Ayak Burkulması Ağrısı Ne Kadar Sürer

• İstirahat edin, ilk 3 gün sadece tuvalet gibi zorunlu ihtiyaçlarınızı giderin, sakın ayağınızın üzerine basmayın.
• 10 gün boyunca ayağınızın üzerine ağırlığınızın tamamını vermeyin.
• Ayağınızı eleve tutun kalp hizasından yukarıda dursun.
• Elastik bandaj ile saralım.
• Her saat başı 10 dk buz uygulayın (24 saat saat boyunca).
• Ağrı kesici (NSAI ilaç) alın.

Lateral ayak bileği burkulması ile başvuran ve yukarıdaki önerilerin yapıldığı hastanın gözünde bu kompleks öneriler sayesinde artık ne yaptığını bilen doktor haline geldik. Peki, gerçekten ne yaptığımızı biliyor muyuz? Bu konudaki en güncel kılavuz ne diyor? RICE efsane mi tabu mu? Bu tartışmayı literatür ve ağırlıklı olarak da bu konuda Journal of Athletic Training dergisinde yakın zamanda yayınlanan () en güncel kılavuz üzerinden yapmak istedim. Her ne kadar temelde sporcuları hedef alan bir kılavuz olsa da, diğer hastalar için de bu öneriler uygulanabilir. Kılavuzun tamamına BURADAN ulaşabilirsiniz.

Ayak bileği burkulması sonrası soğuk kompres-buz önermeli miyiz?

Bu konuda yeterli kanıt yok, ancak uygulanmaması konusunda da kanıt olmadığından bu öneriyi yapmakta sıkıntı yok. Yani ayak bileği burkulmasına soğuk kompres önerilebilir. Ne sürede ne aralıkla uygulanacağına dair de yeterli veri elimizde bulunmadığından bu konu da net değildir. Erken dönemde 10 dk soğuk uygulamanın yapılabileceği ve gerekirse daha sonra dk’lık bir uygulamanın eklenebileceği belirtilmekte (Kanıt düzeyi C). Ancak bundan sonraki dönemde ( saat) uygulamaya dair bir öneri yok. Yani erken dönemde 10 dk’lık bir soğuk kompres yeterli gibi görünmekte ancak daha uzun sürelerdeki önerilerin yanlışlığına dair de veri yok. Hastamıza işkence etmek istiyorsak sonraki 48 saat boyunca her saat başı 10 dk soğuk uygulama önerilebilir. Şaka bir yana uzun dönem soğuk uygulama önerisi için yeterli kanıt bulunmamaktadır. Sonuç olarak erken dönemde 10 dk, belki kısa süre sonra 5 dk soğuk kompres yeterli olacaktır. Ancak buzun cilde direk temasındansa araya ıslak havlu ve benzeri bir kumaş koymak olası cilt hasarını önleyecektir.

Elastik bandaj ile kompresyon?

Bu konuda da yeterli veri olmadığı hatta aksi yönde veri olduğu da belirtilmekte. Ancak evrensel kabul edilebilirliğine dayanarak ayak bileği burkulmalı hastalara elastik bandaj önerilebilir denmektedir (Kanıt düzeyi C). Unutmamalı ki bu öneri için yeterli kanıt bulunmamaktadır, biraz hastaya bir şeyler yapmış olmak kabilinden bir öneri olacaktır.

Burkulan bacağın elevasyonu faydalı mı?

Bu öneri için de yeterince kanıt olmasa da önerilebileceği kılavuzda belirtilmektedir (Kanıt düzeyi C).

NSAI ilaç vermeli mi?

Evet vermeli. Ağrıyı azalttığı, ödemi azalttığı ve fonksiyonel iyileşmeyi hızlandırdığı gösterilmiş (Kanıt düzeyi A). Ancak bir çalışmada NSAI kullananlarda daha geç iyileşme, daha uzun süren şişlik ödem olduğu belirtilmiş. Bu durum ağrı kesici ile ağrı olmadığı-azaldığı için hastanın ayak bileğini yeterince iyileşmeden zorladığı sonucuna bağlanmış. Sonuç olarak oral ya da topikal NSAI ilaçlar hem ağrıyı azaltmada hem de erken dönem fonksiyonellik kazanmada olumlu katkılarından dolayı bu hastalara önerilmektedir.

