir site haritası xml sınırı burada çalışır. Ancak, TXT site haritası, son değiştirilme tarihini ve sayfa önceliğini gösterme yeteneğinden yoksundur.

Site Haritası XML Site Haritası

XML site haritası, sitemap.xml biçimindeki bir xml dosyasıdır., genellikle sitenin kökünde bulunur. Bir xml site haritasının bir html site haritasına göre birçok avantajı vardır:

• Site haritası xml, özel bir site haritası biçimidir, Google ve Yandex gibi tüm popüler arama motorları tarafından belirlenir.
• xml site haritasında en fazla 50.000 bağlantı belirtebilirsiniz.
• Site haritası xml'de, sayfa güncellemelerinin göreli önceliğini ve sıklığını belirtebilirsiniz.

Site haritasının içeriği yalnızca arama robotu için bir öneridir. Örneğin, site sayfasını yıllık güncelleme sıklığına ayarlarsanız, arama robotları daha sık gitmeye devam eder. Ve sayfa yenileme hızını saatlik olarak ayarlarsanız, bu robotların sayfayı her saat indeksleyeceği anlamına gelmez.

Doğru sitemap.xml nasıl oluşturulur

Doğru xml haritasını nasıl yapacağınızı düşünün. Burada aşağıdaki gereksinimler karşılanmalıdır:

1. Dosya boyutu en fazla 10 MB olmalıdır;
2. Harita 50.000'den fazla bağlantı içermemelidir. Daha fazla bağlantının olduğu durumlarda, birkaç harita oluşturabilir ve bunları ana xml haritasına dahil edebilirsiniz;
3. Site haritası adresi robots.txt dosyasına yazılmalıdır;
4. Ayrıca site haritasını Yandex ve Google'a yükleyin (bir dosyanın nasıl ekleneceği aşağıda açıklanmıştır);
5. Arama motorlarının haritaya erişimi olmalıdır. Arama motorlarına bunun başka bir şey değil, bir harita olduğunu bildiren özel etiketler kullanmak gerekir;
6. Site haritası UTF-8 kodlu olmalıdır.

sitemap.xml dosyasının içeriği şöyle görünür:

Aşağıdaki gerekli etiketlerin kullanıldığı yerler:

Changefreq указывает на частоту изменений страницы:

1. Hourly – обновление ежечасно;
2. Always – всегда обновляется;
3. Weekly – обновляется раз в неделю;
4. Daily – обновления происходят ежедневно;
5. Monthly – обновления происходят раз в месяц;
6. Yearly – один раз в год;
7. Never – не обновляется (такое значение лучше не использовать).

Priority сообщает поисковикам о степени важности страницы, по сравнению с другими. Приоритет можно выставлять от 0,1 (низкий) до 1 (высокий).

Файл sitemap.xml должен содержать указание на пространство имен языка XML:

Xmlns="http://www.sitemaps.org/schemas/sitemap/0.9"

Если файл карты сайта включает более 50 тысяч ссылок или размер sitemap.xml превышает 10 мб, рекомендуется разделить карту сайта на несколько файлов. В таком случае, в карте сайта необходимо указать несколько ссылок на разные файлы карт.

Здесь используются уже знакомые нам теги

Как создать Sitemap.xml

Создание карты сайта важный процесс, в котором необходимо четко указать, какие страницы сайта нужно индексировать и как лучше их индексировать. В зависимости от того о каком типе карты сайта идет речь, используются различные способы создания карты сайта . Как создать html карту сайта обсуждать отдельно смысла нет. Рассмотрим как сделать карту карта в формате xml файла. Существует несколько основных способов создания карты сайта, но все их объединяет то, где находится карта сайта и как файл sitemap определяется поисковыми системами.

Как уже было написано выше - файл карты сайта размещается в корне сайта . Поисковые системы способны самостоятельно обнаружить файл карты сайта. Но существует несколько способов указания прямой ссылки на файл(ы) карты сайта(ов) для более скорого обнаружения поисковыми системами. Самый простой способ указать место расположения файла карты сайта - это непосредственное указание ссылки или нескольких ссылок на файлы карт сайта в инструментах для вебмастеров от Yandex и Google. Там же можно проверить карту сайта , провести анализ карты сайта на корректность , соответствие того, какие страницы из карты сайта найдены поисковой системой и сколько из них находится в индексации.

Второй способ указать поисковым системам на расположение файла карты сайта - это директива Sitemap файла robots.txt .

Sitemap: http://site.ru/sitemap.xml

В robots.txt можно указать несколько файлов sitemap, после чего, он автоматически будут добавлены в инструменты для вебмастеров. Как найти карту сайта мы рассмотрели, теперь перейдем к тому, как создать карту сайта.

Основные способы создания карты сайта

1. Генерация карты сайта силами системы управления сайта, если CMS имеет подобную встроенную возможность.
2. Скачать карту сайта со стороннего онлайн сервиса. Существует множество online генераторов карт сайта с различным возможностями и ограничениями. Наверное, один из самых известных онлайн генераторов карты сайта - это Sitemap Generator . Он обладает достаточно большим функционалом и позволит вам бесплатно генерировать сайтмап на 1500 страниц, что достаточно много. Еще есть xml-sitemaps.com обладает возможностью настройки параметров карты сайта, но имеет ограничение по количеству ссылок в файле sitemap.xml в 500 штук.
3. Скачать генератор карты сайта . Подобные программы генераторы обычно платные, но при их помощи можно можно регулярно генерить sitemap xml для одного или нескольких сайтов. Вот пара примеров подобных программ-генераторов: SiteMap XML Dynamic SiteMap Generator, WonderWebWare SiteMap Generatior.
4. Автоматическое создание sitemap карты сайта в Joomla (Джумла), WordPress (Вордпресс), Bitrix (Битрикс), ModX.
5. Создание карты сайта вручную .

Sitemap WordPress

Создать карту сайта для WordPress можно будет с помощью плагина Google XML Sitemaps. Для нее вы сможете произвести множество настроек, которые позволят исключить часть материалов вашего сайта, а также можете задать предполагаемую частоту обновления. Кроме создания карты, плагин Google XML Sitemaps при публикации новых материалов на вашем блоге уведомляет об этом многие поисковые системы, приглашая их побыстрее провести индексацию.

Путь до файла сайтмап можете задать сами в настройках плагина и даже можете дать ему название отличное от классического sitemap.xml.

Sitemap Joomla

Создать карту сайта для Joomla можно с помощью компонента Xmap.

Проверить Sitemap на битые ссылки

Чтобы не обманывать поискового робота sitemap.xml должна быть настроена без ошибок. Поэтому после каждого обновления файла нужно проверить sitemap на битые ссылки .

Зайдите в Яндекс Вебмастер – раздел «Инструменты» – «Анализ файлов Sitemap».

Выберите один из способов загрузки файла:

• скопировать текст sitmepa.xml;
• отправить URL карты сайта;
• загрузить xml файл в сервис.

Проверка sitemap.xml в Яндекс Вебмастер

Анализ Sitemap.xml от PixelPlus

Если будут найдены ошибки (такое случается часто), то сервис подскажет, какие URL отдают некорректный ответ (удалены, лишние и так далее).

Sitemap.xml – важный инструмент

Карта сайта - один из важный инструмент SEO-продвижения сайта. Не важно, как будет создана карта сайта. Важно - какие ссылки будут перечислены в карте сайта и как часто она будет обновляться. Иногда, в карту сайта выгружается все подряд и даже те ссылки, которые запрещены в robots.txt или неканонические ссылки. А обновление карты сайта происходит раз в месяц или реже. Подобное отношение к карте сайта может не просто сделать ее бесполезной, но того хуже - запутать поискового робота, что негативно отразится на индексации и позициях сайта в поиске.

Создайте карту сайта для своего ресурса. Но будьте внимательны и хорошо подумайте, что выгружать в sitemap, а что нет.

Обычно, чтобы сделать sitemap.xml, применяют один из следующих вариантов: онлайн сервисы, модули CMS, специализированные программы или вручную. Ниже мы подробно рассмотрим каждый из инструментов.

Как создать sitemap онлайн

В интернете существует масса сервисов позволяющих составить sitemap для поисковых роботов. Вот наиболее популярные из них:

Данные сервисы прекрасно работают и выполняют свои функции. Однако, как правило, на них присутствует ограничение на количество учитываемых страниц (обычно 500 штук). Кроме того, если на сайте плохая навигация и до некоторых документов довольно трудно добраться посылкам, то, вероятнее всего, эти страницы не попадут в sitemap.xml.

Как сделать sitemap.xml с помощью дополнений CMS

У большинства популярных систем администрирования есть дополнения, которые позволяют им создавать sitemap в автоматическом или в ручном режиме. Это наиболее удобный способ работы с картой сайта для больших ресурсов, с постоянно публикуемыми новыми материалами. Как показывает практика, можно найти несколько подходящих дополнений, вам останется только выбрать наиболее соответствующее вашим целям.

Например, для WordPress таким плагином является Google XML Sitemaps, а для Joomla – компонент Xmap. Кроме того, на многих движках возможность создать файл sitemap присутствует в исходной комплектации (например, 1с-Битрикс или DataLife Engine).

Как сделать sitemap с помощью Xenu

Xenu – это один из наиболее востребованных программных продуктов, созданных для SEO-специалистов . Данная программа может не только создавать sitemap для сайта, она обладает массой полезных функций – проверка битых ссылок, выявление редиректов и многое другое.

Надо отметить, что Xenu является не единственной программой, которая дает возможность составить sitemap.

Как создать sitemap для сайта вручную

Наиболее трудозатратный, но в тоже время верный способ – вручную. Его применяют, когда другие варианты не подходят. Это может быть, например, при попадании слишком большого числа ненужных страниц в карту сайта, или сайт с плохой навигацией, не использующий CMS.

После того, как сделаете sitemap.xml, обязательно проверьте получившийся файл. Это можно сделать с помощью сервиса в панели вебмастера Яндекс , который расположен по адресу

Sitemap – это файл, помогающий посетителям или поисковому роботу ориентироваться в сетевом ресурсе. Существует два варианта создания карты сайта: в формате XML и HTML. Первый веб-мастеры генерируют для поисковых роботов, вторые чаще всего формируют вручную для пользователей сайта. HTML-карта – это обычная веб-страница с URL-адресами контента, собранными в определенной иерархии. XML-карта – это тоже каталог сетевых адресов страниц сайта, только сформированный с использованием специальной разметки, удобной для поисковых систем.

Карта в формате XML

В официальных справочниках сервисов Google и «Яндекс» можно найти много полезной информации по созданию, обновлению и публикации карты сайта. Там же есть данные по структуре файлов sitemap.xml. Эта статья содержит только самые важные и полезные для обычного пользователя данные.

Основные задачи файла:

Предоставление сетевых адресов всех страниц сайта в удобной для быстрого просмотра форме.

Передача информации о частоте и времени последнего обновления контента, приоритетности, альтернативных версиях страниц.

Карта сайта может содержать различную информацию, способствующую быстрой и правильной индексации в поисковых системах нужных страниц сетевого ресурса.

Важность присутствия карты на сайте

Для поисковой оптимизации наличие карты сайта является обязательным фактом. Любая помощь поисковой системе в просмотре и анализе содержимого сетевого ресурса оказывает положительное влияние на ранжирование контента. Так считают оптимизаторы и веб-мастеры. Сразу после завершения работы над сайтом они создают файл sitemap.xml и показывают его поисковикам.

Для поисковых систем отсутствие такого файла не играет существенной роли. Роботы – самостоятельное программное обеспечение, не нуждающееся в дополнительных указаниях. Они сами найдут все необходимое без специально созданных страниц со ссылками. Если добавить сайт в панель веб-мастера «Яндекса» или Google без предоставления ссылки на карту сайта, то сервис определит проблему как рекомендованную, а не критичную или фатальную.

Основные причины создания карты:

Наличие страниц, не имеющих входящих ссылок из меню или контента сайта.

Сетевой ресурс имеет сложную структуру и большое количество страниц с разнообразным содержимым.

Регулярное обновление сайта.

На сайте есть иерархия страниц по важности.

Карта сайта позволяет ускорить индексацию содержимого и упростить процесс предоставления новых данных о сайте поисковой системе.

Создание и подключение

Получить файл можно разными вариантами, включая ручное составление списка всех адресов страниц. Конечно, чаще всего прибегают к различным средствам автоматизации. Например, используют серверное или обычное программное обеспечение. Для создания и регулярного обновления карты сетевого ресурса в автоматическом режиме проще всего использовать возможности CMS. Если система управления содержимым не имеет встроенного инструмента, то находят и устанавливают дополнительный модуль. За время существования поискового индекса было разработано множество программ и дополнений под любые требования пользователя и поисковых систем.

Использование онлайн-генераторов:

Найдите в сети подходящий сервис.

Укажите адрес сетевого ресурса.

Запустите программное обеспечение в работу нажатием соответствующей кнопки.

Робот сервиса обойдет страницы сайта и сформирует карту адресов.

По завершении работы сервис выдаст пользователю ссылку на скачивание sitemap.xml. Скачайте файл и загрузите в корневую директорию сайта. Недостатком способа является получение статичной карты. После добавления новых страниц придется вручную повторять вышеуказанную операцию, удалять устаревший файл и загружать актуальную версию.

Использование инструментов CMS на примере WordPress

Устанавливаем и активируем подходящий плагин, например Google XML Sitemaps.

Заходим на страницу настроек и разрешаем: уведомлять поисковую систему об обновлении карты, добавить адрес расположения sitemap.xml в файл robots.txt, автоматически сжимать данные по мере необходимости.

В разделе «Приоритет статьи» запрещаем использовать автоматический расчет приоритета страниц, если для вас важно иметь возможность самостоятельно изменить их приоритетность.

Переходим к настройке содержимого карты и отмечаем галками необходимые пункты. В подразделе «Другие опции» разрешаем сервису установить дату последнего обновления карты.

В следующем разделе сервис предлагает изменить периодичность проверки файла на наличие новых ссылок и любых других изменений. Можно установить любые значения, так как поисковики обычно сами решают, когда выполнить очередной обход.

Далее переходим в раздел «Приоритеты», который позволяет установить важность страниц путем выбора нужного значения из выпадающего списка. Установленные значения также могут быть проигнорированы поисковыми роботами, поэтому можно их оставить так, как есть.

Сохраняем изменения.

Плагин автоматически создаст файл и поместит его в нужную директорию. С этого момента веб-мастер может забыть о существовании sitemap.xml, так как сервис возьмет поддержку актуального состояния файла на себя. Осталось только указать поисковику адрес расположения новой карты сайта. Делают это через панель управления веб-мастера в соответствующей поисковой системе.

Создание карты вручную

Информация дается с целью ознакомления со структурой текстового файла, сохраненного в формате xml и используемого в качестве карты сайта. Создавать вручную такие объемные файлы нецелесообразно, так как современное программное обеспечение очень качественно и быстро справляется с поставленной задачей.

Особенности тестового файла

Для создания карты сайта вручную можно воспользоваться блокнотом или любым другим текстовым редактором. Данные записывают в файл, используя специальные символы и коды XLM-разметки. После того как закончите вписывать все ссылки и указания для поисковой системы, файл нужно сохранить с расширением xml.

Пример кода карты сайта:

Стандартный заголовок, сообщающий о версии используемого кода и кодировке символов:

Protokol standardı:

Gerekli parametrelerle tüm site haritalarını listeleme: .

Tüm kartları listeliyoruz ve kodu bir etiketle kapatıyoruz.

Bu şekilde, yalnızca ayrı olarak indekslenmeyen normal XML haritaları birleştirilir. Birkaç site haritasının ayrı indekslenmesi için, arama motoruna her haritanın dosyasının tam yolunu gösteren web yöneticisi paneli aracılığıyla dizine eklenmeleri gerekir.

Site haritası adresini arama motoruna geçirme

Google tarayıcısının haritanızı bulabilmesi için Google Arama Konsoluna gitmeniz, "Site Haritaları" bölümünü seçmeniz, dosyanın ağ adresini uygun alana girmeniz ve "Gönder" düğmesini tıklamanız gerekir. . Bir süre sonra servis yazılımı belirtilen adreste dosyanın olup olmadığını kontrol edecektir. Site haritası bulunursa, robot içeriği analiz edecek ve kullanıcıya yapılan işin sonucunu gösterecektir. Hatalar bulunursa, tüm sorunları ortadan kaldırmak için önerilerin eklenmesiyle her biri hakkında ayrıntılı bir rapor hazırlayacaktır. Hata yoksa, site haritası durumunda "Başarılı" yazısı görünecektir.

sitemap.xml adresini Yandex arama motoruna göndermek için web yöneticisi paneline girmeniz, "İndeksleme" bölümünde "Site Haritası Dosyaları" alt bölümünü bulmanız, forma dosyanın yolunu girmeniz ve " Ekle" düğmesine basın. Hataları "Teşhis" bölümünde bulabilirsiniz.

Sınırlamalar ve Özellikler

Kullanıcı, bir site haritası oluşturarak ve ekleyerek, ağ kaynağının tüm sayfalarının hızlı ve düzenli indekslenme şansını artırır. Arama için içerik kaybetme olasılığını önemli ölçüde azaltır. Robot, dosyada belirtilen tüm adresleri atlayacak, web yöneticisinin tüm yorumlarını dikkate alacak ve mevcut materyali indeksleyecektir. Site haritasının düzgün çalışması için, kullanıcının onu oluştururken çeşitli kısıtlamaları dikkate alması gerekir.

sitemap.xml gereksinimleri:

Dosya 50 binden fazla sayfa adresi içermemelidir.

Dosya boyutu 10 MB'den küçük veya ona eşit olmalıdır.

Popüler ve büyük ağ kaynaklarının sahipleri, bu kısıtlamalarla ilgili sorunları çözmenin birkaç yolunu bulmuşlardır. Siteniz, belirlenen çerçeveye uymayan bir harita gerektiriyorsa, aşağıdaki listeden seçeneği kullanın.

Kısıtlamaların varlığı sorununu çözme seçenekleri:

Dosyadan çok düşük önceliğe sahip sayfaların URL'lerini kaldırarak bağlantı sayısını azaltın. Arama robotunun yalnızca site haritası aracılığıyla kullanabileceği önemli bağlantıları ve sayfa adreslerini bırakın.

Birkaç site haritası dosyası oluşturun ve adreslerini arama motorlarına gönderin.

Sorun boyut ise, verileri sıkıştırmak için bir arşivleyici kullanın.

Ziyaretçiler için site haritası

Kullanıcılar için bir site haritası, bir arama robotu haritasından önemli ölçüde farklıdır. Bu, bağlantı, içerik açıklaması, gezinme ve tasarım öğeleri içeren birçok bağlantı içeren normal bir site sayfasıdır. Bir ağ kaynağında bilgi aramayı hızlandırmak için özel bir site haritası oluşturulur.

HTML sayfaları hazırlamak için normal bir metinde veya özel düzenleyicide oluşturulur ve herhangi bir ad ve uzantı html ile bir dosyaya kaydedilir. Bitmiş belge herhangi bir dizine yerleştirilebilir. Arama motoruna bir kullanıcı kartının varlığı hakkında bilgi vermenize gerek yoktur. Siteyi indeksleme sürecinde, arama robotu onu bulur ve tüm bağlantıları indeksler.

HTML haritası oluşturmanın özellikleri:

Biçimlendirmeyi kullanın. Başlıkları, alt başlıkları vurgulayın, listeler yapın, notlar alın, metni renkli olarak vurgulayın. Harita kullanışlı ve kullanımı keyifli olmalı, yönlendiren içerik hakkında kullanıcıyı bilgilendirmeyen çok sayıda bağlantı içeren sıradan bir sayfa olmamalıdır.

Yapıyı düşünün ve her bağlantıya kısa bir açıklama ekleyin. Bu, kullanıcının bilgi aramasını basitleştirecek ve haritayı arama motorları için yüksek kalitede yapacaktır. Metin veya multimedya eşliği olmayan bağlantıları olan materyalleri iyi algılamazlar.

Bağlantılara çapa ekleyin. Ziyaretçiyi, aralarındaki geçişin sonuçları hakkında bilgilendireceklerdir. Bu tür bağlantılar, bir ağ kaynağının güveni üzerinde olumlu bir etkiye sahip olabilir, bu nedenle arama motorları bağlantılara sahip bağlantıları daha iyi algılar.

Özel bir harita oluşturduktan sonra, onu erişilebilir bir konuma kaydedin ve belirgin bir şekilde ona bağlantı verin. Bir arama motorunun aksine, ziyaretçiler uygun bir gezinme sayfası aramak için tüm siteyi taramayacaktır. Bu nedenle, bağlantıyı belirgin bir yere yerleştirin, örneğin ana menüde, bir çerçeve, renkle vurgulayın, yazı tipi boyutunu değiştirin. Ne kadar dikkat çekici olursa o kadar iyi. Aksi takdirde, yaratılması için harcanan çabalar hiçbir fayda sağlamayacaktır.

İyi günler, sevgili okuyucular!

Web kaynaklarının arama motorları tarafından indekslenmesi karmaşık bir konudur. Ve sadece web yöneticileri için değil, aynı zamanda arama motorlarının kendileri ve robotları için de. Onlar için kolaylaştırmak için sitemap.xml site haritası gibi bir şey icat edildi. Onun yardımıyla robotlar projenizin sayfalarında gezinebilecekler. Örneğin, başlıkları, etiketleri, bazı standart dışı içeriğe sahip sayfaları vb. görmek için.

Site haritası hem makaleler hem de çevrimiçi mağazalar, fotoğraf stokları ve hatta açılış sayfaları (özellikle birden fazla sayfa içeriyorsa) gibi diğer projeler için önemlidir. Bugün bu site haritasının nasıl oluşturulabileceğinden bahsedeceğiz, ayrıca WordPress için en çok tercih edilen seçenek konusuna da değineceğiz.

Size neden bir Site Haritasına ihtiyacınız olduğunu daha ayrıntılı olarak anlatacağım. Bu, arama motorlarına kaynağın mevcut yapısı hakkında bilgi veren blog/web sitesi sayfalarına bağlantılar içeren bir dosyadır.

Statik veya dinamik olabilir. Birincisi, aynı statik güncellenmemiş web kaynakları için geçerlidir.

Böyle bir site haritası, otomatik bir oluşturucu kullanılarak kolayca oluşturulur ve kaynağın kök klasörüne yerleştirilir. İkinci seçenek çoğu proje için geçerlidir - içerikteki tüm değişiklikler dikkate alınır ve otomatik olarak xml dosyasına girilir.

Daha sonra bu besleme Yandex.Webmaster ve Search Console'a eklenebilir. Bu sayede arama motorları kaynağınızda meydana gelen tüm değişiklikleri bilecektir. İster yeni bir makalenin yayınlanması, isterse iletişim sayfasındaki numarada basit bir değişiklik olsun.

Doğal olarak, oluşturucu kullanılarak oluşturulan statik bir dosya durumunda, onu tekrar köke ve manuel olarak yüklemeniz gerekecektir. En uygun seçenek değil, ancak siteniz saf html + css ile yazılmışsa ve yılda bir kez güncelleniyorsa, bu hala tolere edilebilir.

WordPress gibi bir CMS ile çalışıyorsanız, bu işlem mümkün olduğunca basitleştirilebilir ve hızlandırılabilir. Eklentilerin yardımıyla herhangi bir manuel manipülasyonu unutabilirsiniz. Sadece böyle bir uzantının çalışmasını düzenlemeniz, her şeyi ayarlamanız ve ardından bağlantıyı yukarıdaki hizmetlere göndermeniz yeterlidir. Çok basit, acı yok. Bunu nasıl yapacağız, daha fazla konuşacağız.

