Deli Deli Küpeli Kimin Eseri

'te Edirne'de doğdu. 15 Mart 'de İstanbul'da yaşamını yitirdi. Oyun yazarı ve gazeteci. Eyüp Rüşdiyesi ve İstanbul Sultanisi'nde (İstanbul Erkek Lisesi) öğrenim gördü. Kurtuluş Savaşı yıllarını Ankara'da geçirdi. TBMM Basımevi'nde düzeltmenlik yaptı. Meclis'te zabıt katibi olarak çalıştı. arasında Vakit, Son Saat, Son Posta, Cumhuriyet gazetelerinde muhabirlik, yazarlık, yazıişleri müdürlüğü yaptı. İstanbul Gazeteciler Cemiyeti Başkanlığı görevinde bulundu.

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Gazetecilik Enstitüsü'nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. "Geceleri Bizi Kimler Bekliyor" adlı bir röportaj kitabı ve birkaç roman denemesi var.

İlk oyunu "Büyük Şehir" sezonunda İstanbul Şehir Tiyatrosu'nda sahnelendi ve büyük ilgi gördü. Bu ilgi üzerine çalışmalarını tiyatroda yoğunlaştırdı. Hemen her yıl yeni oyunlar yazdı. Türkiye'de Cumhuriyetten sonra ortaya çıkan değişimleri mizah unsurlarını kullanarak anlattığı oyunları yaygın bir ün kazandırdı. Biçim denemelerine de giriştiği oyunlarında bütün toplum katlarından ve her çevreden insanı tiplemeye çalıştı.

Dış ülkelerde oyunu sahnelenen ilk Türk yazarı unvanını aldı.

Cevat Fehmi Başkut'un Eserleri

• Büyük Şehir ()
• Küçük Şehir ()
• Koca Bebek ()
• Paydos ()
• Sana Rey Veriyorum ()
• Kadıköy İskelesi'nde ()
• Harput'ta Bir Amerikalı ()
• Hacıyatmaz ()
• Göç ()
• Buzlar Çözülmeden ()
• Emekli ()

Filmografisi (eser)

• Paydos -
• Deli Deli Küpeli -
• Paydos -
• Buzlar Çözülmeden -
• Paydos -
• Soygun -

Ödülleri

• İnönü Tiyatro Armağanı Küçük Şehir oyunu

Cevat Fehmi Başkut’un “Buzlar Çözülmeden” adlı tiyatro eserinin beyaz perdeye ikinci uyarlaması olan yapım (ilki yapımı Fikret Hakan’ın başrolünde oynadığı eserin özgün adıyla “Buzlar Çözülmeden” filmidir.) 12 Eylül darbesinin henüz tüm baskısyla ülkemizin üzerinde karabasan gibi dolaştığı yıllarda Kartal Tibet, Osman Seden, Memduh Ün üçlüsünün toplumsal gerçekçi sinemamıza önemli bir katkısıdır.

Film ile ilgili incelemeye geçmeden önce tiyatro yazarı Cevat Fehmi Başkut’un eserlerinin genel özelliklerini bilmekte fayda var.

Cevat Fehmi Başkut’un genel özelliği seyircisi ile kolay ilişki kurabilmesidir. İçinde yaşadığı toplumun aktüel sorunlarını ele alırken seyircisinin görüş açısını paylaşması ve seyircisinin sorunlarına yönelmesi onu döneminin en popüler tiyatro yazarı yapmıştır. (1)

Başkut eserlerinde siyaset oyunlarına, parti çekişmelerine, yönetim bozukluklarına, her çeşit ticari yolsuzluğa, vurgunculuğa, çıkarcılığa, sosyal adalet ilkesine uymayan tüm ilişkilere açıkça cephe almıştır. (2)

“Buzlar Çözülmeden” adlı tiyatro eserinin sinemaya yılında uyarlanmış olan, başrollerinde Kemal Sunal (kaymakam), Melike Zobu (Hatice)’nun oynadığı “Deli Deli Küpeli” filmi kanunsuzluğa, düzensizliğe, çıkarcılığa ve sömürücülüğe bir başkaldırı niteliği taşımaktadır.

Herşey akıl hastanesinden kaçan iki delinin karlarla kaplı kaçış yollarında gördükleri kasabada geceyi geçirmek için bir yer bulmalarıyla başlar. Geceyi geçirdikleri yer kasabanın kaymakamlık binasıdır.

Ağır kış koşullarından dolayı yollar karla kaplanarak buz tutmuş, kasaba  ile diğer şehirlerin bağlantısı kesilmiştir. Kapanan yollardan dolayı kasabaya atanan kaymakam ve hakim gelememiştir.

Kasabada oluşan otorite boşluğunu ve kanunsuzluğu fırsata dönüştüren tefeci, karaborsacı, fırıncı, oduncu kendi sömürü çarklarını kurmuşlardır. Kurduklarını düzene cılız bir şekilde karşı gelene bile tahammülleri yoktur. Çarklarına çomak sokanı Eşkiya Yılanoğlu (Yaman Okay)’nun zorbalığına havale etmektedirler.