Ayak bileği burkulması sonrası ilgili bileğin immobilizasyonunu önermeli miyiz?

Grade I ve II ayak bileği burkulmasına istirahat-immobilizasyon önermeyelim. Çalışmalar göstermiş ki erken dönem mobilizasyon önerilen hastalar 10 gün istirahat önerilen hastalara nazaran daha erken normal fonksiyonel kapasiteye ulaşmışlar (Kanıt düzeyi A). Grade III hastalarda ise durum karışık. Erken dönem mobilizasyon öneren çalışmalar da var ancak ağırlıklı olarak istirahat-atel öneren çalışmalar mevcut. Sonuç olarak Grade I ve II burkulmalarda erken dönemde hastaların ayakları üzerine basabilecekleri önerilmekte, Grade III burkulmalarda ise istirahat ve gerekirse atel daha mantıklı denmektedir (Kanıt düzeyi B) (hatırlatma; grade I burkulmada ligamentte hasar var belirgin yırtık yok, grade II’de ise parsiyel ligament yırtığı var, grade III’de ise tam ligament yırtığı söz konusudur). Hatta grade I ve II burkulmalarda ROM egzersizlerinin iyileşmeyi hızlandırdığı da çalışmalarla gösterilmiştir.

Sonuç ve Özet

Alıştığımız öneriler NSAI ilaçlar hariç pek de faydalı öneriler değiller gibi görünmektedir. Ayak bileği burkulması ile gelen hastalara NSAI önerisi endikedir. Soğuk kompres, elastik bandajla kompresyon ve elevasyon tartışmalıdır ve faydalı oldukları konusunda kanıtlar yetersizdir. Aksi yönde kanıt olmadığından yine de uygulanabilirler. Soğuk kompres uygulanacaksa erken dönemde 10+5 dk‘lık uygulama yeterli görünmektedir. Burkulan ayağın immobilizasyonu grade I ve II burkulmalarda önerilmiyor, aksine erken dönemde hastanın ayağın üzerine ağırlığını verip yürümesi öneriliyor. Tabi bu, hastaların zıplayacağı hoplayacağı anlamına gelmez. Grade III hastalarda da benzer öneri yapan yayınlar olsa da immobilizasyon ve atel şimdilik doğru öneri olacaktır.

Bir acil tıp büyüğünün uluslar arası bir kongrede bu konuya dair söylediği sözü buraya yazmak istiyorum. Konuyu en iyi bu cümle özetliyor çünkü:

Eğer hastanıza hiç bir şey yapmamış görünmek istemiyorsanız RICE önerin ama pek faydalı olmadıklarını bilin. Mümkünse erken dönemde mobilizasyon tavsiye edin.

Joe Lex

Ayak burkulması, çok sık rastlanılan ortopedik bir yaralanmadır. Ayağın burkulması çoğu zaman kısa süreli ağrı gibi etkiler gösterir ve hafif bir şekilde atlatılabilir. Çok sert burkulmalarda ise eklem zedelenmesi ve kemik kırılması oluşabilir. Bu nedenle ayak bileğinde burkulma yaşayan kişilerin mutlaka bir ortopedist kontrolünden geçmesi tavsiye edilir.  

Ayak Burkulması Nedir? Nedenleri?

Ayak burkulması, ayağı bacak kemiklerine bağlayan ve ligament adı verilen sert doku bağlarının yaralanmasıdır. Bu yaralanmalar genellikle ayak bileğinin anormal bir şekilde zorlanmasından ve ayak tabanının yere basarken oluşan dengesizlik sonucu zorlanmasından dolayı meydana gelirler. Bunun sonucunda ayak bileği bağlarında zedelenme ya da  yırtılma gözlemektedir. Genellikle ayak bileğinin dış tarafında yer alan bağlarda hasar oluşmaktadır. 