WordPress için Sitemap.xml Nasıl Oluşturulur

Site haritası, dediğim gibi, çeşitli şekillerde oluşturulabilir. Hatta elle yazma noktasına kadar. Ancak burada durmayalım, daha uygun yöntemleri düşünmeye devam edelim.

Aşağıdakileri kullanarak bir site haritası oluşturabilirsiniz:

• çevrimiçi jeneratör;
• programlar (aynı jeneratör, ancak çevrimiçi değil);
• eklentiler;
• manuel olarak.

Tüm bu seçenekler hakkında daha ayrıntılı olarak konuşalım.

Çevrimiçi jeneratörler ve programlar

Bunların yardımıyla sitemap.xml'nin tam olarak statik sürümünü oluşturacaksınız. Güncellenmeyecektir, bu nedenle değişikliklerin çok sık olmadığı projeler için uygundur. Haritanızı her güncel tutmak için, eski dosyayı yenisiyle değiştirdikten sonra hizmete yeniden girmeniz ve oluşturmanız gerekeceğine dikkat edin.

Web kaynağınız her gün güncelleniyorsa, site haritasının bu varyasyonu çok çekici görünmüyor. Ancak, belirli koşullar altında, bu yöntemi karşılayabilirsiniz. Örneğin, siteniz bir kartvizit veya şirket hakkında birkaç sayfa ve bilgi içeren bir açılış sayfasıysa.

Aynısı jeneratör programları için de geçerlidir (genellikle ücretli olanlar). Güncellenemeyen bir xml dosyası oluşturmanız ve FTP veya bir dosya yöneticisi kullanarak ana bilgisayara yüklemeniz yeterlidir. Teoride tabi ki bu yöntemi aklınıza getirerek yarı otomatik hale getirebilirsiniz. Ancak buna gerek yok, çünkü özel uzantıların yardımıyla dinamik bir site haritası oluşturabilir ve genellikle bu tür sorunları unutabilirsiniz.

Bu nedenle, bir site haritası oluşturmak için çevrimiçi hizmetlere örnekler:

• XML-Site Haritaları (500 sayfaya kadar),
• Ücretsiz Site Haritası Oluşturucu (5.000 sayfaya kadar),

Nasıl çalışır?

Aynısı yazılım ürünleri için de geçerlidir. Ancak burada onlardan bahsetmeyeceğim, bu konuda kendiniz bilgi arayabilirsiniz.

Burada, bazı çevrimiçi hizmetlerin, sınırsız sayıda sayfadan oluşan veya süreci yarı otomatik hale getiren ücretli bir kullanım durumu sunduğunu not ediyorum. Site haritası, bu tür hizmetlerin yerleşik araçları kullanılarak düzenli olarak güncellenir. Otomatik yüklemeyi yapılandırmanız yeterlidir. Bunun özellikle WordPress dahil olmak üzere CMS için bir koltuk değneği olduğunu düşünüyorum.

Eklentiler

İşte bu malzemenin ana kısmına geliyoruz. Eklentiler, bence, bir site haritası oluşturmanın en çok tercih edilen yoludur. Bu harika uzantılarla, güncel kalmanız veya belirsiz dosyalar yüklemeniz gerekmez. Yönetici panelindeki "Yükle" düğmesini tıklamanız yeterlidir - ve bitirdiniz.

Bunu yapabileceğiniz birçok eklenti var. Aşağıda en popüler ve popüler olanları listeleyeceğim ve her biri hakkında kısaca konuşacağım.

Diğer şeylerin yanı sıra otomatik olarak bir site haritası oluşturmak için bir araca sahip olan çok işlevli bir SEO eklentisi. Varsayılan olarak etkindir, bu nedenle kurulumdan hemen sonra hazır bir harita alacaksınız. Bunu şu adreste bulabilirsiniz: site.ru/sitemap_index.xml. Eklentinin gönderiler, kategoriler, etiketler ve arşivler için ayrı site haritaları oluşturması ilginçtir. Teorik olarak, arama motorlarının tüm bu öğeler arasında gezinmesi daha da kolay olacaktır.

• Hepsi Bir Arada SEO Paketi

Ayrıca site haritaları oluşturmanıza da olanak tanır. Önceki eklentinin ve doğrudan rakibinin bir analogudur. Yoast SEO gibi, harita otomatik olarak oluşturulur ve güncel tutulur.

• Google XML Site Haritaları

Ancak bu, otomatik olarak sitemap.xml oluşturmak için özel bir çözümdür. Google Site Haritaları, neredeyse tüm arama motorları tarafından desteklenecek düzgün bir site haritası oluşturmanıza olanak tanır.

Özellikle, bu eklentinin bir milyondan fazla yüklemesi var. Bu kullanıcıların çoğu, aynı zamanda, zengin özelliklere sahip çözümlere sahiptir. Bu özellikleri Google XML Site Haritaları lehine devre dışı bırakırlar.

Bu uzantının yüklenmesi ve yapılandırılması kolaydır. Destek 9 yıldır yürütülmektedir, bu nedenle geliştiricilere kesinlikle güvenilebilir (milyonlarca kurulum için büyük bir artı). Kesinlikle en iyi yollardan biri olarak tavsiye ederim.

• XML Site Haritası ve Google Haber beslemeleri

İkisi bir arada. Bu eklenti ile yalnızca bir xml haritası değil, aynı zamanda Google Haberler için ek bir özet akışı da oluşturabilirsiniz. Artık eklentinin 100.000'den fazla kurulumu var, bu yüzden ona da dikkat etmenizi tavsiye ederim. Diğer varyasyonlarda olduğu gibi, ayarın yeniden oluşturulması kolaydır.

• BestWebSoft'tan Google Site Haritası

Rus dilini destekleyen popüler bir eklenti. Çok basit: WordPress ile kaynağınıza kurun, ardından tüm sınıflandırmalarınız için xml dosyaları oluşturulur.

Eklenti kataloğunda çok sayıda farklı çözüm bulabilirsiniz - iyi ve çok iyi değil. Her durumda, projenize yalnızca iyi incelemelere ve zaman veya kurulum sayısı şeklinde bir arka plana sahip kanıtlanmış ürünler kurmanızı öneririm. Diğer koşullar altında, düşük kaliteli bir ürün nedeniyle başarısız olma riskiniz vardır.

Ayrıca sunulan bazı uzantıların yapılandırma gerektirdiğini de not ediyorum. Bu gerçeği düşünün.

manuel olarak

Zaman, bilgi ve sabır isteyen bir yöntem. Bu arada, çok pratik değil. Genel olarak, xml biçimlendirme sözdizimini bulmanız ve ardından portalınızın tüm verilerini tek tek girmeniz gerekir. Web kaynağınızda yalnızca birkaç düzine sayfa olsa bile, yine de her birinin verilerini bir xml belgesine girerek çok çalışmanız gerekir. Elle uygulamaya çalışırsanız, delirdiğinizde yüzlerce ve binlerce hakkında ne söyleyebiliriz.

URL'den makalede veya sayfada bulunan herhangi bir resme kadar her şeyi manuel olarak girmeniz gerekecektir. Elbette, bu tür verileri doldurmanın sözdizimini ve doğruluğunu izlemeniz gerekecektir. Herhangi bir hata yaparsanız, arama motorları dosyanızı kabul etmeyecektir. Bu yöntemi seçerken son derece dikkatli olun. Büyük olasılıkla, bu yalnızca kendi geliştirmeniz ve xml işaretlemesi çalışmanız için önerilir, daha fazlası değil.

Bir sonraki kartla ne yapmalı

Arama motorlarının proje haritanızı bulmasına yardımcı olmak için Yandex.Webmaster ve Search Console gibi servisleri kullanabilirsiniz. Her birinde, site haritası göndermek için araçlar ve oluşturulması sırasında meydana gelebilecek tüm hatalara ilişkin veriler bulunur. Eklemek için haritanın tam bağlantısını bilmeniz gerekir. Kural olarak, doğrudan kökte bulunur. Bu nedenle, xml dosyasına gitmek için yalnızca adını ve biçimini belirtmeniz gerekir.

Yandex.Webmaster'a ekleme

Web Yöneticisi'ne gidin ve ardından sitemizi seçin (birkaç tane varsa). Ardından, dizin oluşturma sekmesine gidin - Site Haritaları. Projemiz için site haritası dosyalarını burada yöneteceğiz. Alandaki site haritası adresini kopyalayın ve ardından “Ekle”ye tıklayın.

Dosyayı servise ekledikten sonra, arama motorunun dosyayı okumaya başlaması için ok simgesine tıklayabilirsiniz.

Arama Konsolu

Konsola gidiyoruz, ardından Tarama bölümüne gidiyoruz - Site Haritası dosyaları. Diğer her şey aynı. Dosyayı ekliyoruz ve hatalar için kontrol ediyoruz.

Çözüm

Umarım şimdi bir site haritasının ne olduğunu ve neden ona ihtiyacınız olduğunu anlıyorsunuzdur. Gördüğünüz gibi, yaratılışında karmaşık bir şey yok. Sadece bu işi nasıl uygulayabileceğinizi bilmeniz gerekiyor.

Bir site haritasının tam olarak nasıl oluşturulacağı size kalmış. Ancak şunu söylemeliyim ki eklentiler WordPress için tercih edilen yol. Ayrıca, çok işlevli SEO eklentilerinin çoğunda bu seçenek yerleşik olarak bulunur ve yine de bir tür SEO eklentisi seçmeniz gerekir.

Site haritası, arama motoru optimizasyonu için son derece önemlidir ve bu konuda daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız sizi . İçinde, projelerin SEO optimizasyonunun tüm yönlerini ele alacaksınız.

Hepsi bu, ilginiz için teşekkürler.

1 TÜRKMENISTANYŇ BILIM MINISTRLIGI TÜRKMEN POLITEHNIKI INSTITUTY Hünär: Maglumatlary işläp taýýarlamagyň we dolandyrmagyň awtomatlaşdyrylan ulgamlary, Maglumat-ölçeg tehnikasy we tehnologiýasy, Mikroelektronika we ýarymgeçiriji enjamlar, Önümçilikde tehnologiki prosesleri awtomatlaşdyrmak Kompýuter grafikasy dersi boýunça okuw gollanmasy Taýýarlan: M. Çuriýew Aşgabat 2010 ý.

2 GIRIŞ Kompýuter tehnologiýasy iň ýaş ugurlaryň biridir. Kompýuter tehnologiýasynyň ösüş taryhy beýlekilere garaňda kän bir uly döwri alýan däldir ýyl. Kompýuter tehnologiýasy, tehnikasy diýen adalgalar bolsa ondan hem ýaşdyr. Bilişimiz ýaly, ilkibaşda elektron-hasaplaýyş maşyn, hasaplaýyş tehnikasy diýen adalgalar ulanylardy. 20 ýyldan bäri bolsa EHM diýlen adalga ýuwaş-ýuwaşdan ýitip kompýuter adalga öz örnuny berdi, tehnika bolsa öňküler ýaly hasaplaýyş dälde kompýuter tehnikasy diýlip atlandyrylýar. Kompýuter tehnologiýasy ýaş bolmak bilen, dünýäde öňdebaryjy ugurlaryň biri bolup durýar. Häzirki wagtda habarlar-aragatnaşyk tehnologiýalaryň ýokary depginde ösýändigi barada aýdylýar. Öýjükli telefon aragatnaşygyň, maglumat tehnologiýalaryň ösmegi muňa subut bolup durýar. Şol tehnologiýalaryň düzümine çuňlaýyn seredilen mahalynda olaryň kompýuter ugruna esaslanýandygyna göz ýetirmek bolýar. Öz gezeginde, kompýuterler öz düzüminde tehnikanyň başga ugurlarynyň soňky derejelerini jemländir. Bu bolsa onuň bilen işlemegi diňe ýeňilletmän, eýsem amatly edip goýýar. Türkmenistan dünýä ösüşiniň gapdalynda durman, kompýuter tehnologiýalaryň soňky gazananlaryny ulanmaklyga ymtylýar. Ýurdumyzda öňdebaryjy tehnologiýalary öwrenmeklik boýunça uly işler alnyp barylýar. Şol işlerde Hormatly Prezidentimiziň ýardam bermegi olaryň tiz depginde amala aşmagyny üpjün edýär. Ýurdumyzyň Baştutany öz gymmatly wagtyny tygşytlaman dünýäniň ösüşindäki ymtylyşlara üns berýär we olaryň has netijelilerini döwletimizde gerekli ugurlarda ornaşdyrylmagyna ýardam berýär. Täze galkynyşlar zamanasynda ýurdumyzyň islendik pudagyň öňünde täze meseleler goýuldy. Şol meseleleri üstünlikli çözmek üçin diňe bir tehnologiýalar ýeterlikli däl. Şol tehnologiýalary ulanyp biljek ýokary derejeli hünärmenler zerur. Türkmen politehniki instituty öz içinde öhümçilikde ulanylýan birnäçe hünärleri jemländir. Olaryň arasynda gurluşyk we binagärlik, himiýa, nebit we gaz pudagyna degişli hünärler, ykdysadyýeti dolandyryş, mehanika we energetika bilen bagly hünärler, hem-de kompýuter tehnologiýasy. Kompýuter tehnologiýalary öz düzümine birnäçe ugurlary we dersleri alýar. Olara umuman aýdanyňda maksatnama düzme, multimediýa tilsimatlary, grafika we bezeg işleri, tory dolandyrma, amallar ulgamy we maksatnama üpjünçiligi, kompýuteriň içki gurluşy we ş.m. degişli etmek bolýar. Kompýuterler bir wagtyň içinde birnäçe amallary ýerine ýetirýärler. Mysal üçin şol bir wagtyň içinde ol çylşyrymly hasap işleri, çap etmegi, ses çykarmagy, faýllar bilen işlemekligi we ş.m. amala aşyryp bilýär. Häzirki wagtda kompýuterler önümçiligiň islendik pudagynda giňden ýaýrandyr. Şonuň üçin hem hasaplaýyş tehnikasy bilen tanyşlyk talyplaryň haýsy hünär boýunça bilim alýanlygyna garamazdan öwrenilýär. 1

3 Ýokarda aýdyşymyz ýaly Täze Galkynyş zamanasy täze talaplary bildirýär. Her bir hünäriň öz aýratynlygy bar hem bolsa, onuň kompýuter tehnikasy bilen iş salyşýan meseleleri hökman bardyr. Binagärlik hünärini alyp görsek. Çylşyrymly çyzgylar takyklygy, dogrulygy, bezegi, köplenç köp mukdarda bolmagy talap edýär. Häzirki wagtda kompýuterde ulanylýan maksatnamalaryň arasynda inženerçilik-çyzgy maksatnamalar köp ulanyşa eýe bolup durýar. Olaryň hataryna AutoCAD, 3DMAX, ArhiCAD we b. maksatnamalar. Olar çyzgylary tiz depginde, ýokary takyklyk bilen, ýokary derejeli bezegli we göze ýakymly edip taýýarlamagy mümkin edýär. Eldeki çyzgydan tapawutlykda, ýörite çap ediş gurluş arkaly islendik mukdarda çap etmegi mümkin edýär, şeýle hem ýalňyşlyklar ýüze çykanda tiz we arassa düzetmegi mümkin edýär. Gurluşygyň ugurlary üçin hem bu maksatnamalar peýdaly bolýar, sebäbi diňe çyzgylary amala aşyrmakdan tapawutlykda, olar ölçegleri goýmagy, çyzgydaky desga materialy ulanmak bilen onuň mukdaryny kesgitlemegi üpjün edýär. Kompýuter ugry ykdysadyýetdäki çylşyrymly hasapçylyk işlerini amala aşyrmagy hem mümkin edýär. Bu ýere diňe, her kişä belli bolan Microsoft Excel maksatnamasyny goşman, birnäçe hasapçylyk işlerini ýerine ýetirmek üçin ýörite düzülen maksatnamalary goşmak bolýar. Himiýanyň önümçilik proseslerini hasaplama işlerinde hem kompýuteriň ulanylýandygyny bellemek bolýar. Nebit we gaz ugry öz içine dürli hünärleri alýan hem bolsa, olaryň hemmesiniň alyp barýan işlerinde kompýuter serişdeleri ulanylýar. Meselem, geologiýa işleriniň netijelerini işläp bejermekde GeoFrame toplumy giňden peýdalanylýar. Görüşimiz ýaly kompýuter tehnologiýasy pudaklaryň ählisine özleşdirilipdir hem-de adaty teskt redaktorlary ulanmak bilen çäklenmän, öz gönümel ugurlary we alyp barýan işleri boýunça zerur kompýuter maksatnamalaryny ulanýarlar. Bu bolsa ýene bir gezek, Hormatly Prezidentimiziň, dürli ugurdaky hünärmenleriň Täze galkynyş zamanasynda kompýuter tehnikasy bilen giňden iş salyşmagyny gazanmak baradaky tabşyryklarynyň onuň öňden görüjilik syýasatynyň aýrylmaz bölegidigini görkezýär. Beýleki hünärleriň kompýuter tehnikasy bilen işlemegini öwretmegiň esasy ugurlary barada gysgaça gürrüň edildi. Öz hünärimiziň gönümel kompýuter tehnologiýasynyň esasy öwrenýän talyplar bilen işlenende aýry usulyýet gerek bolýar. Eger beýleki hünärler kompýuter tehnologiýalary bilen ulanyjylyk ýagdaýda öwredilýän bolsa, kompýuter ugrundaky hünärler has ýöriteleşdirilen, dolandyryjy we sazlaýjy wezipeleri ýerine ýetirmeklige gönükdirilen ugur bilen öwredilýär. Tekst redaktorlary bilen işlenende ýa-da beýleki bir ulanyjy maksatnamalar ulanylanda kompýuter bilen işlemekligiň ussatlygy dürli ulanyjylarda tapawutlandyrmaýar. Emma şol maksatnamalaryň işini sazlamakda, häsiýetnamalaryny goýmakda ýa-da umuma kompýuteriň işini düzetme işlerinde tapawut bildirip durmaly. Mundan başga hem, biz öz hünärimiz boýunça 2

4 talyplarymyza maksatnamalary düzmekligi, maksatnamanyň döredijisi bolmaklygy öwredýäris. Başgaça aýdanyňda, beýleki hünärli talyplar öz ugrundaky meseleleri işlerinde kompýuteri netijeli peýdalanmaga öwredilýän bolsa, kompýuter ugrunda kompýuteriň özi bir şol meseläniň biri bolup durýar, sebäbi talyplara kompýuteri bejermek, sazlamak, gurnamak, onuň üçin maksatnamalary ýüklemek, kompýuterleri torda sazlamak, kompýuterde maksatnama düzmek we ş.m. Emma ýokarda agzalan işleriň ýöriteleşdirilen kompýuter ugrundan işleýän hünärmenler üçin gönükdirilen hem bolsa, olar kompýuteriň islendik ulanyjysy tarapyndan özleşdirilmegi mümkin. Bu kitap kompýuter tehnologiýasynyň ýaş ugurlarynyň biri bolan kompýuter grafikasynyň işleýiş düzgünlerini öwretmeklige gönükdirilen. Kompýuter grafikasynyň amala aşyrylmagy adaty çeperçilik grafikasynyň çekilmegine garanyňda düýpli tapawutlyklara eýe bolup durýar. Bu diňe bir amala aşyryş serişdeleriň aýratynlyklaryna bagly bolup durman, eýsem çyzgylary we suratlary kim tarapyndan ýerine ýetirilýän meselesinde hem tapawutlanýar. Kompýuter grafikasynda çyzgyny taýýarlaýan adam hökmany suratkeş ýa-da binagärçi bolman hem bilýär. Bu aýratynlyk kompýuter grafikasyny öndürijilik boýunça has netijeli edýär. Kompýuter grafikasynda esasy orny onuň haýsy kompýuter programmasy arkaly ýerine ýetirilýändigi tutýar. Bu kitapda kompýuter grafikasy ugrunda iň meşhur programmalar bolan Adobe Photoshop, Corel Draw, AutoCad ulgamynda işlemegiň düzgünleri we grafiki şekilleri taýýarlamagyň usullary barada gürrüň gidýär. Kitap öz düzüminde diňe maglumat beriji bölümleri saklaman, eýsem tejribe taýdan peýdaly görkezmeleri we maslahatlary ädimleýin düzgünde saklaýar. Bilişimiz ýaly kompýuter tehnologiýasy gün-günden ösýär. Onuň ösüşi diňe bir kompýuter tehnikasynyň we onuň bilen bagly bolan gurluşlaryň kämilleşmegi bilen bagly bolman, eýsem kompýuter programmalaryň wagtal-wagtal täzelenmegi, öňki görnüşlerine görä kämilleşmegi bilen hem bagly bolup durýar. Bu kitabymda men, ýokarda agzalan programmalaryň işleýiş düzgünini uniwersal ýagdaýda, ýagny programmalaryň täzelenmegine bagly etmän beýan etmegi niýet edindim. Kitap arkaly öwrenilen tilsimler grafiki programmalaryň soňky çykan görnüşlerinde hem öz ähmiýetini ýitirmeýändir. Şol sebäpli, kitabyň dersi talyplara okatmakda ýeterlikçe derejede ýardam berip biljekdigi aýdyňdyr. Kitapda üns bermeli zatlaryň biri bu grafiki programmalaryň iki dilinde hem iňlis hem-de rus dillerindäki görnüşlerinde işlemeklige gönükdirilendigidir. Kitabyň ýazgysynyň köp ýerlerinde programmanyň iňlis dilinde görkezilýän buýruklarynyň, menýularyň gapdalynda rus dilindäki programmalardaky buýruklaryň, menýularyň ýazgylary ýaýyň içinde rus dilinde getirilendir. Kitap kompýuter tehnologiýasy ugrunda işleýänler we okaýanlar üçin hem niýetlenen bolsa, ondan başga höwesjeň adamlar hem peýdalanyp bilner. 3

5 GRAFIKA BARADA DÜŞÜNJE Kompýuter tilsimatynyň 90-njy ýyllarda giňden ýaýramagy kompýuterde ulanylýan programma üpjünçiligine ägirt uly itergi berdi. Şol ýyllarda penjireli operasion ulgamlaryň giňden ulanyp başlanylýar. Kompýuteriň tehniki taýdan düzüminde uly üýtgemeler bolup geçýär. Kompýuter ondan oňki döwürler diňe hasaplama maksady bilen ulanylan bolsa 1490-njy ýyllaryň dowamynda onuň niýetlenilişinde düýpgöter özgeriş bolup geçýär. Ol özgermeler ilkibaşda kompýuterde grafikanyň, wideo, ses we animasiýanyň (hereketlendirilen şekil görnüşleriň) giňden ulanylmagy bilen bagly. Grafika kompýuterde alnyp barylýan işleriň arasynda iň göwrümlileriň biri bolup durýar. Kompýuterde düzülen grafikanyň kagyz ýüzüne çap ediji gurallar (printerler, plotterler) arkaly çykarylmagy bu babatdaky işleri has öndümli edýär. Windows operasion ulgamynda soňky ýyllarda DirectX programmasy uly ähmiýete eýe boldy. Bu programma operasion ulgamyň soňky wersiýalary bilen bilelikde hem gurnalýar. Ol ulgamda wideo, grafika, ses, torlar we b. babatda belli bir işler ulgamlaýyn işi alyp barýar. Onuň üsti bilen köp nusagalaýyn näsazlyklary üýtgedip bolýar, ses gurallaryň ölçeglerini barlap, üýtgedip hem bolýar. Kompýuterde grafika bilen işlemek üçin esasan wideoadapteriň hem-de operatiw huşuň parametrleri ýokary bolmaly. Sebäbi ýokarda aýdyşymyz ýaly grafika maglumaty kompýuterden iň köp resurslary talap edýär. 4