Kasaba halkı buzların çözünüp, yolların açılarak kaymakam ve hakimin gelmesini, bu kanunsuzluğun ve asayişsizliğin son bulmasını  beklemektedirler.

Tıpkı akıl hastanesinden kaçan iki deli gibi “deli” ünvanına sahip olan, kaymakamlığın hademesi Deli Çavuş (İhsan Yüce), kaymakamlık makamında uyurken gördüğü delileri kasabanın yeni kaymakamı ve hakimi zanneder. Haberi  kasaba halkına coskuyla ulaştırır. Delilerden biri hali hazırda kendini “hakim” olarak da gördüğü için bu durumu çok rahat kabullenirler.

Yeni kaymakam ve hakim tüm heybetleriyle, deliliklerinin de verdiği cesaret ile işe koyulurlar. İlk olarak halka çamurlu ekmeği fahiş fiyatla satan fırıncının, odunun küfesini liraya satan oduncunun  hazırdaki mallarına el koyup halka bedava dağıttırırlar, ekmeğin ve  odunun fiyatını makul bir seviyeye çekerler. Kasabalının toprağını haczedip yüzde seksen ile ipotek karşılığı borç para veren Tefeci Mahmut Ağa (Sırrı Elitaş)’ya olan borçları silip, halka ölmüş eşek eti yetiren Karaborsacı Hacı Karamuratoğlu’nu hapse atarlar.

Nitekim tüm bu kompradorların avukatlığını yapan iş takipçisi, rüşvetçi, kapatılan &#;o cafcaflı&#; partinin başkanı Avukat Şeref Haktanır (Reha Yurdakul) bir hışımla kaymakamlığa gelir ve protesto eder.

Kaymakam ile avukatın şu diyalogları filmin nirengi noktasını oluşturur;

(Avukat): Ticaret özgürlüğü var, İster satar ister satmaz.

(Kaymakam): Ben öyle özgürlüğün anasını avradını… Halkı kazıklamak diye özgürlük hangi kitapta var!

(Avukat): Bu ülkede kanun var!

(Kaymakam): Namuslu adamlar korunsun diye kanun var! Kanun eğer namuzsuzu koruyacakca o kanunu kaldırıyorum!

Artık kompradoların sömürü düzeni bozulmuştur. Çare olarak geçmişten günümüze uygulanan bildiğimiz “hizaya çekme” yöntemlerini devreye sokacaklardır.

İlk yöntem kaymakama bir kese altın göndererek rüşvet vermektir. Sonuç alamazlar. İkinci yöntem günümüzde de devam eden siyasetin, bürokrasinin belden aşağı tuzaklarlarla dizayn edilmesidir. Çukurovalı Çengi Afet’e kaymakamı baştan çıkarma görevi verilir.

Kaymakamı uygunsuz şekilde basıp ele güne rezil etme planı da delilerin kurnazlığıyla geri tepilir. Son çare çıkmaza giren sistemlerin yöntemidir. Kaymakama suikast! Kaymakamı yok etme görevi Eşkıya Yılanoğlu’na verilir. Ancak kaymakamlık binasında kaymakam yerine Deli Çavuş ölür.

Deli Çavuş’un ölümüne çok içerleyen kaymakam hem azmettiricilerden hem de Eşkıya Yılanoğlu’ndan intikam alır.

Zaman ilerlemiş, buzlar çözülmeye başlamış, yollar açılmıştır. Yeni kaymakam da kasabaya gelmiştir. Delilere de artık kasabadan ayrılmak kalmıştır. Ayrılmadan önce “şimdi nereye gidiyorsun?” diye soranlara “buzla kaplı başka bir kasabaya” der.

Deli Deli Küpeli filmi, sömürünün, rezilliğin, eziyetin ortasında bir Anadolu kasabasına yolu düşen delinin kaymakam olmasıyla, kan emicilerin birer birer hakkından gelmesini bunu da bir anlamda “tepeden inmeci”  yönetim anlayışıyla gerçekleştirmesini konu edinen politik bir başkaldırıdır.

Eşkıya Yılanoğlu’undan Deli Çavuş’un intikamını alırken “gene geliyorum Yılanoğluuuu,ben vuruldukça çoğalırım!” sözleri yılında yine bir suikaste kurban giden araştırmacı gazeteci Uğur Mumcu’nun “öyleyse vurun, parçalayın; her parçamdan benim gibiler, beni aşacaklar doğacaktır!” sözleriyle bütünleşerek halk kahramanlarının her zaman var olacağını seyircinin düşünce imbiklerine işlemektedir.

Kaynakça:

(1) Doç. Dr. Sevda Şener, Ankara Üni. Dergisi

(2) A.g.y.

Bunu beğen:

BeğenYükleniyor