6 Häzirki wagtda grafika boýunça kompýuterde birnäçe programmalar niýetlenen. Olar: Photoshop, Cotrel Draw, AutoCAD we b. Bu programmalryň hemmesi belli bir derejede biri-birini gaýtalaýar, emma olaryň öz spesifiki niýetlenilişi hem bar. Kompýuterde grafiki obýektleri döretmek we saklamak iki usul arkaly mümkindir rastr ýa-da wektor şekil görnüşinde. Her şekiliň kysymy üçin öz kodirleme usuly bar. Rastr şekili ony monitoryň ekranynda görkezmek üçin ulanylýan nokatlaryň toplumyna aýdylýar. Rstr şekiliň ölçegi nokatlaryň mukdarynyň bir nokadyň maglumat göwrümine köpeltmek arkaly kesgitlenýär, ol maglumat göwrümi bolsa mümkin bolan reňkleriň sanyna baglydyr. Gara-ak şekil üçin nokadyň maglumat göwrümi 1 bite deň. sebäbi ol ýa gara, ýa-da ak bolup biler, ony bolsa iki san bilen kodirlemek bolar 0 we 1. Reňkli nokady görkezmek üçin näçe bit gerek bolmagy mümkin 8 reňk üçin 3 bit, 16 reňk üçin 4 bit, 256 reňk üçin 8 bit (1 baýt). Aşaky jetwelde 16 reňkden ybarat bolan reňk palitrasynyň kodirlenmegi görkezilen. Dürli reňkler we olaryň öwüşgini üç esasy reňkiň (gyzyl, gök, ýaşyl) ýoklugynyň ýa-da bolmagynyň we olaryň ýagtylygynyň hasabyna emele gelýär. Ekrandaky her bir nokat 4 bit arkaly kodirlenýär. Reňk Ýagtylyk Gyzyl Ýaşyl Gök Gara Gök Ýaşyl Mawy Gyzyl Benewşe Goňur Ak Çal Açyk gök Açyk ýaşyl Açyk mawy Açyk gyzyl Açyk benewşe Sary Ýiti ak Wektor şekili elementar kesimlerden we ýaý halkalardan düzülen grafiki obýekt görnüşinde bolýar. Şol elementar obýektleriň ýerleşişi nokatlaryň koordinatlary we radiusyň uzynlygy bilen kesgitlenýär. Her bir çyzyk üçin onuň kysymy (tutuş, punktir, 5

7 ştrih-punktirli), galyňlygy we reňki. Wektor şekili baradaky maglumat adaty harpsan görnçüşinde kodirlenýär we ýörite programmalar arkaly işlenip bejerilýär. Soňky wagt fraktal grafika diýen düşünje emele gelip başlady. Ol edil wektor grafikasy ýaly matematiki hasaplamalarda esaslanan. Emma fraktal grafikanyň binýan parçasy hökmünde matematiki formulanyň özi bolup durýar, ýagny kompýuteriň huşunda hiç hili obýekt saklanylmaýar we şekil diňe deňlemeler arkaly gurulýar. Şeýle usul arkaly hemä ýönekeý wagtal-wagtal düzümleri, hem-de tebigy landşaftlary we üçölçegli obýektlere meňzetme döredýän çylşyrymly suratlary gurýarlar. Umumy reňk barada gürrüň edilende fizika gaýdyp gelmeli. Hemme reňkler ýagtylygyň görünýän spektrinde ýerleşendir (nm). Benewşe , gök , mawy , ýaşyl , sary-ýaşyl , sary , narynç , gyzyl Kompýuter grafiksasynda reňk ygtyýary (beýleki reňki çuňlugy) düşünjesini girizýärler, Ol reňk maglumatyny kodirlemeginiň usulyny kesgitleýär. Gara-ak şekili görkezmek üçin bir bit ýeterli, Sekizrazrýadly kodirleme reňkli tonuň 256 gradasiýasyny görkezmegi mümkin edýär. İkı baýt (16 bit) öwüşgini kesgitleýär (bu düzgüni High Color). 24 razrýadly kodirleme usulynda 16,5 mln reňkleri kesgitlemek mümkin (True Color). Tejribe taýdan monitoryň reňk ygtyýaryna reňk tutumy diýen düşünje golaý. Oňa ol ýa-da başga çykyş gural arkaly (monitor, printer, cap maşyny we b.) çykaryp boljak reňkleriň çägine düşünilýär. Şekili additiw we subtraktiw usullar arkaly döretmegiň düzgünlerine laýyklykda reňk öwüşgini düzüm komponentlere bölmekligiň usullary işlenip düzüldi, oalar reňk modeller diýip aýdylýar. Şu ýerde biz reňk modelleri barada aýdyp geçeliň CIE Lab modeli 1920-nji ýylda CIE Lab giňişlik modeli döredildi (Communications Internationale de l Eclairage yşyklandyryş boýunça halkara iş topary. L, a,b bu ulgamda koordinatalary belligi). Ulgam apparata taýdan garaşsyz bolup durýarwe şol sebäpli gurallaryň arasynda maglumatlar geçirilende ulanylýar. Bu modelde islendik reňk ýagtylygy (L) we hromatiki düzüm bölekler bilen kesgitlenýär: a parametri ýaşyldan gyzyla çenli çäkde üýtgeýär, b gökden sara çenli. CIE Lab modeliniň reňk tutumy monitorlaryň we çap ediji gurallaryň mümkinçiliklerinden ep-esli ýokary gemçýär, şol sebäpli ony çykarmazdan öň özgertmeli bolýar. Bu model reňk fotohimiki proseslerini poligrafiýa prosesleri bilen ylalaşdyrmak üçin döredildi. Häzirki wagtda ola Adobe Photoshop programmasy üçin deslapdan alynan standart hökmünde çykyş edýär. RGB modeli RGB modeli additiw bolýar, ýagny islendik reňk özi bilen esasy üç reňkiň gyzyl (Red), ýaşyl (Green) we gök (Blue) reňkleriň dürli derejedäki utgaşygy bolup durýar. Ol elektron taýdan görkezilmek üçin (monitorda, telewizorda) niýetlenen kompýuter grafikasy döredilende we işlenende esas bolup durýar. Esasy reňkiň bir komponenti beýlekiň üstüne düşende jemi şöhlelenmegiň ýagtylygy güýçlenýär. Üç komponentiň utgaşmagy ahromatiki çal reňki berýär, onuň 6

8 ýagtylygy ýokarlanda ak reňke golaýlaýar. 256 gradasiýa derejesinde gara reňke nol ähmiýetler, ak reňke bolsa 255 ähmoiýetler degişli. HSB modeli HSB reňk modeli adam tarapyndan reňki duýgurlamagyň aýratynlyklaryny iň ýokary derejede hasaba almak bilen işlenip döredildi. Reňk üç komponent bilen teswirlenýär: öwüşgini (Hue), doýgunlygy (Saturation), we ýagtylygy (Brightness). Reňkiň ähmiýeti tegelegiň merkezinden çykýan wektor hökmünde saýlanýar. Merkezdäki nokat ak reňke gabat gelýär. tegelegiň perimetrindäki nokatlar bolsa arassa spektral reňklere. Wektoryň ugry gradusda berilýär we reňk öwüşgini kesgitleýär. Wektoryň uzynlygy doýgunnlygy kesgitleýär. Ahromatiki diýlip atlandyrylýan aýry okda ýagtylyk bellenilýär, özem nol nokady gara reňke gabat gelýär. HSB modeliniň reňk tutumy hakyky reňkleriň hemme ähmiýetlerini ýapýar. HSB modeli suratkeşleriň işini meňzetme bilen kompýuterde döreilýän şekillerde ulanmaklyk amatly. Şekil döredilenden soň ony çap etmegiň usulyna baglylykda başga reňk modeline özgertmeklik maslahat berilýär. CMYK reňk modeli CMYK modeli subtraktiw bolup durýar we ony publikasiýalar çapa taýýarlannada ulanýarlar. Modeliň reňk komponentleri bolup ak reňkden esasy reňkleriň aýrylmagy esasynda alnan reňkler bolýar: mawy (cyan) = ak gyzyl = ýaşyl + gök gyrmyzy (magenta) = ak ýaşyl = gyzyl + gök sary (ýellow) = ak gök = gyzyl + ýaşyl Mawy, gyrymzy we sary reňkleri goşmaça bolup atlandyrylýarlar, sebäbi olar esasy reňkleri ak reňke çenli goşdurýarlar. Şu ýerden CMY modeliniň esasy kynçylygy - goşmaça reňkleriň biri-biriniň üstüne düşmegi tejribede arassa gara reňki bermeýär. Şol sebäpli reňk modeline arassa gara reňkiň komponenti goşuldy. Abrewiaturada 4-nji harp emele geldi CMYK (Cyan, Magenta, Yellow, black). Tejribe işleri 1) Ekranyň rugsadyny 1024x768 derejä goýmak 2) Reňk ibermegiň ýagdaýyny 32 bit etmek 3) Ekranyň rugsadyny 800x600 derejä goýmak 4) Reňk ibermegiň ýagdaýyny 16 bit etmek 5) Ekranyň çalyşmagynyň ýygylygyny 75 Gh edip goýmak 6) Iş meýdanynyňsuratyny çalyşmak 7) Iş meýdanynyň dynç alyş zastawkasyny çalşyrmak 8) Ekranyň çalyşmagynyň ýygylygyny 60 Gh edip goýmak 9) Iş meýdanyň bezegini çalşyrmak Ekranyň çalyşmagynyň ýygylygyny 85 Gh edip goýmak 7

9 PHOTOSHOP PROGRAMMASYNA GIRIŞ. Photoshop maksatnamasy çyzgy redaktory bolmak bilen ol, esasan, çyzgy elementleriň, suratlaryň, çyzgylaryň üstünde işlemeklige niýetlenendir. Bu maksatnama arkaly surat çekmekligiň esasy tilsimlerine, suratlary sazlamaklygyň ýollaryna, suratlara reňk bermekligiň elementlerine seretmek maksada laýykdyr. Şeýle hem maksatnama arkaly suratlardan bölüp almak serişdelerine, konturara kanallara, gatlaklara, süzgüçlere we suratlaryň üstünde geçirilýän amallara seretmeli. Her bir çyzgy redaktoryň özüne degişli işçi meýdany bolýar. Photoshop maksatnamasynyň işçi meýdany Windows operasion ulgamynyň beýleki programmalarynyň penjirelerine meňzeşdir. Penjiräniň adyny we ulgamlaýyn üç nokat ýerleşýän zolagyň aşagynda menýu setiri ýerleşýär. Menýu setiri adatça şu bölümlerden ybarat: File (Файл) - umuman faýllary açmak, täzesini döretmek, ýatda saklamak, ýerleşdirmek, ýapmak, skanirlemek, importirlemek ýa-da eksportirlemek, çap etmek, faýly tor boýunça ibermek, käbir amallary awtomatlaşdyrmak, goşmaça programmalar geçmek we Photoshop programmasyndan çykmak üçin ulanylýar. Edit (Правка) menýuda şekili redaktirlemek üçin göçürip almak, göçürilen zady goýmak, transformirlemek, şekiliň reňklerini gaýtadan kesgitlemegiň, şeýle hem dürli bezegleri we figuralary döretmek üçin buýruklar ýerleşen. Fade (Сглаживание) kömekçi menýunyň buýrugy köp ammalarynyň netijesini peseltmäge mümkinçilik berýär (meselem, soňky ulanylan filtriň, belli bir gural bilen redaktirlemegiň we çekmegiň buýruklarynyň netijelerini. Purge (Очистить) kömekçi menýusynyň buýruklary huşy boşadýar. Photoshop programmasy köp ýagdaýda operatiw huşy ulanman emeli döredilen wirtula huşy ulanýar. Şol sebäpli programmada köp ýerine ýetirilen amallar ýatda saklanylýar, buferde göçürilen zatlar saklanylýar, ýörite döredilen taryhy amallar ýatda saklanylýar. Şol kömekçi menýusy şu üç parametri boşadýar. Şeýle hem Edit menýusy arkaly Color Settings (Цветовые установки), Preset Manager (Инициализация Менеджера) we Preferences (Предпочтения) buýruklaryny goýberip bolýar. Has esasy bolup Preferens buýrugy bolup durýar. Ol arkaly taryhy amallaryň möçberini, gurallara bolan kömekçi düşündirmeleri, faýllar açylanda, ýatda saklanylanda we ýapylanda käbir düşündirmeleri, displeýiň we kursorlaryň görnüşlerini, fonuň açyklygyny we gammasyny, ölçeg birlikleri we çyzgyçlary, ugrukdyryjylary we torlary we bşgalary dolandyryp we sazlamak bolýar. Edit menýusynda käbir buýruklary klawiaturdan goýbermek üçin we olara düwmejikleriň utgaşygyny bellemek üçin hem kömekçi menýu bar (Горячие клавиши). Image (Изображение) - Mode (Режим) kömekçi menýu arkaly şekil islendik 8 sany görkezilişe (şol sanda 4 sany reňk modeline, gara reňk görnüşine 8

10 we b.) geçirmek mümkin. Adjustments (Регулировки) kömekçi menýunyň buýruklary reňkiň tonuny, doýgunlygyny, ýagtylygyny kontrastlygyny üýtgetmäge mümkinçilik berýär. Image Size (Размер изображения) menýunyň kömegi arkaly faýlyň, şekiliň ölçegini ýa-da rugsadyny üýtgetmek mümkin. Canvas Size (Размер холста) gepleşik penjiresi şekiliň ýerleşýän iş meýdanyny üýtgetmeli bolsa ulanylýar. Mundan başga hem Image menýusy arkaly holsty islendik tarapa islendik burça öwürmek mümkin. Layer (Слой) menýusynda ýerleşen buýruklar gatlaklary goşmagy, göçürmegi, üýtgetmegi, toparlaşdyrylmagy, birleşdirmegi, baglanana gatlaglaryň özara ýerleşişini dolandyrmagy, şekili bir ýeke gatlaga öwürmegi mümkin edýär. Bu menýunyň buýruklaryň has çalt ulanylmagyny Layers (Слои). palitrasynyň üsti bilen gazanmak mümkin. Gatlak bu şekilde ýerleşýän özbaşdak işlenilýän, üýtgedilmegi beýleki gatlaklara we fona degmeýän we gatlak öçürilenden soňra hemme üýtgemeleri ýitýän grafiki bölek. Kä halatlarda gatlak özüni şekil ýaly alyp barýar emma gatlagyň üstündäki geometriki amallary transformirlemek buýrugy arkaly ýerine ýetirmek gerek. Select (Выделить) menýusy belleme amallary ýerine ýetirýär - All (Все) buýrugy tutuş gatlagy belläp alýar. Deselect (Снять выделение) öň bellenilen hemme gatlaklardan bellemegi aýyrýar. Reselect (Восстановить выделение) buýrugy iň soňky gezek Deselect buýrugy ulanylan töweregi gaýtadan belläp alýar. Color Range (Цветовой ряд) buýrugy aýratyn penjiräni açyp üýtgeýän ölçege görä reňki hasaba almak bilen bellemegi amala aşyrýar. Şol ölçeg 0-dan 200-e çenli üýtgeýär. Ölçegiň iň pes ýagdaýynda saýlanylýan reňk sany az, ulaldygyça has golaý reňkleriň köp sany bellenip alynýar. Beýleki buýruklar bellenilen çäkleri giňeldärler, gysýarlar, uladýarlar, çäkleriniň güýjüni peseldärler şeýle hem bellenilen töwerekleri kanallarda saklaýarlar. Filter menýusy bu menýu Photoshop programmasynyň aýratynlygyny has doly görkezýär. Bu menýunyň buýruklary arkaly berlen şekili ýa-da onuň bellenilen töweregi islendik ýagdaýda çeperçilik, ýagtylyk, plast, tolkun şekiliň detallaryny birsydyrgyn üýtgemegi amala aşyrýar. View (Вид) menýusynyň Gamut Warning (Предупреждение о гамме) buýrugy 4 reňkli çapda çap edilmejek reňkleri görkezýär. Proof Setup (Установки пробного отпечатка) kömekçi menýusynyň buýrugy şekil dürli düzgünlerde (modellerde) nähili görünjekdigini görkezýär. Beýleki buýruklar şekiliň masştabyny dolandyrýar, şeýle hem ekrana çyzgyçlary, koordinata toruny çykarýar, kömekçi çyzyklary çykarýar. Window menýusy ekrandaky palitralaryň görkezilişini, şeýle hem açylan faýllardan biri-birine geçmekligi amala aşyrýar. Photoshop programmasynda belli bir işleri alyp barmakda gurallar paneli uly rol oýnaýar. Panelde islendik öz çagyryş klawişasy bar. Eger guralyň belgisiniň ýüzünde kiçi gara üçburçlyk bar bolsa, onda şol gurallar birnäçe görnüşi bar. Her görnüşi klawiaturadan saýlamak üçin Shift dümejik bilen bilelikde guralyň çagyryş klawişasyny basmaly. 9

11 Geometriýa görnüşli töweregi saýlamak üçin gural palitrasy (M) tegelek we göniburçly bellemek guraly. Islendik görnüşli töweregi saýlamak üçin palitra (L) Lasso, Poligonal Lasso, Magnetik Lasso, 1-nji belleýän töweregi galam bilen çyzylan ýaly alýar, 2- nji syçanyň basmagy arkaly nokatlaýyn belleýär, 3-nji şekiliň reňk kontrastlygy has köp üýtgeýän bolsa özbaşdak şol töwerekleri aýrybaşgalap belleýär. Şekiliň kemçiliklerini düzetmek palitrasy (J) Klonlamak gurallaryň palitrasy (S) çekiji gural arkaly saýlanan töweregiň göürmesini çuzup gidýär. Pozmak gurallaryň palitrasy (E) (Pozmakdan galan reňk fonuň reňkine görä alynýar, fonuň reňki gural panelinde iki reňkli gönübrçuň aşakysynda saýlanylýar, gönüburçuň ýokarkysy üýtgetme gurallaryň reňki). Reňk, burçlar we aralyklar bilen işleýiş paneli (I) şekiliň töweregindäki islendik reňki saýlap almak, birnäçe reňkleri belläp goýmak we şekilde burçlary we aralyklary ölçemek gurallary. Tejribe işleri Faýllary bir formatdan başga geçirmek üçin File menýusyndan Save As bendi saýlamaly we faýlyň adynyň aşagynda duran setirde şekiliň degişli formadyny kesgitlemeli. Soňra şekiliň hilini görkezmeli we her formata degişli parametrleri sazlamaly. Ýumuşlar: 1) BMP formaty JPG formata geçirmek 2) JPG formaty TIFF formata geçirmek 3) TIFF formaty PSD formata geçirmek 4) JPG formaty BMP formata geçirmek 5) TIFF formaty BMP formata geçirmek 6) BMP formaty TIFF formata geçirmek 7) BMP formaty PSD formata geçirmek 10

12 8) PSD formaty TIFF formata geçirmek 9) JPG formaty PSD formata geçirmek PSD formaty JPG formata geçirmek ŞEKİLLER WE İŞ MEÝDANY BİLEN İŞLEMEK. Photoshop programmasynyň iş meýdany menýudan we guralar panelinden başga şekiller bilen işlemek üçin palitralar we gurallaryň opsiýalarynyň panelleri bar. Soňkusy ol ýa-da başga gural saýlanyp alynanda üýtgeýär. Mysal üçin (Brush) kist saýlanyp alynanda kistiň ölçegi, görnüşi, garyşyk düzgüni, açyk däldigi we akymlygy görkezilýär. Düzgün opsiýasy köp gurallarda duş gelýär ol şulardan ybarat: Normal (Норма) hemme baza reňkler üýtgedilýär. Dissolve (Растворение) hek ýaly, gury tekstura döredilýär, surat çekiş ýa-da garyşma reňke eýe bolýar. Açyk däldigiň we akymyň ölçegleri näçe ýokary bolsa şonça hem kistiň mazogy gaty bolýar. Behind (Задний) gatlaklar üçin elýeterli däl. Diňe açyk töwerekler üýtgediler.edil arassa asetat matanyň ters tarapynda surat çekilen ýaly bolýar. Emma ony fon üçin ulanmak bolmaýar. Clear (Очистка) Gatlaklar üçin elýeterli däl. Ştrihler ýerleşen ýerine baza reňki açyk bolýar. Bu düzgüni Paint Bucket (Ведро с краской), Line (Линия) Fill Region (Залить область) basylan bolsa ýa-da Fill (Залить), Stroke (Очертить), Fill Path (Залить контур) we Stroke Path (Очертить контур) buýruklary ulanylanda diňe köp gatlakly şekile ulanmak mümkin. Bu düzgüni fona ulanyp bolmaýar Darken (Темнее) surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňkinden açyk baza reňkler üýtgär, beýleki reňkler üýtgemez. Eger surat çekiş reňki üýtgetjek bolýan reňkinde garamtyl bolsa ulanyp bilersiňiz. Multiply (Умножение) Surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň garamtyl reňki baza reňkiň has açyk töwereklerini garamtylamak netijesini bermek üçin çalşyrýar. Surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň açyk reňki hem baza reňkini garamtylaýar, ýöne kän güýçli däl. Ýarym açyk kölegeleri döretmek üçin örän peýdaly düzgün. Color Burn (Затемнение цвета) - Surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň garamtyl reňki baza reňkini garamtylaýar, eger ol açyk bolsa onda baza reňki birnäçe ýagtylandyrylar. Linear Burn (Линейное горение) - çyzyklaýyn şekili garamtylaýar. Lighten (Светлее) - surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňkinden garamtyl baza reňkler üýtgär, beýleki reňkler üýtgemez. Eger surat çekiş reňki üýtgetjek bolýan reňkinden açyk bolsa ulanyp bilersiňiz. Screen (Экран) - Surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň açyk reňki baza reňkiň has garamtyl töwereklerini çalşyrýar, şeýlelik bilen has açyk, reňksizlenen baza reňki emele gelýär. Surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň garamtyl reňki hem baza reňkini ýagtyladýar, ýöne kän güýçli däl. 11

13 Color Dodge (Остветление цвета) - Surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň açyk reňki baza reňkini ýagtyladýar, eger ol garamtyl bolsa onda baza reňki birnäçe ýagtylandyrylar. Linear Dodge (Линейный сдвиг) - çyzyklaýyn şekili ýagtylandyrýar. Overlay (Перекрытие) baza reňkiň garamtyl töwerekleri ýagtylanýar we açyk ýerleri garamtylanýar. Gara we ak reňkleri üýtgemeýär, şonuň üçin şekilde hemme detallar saklanylýar. Soft Light (Мягкий цвет) Eger surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňki açyk bolsa baza reňki ýagtylanýar, eger garamtyl bolsa baza reňki garamtylanýar. Şonda baza reňkiniň ýagtylyk ölçegleri saklanylýar. Bu düzgün ulanylanda ýumşak, çala bildirýän ýagtylandyryş netijesi amala aşyrylýar. Hard light (Жесткий цвет) Eger surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňki açyk bolsa baza reňki reňsizlenýär we eger garamtyl bolsa baza reňki garalanýar. Baza reňkiň we gatlagyň arasynda kontrast artýar. Blikler we ylşyrymly effektler döredilende örän gowy gural. Vivid light (Яркий цвет) şekili reňke görä ýagtylan ýerleri belleýär Linear light (Линейный цвет) çyzyklaýyn reňke görä baza reňki üýtgedýär Pin light (Точечный цвет) baza reňkiň reňkine surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňkini goşýar. Difference (Разница) baza reňki üçin negatiw effektini döredýär. Eger surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňki açyk bolsa, onda negatiw effekti has anykly bolar Exclusion (Исключение) - surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňki garamtyl bolan ýerlerde baza reňki çal bolýar, reňkler açyk bolan ýerlerde bolsa baza reňki inwertirlenýär. Hue (Оттенок) reňkiň tony garyşyk gatlagyndan alynýar. Baza reňkiniň ýagtylygy we doýgunlygy şonda üýtgemeýär. Saturation (Насыщение) reňkiň doýgunlygy garyşyk gatlagyndan alynýar. Şonda baza reňkiniň tony we ýagtylygy üýtgemeýär. Color (Цвет) garyşyk gatlagyň tony we doýgunlygy ulanylýar. Baza reňkiniň ýagtylygy üýtgemeýär. Şekili ýeňil reňklemek üçin amatly düzgün. Luminosity (Яркость) Baza reňkiniň ýagtylygynyň ähmiýeti surat çekiş ýa-da garyşyk gatlagyň reňkiniň ýagtylygynyň ähmiýetleri bilen çalşyrylýar. Şonda baza reňkiniň tony we doýgunlygy üýtgemeýär. Photoshop programmasynda ýerine ýetirilýän amallaryň köpüsi palitralar arkaly ýerine ýetirilýär. Color (Цвет) palitrasy reňkleri garmak we saýlamak üçin ulanylýar. Gurallar panelinde ýerleşen esasy we fon reňkiniň inedördüline basyp Color Picker (Выбор цвета) panelini çykaryp bolýar. Bu ýerde reňkiň giň spektri modeller e baglylykda ýerleşen. Swatches (Образцы) taýyn nusgalar saýlanylan bolanda ulanylýar. Styles (Стили) öň kesgitlenen we ýatda saklanylan effektleri we olaryň utgaşmasyny peýdalanmak üçin ulanylýar. 12

14 Navigator (Навигация) şekiliň görünýän parçasyny saýlap şol parçanyň masştabyny üýtgedip bolýar. Info (Информация) palitrasynda kursoryň görkezýän pikseliň reňk komponentleri görkezilýär. Mundan başga hem bu ýerde kursoryň x we y koordinatalary görkezilen. Bu ýerde başga maglumatlar hem görkezilip bilner, belleýiş ýa-da Measure (Измеритель) guraly ulanylanda, transformasiýada. Şol parametrler üçin birlik ölçeglerini şol palitranyň ýokarsynyň sag tarapynda gök üçburçluga basyp goýmak mümkin. Şol üçburçluk beýleki palitralarda hem bar we käbir sazlamalary elýeterli etmegi mümkin edýär. Eger reňkiň ýanynda ýüzlenme belgisi duran bolsa onda ol CMYK modeliniň daşyna çykýar we çapda öz öwüşgini üýtgeder. Layers (Слой) fonuň üstünde ýerleşen gatlaklary döretmegi, aýyrmagy, goşmagy, görkezmegi/bukmagy, göçürmegi, toparlaşdyrmagy, baglaşdyrmagy we ýerleşmeginiň yzygiderligini üýtgetmegi mümkin edýär. Her gatlaga öz garyşyk düzgüni we açyklyk derejesi degişli bolup biler. Standart gatlakdan başga Photoshop programmasynda: düzediji gatlagy (adjustment layer) we tekst gatlagy döredip bolýar. Channels (Каналы) palitrasynda şekili düzýän bir ýa-da birnäçe kanallar görkezilýär, mundan başga hem bu palitra arkaly bellenilen töwerekleri ýatda saklamak üçin alfa-kanallary döredip bolýar. Paths (Контуры) palitrasy ulanylan sudurlar bilen işlemekligi üpjün edýär. History (История) palitrasy arkaly saýlap bir ýa-da birnäçe amallary ýatyrmak bolýar. Eger şu palitranyň sazlanýan ýerine çyzykly däl ölçege rugsat berilmedik bolsa onda has irki amal ýatyrylandan soň ondan soňky amallar awtomatiki aýrylýar, eger rugsat berilen bolsa onda ýitmeýär we diňe şol amal ýatyrylýar. Bu sazlama History Options (Опции палитры History) penjiresinde Allow Non-Linear History (Разрешить нелинейность событий) baýdajygyň bolmagy ýa-da aýrylmagy arkaly amala aşyrylýar. Bu palitra goşmaça bolup History brush (Кисть историческая) gabat gelýär. Palitrada şu guralyň belgisi şekiliň açylan ýagdaýynyň gapdalynda durýar. Şol sebäpli kist bilen işlenende onuň degen ýerleri şekili açylan wagtynyň ýagdaýyna getirýär. Eger şol belgini haýsy-da bolsa bir ýerine ýetirilen amalyň gapdalynda goýulsa onda kist şol amalyň ýagdaýyna görä hemme zady yza gaýtarar. Art History Brush (Художественная восстанавливающая кисть) edil şol hereketleri gaýtalaýar emma belli bir çeperçilik stili ulanyp ýerine ýetirýär. Actions (Действия) palitrasynyň esasy wezipesi bolup şekilleri işläp bejermegiň awtomatlaşdyrylmagy bolup durýar. Buýruklaryň yzygiderligini ýazyp, ony bir şekile ýa-da şekilleriň toparyna ulanmak mümkin, şeýle hem Actions palitrasy belli bir hereket etmek üçin tiz klawişalary elýeterligi belläp we alyp bilýär. Character (Шрифт) - palitrasy teksti ýazmagyň düzgünini belleýär, şriftiň häsiýetnamalaryny mundan başga hem gurallar paneliniň Туре (Текст) guralynyň opsiýalar paneli arkaly hem belläp bolar. Paragraph (Абзац) palitrasy tekstiň abzaslaryna kesgitli häsiýetnamalary we b ulandyryp bilýär. 13

15 Photoshop programmasynda iş meýdanyny amatly etmek maksady bilen palitralary we panelleri wagtlaýyn aýyrmak we yzyna getirmek ýola goýlan. Tab düwmejigi arkaly ekranda menýudan we şekilden başga zady aýyryp bolýar. Shift we Tab düwmejikleriň utgaşykda basylmagy mundan başga hem gurallar panelini ekranda saklap galýar. Palitralaryň we panelleriň depesinde gök zolaga syçanjyk bilen basylanda şol gök zolaklaryndan başga töweregi ýitýär, şol zolaga ýene bir gezek basyp paneli gaýtaryp bolýar. Eger palitralar doly aýrylan bolsa olary Window menýusy arkaly gaýtaryp bolýar. Programmada birnäçe şekil açylan ýagdaýynda biri-birinden geçmek üçin CTRL we Tab düwmejikleri ulanmak gerek. Photoshop programmasynda şekil ilkibaşda açylanda (täze faýl döredilende) gepleşik penjiresi çykýar. Ol ýerde dörediljek şekiliň ölçegleri bellenilýär. Ölçegleriň gapdalynda birlikleri saýlap bolýar. Şol penjire arkaly şekiliň ulanjak modelini, rugsadyny, her kanala bolan bit ölçenilen huşy, fonuň reňkini we bň belläp bolar. Şekil bilen işlemekde uly orny Image menýusy oýnaýar. Bu menýu arkaly şekiliň ölçeglerini, şekiliň oturan holstunyň ölçeglerini goýmak mümkin. Holstuň ölçegleri goýulanda Canvas Size (Размер холста) gepleşik penjiresinde her tarapyna üçly çyzyklar goýberilen inedördüliň çyzgysy bar. Syçanjyk bilen bilen haýsy-da bolsa üçly çyzyga basylanda ol ýitýär we holstuň artmagyny ýa-da kiçelmegini garşyky tarap ugrunda bolmagyny belleýär. Soňra ini we beýikligi parametrinde olaryň ähmiýetleri üýtgedilýär. Meselem beýikligi 26sm we ini 5 sm şekiliň holstunyň ölçegini üýtgetmek maksady bilen Siz şol gepleşik penjiresini açsaňyz we ýokarky üçly çyzyga basyp beýikligiň 26 sm bolan ähmiýetini 30 edip ýazsaňyz, onda netijede şekiliň aşagydan 4 sm boş ýer goşular. Onuň fonunyň reňki gurallar panelinde öň belenilen fon reňkine gabat geler. Şekiliň ölçegi üýtgedilende şekiliň eger prporsiýalar saklanylmaly baýdajyk goýlan bolsa, onda iniň ýa-da beýikligiň üýtgedilmegi beýleki ölçegiň awtomatiki üýtgedilmegine getirer, mundan başga hem rugsady hem üýtgedip bolýar. Şekil çap üçin ulanylanda 300 dpi has amatly bolýar, sebäbi ol adaty çapyň rugsady. Şekili öwürip hem bolýar. Eger ony 90 we ol esseleýin burça dälde başga islendik burça öwürmek gerek bolsa, onda şol ýerde islendik burça öwürmek buýruga basyp, sagat ugry (CW) ýa-da sagat ugruna garşy (CCW) baýdajyklary saýlap burçuň ähmiýetini girizýäris. Mundan başga hem şekiliň eýýam goýlan reňk düzgüni üýtgedip bolýar we reňk häsiýetnamalaryny belläp bolar. Islendik şekili Photoshop-da 12-den gowrak formatlarda döredip, açyp, redaktirläp we ýatda saklap bolýar. Ýöne adatça diňe birnäçe formatlar ulanylýar: TIFF, GIF, JPEG, EPS we Photoshop programmasynyň öz formaty. Photoshop programmasynyň şonça formatlary işläp bilýändigi sebäpli onuň üçin şekili islendik çeşmeden: skanerden, grafiki redaktordan, kompakt-diskden, 14

16 fotosuratdan, wideoşekilden eýsem beýleki operasion ulgamlaryndan. Şeýle hem şekil doly Photoshop programmasynyň özünde döredilip bilner. Programmada skanirlemek File > Import > Twain_32 (Файл > Импорт > Twain_32) ýol arkaly amala aşyrylýar. Skanirlemekde esasy meselesi bolup şekiliň reňk görnüşi. Eger gara-ak, ýarym ton we reňkli şekil gerek bolsa bu ölçegler Skaner gepleşik penjiresinde görkezilýär. Skaneriň rugsady düýma bolan pikselde ölçenýär (dpi) Resolution (Разрешение) parametri bilen kesgitlenýär rugsat näçe ýokary bolsa, şonça hem nokatlaryň sany köp. Faýlyň göwrümi bu ýagdaýda hem uly bolar. Tejribe suratlary skanirlemek üçin amatly bolup dpi, poligrafiýa nusgalar üçin 600 dpi. Şekilleriň ölçegleri saýlanan reňk düzgüne baglylykda hem üýtgeýär. Meselem her reňk modeliň kanallary bar. Her kanala 8 ýa-da 16 bit goýberilýär. Näçe kanal sany köp bolsa şonça hem şekiliň faýlynyň ölçegi uly bolýar. Meselem 4 kanaly bolan CMYK düzügünli faýl iň uly bolýar. Gara-ak reňkli şekiliň göwrümi pes bolýar. RGB modeliň 3 kanaly bar, CIE Lab we HSB modelleriň hem 3 kanaly bar. Her şekilde belli bir effektler bellenilýär. Photoshop, Advanced TIFF we Photoshop PDF aşakdaky elementler saklanylýan ýeke-täk formatlar: birnäçe gatlaklar we gatlagyň açyklygy; düzediji gatlaklar; redaktirlenýän tekst gatlaklary; gatlagyň effektleri; torlar we ugrukdyryjy çyzyklar; reňki dolandyryş ulgamynyň ICC-profilleri (PICT, JPEG, DCS we EPS formatlarda hem profiller saklanylýar); Lab şekiliň düzgüni (EPS we DCS formatlarda hem bu düzgün saklanylýar). Şekiller skanirlenenden soň öz asyl nusgalaryna garanyňda örän pes hil bilen tapawutlanýar. Bu näsazlyklary düzetmek üçin Photoshop programmasy Image (Изображение) menýusynyň Adjustments (Регулировки) kömekçi menýusynyň Регулировки, Баланс цветов we Яркость контраст atly gepleşik penjireleri arkaly ol kemçilikleri düzetmegi mümkin edýär. Skanirlenen materialyň däneliligini peseltmek üçin Filter > Blur > Gaussian Blur (Фильтр > Размытие > Размытие по Гауссу) menýunyň buýrugyny uly bolmadyk rugsat bilen (1-den pes) ulanyň soňra 1 ýa-da 2 gezek Filter > Sharpen > Sharpen Edges (Фильтр > Резкость > Резкость контуров) buýrugyny peýdalanyň. Serediş masştabyny üýtgetmek üçin tiz düwmejigi Amal «Tiz» düwmejikler Ulaltmak (penjiräniň ölçeglerini üýtgetmezden) Сtrl+«+» 15

17 Kiçeltmek (penjiräniň ölçeglerini üýtgetmezden) Ulaltmak (penjiräniň ölçeglerini üýtgedip) Kiçeltmek (penjiräniň ölçeglerini üýtgedip) Actual pixels / 100% masştab Ekranyň ölçegi boýunça getirmek Başga gural ulanan wagty ulatmak Başga gural ulanan wagty ulatmak Сtrl+«-» Ctrl+Alt+«+» Сtrl+АН+«-» Ctrl+Alt+О (nol) Ctrl+О (nol) Ctrl+ probel Alt+ probel Rastr şekilleri Ekrana çykarylanda şekiliň ölçeglerini pikselde üýtgetmek 1. Image > Image Size (Изображение > Размер изображения) menýunyň buýrugyny saýlaň. 2. Resample Image (Отслеживать изменения) baýdajyk durandygyna göz ýetiriňустановлен. 3. Iniň we beýikligiň özara gatnaşygyny saklamak üçin Constrain Proportions (Сохранять пропорции) baýdajygy aýyrmaň ppi rugsady deň edip goýuň. 5. Pixel Dimensions (Размеры в пикселах) toparynyň : Width (Ширина) we/ýa-da Height (Высота) parametrleriniň täze ähmiýetlerini girizmeli. 6. ОК düwmejigine basyň. Çapa çykarylanda şekiliň ölçeglerini üýtgetmek 1. Image > Image Size (Изображение > Размер изображения) menýunyň buýrugyny saýlamaly 2. Document Size (Размер документа) böleginde ýerleşen Width (Ширина) we Height (Высота) meýdanlarynyň özi çykýan menýulardan, ölçeg birlikleri saýlamaly. 16

18 3. Width (Ширина) we Height (Высота) meýdanlaryna täze ähmiýetleri giriziň. Resample Image (Отслеживать изменения) baýdajyk goýulmadyk bolsa, rugsat üýtgemez. 4. ОК düwmejigine basmaly. Rugsady üýtgetmek üçin şol penjiräniň Resolution (Разрешение) meýdanynda täze ähmiýeti girizmeli. Näçe rugsat ulaldylsa, şonça hem şekiliň ýitiligi peselýär. Ony düzetmek üçin Filter (Фильтр) menýunyň Unsharp Mask (Нечеткая маска) buýrugy ulanmaly. Filtriň şeýle parametrlerini görkezmek mümkin: ýitiligiň derejesini Amount (Количество) parametri arkaly ýokarlandyrmaklyk; kontrasty ulalýan her bir nokadyň töwereginde üýtgeýän gurşawa alýan pikselleriň sany (Radius (Радиус) parametri); şeýle hem filtriň haýsy nokatlary täsuir etjekdigini we etmejekdigini bar bolan kontrastyň iň pes derejesini görkezmek bilen kesgitlemek (Threshold (kesgitlemek) Radiusyň ähmiýeti näçe ýokary bolsa, şonça hem Amount parametriň ähmiýeti pes bolup biler we tersine. Eger Threshold (Порог) ähmiýeti artdyrylsa, Amount (Количество) we Radius (Радиус) parametrleri ýokarlandyryp bolýar. Fit Image (Подогнать изображение) buýrugy şekiliň rugsadyna täsir etmeýär, diňe onuň fiziki ölçeglerine. Eger şekili kiçeltjek bolsaňyz bu buýrukdan peýdalanyň. 1. File > Automate > Fit Image (Файл > Автоматически > Подогнать изображение) buýrugy saýlaň. 17

19 2. Iniň we beýikligiň ähmiýetlerini pikselde giriziň. Beýleki meýdan OK düwmejigine basylandan soň awtomatiki düzediler. 3. ОК düwmejigine basyň. Kendiriň ölçeglerini üýtgetmek Canvas Size (Размер холста) buýrugy redaktirlemeklige ýol berýän şekiliň töweregini üýtgedýär. 1. Eger şekiliň fony bar bolsa, fon reňkini saýlaň. 2. Image > Canvas Size (Изображение > Размер холста) dialog penjiresini açyň 3. Width (Ширина) we/ýa-da Height (Высота) meýdanyna täze ähmiýeti giriziň. Bir ululugyň üýtgedilmegi beýlekisine täsir etmeýär. 4. Şekili täze kendire göräleýin geçirmek üçin Anchor (Якорь) inerdüle basyň. Ýagty element şekiliň şol wagtky ýerleşişini görkezýär. 5. ОК düwmejigine basyň. Hemme goşmaça meýdan şol wagtky fon reňki bilen doldurylar. Şekil Crop (Кадрировать) guraly, Crop (Кадрировать) buýrugy ýa-da Trim (Подрезать) buýrugy arkaly kesilip bilner. 1. Crop (Кадрировать) guraly saýlaň ýa-da С klawişasyna basyň. 2. Ýatda saklajak bolýan töweregiň daşynda gönüburçlugy belläň. 3. Bu guralyň Shield cropped area (Прикрыть область кадрирования) opsiýasy arkaly saýlanmadyk bölegi garaldyp bolýar, eger saýlanan bölek bilen aratapawudy güýçlendirmek üçin. Color (Цвет) nusgastna basyň, eger garalanan töweregiň reňkini üýtgetjek bolsaňyz we bu reňk üçin Opacity (Непрозрачность) parametriň ähmiýetini saýlaň. Eger gatlagy kadrirleýän bolsaňyz, Cropped Area (Отсекаемая область) pereklýuçateli Delete (Удалить) ýagdaýa goýmaly çägiň içine düşmedik töweregi ýok etmek üçin ýa-da Hide (Спрятать) ýagdaýa töweregi faýl bilen ýatda saklamak üçin hem-de ol şekiliň çäginden daşarda ýerleşdirer ýaly. 4. Bu guralyň çägi bilen edil beýleçäkler bilen işläp bolýar uladyp, öwürip, kiçeldip, eger proporsionla üýtgetmek gerek bolsa onda Shift düwmejigi bilelikde basmaly ýa-da Alt düwmejigi (merekeze göräleýin) Bu guralyň Width (Ширина) we/ýa-da Height (Высота) opsiýalaryna ähmiuýeti girizip şekili kesmek mümkin. Köplenç çäk şekiliň araçäklerine berkilýär, munuň öňüni almak üçin çägi şekiliň gyrasynda çyzaňyzda Ctrl+Shift düwmejiklerini basyp saklap çyzmaly. Eger bir şekili beýleki şekiliň çäklerinde ýerleşer ýaly edip kesmek gerek bolsa iki şekili açmaly, maksatly şekili aktiwirläň, Crop guraly saýlap, onuň opsiýalarynyň panelinde Front Image (Внешнее изображение) düwmejigine basyň, kesilmeli şekili aktiwirläň we punktir çägi çyzyň. Kesilenden soň, Shift düwmejigi basyp, gatlagy maksatly şekile geçiriň ýa-da göçüriň. Rugsat awtomatiki düzediler. 18

20 Eger kesmegi ölçegi şekilden uly bolan çäk arkaly ýerine ýetirsek şekiliň kendiriniň ölçegi hem ulalar. Crop (Кадрировать) buýrugy Crop guralyň opsiýalaryny ulanmagyň zerurlygy ýok bolanda peýdaly. Ony ulanmak üçin belleýiş çägi deretmeli. 1. Rectangular Marquee (Прямоугольная область) guraly saýlap ýatda saklanylmaly töweregi ol arkaly belläň. 2. Image > Crop (Изображение > Кадрировать) buýrugy saýlaň. Şekiliň daş töweregindäki artyk bolan açyk we reňkli töwerekleri tiz aýyrmak üçin Trim (Подрезать) buýrugy peýdalanyň. Rotate Canvas > Flip Horizontal и Flip Vertical (Повернуть холст > Перевернуть вдоль горизонтали и Перевернуть вдоль вертикали) buýruklary şekiliň hemme gatlaklaryny degişlekde çepden saga we tersine hem-de ýokardan aşak we tersine geçirýär. Eger diňe bir gatlagy üýtgetmeklik gerek bolsa onda Edit > Transform > Flip Horizontal или Flip Vertical (Правка > Трансформировать > Перевернуть вдоль горизонтали или Перевернуть вдоль вертикали) buýruklardan peýdalanyň. Rotate Canvas toparynyň buýruklary şekiliň hemme gatlaklaryny öwürýärler. Eger diňe bir gatlagy öwürmek gerek bolsa Edit > Transform (Правка > Трансформировать) kömekçi menýunyň öwüriş buýrugyndan peýdalanyň. Eger şekili belli bir burça öwürmek gerek bolsa onda Image > Rotate Canvas > 180, 90 CW или 90 CCW (Изображение > Повернуть холст > На 180, 90 по часовой стрелке или на 90 против часовой стрелки) buýruklary saýlaň. Egerde şekili islendik burça öwürmek gerek bolsa aşakdaky amallary ýerine ýetiriň. 1. Image > Rotate Canvas > Arbitrary (Изображение > Повернуть холст > Произвольно) buýrugy ýerine ýetiriň. 2. Angle (Угол) meýdanynda den çenli islendik sany giriziň. Belleýiş amallary Eger şekilde saýlanyp bellenen aktiw töwerek bar bolsa, onda diňe ony redaktirlemek mümkin, şekiliň galan bölegi goranylan. Bellemek üçin şeýle gurallar bar: Rectangular Marquee (Прямоугольная область), Elliptical Marquee (Овальная область), Lasso (Лассо), Polygonal Lasso (Полигональное лассо), Magic Wand (Волшебная палочка) we Magnetic Lasso (Магнитное 19

21 лассо), şeýle hem Color Range (Диапазон цветов) we Extract (Извлечь) buýruklary. Turuş gatlagy belläp almak. Gatlagy saýlaň, Select О All (Выделить > Все) menýunyň buýrugyny ulanyň ýa-da Ctrl+A düwmejikleriň utgaşmasyna basyň. Çäk tutuş gatlagy gurşap alar. Diňe gatlagyň açyk däl pikseller belläp almak üçin, Ctrl düwmejigine basyň Layers (Слои) palitrasyndaky gatlagyň adyna syçanjyk bilen basyň. Ýa-da gatlagyň nusgasyna syçanjygyň sag düwmejigi bilen basyp kontekst menýudan Select Layer Transparency (Выделить прозрачные пикселы слоя) elementi saýlaň. Göniburçlyk we elliptikal töweregi belläp almak. 1. Şekiliň gatlagyny saýlaň 2. Rectangular Marquee (Прямоугольная область) ýa-da Elliptical Marquee (Овальная область) guraly, М ýa-da Shift+M düwmejiklerine basyp işlediň. 3. Eger Rectangular Marquee (Прямоугольная область) ýa-da Elliptical Marquee (Овальная область) gural saýlanylsa, onda bellenilen töweregiň takyk ölçeglerini kesgitlemek üçin opsiýalar panelinde ýerleşen Style (Стиль) özi açylýan menýudan Fixed Size (Фиксированный размер) bendi saýlaň, soňra iniň we beýikligiň bahasyny giriziň. 4. Bellenilen töweregiň araçäklerini gowşatmak üçin, opsiýalar panelinde bellemegi döretmekden öň Feather (Растуше-вывание) parametriň bahasyny 0-dan ýokary edip girizmeli. Elliptical Marquee (Овальная область) guraly üçin Anti-aliased (Сглаживание) baýdajygy aýrymak mümkin. 5. Eger bellenilen töweregiň fiksirlenen ölçegi görkezilen bolsa (ýa-da Single Row Marquee (Строка пикселов) ýa-da Single Column Marquee (Столбец пикселов) gurallary saýlanylan bolsa) şekile syçanjyk bilen basyň. Islendik görnüşle bellenilen töweregi döretmek Eger bellejek bolýan figura has çylşyrymly bolsa onuň araçägini Реn (Перо) ýa-da Freeform Pen (Свободное перо) guraly bilen Lasso (Лассо) guralyň deregine çyzyň soňra sudury bellenişeň özgerdiň. Netije has takyk bolar. Hem-de bu amaly tersine ýerine ýetirip bolýar. Lasso arkaly bellenilen töweregiň araçäklerini gowşatmak üçin Select > Feather (Выделить > Растушевать) buýrugy ulanyň ýa-da Ctrl+Alt+D düwmejiklerine basyň. Eger Lasso (Лассо) guraly bilen işlenende göni çyzygyň keseimini çyzmak gerek bolsa, onda syçanjygyň düwmejigini goýbermän Alt düwmejigine basyň we burçlary döretmek üçin syçanjyga basyp duruň. Kursory geçiriň soňra klawişany goýberiň we islendik görnüşli belleýişi çyzmagy dowam edibermeli. Köp burçluk görnüşle bellenilen töweregi döretmek Bu maksatlar üçin Polygon Lasso (Полигональное лассо) guraly ulanylýar. 20

22 Alt düwmejigini basyp poligonal belleýiş döredilýän mahaly egri çyzykly segmenti çyamak bolýar. Shift düwmejigine basyp 45 burça bölünýän burç bilen göniçyzykly belleýiş çyzyklary gurmak bolýar. Delete düwmejigine basyp iň soňky döredilen burçy ýok edip bolýar, bu düwmejigi goýbermän birnäçe burçlary ýok etmek mümkin. Reňke görä bellemeklik Eger haýsy-da bolsa bir piksele Magic Wand (Волшебная палочка) guraly bilen basylsa, bir öwüşginiň ýa-da açyklygyň bir derejeli goňşy pikselleri belleniler. Soňra alynan töwerege goňşy däl, reňk boýunça meňzeş pikselleri Similar (Похожие) biuýrugy arkaly ýa-da beýleki reňkiň piksellerini Shift klawişasyna basmak arkaly goşup bolar. Eger opsiýalar panelinde Contiguous (Смежные) baýdajyk goýulan bolsa, onda bellenilen töwerege birinji piksel bilen bagly bolan pikseller girer. Goňşy däl töwereklerden pikseller aýyrmak üçin bu baýdajygy aýyrmaly. Bu guralyň opsiýalar panelinde Tolerance (Чувстивительность) meýdanyna belli bir san girizilse onda saýlanylan piksele goşmaça ondan şonça sana garamtyl we ýagtyrak reňkler hem goşular. Magnetic Lasso (Магнитное лассо) guraly kursor hereket edilende awtomatiki belleinlen töweregi döredýär. Töweregiň araçägi figuranyň araçägini kesgitleýän golaý reňkiň ýa-da kölegäň öwüşgine ýelmeşýär. Eger Magnetic Lasso (Магнитное лассо) guraly bilen işlenende wagtlaýynça Polygon Lasso (Полигональное лассо) ulanmaklyk zerur bolsa, onda Alt klawişasyny basyp saklap şekile syçanjyk bilen basyň. Belleýiş çyzygy bellenilmeli däl töwerege ýelmeşýän bolsa, onda syçanjyk bilen belejek bolýan töweregiň gyrasyna basyň we aralykdaky nokady dörediň. Bu guralyň opsiýalar paneliniň Feather (Растушевывание) parametriň bahasy bellenilen töweregiň araçäginiň goiwşalma derejesini kesgitleýär. parametri Width (Ширина) 1-den 255-a çenli üýtgeýär we guralyň işleýän töweregiň pikseldäki ölçegini görkezýär. Ýokary kontrastly we takyk araçakli şekil üçin uly ähmiýeti saýlaň Kontrastlygyň üýtgeýänligi kän bir bildirmeýän we biri birinden golaý ýerleşen figuraly şekil üçin uly bahany goýmaly däl. Eger Edit > Preferences > Display&Cursors (Правка > Установки > Отображение&курсоры) penjirede Other Cursors (Другие курсоры) toparynda Precise (Точно) görnüşi saýlanylsa, onda kursor ortasy kesişme bolan we diametri Width parametriniň bahasyna deň bolan tegelegiň görnüşine eýe bolar. Precise düzgünine wagtlaýyn geçmek üçin CapsLock düwmejigine basyň. Töweregi belläňizde Width parametriň bahasyny 1 piksele kiçeltmek üçin [ klawişasyna, ulaltmak üçin bolsa ] klawişasyna basmaly. Edge Contrast (Контраст границ) parametri 1-den 100-e çenli üýtgeýär we figuranyň araçägini kesgitlemek üçin zerur bolan kontrastlylygyň derejesini görkezýär. Pes kontrastly şekiller üçin pes bahany saýlaň. Iniň uly ýa-da kiçi ähmiýeti girizilen bolsa onda şol ýalyny hem araçäkleriň kontrasty üçin girizmeli. 21

23 Frequency (Частота) parametri 0-dan 100-e çenli üýtgeýär we bellenilen töwerek döredilen aralyk nokatlaryň goýulmagynyň ýygylygyny kesgitleýär. Näçe ýygylygy pes bolsa şonça hem nokatlaryň sany az. Nädogry görnüşli figuranyň suduryny bellemek üçin uly bahany saýlaň. Color Range (Диапазон цветов) buýrugy arkaly töweregi şekiliň reňkine baglylykda ýa-da ýagtylygyň ýa-da tonyň çägini berip bellemek bolýar. Saýlanylýan öwüşginleriň çägini giňeltmek üçin Fuzziness (Размытость) polzunogy saga, azaltmak üçin bolsa çepe süýşüriň. Sampled Colors (Выбранные цвета) opsiýasy Select parametrinde saýlanylsa, bellenilen töwerege köp öwüşginleri goşmak üçin onda Shift klawişany basyp, şekiliň peniresinde ýa-da deslapdan seretmegiň penjiresinde syçanjyk bilen basyň. Alt klawişany basmak bilen we syçanjyk bilen basyp, bellenilýän töwerekden öwüşgini ýok etmek mümkin. Mundan başgada şol maksatlar üçin plus ýa-da minus belgili pipetkalary ulanmak mümkin. Eger bellenilen töweregi zolak hökmünde ýerine ýetirmeli bolsa, onda birinji bellemegi islendik usul bilen geçirip, soňra Alt klawişasyny basyp, ikinji çägi çyzýarys. Birinji we ikinji çägiň arasyndaky belleýiş töwerek bellenilen bolup galar. Bellenişden aýyrmak üçin Select > Deselect (Выделить > Снять выделение) buýrugy saýlamaly ýa-da Ctrl+D düwmejikleri basmaly. Iň soňky bellenilen töweregi gaýtadan bellemek üçin Select > Reselect (Выделить > Снова выделить) buýrugy ýerine ýetirmeli ýa-da Ctrl+Shift+D düwmejiklerine basmaly. Bellenilen we bellenilmedik töwerekleriň ýerini çalyşmak üçin Select > Inverse (Выделить > Инвертировать) buýruklary saýlamaly ýa-da Ctrl+Shift+I düwmejikleri basmaly. Mundan başga hem belleýiş gurallary saýlanylanda olaryň opsiýalar panelinde 4 sany düwmejik bar. Eger eýýam bellenilen töwerege täze töwerekleri goşmaklygy we aýyrmaklygy (Alt), iki belenilen töweregiň kesişmesini almagy (Alt+Shift) we öňkiň deregine täze belllemegi döretmegi amala aşyrýar. 22

24 Bellemek arkaly winýetirlemegi amala aşyrmak mümkin, munuň üçin belleýden öň opsiýalar panelinde Feather (Растушевывание) parametrine belli bir sany goýmaly (meselem), soňra bir töweregi belläp, bellemegi inwertitlrmrli we bellenilen ýeri Delete klawişasy aýyrmaly, bu amalyň netijesinde töwerek doly aýrylmaz, ol kem-kemden öçýän ýaly görnüşe geler. Mundan başga hem ony belleýişden soň hem goýup bolýar - Select > Feather (Выделить > Растушевать) buýrugy arkaly. Bellemegiň ýene bir usuly Filter > Extract (Фильтр > Вычитание) buýrugy. Utgaşdyrma Photoshopda utgaşdyrma alyş-çalşyk buferiň birnäçe usullary: Cut (Вырезать), Сору (Копировать), Paste (Вставить) we Paste Into (Вставить в)) usullary, geçiriliş, klonlama we nusgalary ulanma arkaly amala aşyrylýar. Mundan başga bu ýere şekiliň elementleriniň takyk ýerleşmeginiň we deňlenmeginiň, şeýle hem olaryň arasyndaky sepleriň düzlenmeginiň usullaryny degişle edip bolar. Eger şekiliň ýa-da onuň haýsy-da bolsa bir gatlagynyň bir töweregi çäk bilen bellenilip Move (Перемещение) guraly bilen (V klawişasy) ýa-da Ctrl klawişasy bilen bile basylyp süýşürilenede onda çäk bilen bilelikde şol töweregiň pikselleri hem süýşüriler. Eger bellenilen töwerek Move (Перемещение) guraly ýa-da Ctrl düwmejigi basylyp, goşmaça Alt düwmejigine basyp geçirilse onda onuň göçürilmesi süýşüriler. Eger Alt düwmejigi basylyp strelkaly klawişalar basylsa, göçürme 1 piksele süýşer, eger Alt-Shift bilen şol klawişalar basylsa onda 10 piksele. Emma şunda täze gatlak döremez, hemme göçürilen töwerek şol bir gatlagyň içinde bolar. Göçürme amallary amala aşyrylanda bir zady ýatdan çykarmaly däl. Her şekiliň öz rugsady bar, şol sebäpli bir şekiliň töweregi başga şekile göçürilmeli bolsa, onda göçürilýän töweregiň ölçeglerini saklajak bolsak, iki şekiliň rugsadyny Image > Image Size (Изображение > Размер изображения) buýruk arkaly deň etmeli. Eger bellenilen töweregi gatalag öwürmek gerek bolsa onda Layer > New > Layer Via Сору (Слой > Новый > Посредством копирования) или Layer Via Cut (Посредством вырезания) buýrygy ýa-da degişlikde Ctrl+J we Shift+Ctrl+J klawişalara basmaly. Eger bir şekilden başga şekile alyş-çalyş bufere degmän geçirmeklik gerek bolsa, onda iki penjiräni açyp ikisem görüner ýaly edip, bir şekilde töweregi belläp ony Move guralyny basyp syçanjyk bilen beýleki şekiliň penjiresine tarap eltmeli we getirip syçanjygy goýbermeli. Eger geçirilýän töweregi beýleki şekiliň merkezine goýmak gerek bolsa onda syçanjygy goýbermezden Shift düwmejigi basmaly. Köplenç bellenilen töweregi başga bellenilen töwerege goýmaklyk (maska döretmek) gerek bolsa, onda göçürme amalyny goýmaklyk bilen tamamlanyňyzda Edit > Paste Into (Правка > Вставить в) buýrugy peýdalanmaly ýa-da Ctrl+Shift+V klawişalary basmaly. Magic Wand (Волшебная палочка), Smudge (Палец), Sharpen (Резкость), Blur (Размытие) ýa-da Clone Stamp (Клонирующий штамп) 23

25 gurallary ulanylanda olaryň opsiýalar panelinde Use All Layers (Использовать все слои) baýdajygy aýrylan bolsa onda bu gurallaryň täsiri diňe ulanylýan gatlaga täsir eder şeikiliň hemme gatlaklaryna täsir etmeklik gerek bolsa onda bu baýdajygy goýmaly. Tor, çyzgyçlar we ugrukdyryjylar obýektleri takyk ýerleşdirmek üçin gerek. Çyzgyçlar ekranda görüner we görünmez ýaly View > Rulers (Вид > Линейки) menýuny saýlamaly ýa-da Ctrl+R düwmejikleri basmaly. Çyzgyçlaryň häsiýetlerini (ölçeg birliklerini we b.) üýtgetmek üçin we Preferences (Установки) gepleşik penjiresiniň Units&Rulers (Единицы измерения и линейки) menýusyna tiz girmek üçin islendik çyzgyça iki gezek syçanjyk bilen basmaly. Şekildäki obýektleri ýerleşdirmegi tertipleşdirmek üçin tor ulanylyp biler. Tory goýmak üçin View > Show > Grid (Вид > Показать > Сетка) menýuny çagyrmaly ýa-dactrl+alt+ ' klawişalara basmaly. View > Snap To > Grid (Вид > Прикрепить к > Сетка) buýruk işledilenden soň her obýektiň ýerleşişini kesgitlämizde ol toruň çyzyklaryna baglaşdyrylar. Meselem biz 8 piksele haýsy-da bolsa toruň çyzygyna golaýlaşdyrsak, onda ol obýekt göni şol çyzyga awtomatiki geler. Ugrukdyryjylary döretmek üçin çyzgyçlardan syçanjyk arkaly kursory çekip geliň, Alt düwmejigine yzygiderli basyp kese ýa-da dik ugrukdyryjyny döretmek mümkin. Eger döredilen ugrukdyryjylary Move guraly süýşürmez ýaly etmek gerek bolsa onda View > Lock Guides (Вид > Блокировать направляющие линии) buýrugy ýerine ýetirmeli ýa-da Ctrl+Alt+; klawişalaryna basmaly. Measure (Измеритель) guraly çagyrmak üçin I ýa-da Shift+I düwmejigini basyň ýa-da ony gurallar panelinden işlediň; Çyzylan çyzygyň eňňitlik burçy (А) we uzynlygy (D) Info (Информация) görkeziler. Eger çyzyk çyzylanda Shift klawişasy basylyp dursa, eňňitlik burçy 45 bölünijilikli bolar. Measure (Измеритель) guraly arkaly çyzyk çyzylan soň, Alt düwmejigini basyň we kursory çyzygyň bir ujyndan burçy gurmak üçin çekiň. 24

26 Clone Stamp (Клонирующий штамп) guraly obýektiň klonuny şol bir köp gatly şekiliň çäginde bir gatlakdan başgasyna we bir şekilden beýlekisine geçirmek üçin ulanylýar. Clone Stamp (Клонирующий штамп) guraly panelden hem-de S ýa-da Shift+S klawişalaryny basyp çagyrmak mümkin. Eger başlangyç nokat bilen bagly bolan bir üznüksiz klon gerek bolsa onda bu guralyň opsiýalar panelinde Aligned (Выровненный) baýdajygy goýmaly, eger şol bir başlangyç nokada gabat gelýän birnäçe klonlary döretmek üçin şol baýdajygy aýyrmaly.. Başlangyç nokady döredip töweregi klonlamak üçin Alt düwmejigi basyp şol töwerege basyň. Öz nagyşyňyzy döretmek üçin (pattern) Rectangular Marquee (Прямоугольная область) guraly işlediň we şekiliň bir töweregini belläň, soňra Edit > Define Pattern (Правка > Определить узор) buýrugy saýlap, bir ady giriziň we ОК düwmejigine basyň. Pattern Stamp (Штамп узора) guraly işlediň. 25

27 Pattern (Узор) meýdanyň strelkasyna basyň we sanawyň içinde iň soňky duran kesgitlenen şekili saýlaň. Healing Brush guraly şekiliň kemçiliklerini aýyrmak üçin niýetlenen «zenzele», tozanyň yzy we ş.m. Ol arkaly az güýçler bilen saç örtügiň şekiliniň zaýalanan böleklerini dikeltmek we hallary, menekleri we b. ýok etmek mümkin. Bu gural panelden ýa-da J we Shift+J klawişalar arkaly çagyrylýar. Bu guralyň işlemeginiň iki düzgüni bar: Sampled (По образцу) we Pattern (Текстурное). Birinji ýagdaýda has akylly gural alynýar, ikinji ýagdaýda - Pattern Stamp guralynyň gowulandyrylan warianty. Şekili gyralaryny rastuşewka etmek üçin Select > Feather (Выделить > Растушевать) buýrugyny Ctrl+Alt+D klawişalary basyp çagyrmaly. Radius (Радиус) meýdanynda 250-den ýokary geçmeýän sany girizmeli. Töweregiň täsir edilýn ini şekiliň rugsadyna bagly, rugsat näçe uly bolsa, şonça hem raduisy uly edip görkezmeli. Radius 5 piksel edilip girizilse, onda täsir edilýän meýdanyň ini 10 piksele deň bolýar. 26

28 Gatlagyň piksellerini goýmakdan we süýşürilmeginden galan görünýän sepleri aýyrmak üçin Defringe (Удалить бахрому) buýrugy ulanmaly. Bu buýruk bellenilýän töweregiň araçäginde pikselleri töweregiň içinde belli bir aralykda ýerleşen pikselleriň reňkine laýyklykda gaýtadan reňkleýär. Eger geçirilen we goýlan bölek gara fonda ýerleşen bolsa we tekizlenen bolsa Layer > Matting > Remove Black Matte (Слой > Кайма > Удалить черную кайму) buýrugy peýdalanmak mümkin. Remove White Matte (Удалить белую кайму) buýrugy saýlaň, eger bölek ak fonda ýerleşen bolsa. Şekiliň bölegigoýlan gatlagy saýlamaly we Layer > Matting > Defringe (Слой > Кайма > Удалить бахрому) buýrugy goýbermeli. Tejribe işleri 1) A4 formatda boş surat döretmek 2) Ini 220 mm, beýikligi 114 mm boş suraty döretmek 3) Rugsady 150 dpi bolan boş surat döretmek 4) Ini 800 pi, beýikligi 600 pi boş suraty döretmek 5) Fony reňkli boş suraty döretmek 6) Fony açyk bolan boş suraty dşretmek 7) Reňk düzgüni gara/ak boş suraty döretmek 8) Reňk düzgüni gyzyl-gök-ýaşyl boş suraty döretmek 9) Düzgüni 16 bit bolan boş suraty döretmek 10) A3 formatda boş surat döretmek 27

29 GATLAKLAR Gatlaklar bilen işlemek Her gatlak üçin açyk däligiň öz derejesini beläp bolýar. Bir wagtda birnäçe gatlaklary redaktirlemek mümkin däl: şekiliň bölegi üýtgedilse beýleki gatlaklara bu täsir etmeýär. Eger File > New (Файл > Новый) buýrugy ýerine ýetirilinden soň açylan gepleşik penjiresinde täze şekil döredilende Contents (Содержание) parametri White (Белый) ýa-da Background Color (Фоновый цвет) ýagdaýa goýulsa, şekiliň iň yzda duran bölegi fon bolar. ýagny ol gatlak bolmaz Transparent (Прозрачный) saýlanylsa, ol gatlak bolar. Layers (Слои) palitrasynda gatlaklaryň sanawynda gatlaklaryň ady ýerleşdirilen. Elbetde Background (Фон) sanawyň iň soňunda ýerleşer. Palitrada şol wagt bellenilen gatlak aktiw bolup durýar. Aktiw gatlagyň ady (ýa-da Background sözi) şekiliň penjiresiniň sözbaşysynda ýerleşýär. Eger şekili Photoshop (.psd) ýa-da Advanced TIFF (.tif) formatdan başga islendik formatda ýatda saklasaňyz, hemme gatlaklar birleşer, şekiliň düzgüniniň üýtgedilmegi babatda bolsa (meselem, RGB düzgünden CMYK özgerme), eger gatlaklary saklajak bolsaňaz Don't Flatten (He объединять) ýa-da Don't Merge (He сливать) baýdajygy goýmaly. 100% açyk däl täze gatlagy döretmek üçin Layers (Слои) palitrasynyny aşagyndaky Create New Layer (Создать новый слой) düwmejigine basmaly. Eger täze gatlagy käbir parametrleri goýup döretmek gerek bolsa, onda Layers (Слои) palitrasynyň menýusyndan New Layer (Новый слой) buýrugy saýlamaly ýa-da Alt klawişasyny basmak bilen Create New Layer düwmejigine syçanjyk bilen basmaly, aşaky penjire çykar. 28

30 Işlenmeýän gatlagy wagtlaýynça bukmagyň azyndan iki sebäbi bar. Bırınjısı olary ünsüňi çekýär, ikinji olarsyz programmanyň işewürligi ýokarlanýar. Layers (Слои) palitrasynda bukjak bolýan gatlagyň gabadyndaky göz şekilindäki inedördüle basyň, eger ony görmek üçin ýene şoňa bir gezek basmaly. Eger bir gatlakdan başgasyny bukmak üçin, onda Alt klawişasyny basyp şol gatlagyň göz şekilli inerdördüline basmaly, beýleki gatlaklary gaýtadan görünýän etmk üçin bu amaly gaýtalamaly. Islendik gatlak bilen transformasiýa amallaryny ýerine ýetirmek üçin Edit > Transform > (Правка > Трансформировать >) ýa-da Edit > Free Transform > (Правка > Свободная Трансформация >) menýunyň buýruklaryny ýerine ýetirmeli - Scale (Масштаб), Rotate (Поворот), Skew (Скос), Distort (Искажение) или Perspective (Перспектива). Gatlagyň töwereginde çäk emele geler we ol arkaly degişli üýtgetmeleri ýerine ýetirmek mümkin. Gatlagy ýok etmek üçin Layers (Слои) palitrasynda ýok edilmeli gatlagyň adyna basmaly. Soňra palitranyň Trash (Корзина) düwmejigine basyň. Gatlagy ýok etmegiň ýene bir usuly gatlagyň adyny belläp syçanjyk bilen kontekst menýudan Delete Layer (Удалить слой) bendi saýlamaly. Köplenç transformasiýa amallaryny Free Transform (Произвольная трансформация) guraly arkaly hem ýerine ýetirmek mümkin, esasan hem özgermeleriň birnäçesini ýerine ýetirmek gerek bolsa. Munuň üçin Edit > Free Transform (Правка > Произвольная трансформация) buýrugyny çagyrmaly ýada Ctrl+T klawişalary basmaly. Mundan başga hem Move (Перемещение) guralyny işledip we opsiýalar panelinde Show Bounding Box (Показать габаритную рамку) baýdajygy goýmaly. Bu buýruk ýerine ýetirilende şeýle tiz klawişalary ulanmak mümkin: o Skew buýrugy ýerine ýetirmek üçin klawişalary basmaly Ctrl+Shift; o Distort Ctrl klawişalary basmaly; o Perspective - Ctrl+Alt+Shift klawişalary basmaly. Measure (Измеритель) guralyny işledip gerek burçy kesgitläp, soňra guraly çalyşman, Edit > Transform > Rotate (Правка > Трансформация > Поворот) buýrugy saýlanylsa. gatlak görkezilen burça awtomatiki öwrenilen. Gatlaklaryň ýerini Layers (Слои) palitrasynda çalşyryp olaryň ekranda görkezilmegini sazlap bolýar. Aktiw gatlagyň beýleki gatlaklaryna görä ýerleşişini beýleki usullar arkaly hem mümkin: Layer > Arrange > Bring to Front (Слой > Расположить > Поверх остальных), Bring Forward (Перенести вверх), Send 29

31 Backward (Перенести вниз) ýa-da Send to Back (Ниже остальных) buýruklary arkaly mümkin, degişlikde: Ýokary geçirmek Ctrl+] Beýlekileriň üstünden Ctrl+Shift+] Aşak geçirmek Ctrl+[ Beýlekileriň aşagynda Ctrl+Shift+[ Şekiliň fonuny gatlak we gatlagy fon etmek mümkin. Birinji amaly ýerine ýetiremk üçin Layers (Слои) palitrasynda fonuň adyna iki gezek basyp täze gatlagyň döredilýän ölçeglerini girizmek gerek. Ters amaly ýerine ýetirmek üçin Layer > New > Background From Layer (Слой > Новый > Фон из слоя) buýrukdan peýdalanmaly. Gatlagy tiz saýlamak üçin Auto Select Layer (Автовыделение слоя) baýdajygy goýmaly, bu ýagdaýda syçanjyk bilen gatlak bellenilse ol aktiw bolar, bu amaly şeýle hem ol baýdajygy aýyryp Ctrl klawişasyny basyp syçanjyk bien aktiwirläp bolýar. Mundan başga hem syçanjygyň sag düwmejigine basyp kontekst menýuny çagyryp bu ýerde şol pikselde duran gatlaklaryň adyny görmek bolar. Gatlaklar bilen işlemekligi aňsatlaşdyrmak üçin olary toplumlara salmak amatly. Düzediji gatlaklar we garyşyk düzgünleri diňe bu topluma girýän gatlaklara degişli bolup bilýär. Toplumy döretmek üçin Layers (Слои) palitrasynyň aşagynda Create new set (Создать новый набор) düwmejigine basmaly. Şeýle hem Layer > New > Layer Set (Слой > Новый > Набор слоев) buýrugy çagyrmak mümkin. Gatlagy toplumdan çykarmak üçin palitrada onuň adyny toplumyň adynda ýokary ýa-da toplumyň iň aşaky gatlagyndan aşak çykaryp amala aşyrmak mümkin. Lock (Блокировка) opsiýasy şekiliň tötänleýin üýtgedilmeginiň öňüni alýar. 1. Layers (Слои) palitrasynda blokirlenmeli gatlagy saýlamaly. 2. Gatlagyň ýerleşişini blokirlemek üçin Lock position (Блокировать положение) baýdajygy goýmaly. Şunda gatlagy süýşürip bolmaýar, emma ony redaktirlemek mümkin Eger Lock all (Заблокировать все) baýdajyk goýulsa, gatlak hemme redaktirleme amallaryndan goranylar. Layers (Слои) palitrasynda Lock transparent pixels (Блокировать прозрачные точки) baýdajygy goýlan bolsa, onda gatlagyň diňe görünýän nokatlaryny redaktirlemäge ýol berilýär. Lock transparent pixels (Блокировать прозрачные точки) opsiýasy elmydama renderinge degişli bolmadyk tekst gatlagy üçin işledilen. Bu ýerde bir zady bellemek gerek gatlagyň açyk däldigi 60% bolanda we onuň piksellerini redaktirlenýän guralyň açyk däldigi 100% (Brush guraly) bolanda onda gural 60% açyk dällik bilen redaktirlär, eger guralyň açyk däldigi 100%-den pes bolsa onda ýokarkydan hem pes bolar. Photoshop programmasynda käbir amallar ýerine ýetirilende gatlaklar birleşdirilip ýa-da üýtgäp bilner. Olary aýry faýlda ýatda saklamak üçin Layers (Слои) palitrasynda menýudan Duplicate Layer (Дублировать слой) buýrugy 30

32 saýlap açylan penjirede Destination (Целевой) toparynda Document (Документ) meýdanynda New (Новый) ähmiýeti saýlamaly. As (Как) meýdanynda gatlagyň adyny girizmeli, Destination (Целевой) toparynda Name (Имя) meýdanynda täze döredilmeli faýlyň girizmeli. Iki gatlagy birleşdirmek üçin palitrada iki bile ýerleşen gatlaklaryň ýokarkysyny aktiw etmeli. Eger gatlaklaryň toplumy saýlanylsa onuň düzümine girýän hemme gatlaklar bir gatlaga birikdiriler. Layers (Слои) palitrasynyň menýusyndan Merge Down (Слить с нижним) buýrugyny saýlamaly ýa-da Ctrl+E klawişalaryna basmaly. Aktiw gatlak ondan aşakysy bilen birleşdiriler. Gatlaklaryň toplumyny birleşdirmek üçin Merge Layer Set (Слить набор.слоев) buýrugyny saýlamaly. Merge Visible (Слить видимые) buýrugy şol wagt hemme görünýän gatlaklary birleşdirýär, şonda görünmeýän gatlaklar üýtgemeýär. Munuň üçin Layers (Слои) palitrasyndan Merge Visible (Слить видимые) buýrugy saýlamaly ýa-da Ctrl+Shift+E klawişalary basmaly. Flatten Image (Плоское изображение) buýrugy şol wagt görünýän gatlaklary birleşdirýär we görünmeýänleri ýok edýär. Munuň üçin Layers (Слои) palitrasyndan Flatten Image (Плоское изображение) buýrugy saýlamaly. Hadysalar 3-nji sapakda hadysalar bilen işlemek boýunça gysgaça maglumatlar berilipdi. Allow Non-Linear History (Разрешить нелинейность событий) opsiýasy işledilmedik bolsa, onda bir hadysa gaýtarylyp ondan soň täze amal ýerine ýetirilse ýa-da şol hadysa ýok edilse, onda ondan soňky beýleki amallar ýok ediler, eger işledilen bolsa onda ondan soňky amalla ýitmez. Deslapdan History (История) palitrasynda 20 amal ýatda saklanylýar. Eger bu sany azaltmaly ýa-da artdyrmaly bolsa onda Edit > Preferences > General (Правка > Установки > Общие) buýrugy çagyryp şol penjirede History States (Состояния) meýdanynda 1-den 100-e çenli san girizimeli. Eger amallary huşdan boşatmak gerek bolsa Edit > Purge > Histories (Правка > Очистить > Истории) buýrugyny ýerine ýetirmeli. Eger palitrany diňe aktiw resminama üçin arassalamak gerek bolsa, onda palitranyň menýusyndan Clear History (Очистить историю) buýrugyny çagyrmaly. Purge (Очистить) buýrugyny ýatyryp bolmaýar, History (Очистить историю) buýrugyny bolsa mümkin. Hadysany ýok etmek üçin hadysany syçanjyk bilen History (История) palitrasynda ýerleşen Delete current state (текущего состояния) düwmejiginiň üstüne getiriň, eger şol hadysadan öňki hadysalary yzygiderli ýok etmek gerek bolsa onda bu amala ýerine ýetirilendse Alt klawişasyny basyp durmaly. Снимок (snapshot) hadysanyň göçürmesi ýaly, emma hadysadan tapawutlykda ony döreden palitradaky element ýok edilen bolsa hem snimok palitrada galar. Şol sebäpli belli bir amallar ýerine ýetirilenden soň, amallaryň beýleki yzygiderligini ýerine ýetirmezden soň snimogy döretmek maksda laýyk. Şekil ýapylandan soň hemme snimoklar ýok edilýär. 31

33 Snimogyň esasy boljak hadysanyň üstüne basyň. Create new snapshot (Создать новый снимок) düwmejigine basmaly. Mundan başga hem palitranyň menýusyndan New Snapshot (Новый снимок) bendi saýlamaly ýa-da Alt klawişany basyp Create new snapshot (Создать новый снимок) düwmejigini syçanjyk bilen bilelikde basmaly. Açylan penjirede From (Из) meýdanynda eger şekiliň hemme gatlaklarynyň suratyny almak üçin Full Document (Весь документ) warianty saýlamaly, ýa-da Merged Layers (Слитые слои) wariantyny gatlaklaryň birleşen ýagdaýyndaky suraty almak üçin saýlamaly hem-de Current Layer (Текущий слой) warianty diňe şol wagt aktiw gatlagyň suratyny almak üçin saýlamaly. Snimogy ýa-da hadysany resminama özgerdilse onda Siz özüňizi işiň togtadylmagynyň netijelerinden özňüizi gorap bilersiňiz. Munuň üçin gerekli snimogy ýa-da hadysany belläp Create new document from current state (Создать новый документ из текущего состояния) düwmejigine basmaly. Netijede şol ýagdaýdaky ikinji şekiliň penjiresi açylar. Palitradan islendik hadysany syçanjyk bilen alyp ikinji penjirä geçirilende şol penjiredäki şekil şol geçirilen hadysanyň ýagdaýyna geler. History Brush (Восстанавливающая кисть) guralyny umumy pikselleriň sany açylandan soň üýtgedilen (meselem şekiliň düzgüni ýa-da kendiri üýtgedilenden, kesilenden soň) ulanmak mümkin däl. Düzetme buýruklary Aşakda düzediş buýruklaryny ulanmak boýunça hödürlemeler getirilen: redaktirlemegi amatly etmek üçin düzediş gatlaklary ulanmaly; gatlagyň bellenilen töweregine buýrugy ulanmazdan öň ilkibaşda töweregi bellemeli; 32

34 gepleşik penjiresinde parametrleri dikeltmek üçin Alt klawişasyny basyp Reset (Восстановить) düwmejigine syçanjyk bilen basmaly; ulanyljak parametrleriň täsirini öňünden görmek üçin Adjustments (Корректировки) kömekçi menýusynyň gepleşik penjirelerinde Preview (Предварительный просмотр) opsiýany ulanmaly. Bu opsiýa işledilenden CMYK düzgüninde reňkler has takyk görkezilýär; buýrugyň ulanylmagynyň täsirini kem-kemden peseltmek üçin Edit > Fade (Правка > Ослабить) buýrugyny ulanmaly ýa-da Ctrl+Shift+F klawişalaryna basmaly; Gepleşik penjiresini standart parametrleri bilen dälde soňky goýlan parametrler bilen gaýtadan açmak üçin Alt klawişany bilelikde basyp durmaly. Düzediş buýruklaryny ulanmagyň iki usuly bar. Olar şol wagtdaky ulanylýan gatlaga ulanylyp bilner ýa-da düzediş gatlagy arkaly şekile. Adaty gatlaklardan tapawutlykda düzediş gatlaklary diňe şol wagtky ulanylýana dälde, eýsem onuň aşagyndaky hemme görünýän gatlaklara täsir edýär. Emma onuň aýratyn amatly tarapy ol aşagyndaky gatlak bilen birleşdirilýänçä hiç pikseli üýtgetmeýär. Düzediş gatlaklary reňki düzetmegiň netijesine deslapdan baha bermegiň amatly usuly. Üstünde düzediji gatlaklar ýerleşmeli gatlagy saýlamaly. Layers (Слои) palitrasynyň aşagynda ýerleşen Create new fill or adjustment layer (Создать новый слой заливки или корректирующий слой) düwmejigine basylandan soň çykýan menýudan düzediş buýrugyny çagyrmaly. 33

35 Şeýle hem Layer > New Adjustment Layer (Слой > Новый корректирующий слой) kömekçi menýudan buýrugy hem çagyrmak bolar. Düzediji gatlagyň şekili düzediji buýrugyň piktogrammasyny saklar we bu buýrugy redaktirlemegi we üýtgetmegi mümkindigi barada ýatladýan polzunokly bolar. Düzediji gatlagy üýtgetmek üçin Layer > Layer Content Options (Слой > Опции содержимого слоя) buýrugy çagyrmaly. Layer Style (Стиль слоя) gepleşik penjiresi arkaly düzediji gatlagyň onuň aşagyndaky agtlaklar bilen garyşýandygyny dolandyrmak mümkin. Aşaky gatlaklar bilen garyşanda haýsy kanallary aýyrjak bolsaňyz olardan Channels (Каналы) baýdajygy aýyrmaly. Her kanala üçin garyşmagyň diapazonyny goýmak üçin, Blend If (Смешивать если) menýudan haýsy-da bolsa bir kanaly çagyrmaly; bir wagtda hemme kanallar bilen işlemek üçin Gray (Серый) ähmiýetini galdyrmaly. This Layer (Этот слой) meýdanynyň çep polzunogyny saga süýşürmeli - aktiw gatlagyň garamtyl töwereklerini ýok etmek üçin we sag polzunogy çepe süýşürmeli eger aktiw gatlakdan açyk reňkli töwerekleri ýok etmeli bolsa. Underlying Layer (Нижележащий слой) meýdanynyň çep polzunogyny saga süýşürmeli aktiw gatlagyň aşagyndaky gatlaklaryň garamtyl töwerekleri görüner ýaly we sag polzunogy çepe süýşürmeli - aktiw gatlagyň aşagyndaky gatlaklaryň açyk reňkli töwerekleri görüner ýaly. Düzediji gatlagy beýleki düzediji gatlak bilen birleşdimek mümkin däl, sebäbi olaryň pikselleri ýok, emma olary başga gatlak bilen birleşdirmek bolýar. 34

36 Düzediji gatlagyň düzediş buýrugyny üýtgetmek üçin Layer > Change Layer Content (Слой > Изменить содержимое слоя) kömekçi menýudan bar bolan buýrugy çalşyrjak buýrugy çagyrmaly. Düzediji gatlagyň ondan aşakysy bilen birleşmeginiň esasynda hemme üýtgetmeler hemişelik bolar, şol sebäpli üýtgetmeleriň doly we dogry geçirilendiginie göz ýetiriň. Image > Adjustments (Изображение > Корректировки) kömekçi menýunyň buýruklary düzediş buýruklaryň arasynda aýratyn orunlary tutýar. Olar gatlaklara gönümel ýa-da düzediş gatlagyň üsti bilen ulanylyp bilner. Ilkibaşda buýruklary ýarym tonly şekillere, soňra bolsa reňkli şekillere ulanmaly. Auto Contrast (Автоконтраст) ýönekeý buýrugy iň açyk pikselleri aklara, iň garamtyllary garalara öwürýär hem-de olaryň arasynda çallaryň derejelerini tertipleşdirýär. Munuň üçin Image > Adjustments > Auto Contrast (Изображение > Корректировки > Автоконтраст) menýudan buýrugy çagyrmaly ýa-da Ctrl+Alt+Shift+L klawişalaryna basmaly. Equalize (Выровнять) buýrugy aktiw gatlagyň ýagtylygyny tertipleşdirip paýlaýar. Ol kontrastlyk ýetmeýän ýa-da örän garamtyl bolan şekili gowulandyryp biler. Munuň üçin Image > Adjustments > Equalize (Изображение > Корректировки > Выровнять) buýrugyny çagyrmaly. Buýrugyň täsiriniň töweregini çäklendirmek üçin ilkibaşda şol töweregi belläň soňra Equalize (Выровнять) gepleşik penjiresinde Equalize selected area only (Выровнять яркость только выделенной области) baýdajygyny goýuň. Tutuş gatlagy bellenilen töweregiň iň açyk we garamtyl reňkini hasaba almak bilen düzetmek üçin Equalize entire image based on selected area (Выровнять все изображение на основе выделенной области) goýmaly. Gatlak ýa-da fon negatiw ýaly görüner ýaly Invert (Инвертировать) buýrugyny ulanmaly. Bu buýruk arkaly negatiwi pozitiwe öwürmek bolýar. Gatlagy saýlap Image > Adjustments > Invert (Изображение > Корректировки > Инвертировать) buýrugyny saýlamaly ýa-da Ctrl+I klawişalaryna basmaly. Düzediji gatlagyň üsti bilen aşaky gatlaklaryň inwertirlenmegini ýerine ýetirmek üçin Layers (Слои) palitrasynyň aşagynda ýerleşen Create new fill or adjustment layer (Создать новый слой заливки или корректирующий слой) düwmejige basylandan soň çykýan menýudan Invert (Инвертировать) buýrugy saýlamaly. Threshold (Порог) gepleşik penjiresi arkaly ulanylýan gatlagyň ýa-da fonyň kontrastyny reňkli ýa-da çal pikselleri gara ýa-da ak piksellere öwürmek arkaly ýokarlandyrmak mümkin. Häzirki gatlakda ýa-da fonda reňkleriň ýa-da derejeleriň mukdaryny azaltmak üçin Posterize (Превратить в плакат) buýrugyny peýdalanmaly. Munuň üçin gatlagy saýlaň we Image > Adjustments > Posterize (Изображение > Корректировки > Превратить в плакат) buýrugy çagyrmaly. Preview (Предварительный просмотр) baýdajygyny goýuň, we Levels (Уровни) meýdanyna 2-den 255-e çenli san girizmeli. Trafaret çapyň ýa-da plakat stiliň netijesini goýmak üçin 4 we 8 sanyň çägindäki ululygy girizmeli. 35

37 Eger reňki düzetmek üçin Levels (Уровни) buýrugy saýlanylsa, aýratynlykda we has takyk açyk, orta we garamtyl tonlary sazlamak mümkin, emma has aňsat Brightness/Contrast (Яркость/Контраст) buýrugyny ulanmaklyk. Levels (Уровни) gepleşik penjiresi arkaly şekilleriň köp mukdaryny bejermek mümkin. Gatlagy saýlap Image > Adjustments > Levels (Изображение > Корректировки > Уровни) buýrugyny çagyrmaly ýa-da Ctrl+L klawişalaryna basmaly. açyk tonlaryň ýagtylygyny we kontrasty ýokarlandyrmak üçin Input Levels (Входные уровни) ak polzunogy çepe süýşürmeli. Orta tonlaryň polzunogy hem süýşüriler; garamtyl tonlary ondan hem garamtyl etmek üçin Input Levels (Входные уровни) gara polzunogy saga süýşürmeli. orta tonlaryň polzunogy hem süýşüriler; orta tonlary garaşsyz sazlamak üçin Input Levels (Входные уровни) çal polzunogy süýşürmeli; kontrasty peseltmek üçin we şekili ýagtylandyrmak üçin Output Levels (Выходные уровни) gara polzunogy saga süýşürmeli; kontrasty peseltmek üçin we şekili garamtyllamak üçin Output Levels (Выход ные уровни) ak polzunogy çepe süýşürmeli. Derejeleri awtomatiki sazlamak üçin Image > Adjustments > Auto Levels (Изображение > Корректировки > Автоуровни) buýrugy çagyrmaly ýa-da Ctrl+Shitt+L klawişalaryna basmaly ýa-da Levels (Уровни) gepleşik penjiresinde Auto (Авто) düwmejigine basmaly. Şekiliň kontrastlygyny ýokarlandyrmak üçin Input Levels (Входные уровни) gara we ak polzunoklary mümkindigiçe biri-birine golaý süýşürmeli. Auto Color buýrugy foto surata alyş emeli yşyklandyryşda emele gelýän şekilleriň sary we mawy ýagty düşmegini ýok etmek üçin gulluk edýär. Ol we 36

38 beýleki ýagdaýda RGB şekiliň gök kanalyň ýagtylygyny we kontrastlygyny üýtgetmeklik ýeterlikdir. Şol öwüşgini ýok etmek üçin Image > Adjustments > Auto Color (Изображение > Корректировки > Автоцвет) buýrugy ýerine ýetirmeli ýa-da Shift+Ctrl+B klawişalaryna basmaly. Reňki saýlamaklyk Esasy reňk Fon reňki Haýsy da bolsa bir gural ulanylanda, tekst döredilende ýa-da Stroke (Обводка) buýrugy ulanylanda häzirki esasy reňk ulanylýar (fore-groundcolor). Eraser (Ластик) guraly ulanylanda, kendiriň ölçegi ulaldylanda ýa-da fonda ýerleşen bellenilen Move (Перемещение) guraly bilen töwerek hereketlendirilende açylan meýdança häzirki fon reňki bilen doldurylýar (background color). Gradient (Градиент) guraly dürli reňkleri, şol sanda esasy we fon reňkini garyşdyrýar. Esasy we fon reňkini saýlamagyň birnäçe usullary bar: kesgitlenen meýdançalarra ähmiýetleri girizmeli ýa-da reňkleri saýlamagyň panelinde uly reňk inedördüline basyň; Custom Colors (Цвета по выбору пользователя) gepleşik penjiresinde reňkleriň ulgamyny saýlamaly; sanly meýdançalary ähmiýetleri girizmeli ýa-da Color (Цвет) palitrasynda polzunoklary süýşürmeli; Swatches (Образцы) palitrasynda reňk nusgasyna basyň; Eyedropper (Пипетка) guraly arkaly şekilde reňki saýlamaly. Eger aktiw däl inerdördüliň reňkini saýlamak üçin onda Ctrl klawişasyny basyp saýlamaly. Swatches (Образцы) palitrasyna täze reňki goşmak üçin reňk nusgalaryň tamamlanýan ýerinde onuň boş ýerine syçanjyk bilen basmaly - şol wagt ulanylýan reňk awtomatiki goşular. Eger bar bolan nusgany çalşyrmak üçin onda Shift 37

39 klawişasyna basyp şol çalşyrylmaly nusgasyna basmaly. Palitradan reňki ýok etmek üçin Alt klawişasyna basmaly we şol reňk nusgasyna basmaly. Eyedropper (Пипетка) guraly reňki saýlaýan töweregi üýtgetmek üçin, opsiýalar panelinde Sample Size (Размер пробы) parametriň şu bahalaryny görkezmeli: Point Sample (Точка) siz tarapyndan syçanjyk bilen basýan piksel, 3 by 3 Average ýa-da 5 by 5 Average - 3x3 ýa-da 5x5 pikselli töweregiň çägindäki reňkiň ortaça ähmiýeti. Eyedropper (Пипетка) guraly işletsek и we şekiliň penjiresinde syjanjgyň sag düwmejigi bilen basylsa bu opsiýalary kontekst menýudan saýlamak mümkin. Eyedropper (Пипетка) guraly işledilende esasyň reňkiniň inedördüli işlenende fon reňki saýlamak üçin we ters ýagdaýda Alt klawişasyna basyp syçanjyk bilen reňk saýlamaly. Tejribe işleri 1) Reňkli suraty gara/ak düzgüne geçirmek kontrastlygyny gowulandyrmak we arassalamak 2) Garamtyl suraty agartmaly we hilini gowulandyrmaly 3) Ak/gara düzgündäki suraty reňkli etmeli 4) Fotosuratyň reňklerini doldurmaly we gowulandyrmaly 5) Suratyň ýitiligini ýokarlandyrmaly 6) Suratyň fonunyň reňkini dürli edip üýtgetmeli 7) Suratyň fonuny gradiýent bilen doldurmaly 8) Reňkleriň basyşyny üýtgetmeli 9) Täze stili döretmeli 10) Täze nusga döretmeli 38

40 SURAT ÇEKMEK Reňklemek Image > Adjustments (Изображение > Корректировки) gepleşik penjireleri açylanda Ctrl+probel ýa-da Alt+probel düwmejikleri basyp we şekile syçanjyk bilen basylsa ol şekiliň masştaby degişlikde ulaldylar ýa-da kiçeldiler. Eger diňe probele basylsa onda şekili penjirede süýşürmek mümkin. Bu gepleşik penjireleriň parametrlerini öňki deslapky derejelerine getirmek üçin Alt klawişasyny basyp saklap Reset (Сброс) düwmejigine basmaly. Esasy ýa-da fon reňki bilen bir tonly reňkleýiş üçin Color (Цвет) ýa-da Swatches (Образцы) palitrasynda reňki saýlamaly. Gaýtalanýan nagyş üçin gerek bolan nusgany saýlamaly. Öz nusgany döretmegi isleseňiz, Rectangular Marquee (Прямоугольная область) guraly arkaly gatlagyň haýsy-da bolsa bölegini belläň, Edit > Define Pattern (Правка > Определить узор) buýrugy çagyryň, Deselect (Снять выделение) buýrukdan peýdalanmaly ýa-da Ctrl+D klawişalaryna basmaly. Amallar «Tiz» klawişalar Esasy reük bilen doldurmak, 100% açyk Alt+Backspace dällilik Fon reňki bilen doldurmak, 100% açyk Ctrl+Backspace dällilik Görünýän pikselleri esasy reňk bilen Alt+Shift+Backspace doldurmak (açyk däl töwerekleri) Görünýän pikselleri fon reňki bilen Ctrl+Shift+Backspace doldurmak (açyk däl töwerekleri) Gatlagy dolulykda reňk bilen doldurmak üçin ony saýlap Layers (Спои) palitrasynda Lock transparent pixels (Блокировать прозрачные точки) baýdajygy aýyrmaly; Amalyň täsirini çäklendirmek üçin bellenilen töweregi döretmeli. Edit > Fill (Правка > Залить) buýrugy ýerine ýetirmeli ýa-da Shift+Backspace klawişalaryna basmaly. Use (Используя) выберите açylýan menýudan gatlagy ýa-da bellenilen töweregi näme bilen doldurmagy saýlamaly: Foreground Color (Основной цвет), Background Color (Фоновый цвет), Black (Черный), 50% Gray (50% серый) ýa-da White (Белый). Pattern (Узор) wariant saýlanylsa, Custom Pattern (Узор по выбору пользователя) meýdanyň strelkasyna basmaly we açylýan panelde nusgany saýlamaly. Blending (Смешивание) bölüminde Mode (Режим) we Opacity (Непрозрачность) parametrleri bellemeli. Eger Layers (Слои) palitrasynda Lock transparent pixels (Блокировать прозрачные точки) baýdajygy goýmak ýatdan çykarylan bolsa, onda onuň deregine bu ýerde Preserve Transparency (Сохранять прозрачность) baýdajygy goýmak mümkin. 39

41 Gatlagyň suduryny çyzmak üçin Edit > Stroke (Правка > Очертить) buýrugyny çagyrmaly. Width (Ширина) meýdanynda 1-den 16-a çenli bahany girizip çyzygyň ini bellemeli. Reňki saýlamak üçin Color (Цвет) meýdanyndaky reňke basmaly Color Picker penjireden reňki saýlamaly. Şeýle hem bu amaly Layer Style (Стиль слоя) penjiresinde Stroke (Очертить) opsiýasyny bellemeli. Hue/Saturation buýrugy arkaly şekili işläp bejermek. 1. Gatlagy ýa-da onuň bellenilen töweregini saýlamaly. 2. Image > Hue/Saturation (Изображение > Тон/Насыщенность) buýrugy ýerine ýetirmeli (Ctrl+U (Windows) klawişalar). 3. Şekiliň hemme reňklerini sazlamak üçin Edit (Правка) döreýän menýudan Master (Мастер) warianty saýlamaly, ýa-da deslapdan döredilen diapazony bellemeli diňe onuň bilen işlemek üçin. Reňki reňkler paneliniň býleki töweregine süýşürmek üçin Hue (Тон) polzunogy çepe ýa-da saga süýşüriň Saturation (Насыщенность) polzunogy doýgunlygy peseltmek üçin çepe, ýa-da artdyrmak üçin saga süýşürmeli. Şekili ýagtylandyrmak üçin Lightness (Яркость) polzunogy saga, garamtylamak üçin bolsa çepe süýşürmeli. Eger Edit (Правка) menýudan öň saýlanylan reňk diapazony alynsa, onda düzediş polzunogy we reňki bellemek üçin pipetkalar elýeterli bolýar. Düzediş polzunogy Hue (Тон), Saturation (Насыщенность) we Lightness (Яркость) opsiýalaryň täsir etjek diapazony daraltmak ýa-da giňeltmek üçin ulanmak mümkin. 40

42 Deslapdan düzediş polzunogy reňk tekeriň 90 ýapýar: çepden we sagdan çal töwerekler - 30 her biri we garamtyl-çal töwerek (reňkleriň diapazony) 30. Reňkiň çalşyrylmagy 1. Deslapdan saýlaman şekiliň reňklerini üýtgetmek üçin Replace Color (Заменить цвет) buýrugyny ulanmaly. Munuň üçin gatlagy ýa-da bellenilen töweregi saýlamaly. Image > Adjustments > Replace Color (Изображение > Корректировки > Заменить цвет) buýrugy ýerine ýetirmeli. 2. Çalşyrylmaly reňke basmaly, ýa-da Replace Color (Заменить цвет) gepleşik penjiresiniň serediliş böleginde reňki saýlamaly. 3. Fuz-ziness (Размытость) polzunogy, saýlanan reňk bilen bagly bolan reňkleri goşmak üçin saga süýşürmeli, ýa-da beýleki reňk töwerekleri goşmak üçin Shift klawişasyny basyp deslapky seretmegiň penjiresine syçanjyk bilen basmaly. Şeýle hem Shift klawişasyny basman Eyedropper+ (Пипетка+) guraly ulanmak mümkin. Alt klawişasyny basyp we deslapky seretmegiň penjiresine syçanjyk bilen basyp, reňkli töwerekleri aýyrmak mümkin. Ýa-da Alt klawişasynyň deregine Eyedropper- (Пипетка-) guraly işletmeli. 41

43 4. Saýlanan reňkleri üýtgetmek üçin Hue (Тон), Saturation (Насыщенность) we Lightness (Яркость) polzunoklary süýşürmeli, (ýarym ton şekili üçin diňe Lightness (Яркость) polzunogy el ýeterli bolar). Nusga Sample (Проба) penjiresinde polzunoklar süýşürilende üýtgär. Gatlagy ýa-da fony ýarym ton görnüşe özgertmek Gatlakdan reňki aýyrmak, düzgüni çalşyrman üçin (ony ýarym tona geçirmek üçin) Desaturate (Обесцветить) buýrugy saýlamaly. 1. Image > Adjustments > Desaturate (Изображение > Корректировки > Обесцветить) buýrugy saýlamaly ýa-da Ctrl+ Shift+U klawişalary basmaly. Color Balance buýrugy Gatlagyň açyk, orta ýa-da garamtyl tonuny düzetmek üçin ýa-da haýsy-da bolsa ýyly ýa-da sowyk öwüşgini girizmek üçin Color Balance (Баланс цвета) gepleşik penjiresini ulanmaly. 1. Image > Adjustments > Color Balance (Изображение > Корректировки > Баланс цвета) buýrugy saýlamaly (Ctrl+B). 2. Gepleşik penjiresiniň aşagynda düzedilmeli diapazony bellemeli: Shadows (Темные тона), Midtones (Средние тона) ýa-da Highlights (Светлые тона). 3. Islendik polzunogy goşjak bolýan reňke tarap süýşürmeli. Ýyly we sowuk tonlar biri biri bilen jübütde ýerleşen. Meselem, polzunoklaryň Cyan we Blue taraplaryna süýşürilmegi sowuk öwüşgini emele getirer. 42

44 Variations gepleşik penjiresinde reňki düzediş Variations (Вариации) gepleşik penjiresi şekiliň reňkleriň dürli sazlamalary bilen görkezilişini amala aşyrýar. Şekiliň penjiresinde has tajyk düzedişleri we üýtgetmeleri geçirmek üçin Color Balance (Баланс цвета) ýa-da Levels (Уровни) gepleşik penjirelerini ulanmaly. Variations (Вариации) buýrugyny Indexed Color düzgündäki şekil üçin ulanmak mümkin däl. 1. Image > Adjustments > Variations (Изображение > Корректировки > Вариации) buýrugyny ýerine ýetirmeli. 2. Gepleşik penjiresiniň ýokarsynda pereklýuçateli Shadows (Темные тона), Midtones (Средние тона) ýa-da Highlights (Светлые тона) düzgünine diňe şol töwerekleri üýtgetmek üçin goýmaly, ýa-da Saturation (Насыщенность) bendi reňkiň diňe bu häsiýetini bellemeli. 3. Fine/Coarse (Тонкий/Грубый) polzunogy güýçli düzedişi geçirmek üçin saga, ýa-da uly bolmadyk üýtgemeler üçin çepe süýşürmeli. 4. More... (Больше...) ýazgyly miniatýura basyp, şol reňki gatlaga köp mukdarda goşmak üçin. Eger haýsy-da bolsa bir reňki azaltmak üçin diagonalyň garşyky ahyrynda ýerleşen reňke basmaly. Özi bilen üýtgedilen gatlagy bolup durýan Current Pick (Текущий выбор) miniatýurany Original (Исходное изображение) miniatýura bilen deňeşdirip görmeli. Düzedişi ýatyrmak üçin başdaky şekile basmaly. 6. Lighter (Светлее) ýa-da Darker (Темнее) miniatýura, tona degmän ýagtylygy üýtgetmek üçmin basmaly. 43

45 Surat çekmek Brush guraly Brush (Кисть) (В klawişasy) guraly işledip, esasy reňki saýlamaly. Opsiýalar panelinde kistiň tipini saýlamak üçin Brush (Кисть) strelkasyna basmaly. Piktogrammanyň aşagyndaky san kistiň pikselde bolan inini kesgitleýär. Gönı çyzykly ştrihi döretmek üçin syçanjyk bilen bir gezek basyp ştrihi başyny bellemeli, we Shift düwmejigini basyp başga ýere syçanjyk bilen ştrihi tamamlamaly. Alt klawişasyny basyp şekiliň islendik ýerine basyp gural işläp duran wagty reňkiň nusgasyny almak mümkin. 44

46 Bar bolan kisti üýtgetmek Photoshop programmasy bilen bilelikde kistleriň bibliotekasy goşulýar we olaryň islendigini modofosorläp mümkin. 1. Opsiýalar panelinde Brushes (Кисть) düwmejigine basyň we Brush Tip Shape menýusyna geçmeli. 2. Diameter (Диаметр) polzunogy süýşüriň ýa-da ştrihiň diametrini (inini) girizmeli (1-den 999-a çenli). 3. Hardness (Жесткость) polzunogy süýşürmeli ýa-da kistiň açyk däl yzyny kesgitleýän sany girizmeli ştrihiň diametrinden göteromde (0-100%). 4. Spacing (Интервал) süýşürmeli ýa-da şol parametriň ululygyny girizmeli (0-999%). Ol näçe ýokary bolsa, şonça hem daşlykda kistiň yzlary ýerleşer. Deslapdan gurnalan kistleriň köpüsi üçin üýtgedip boljak ýeke-täk opsiýalar - bu Spacing we Diameter. 5. Angle (Угол) meýdanyna belli bir bahany girizmeli (-180 -dan a çenli). 6. Roundness (Округлость) parametriň ähmiýetini girizmeli (0-100%) ýa-da iki sany gara nokadyň birini tegelegiň daşyna ýa-da içene çekmeli. Ähmiýet näçe ýokary bolsa, şonça hem kistiň görnüşi tegelege golaý. 7. Kistiň üýtgedilen häsiýetnamalary olary kistiň täze ekzemplýary hökmünde ýatda saklaýançaňyz wagtlaýyn bolar. 8. Penjiräni ýapmak üçin gaýtadan Brushes (Кисти) düwmejigine basmaly. Bar bolan kist üýtgedilende onuň özi dälde onuň wagtlaýyn nusgasy modifisirlener. 45

47 Täze kisti döretmek 1. Brush (Кисть) meýdanynda strelka basmaly we saýlama paneliniň menýusyndan New Brush (Создать кисть) buýrugyny saýlamaly. 2. Kistiň üýtgedilen görnüşini ýatda saklajak bolsaňyz Create New Brush (Создать новую кисть) düwmejigine basmaly (emma täze nusa hiç bir biblioteka girmez.). Täze kistiň piktogrammasy saýlama paneliniň iň soňunda ýerleşer. Kisti ýok etmek 1. Kisti saýlama paneli açmaly. 2. Birinji usul: Alt klawişasyny basyp we ýok edilmeli kiste syçanjyk bilen basmaly. Bu amaly ýatyryp bolmaýar. ikinji usul: ýok edilmeli kisti görkezip, açylýan menýudan Delete Brush (Удалить кисть) buýrugy saýlamaly Dry Media Brushes bibliotekasy Special Effects Brushes bibliotekasy Thick Heavy Brushes bibliotekasy 46

48 Wet Media Brushes bibliotekasy Şekiliň esasynda kisti döretmek 1. Rectangular Marquee (Прямоугольная область) guraly işletmeli. 2. Şekiliň belli bir töweregini çäk bilen bellemeli (aňryçäk 1000x1000 piksel). 3. Edit > Define Brush (Правка > Определить кисть) buýrugy saýlamaly. 4. Вtäze kistiň adyny girizmeli we ОК düwmejigine basmaly. Täze kistiň piktogrammasy saýlama panelinde iň soňky bolar. Bu kist bilen Brush (Кисть) guraly bilen işlenende peýdalanmak mümkin. Redaktirleme palitrada Spacing (Интервал) parametrini sazlamaly. Kisti täze bibliotekada ýatda saklamak Täze kistleri bibliotekada ýayda saklamak üçin aşakdakylary ýerine ýetirmeli: 1. Kisti saýlama paneliniň menýusynda Save Brushes (Сохранить кисти) buýrugy saýlamaly. 2. Bibliotekanyň adyny girizmeli. (.abr). 3. Bibliotekanyň saklanyljak bukjasyny saýlamaly we Save (Сохранить) düwmejigine basmaly. Töweregi Paint Bucket guraly bilen doldurmak. Paint Bucket (Ведро с краской) guraly pikseller esasy reňk ýa-da nagyş bilen çalşyrýar. Paint Bucket (Ведро с краской) guraly Bitmap düzgündäki şekile ulanmak mümkin däl. 47

49 Gural saýlanylandan soň panelde Fill (Залить) meýdanynda Foreground (Основной цвет) bahany we Mode (Режим смешивания) meýdanynyň bahasyny goýmaly. Shift-plýus» ýa-da Shift+«minus» klawişalary yzygiderli düzügünden düzgüne geçmek üçin ulanmaly. Maslahat. Multiply (Умножение), Soft Light (Мягкий свет) ýa-da Color Burn (Форсирование цвета) düzgünleri ulanyp görüň. Opacity (Непрозрачность) parametriň bahasyny göterimde we Tolerance dopuskyň ululygyny (0-255) girizmeli. Şol ululyk näçe ýokary bolsa, şomça hem guralyň çalşyrjak reňkleriň çägi ýokary bolar. Ilkibaşda uly bolmadyk dopusky goýmaly we doldurylýan töweregiň araçägini tekizlemek üçin Anti-aliased (Сглаживание) baýdajygy goýmaly hem-de syçanjyk bilen basylýan töwerege diňe galtaşýan töwerekleri reňk bilen doldurmak üçin Contiguous (Смежные) baýdajygy goýmaly. Background Eraser (Ластик для фона) guraly Bu gural üstünden kursor geçirilýän töwerekleri açyk edýär ýa-da ony fon reňki bilen doldurýar. 1. Bu guraly saýlamaly. 2. Opsiýalar panelinde Limits (Границы) menýudan şekiliň nirede pozuljakdygyny saýlamaly: 1. Discontiguous (Несмежные), nokatlaryň galtaşýanlygyna garamazdan dopusk bilen kesgitlenýän çäkdäki hemme nokatlary pozmak üçin. Eger bu opsiýa saýlanylsa onda mundan beýläk Sampling (Взятие образца) menýudan Once (Один раз) parametri saýlamaly; 2. Contiguous (Непрерывно), diňe, Tolerance (Допуск) parametri bilen kesgitlenýän çäkdäki galtaşýan, ilkinji syçanjyk bilen basylan piksleiň reňkine gabat gelýän nokatlary pozmak üçin; 3. Find Edges (Найти края), diňe goňşy nokatlary ýok etmek üçin, emme obýektiň araçäklerini saklamak (ýokary kontrastly araçäklerer degişlikde). 3. Tolerance (Допуск) parametriň bahasyny saýlamaly. Ol näçe ýokary bolsa, şonça hem, syçanjyk bilen basylan ilkinji pikseliň reňkine meňzeş reňkleriň çägi giň. 4. Sampling (Взятие образца) menýudan saýlamaly: o Continuous (Непрерывно), dopusk bilen kesgitlenýän çäkdäki, üstünde kursor geçirilýän hemme pikselleri açyk etmek üçin; o Once (Один раз), diňe, üstünden kursor geçirilen ilkinji piksele takyk gabat gelýän pikselleri açyk etmek üçin. Diňe bir reňki pozmak üçin bu opsiýany saýlamaly we dopusky 1% deň etmeli; o Background Swatch (Фоновый цвет), diňe, reňki fon bilen gabat gelýän pikselleri pozmak üçin. Bu opsiýasu ulanylandan dopuskyň kiçi bahasyny goýmaly. 48

50 6. Pozmakdan belli bir reňki goramak üçin Protect Foreground Color (Защитить основной цвет) baýdajygy goýmaly we Sampling (Взятие образца) menýusynda Once (Один раз) opsiýanyň saýlanylandygyna göz ýetirmeli. Color (Цвет) palitrasynda esasy reňkiň inedördülini işletmeli we Alt klawişany basyp ony goýbermän şekiliň goranyljak pikseline basmaly. 7. Pozulmaly gatlagy, nokatlary saýlamaly. 8. Kursoryň işjeň bölegi bu kesişýä çyzyklar. Magic Eraser (Волшебный ластик) guraly Bu gural kursory geçirmän, syçanjygyň ýönekeý basylmagy pikselleri pozmagy mümkin edýär. Ol, berlen dopusky hasaba almak bilen reňki syçanjyk bilen basylan piksele gabat gelýän nokatlary pozýar. Bu gural edil Paint Bucket (Ведро с краской) ýaly işleýär, emma tapawutlykda ol pikselleri goşmaýarda ýok edýär. Eger açyk dälligi 100%-den pes edilse, onda Magic Eraser guraly arkaly gatlagyň maksatly töwereklerini bölekleýin açyk edip bolýar. Awtomatiki pozmagyň düzgüni Awto pozmagyň düzgüninde (hakykatdan Auto Erase (Автоластик) opsiýasy goýlan Pencil (Карандаш) guraly bilen işlenilende) esasy reňkiň pikselleriň üstünden kursor geçirilende fon reňki bilen surat çekiliş bolup geçýär. Eger kursory beýleki reňkiň pikselleriniň üstünden geçirilse, onda gural esasy reňk bilen çyzyp başlar. Reňkleri çyrşama 1. Gatlagy saýlamaly. 2. Smudge (Палец) guraly R ýa-da Shift+R klawişalary basyp işletmeli. Opsiýalar panelinde Brush (Кисть) meýdanynda strelka basmaly we kistiň tipini saýlamaly. 3. Pressure (Давление) polzunogy 100%-den pes baha geçirmeli. 4. Çyrşdyrmagy esasy reňkden başlamak üçin, opsiýalar panelinde Finger Painting (Рисование пальцем) opsiýasyny goýmaly. Eger ol opsiýa öçürilen bolsa, çyrşaşdyrma, ştrihiň başlanýan nokadyndan başlanar. Strength (Давление) parametriň bahasy näçe ýokary bolsa, şonça hem esasy reňk köp derejede ulanylar. Gradiýent Gradiýent reňklenmesi özi bilen iki ýa-da köp reňkleriň arasynda kemkemden biri-birine geçmeklik bolup durýar. Programma gradiýenti ulanmagyň iki usulyny hödürleýär. Birinji - Gradient (Градиент) guralyny ulanmaklyk, ol gradiýenti gönümel gatlagyň düzümine ulanmagy mümkin edýär. Ikinji usul doldurmagyň täze gatlagyny gradiýent bilen ulanmaklyk (gradient fill layer), bu ýagdaýda gradiýent öz gatlagynda ýerleşýär. Gradiýentiň bu görnüşini redaktirlemek aňsat. Gradiýenti doldurma gatlagy hökmünde ulanmaklyk 49

51 1. Gatlagy saýlamaly. Gradient (Градиент) guraly Bitmap ýa-da Indexed Color düzgündäki şekillere ulanmaklyk mümkin däl. 2. Gradient (Градиент) bendi Create new fill or adjustment layer (Создать новый слой заливки или корректирующий слой) düwmejigi bilen çagyrylýan menýudan çagyrmaly. 3. Gepleşik penjiresiniň ýokarsynda Gradient (Градиент) meýdanyndaky strelka basmaly we reňkleýşiň nusgasyny saýlamaly. 4. Style (Стиль) meýdanyndaky bahany saýlamaly: Linear (Линейный), Radial (Радиальный), Reflected (Отраженный), Angular (Угловой) ýada Diamond (Ромбовидный). Gradiýentiň çykýan burçuny üýtgetmek üçin Angle (Угол) parametriň bahasyny bermeli. Scale (Масштаб) polzunogy, gradiýentiň gatlaga görä masştabyny sazlamak üçin üýtgetmeli. Onuň bahasy näçe ýokary bolsa, şonça hem gradiýentiň reňkleriniň arasyndaky geçiş birsydyrgyn bolar. Reverse (Обратить) baýdajygy gradiýentäki reňkleriň geçmeginiň ters tertibine çalşyrmak üçin goýmaly/aýyrmaly. 50

52 Dither (Размыть) baýdajygy gradiýente zolaklaryň emele gelmeginiň mümkinligini iň pes ýagdaýa getirmek üçin goýmaly. Align with layer (Выровнять со слоем) baýdajygy gradiýent doldurmagyň uzynlygy gatlagyň çäginiň ölçeglerini hasaba almak bilen hasaplanar ýaly goýmaly. Gradient guralyny ulanmaklyk Gradient (Градиент) gural arkaly şekili ýöne kursory süýşürip reňklemek mümkin. Her gezek kursor süýşürilende gatlaga täze gradiýent ulanylar. Gradiýent doldurmagyň gatlagyndan tapawutlykda şu hili döredilen gradiýenti redaktirlemek kyn. 1. Gradient Tool (Градиент) guraly işletmeli (G или Shift+G). 2. opsiýalar panelinde birinji meýdanyň strelkasyna basyp reňkleýişiň nusgasyny saýlamaly. Gradiýentiň burçy 45 bölünijilikli bolar ýaly Shift klawişasyna basyp kursory süýşürmeli. Gradiýentiň nusgasyny döretmek we redaktirlemek Gradiýentiň nusgasy üýtgedilse we ýok edilse, hakyky gradiýent gradiýentleriň şol wagtky ulanylýan bibliotekasynda üýtgedilmez;. 1. Gradient (Градиент) guralyny işletmeli, soňra opsiýalar panelinde gradiýentiň nusgasyna basyp, Gradient Editor (Правка градиента) penjiresini açmaly. 2. Gradient Editor (Правка градиента) gepleşik penjiresinde üýtgetjek bolýan gradiýentiň nusgasyna basmaly. 3. Başlangyç reňki saýlamak üçin gradiýentiň paneliniň aşagynda ýerleşen öwüşginiň başlangyç markerine basmaly. 4. Swatches (Образцы) palitrasynda haýsy-da bolsa bir reňke basmaly, ýa-da Color (Цвет) palitranyň aşaky böleginde ýerleşen spwektriň paneline basmaly. 5. Ahyrky reňki saýlamak üçin ahyrky öwüşginiň markerine basmaly. Gradiýente aralykdaky reňki goşmak üçin gradiýentiň paneliniň aşagyna syçanjyk bilen basmaly we mareker döretmeli hem-de onuň üçin reňk saýlamaly. Reňkleriň biri-birine geçmeginiň ýitiligne gözegçilik etmek üçin romb görnüşindäki markeri süýşürip durmaly. Reňki ýok etmek üçin onuň markerini panelden aşak süýşürmeli. Soňky amaly ýatyrjak bolsaňyz Ctrl+Z tiz klawişalardan peýdalanmaly. Gradiýentiň reňkleriniň açyk dälliginiň derejesini üýtgetmek 1. Gradient Editor (Правка градиента) gepleşik penjiresini açmaly we nusgany saýlamaly. 2. gradiýentiň paneliniň ýokarsynda ýerleşen açyk dälligiň markerine basmaly. 3. Açyk dälligiň derejesini saýlamaly. Açyk dälligiň goşmaça markerlerini goşmak üçin gradiýentiň paneliniň ýokarsyna basmaly we her marker üçin açyk dälligiň koeffisientini girizmeli. 51

53 Gatlaklar barada goşmaşa maglumat Gatlagyň açyk dälligini üýtgetmek Layers (Слои) palitrasynda gatlagyň açyk dälliginiň derejesini bellemek mümkin. Programmada açyk dälligiň hem esasy derejesini (Opacity meýdany), hem-de içerki derejesini (Fill meýdany) üýtgetmek mümkin. Şol bahalar näçe pes bolsa, şonça hem aktiw gatlagyň aşagynda köp pikseller görüner. Fpnuň açyk dälligini üýtgedip bolmaýar. Effektler Gatlaga şular ýaly ýörite effektleri ulanmak mümkin: Drop Shadow (Отбросить тень), Inner Shadow (Внутренняя тень), Outer Glow (Внешнее свечение), Inner Glow (Внутреннее свечение), Bevel and Emboss (Скос и рельеф), Satin (Атлас), Color Overlay (Наложение цвета), Gradient Overlay (Наложение градиента), Pattern Overlay (Наложение узора) we Stroke (Кайма). Stiller bilen effektleri çalşyrmaly däl. Stil gatlagyň bir ýa-da birnäçe effektleriň utgaşmasy. Effektler Layer Style (Стиль слоя) gepleşik penjiresi ýa-da Add layer style (Добавить стиль слоя) bendi arkaly döredilýär we redaktirlenýär. Gatlagyň effektini şekiliň fonuna ulanmak mümkin däl. Effektleri bir gatlakdan beýlekä göçürip bolýar, munuň üçin oalry belläp syçanjyk bilen gerekli gatlagyň üstüne getirip goýmaly, olary edil gatlaklary ýaly bukup bolýar, wagtlaýynça hemme effektleri bukup programmanyň tiz hereketliligini ýoakrlandyrmak üçin Layer > Layer Style > Hide All Effects (Слой > Стиль слоя > Спрятать все эффекты) buýrugy saýlamaly. Olary görkezmek üçin Show All Effects (Показать все эффекты) buýrugy çagyrmaly; 52

54 Drop Shadow we Inner Shadow effektleriň ulanylmagy 1. Gatlagy saýlamaly. 2. Drop Shadow (Отбросить тень) effektiň adyna basmaly. Blend Mode (Режим смешивания) menýudan garyşma düzgüni saýlamaly. Kölege üçin başga reňk saýlamak üçin reňkiň nusgasyna basmaly. Kölegäniň açyk dälligiň derejesini saýlamaly. Angle (Угол) parametriň bahasyny saýlamaly, ol başlangyç gatlagyň fuguralaryna görä kölegäniň burçuny kesgitleýär. Use Global Light (Использовать глобальное освещение) baýdajyk goýlan bolsa, onda Layer > Layer Style > Global Light (Слой > Стиль слоя > Глобальный свет) gepleşik penjiresinde girizilen burç ulanylar. Şol effekt üçin aýratyn burçy ulanmak üçin şol baýdajygy aýyrmaly. Bellik Eger Use Global Light (Использовать глобальное освещение) baýdajyk goýlan ýagdaýynda aýry effekt üçin burç üýtgedilse, onda bu opsiýany ulanýan hemme effektler üçin burç hem üýtgediler. 53

55 Distance (Расстояние) parametriň bahasyny saýlamaly, ol kölegeden başlangyç gatlagyň figurasyna çenli aralygy (pokselde) ýa-da içki kölegäniň inini kesgitleýär. Spread (Распространение) parametri kölegäniň gyralarynyň goýulygynyň derejesini kesgitleýär. Inner Shadow (Внутренняя тень) effekti üçin kölegäni inçeldýän Choke (Уменьшение) parametriň bahasyny saýlamaly. Kölegäniň ölçegini Size (Размер) polzunogy arkaly bellemeli. Quality (Качество) parametrleriň toparynda kölegäniň araçäkleri üçin sudury ýörite panelde saýlamak üçin Contour (Контур) strelkasyna basmaly. Outer Glow we Inner Glow effektleriň ulanylmagy 1. Swatches (Образцы) palitrasyny açmaly. 2. Gatlagyň adyna iki gezek syçanjyk bilen basmaly. 3. Outer Glow (Внешнее свечение) ýa-da Inner Glow (Внутреннее свечение) effektleriň atlaryn basmaly. 4. Structure (Структура) bölüminde parametrleriň bahalaryny bermeli. Yşyklyklygyň reňkini üýtgetmek üçin reňkiň nusgasyna basmaly we açylýan panelden reňki saýlamaly. Fonuň reňki bilen kontrastlaşýan reňki saýlamaly, sebäbi daşky yşyklanmanyň açyk reňkini açyk fonda görmek örän kyn. 5. Noise (Шум) parametriň bahasyny goýmaly, ol yşyklanmagyň garjaşyklygynyň derejesini kesgitleýär. Elements (Элементы) bölüminde parametrleriň bahalaryny saýlamaly. Technique (Техника) açylýan menýudan Softer (Мягче) ýa-da Precise (Точно) warianty saýlamaly maskanyň töweregiň suduryna näçe takyk laýyk gelýändigine gözegçilik etmek üçin. 54

56 Inner Glow (Внутреннее свечение) effekti üçin pereklýuçateli Center (Центр) ýagdaýyna goýmaly gatlagyň merkezi piksellerinde yşyklanmany döretmek üçin. Eger pereklýuçatel Edge (Граница) ýagdaýyna goýlan bolsa, onda yşyklanma obýektiň çäklerinden onuň içine gidýän edilip dörediler. Outer Glow (Внешнее свечение) effektiň ýagdaýynda Spread (Распространение) parametriň ululygyny yşyklanmanyň inini kesgitlemek üçin bellemeli. Inner Glow (Внутреннее свечение) effekti üçin Choke (Уменьшение) parametriň ululygyny düzetmeli, ol yşyklanmanyň inini kesgitlekligi amala aşyrýar. Yşyklanmanyň ölçegini Size (Размер) ölçegi arkaly bellemeli. 6. Quality (Качество) bölüminde parametrleriň bahalaryny goýmaly. Yşyklanmanyň araçäginiň profili üçin suduryň nusgasyny saýlamak üçin Contour (Контур) meýdanynda strelka basmaly. Yşyklanmanyň içinde suduryň effektiniň ýerleşmegine gözegçilik etmek üçin Range (Диапазон) parametriň bahasyny saýlamaly. 7. Eger ýşyklanma gradiýenti saklaýan bolsa Jitting (Дрожание) parametri gradiýentde reňkleri tötänleýin ýerleşdirmek üçin ulanmaly. Bevel we Emboss effektlerini ulanmaklyk. Bevel and Emboss (Скос и рельеф) effekti gatlagyň figuralaryna yşygy we gölegäni goşup göwrümiň hyýalyny döredýär. 1. Swatches (Образцы) palitrasyny açmaly. 2. Layers (Слои) palitrasynda gatlagyň adyna iki gezek syçanjyk bilen basmaly. 55

57 3. Bevel and Emboss (Скос и рельеф) effektiň adyna basmaly. 4. Structure (Структура) bölüminde parametrleriň bahalaryny saýlamaly. Style (Стиль) menýusynda şulardan bir warianty saýlamaly: Outer Bevel (Внешний скос), Inner Bevel (Внутренний скос), Emboss (Рельеф), Pillow Emboss (Выпуклый рельеф) ýa-da Stroke Emboss (Рельефная кайма). Technique (Техника) açylýan menýudan Smooth (Гладко), Chisel Hard (Твердый резец) ýa-da Chisel Soft (Мягкий резец) wariantlary saýlamaly. Gatlagyň figurasyndan açyk meýdançalaryň we kölegäniň süýşmeginiň derejesini görkezmek üçin Depth (Глубина) parametriň bahasyny girizmeli. Up (Вверх) we Down (Вниз) pereklýuçatelleri yşygyň we kölegäniň ýerlerini çalyşmagy mümkin edýärler. Effekt üçin Size (Размер) parametriň bahasyny saýlamaly. Figuranyň takyk araçäklerini ýumşatmak üçin we şeýleik bilen effekti ýumşatmak üçin Soften (Смягчить) parametriň bahasyny artdyrmaly. 5. Shading (Затенение) bölüminde parametrleriň bahalaryny saýlamaly. Angle (Угол) we Altitude (Высота) parametrler yşygyň çeşmesiniň ýerleşişini kesgitleýär, bu bolsa bliklere we kölegelere täsir edýär. Gloss Contour (Контур блеска) strelkasyna basmaly we açylýan panelde nusgany saýlamaly. 6. Highlight Mode (Режим света) we Opacity (Непрозрачность) ýa-da Shadow Mode (Режим - тени) we Opacity (Непрозрачность) parametrleriň bahalaryny degişlikde şekiliň açyk we garamtyl töwerekleri üçin goýmaly. Açyk we garamtyl tonlaryň reňkini üýtgetmek üçin reňkiň islendik nusgasyna basmaly we Color Picker panelinde täze tony saýlamaly. 6. Bevel and Emboss (Скос и рельеф) effektine yşyklanmanyň araçäklerine täsir edýän belli bir sudury goşmak üçin Bevel and Emboss (Скос и рельеф) adyň aşagynda ýerleşen Contour (Контур) ýazga basmaly. Contour (Контур) meýdanyndaky strelka basmaly we nusgany saýlamaly. Yşyklanmanyň içinde suduryň effektiniň ýerleşmegine gözegçilik etmek üçin Range (Диапазон) parametriň bahasyny saýlamaly. Bu opsiýa Emboss (Рельеф) effektine hiç-hili täsir etmeýär. 7. Effekte teksturany goşmak üçin Texture (Текстура) ýazga basmaly, soňra Texture (Текстура) meýdanyň strelkasyna basyp açylýan panelde suraty saýlamaly. Suratyň masştabyny Scale (Масштаб) polzunogy arkaly redaktirlemeli. Depth (Глубина) parametri suratyň açyk we garamtyl reňkleriniň kontrastyny düzetmek üçin üýtgetmeli. Tekstura we gatlak sinhron hereket eder ýaly Link with Layer (Связать со слоем) baýdajygy goýmaly. Şekiliň penjiresinde kursor bilen teksturanyň şekilini gerek ýagdaýda ýerleşdirmeli. 56

58 Suduryň profiliniň üýtgedilmegi Effektiň suduryny üýtgetmek üçin aşakdaky hereketleri ýerine ýetirmeli. 1. Bevel and Emboss (Скос и рельеф) effektiň ýagdaýynda Contour (Контур) ýazga basmaly. 2. Suduryň miniatýurasyna basmaly. 3. Contour Editor (Правка контура) gepleşik penjiresinde Preset (Образец) açylan menýuda sudury saýlamaly. 4. Täze nokatlary goşmak üçin çyzga basmaly. Nokatlary süýşürip çyzgyny üýtgetmeli. 5. Şol wagtda bellenilen nokady burçdaka özgertmek üçin Corner (Угол) baýdajygy goýmaly. Profilleriň miniatýuralary araçäkleriň dürli stillerini görkezýär. Çal töwerekler özi bilen açyk däl pikseller bolup durýar, aklar bolsa - açyk. 57

59 Satin effektiniň ulanylmagy 1. Satin (Атлас) effektine basmaly. Blend Mode (Режим смешивания) meýdanyň bahasyny üýtgedip görmeli. Rweňki üýtgetmek üçin reňkiň nusgasyna basmaly. Angle (Угол) parametriň bahasyny üýtgetmeli. Ol burç Global Light (Глобальное освещение) parametriň bahasyna bagly däl. Distanсе (Расстояние) we Size (Размер) parametrleriň bahalaryny goýmaly. Contour (Контур) meýdanynda strelka basyp effektiň araçäginiň profilini saýlaň. 2. Açyk we garamtyl töwerekleriň ýerini çalşyrmak üçin Invert (Инвертировать) baýdajygy goýmaly. 58

60 Color Overlay effektiň ulanylmagy 1. Bir gatlagy saýlap oňa iki gezek basmaly. 2. Color Overlay (Наложение цвета) effektiň adyna basmaly. Blend Mode (Режим смешивания) parametriň bahasyny saýlamaly. Öňküň üstünden goýmak üçin täze başga reňki saýlamaly. 3. Opacity (Непрозрачность) parametriň bahasyny düzetmeli. 59

61 Gradient Overlay effektiň ulanylmagy 1. Gatlagyň adyna iki gezek basmaly. 2. Gradient Overlay (Наложение градиента) effektiň adyna basmaly. Blend Mode (Режим смешивания) parametriň bahasyny saýlamaly. Opacity (Непрозрачность) parametriň bahasyny düzetmeli. Gradient (Градиент) meýdanynda strelka basmaly, we gradiýenti saýlamaly. Gradiýentiň ugruny üýtgetmek üçin Reverse (Обратить) baýdajygy goýmaly. Style (Стиль) meýdanynda şu bahalardan saýlamaly: Linear (Линейный), Radial (Радиальный), Angle (Угловой), Reflected (Отраженный) ýa-da Diamond (Ромбовидный). Gradiýenti gatlagyň figuralaryna görä deňleşdirmek üçin Align with Layer (Выровнять со слоем) baýdajygy goýmaly. gradiýent üçin Angle (Угол) parametriň bahasyny goýmaly. 3. Scale (Масштаб) parametriň bahasyny goýmaly. Pattern Overlay effektiň ulanylmagy 1. Gatlagyň adyna iki gezek basmaly. 2. Pattern Overlay (Наложение узора) effektiň adyna basmaly. Blend Mode (Режим смешивания) parametriň bahasyny saýlamaly. Opacity (Непрозрачность) parametriň bahasyny düzetmeli. Pattern (Узор) meýdanynda strelka basyp islendik nusgany saýlamaly. 60

62 Nagyş üçin Scale (Масштаб) parametriň bahasyny saýlamaly. Nagyşy gatlak bilen baglaşdyrmak üçin Link with Layer (Связать со слоем) baýdajygy goýmaly. Stroke effektiniň ulanylmagy 1. Gatlagyň adyna iki gezek basmaly. 2. Stroke (Кайма) effektiň adyna basmaly. Size (Размер) parametriň bahasyny saýlamaly. Position (Положение) açylýan menýudan gaýmanyň fuguranyň araçäklerine görä ýerleşişini saýlamaly: Outside (Снаружи), Inside (Внутри) ýa-da Centered (По центру). Blend Mode (Режим смешивания) parametriň bahasyny saýlamaly. Opacity (Непрозрачность) parametriň bahasyny düzetmeli. Fill Type (Тип заливки) menýuda gerek bolan görnüşi saýlamaly: Color (Цвет), Gradient (Градиент) ýa-da Pattern (Узор). 61

63 Gatlaklary baglaşdyrma we olary bir bitewi edip süýşürmek 1. Layers (Слои) palitrasynda baglaşmaly gatlaklaryň birine basmaly. 2. Birinji ädimde saýlanylan gatlak bilen baglaşmaly gatlagyň ýanyndaky ikinji sütüniň inedördüline basmaly. Baglaşylýan gatlaklar hökmany yzygiderli ýerleşmeli däldir. Baglaşma nyşany aktiw däl baglaşylan gatalagyň ýanynda emele geler. Iki we köp baglaşylan gatlaklary deňleşdirmek Align Layers (Выровнять слои) buýrugy baglaşylan gatlaklaryň araçäklerini deňleşdirmek üçin ulanylýar. 1. Iki we ondan köp gatlaklar bilen baglaşylan gatlagy saýlamaly, şoňa görä beýleki gatlaklar deňleşdiriler. 2. Layer > Align Linked > Top Edges (Слой > Выровнять связанные > Верхние границы), Vertical Center (Положение центра по вертикали), Bottom Edges (Нижние границы), Horizontal Center (Положение центра по горизонтали), Left (Левый край) ýa-da Right (Правый край) buýruklary saýlamaly. 62

64 Bellenilen töwerek boýunça gatlagyň araçägini deňleşdirmek 1. Bellenilen töweregi döretmeli. 2. Şol töwerek boýunça deňleşdirilen gatlagy saýlamaly. 3. Layer > Align to Selection (Слой > Выровнять по выделенной области) kömekçi menýudan buýrugy saýlamaly. Saýlanylan gatlak bilen bagly bolan islendik gatlaklar hem deňleşerler. Üç we ondan köp baglaşan gatlaklaryň tertipleşdirilmegi Baglaşylan gatlaklarda şekilleri bellenilen tertipde Distribute Linked (Распределить связанные) buýrugy arkaly tertipleşdirmek mümkin. 1. Iki we ondan köp gatlaklar bilen baglaşan gatlagy saýlamaly. 2. Şol gatlagyň bir töweregini saýlamaly, şol töwerek boýunça beýleki gatlaklar deňleşdirilmeli. 3. Layer > Distribute Linked > Top Edges (Слой > Распределить связанные > Верхние границы), Vertical Center (Положение центра по вертикали), Bottom Edges (Нижние границы), Horizontal Center (Положение центра по горизонтали), Left (Левый край) ýa-da Right (Правый край) buýruklary saýlamaly. Gatlaklaryň şekilleri biri-biriinde has uzakda ýerleşen iki sany gatlagyň arasynda birölçegli ýerleşdirilerler. Tejribe işleri 1) Çekilen suratda birnäçe gatlaklary döretmek 2) Gatlaklary birleşdirmek 3) Tekst gatlagyny döretmek 4) Ýazylan tekstiň transformasiýalaryny üýtgetmek 63

65 5) Ýazylan tekstiň kölegesini emele getirmek 6) Ýazylan tekstiň ýylpyldysyny döretmek 7) Teksti altyn şekilinde ýazmak 8) Dürli gatlaklary ulanyp kompozisiýa döretmek 9) Jaýlaryň utgaşygyny döretmek 10) Tekst maskasyny almak 64

66 GOŞMAÇA MÜMKINÇILIKLER. Maskalar Bellenilen töweregiň formasyny ýatda saklamagyň we üýtgetmegiň ýörite iki sany usuly bar: alfa-kanallar we Quick Mask (Быстрая маска) düzgüni. Eger bellenilen töwerek alfa-kanal diýlip atlandyrylýan ýörite döredilen ýarym ton kanalda saklanylsa, ony islendik ýagdaýda şekile ýüklemek mümkin. Faýlda 24 sany kanala çenli saklanylyp bilner, her kanal faýlyň göwrümini ulaldýar. Alfa-kanallary el-ýeterligi Channels (Каналы) palitrasy arkaly almak mümkin, olary ýatda saklamagy ýa-da ýüklemegi bolsa Select (Выделить) menýusynyň ýa-da Channels (Каналы) palitrasynyň buýruklary arkaly amala aşyrmak mümkin. Quick Mask (Быстрая маска) düzgüni arkaly Photoshop programmasynda şekiliň bellenilen we bellenilmedik töwerekleriň üsti ýarym açyk reňkli maska bilen ýapylyp biler, soňkularyň formasynysurat çekiş ýa-da redaktirleýiş gural arkaly üýtgedilip bilner. Maskalanan töwerekler üýtgemelerden goranylan. Alfakanallardan tapawutlykda tiz maskany ýatda saklama mümkin däl, emma Standard (Стандартный) düzgünine gaýdylanda maska ýatda saklanylyp biljek bellenilen töwerege özgerdiler. Quick Mask (Быстрая маска) düzgüni gurallar panelinden (Q klawişasy) çagyryp, gatlagyň belli bir bölegini bellesek, ýarym açyk tonirlenen maska bellenilmedik töwerekleriň üstüni alar, bellenilen töwerek bolsa görüner. Maskanyň formasyny Pencil (Карандаш) ýa-da Brush (Кисть) gurallar arkaly üýtgetmek mümkin. Bellenilen töwerek boýunça gara reňk bilen çyzylsa maskalanan (goranylan) töwerek ulalar, ak bilen çyzylsa kesilip alnan (maskalanmadyk töwerek) ulalar. Aşakdaky görkezmeler ýerine ýetirilende maskany bellenilen töweregi ulanman döretmek mümkin. 1. Pencil (Карандаш) ýa-da Brush (Кисть) guraly işletmeli. 2. Gurallar panelindäki Quick Mask (Быстрая маска) düwmejige iki gezek basmaly. 3. Color Indicates (Цвет означает) pereklýuçateli Selected Areas (Выделенные области) ýagdaýa goýup ОК düwmejige basmaly. 4. Gatlaga gara ştrihleri çyzmaly. Bellenilen töwerekler maska bilen ýapylar, we çyzylan ýerler bolsa bellenilen töwerege öwrüler. Soňra standart düzgüne gaýtmak üçin Q klawişasyna basmaly. Sudurlar Aşakda suratlary görkezilen Реn (Перо) toparynyň gurallary we figuralary gurmagyň gurallary arkaly sudur (path) diýlip atlandyrylýan wektor obýektleri döretmek mümkin. Sudurlar düwün nokatlardan (anchor point) durýarlar, şol nokatlar biri-biri bilen egri we göni çyzyklaryň segmentleri bilen birleşdirilen. Suduryň formasyny 65

67 üýtgetmek üçin düwün nokady süýşürmeli, goşmaly ýa-da ýok etmeli ýa-da swgmenti süýşürmeli. Реn (Перо) ýa-da Freeform Pen (Свободное перо) gurallary arkaly döredilen sudurlary Paths (Контуры) palitrany ulanmakly bilen görkezilýär, açylýar, ýapylýar, ýatda saklanylýar we ýok edilýär. Bellenilen töweregi sudura özgertmek üçin aşakdaky amallary ýerine ýetirmeli. 1. Şekiliň bölegini saýlamaly. 2. Alt klawişasyna basmaly we ony goýbermän Paths palitrasynyň aşaky bölegindäki Make work path from selection (Создать рабочий контур из выделенной области) düwmejige basmaly ýa-da Paths palitrasynyň menýusynda Make work path buýrugy saýlamaly. 3. Tolerance (Допуск) parametriň bahasyny 0,5-den 10-a çenli girizmeli (şol baha näçe kiçi bolsa şonça düwün nokatlary kän bolýar we sudur has takyk bolar). Bellenilen töwerek sudura özgerdilen soň programma amallary diňe sudur bilen alyp barar. Täze iş suduryň ady Paths palitrasynda emele geler. Programma tarapyndan hödürlenen ady hökmany üýtgetmelidir, munuň üçin oňa iki gezek basmaly we täze at girizmeli. Sudury Реn guraly arkaly gurmaklyk 1. Munuň üçin Pen Tool guraly saýlamaly (Р ýa-da Shift+P klawişasy). 66

68