Dikkat edilmesi gerek önemli bir durum ise tam iyileşememiş ya da ihmal edilmiş burkulmalarda eklemde gevşeklik oluşabilmektedir. Bu durum da ayağın tekrar burkulmasına yol açar ve gerekli önemler alınmazsa burkulmalar tekrarlanabilir. Bu durum da eklem kıkırdak yapısının bozulmasına yol açar.

Ayak burkulması tedavisinde kullanılan yöntemler, yaralanmanın şiddetine göre değişiklik göstermektedir. Ayak burkulması şiddetine göre 3 dereceye ayrılır.

• seafoodplus.info – Burkulma oldukça hafiftir, bağların gerilmesine neden olur.
• seafoodplus.info (orta) – Ayak bağları kısmen yırtılmış olabilir ve gerilme daha şiddetli gözlenmektedir.
• seafoodplus.info (şiddetli) – Ayak bağları tamamen yırtılmıştır. Bu yüzden ayak dengesiz olabilir ve ağırlık taşıyamaz durumdadır.

Nedenleri

Ayak burkulmasına yol açabilen durumları şu şekilde sıralayabiliriz;

• Ayak bileğinin zorlanmasına sebep olan kazalar
• Ayak üzerine zorlayıcı ve doğru olmayan bir şekilde vücut ağırlığını vermek
• Engebeli yollarda yürüyüş ya da egzersiz yapmak
• Ayak bileğini zorlayıcı ayakkabılar tercih etmek
• Kaslarda oluşan zayıflık

Ayak Burkulması Belirtileri

Genel olarak ayak burkulmasında en sık gözlenen belirtiler şunlardır;

• Ayak bileğinde oluşan hassasiyet
• Burkulan ayak üzerinde dururken oluşan ağrı
• Şişme
• Sertlik
• Cilt renginin değişmesi
• Morluk
• Hareket kısıtlaması
• Ayak üzerine basamamak
• Şiddetli ağrı

Ayak Burkulması Teşhisi Nasıl Konur?

Ayak burkulması, hastanın belirttiği şikayetler ve fiziki muayene bulguları doğrultusunda teşhis edilir. Fiziki muayene sırasında ayak bileğindeki hassasiyet noktaları ve hareket aralığı kontrol edilerek ayrıntılı şekilde incelenir. Burkulma şiddeti fazla ise, bölgedeki kemiklerde kırık ya da çatlak olup olmadığını kontrol etmek ve bağlarda oluşan hasarın derecesini anlamak  için aşağıdaki görüntüleme yöntemleri kullanılır;

• Röntgen: Ayak bileğinin röntgeni çekilerek kemiklerde kırık olup olmadığına bakılır. 
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): MRG, ligamentler dahil ayak bileğinin yumuşak iç yapılarının ayrıntılı ve 3 boyutlu görüntülerini gözlemlemek için kullanılır.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Burkulmanın şiddetine göre BT taramaları yapılır. Bu yöntem kemiklere 3 boyutlu bakılmasını sağlar.
• Ultrason: Yine burkulmanın şiddetine göre ayağın farklı pozisyonlarında ligament veya tendonların durumunu değerlendirmek için uygulanan bir yöntemdir.

Ayak Burkulması Tedavisi Nasıl Yapılır?​

Ayak burkulması durumu oluştuktan sonra mutlaka doktora gidilmelidir. Doktor kontrolünde, burkulmanın şiddetine göre tedavi yöntemleri uygulanır. Bu tedaviler burkulmanın şiddetine göre değişiklik gösterebilir.

Ayak bileği burkulması seafoodplus.infoyse; doktorunuzun önerisiyle şu tedaviler uygulanabilir.

• İstirahat etmek
• Buz kompresi
• Bandaj kullanımı
• Elevasyon (ayak bileğini kalp seviyesinden yukarıda tutmak)

Ayak bileği burkulması 2. evredeyse;

• Yaralanma derecesine göre yarım alçı alçı, atel veya özel ayak bileklikleri kullanılır
• Ödem giderici ve ağrı kesici krem ilaçlar verilir
• İstirahat etmek
• Egzersiz

Ayak bileği burkulması 3. evredeyse; Bu evredeki şiddet doğrultusunda kendi kendine iyileşmesi pek mümkün olmayabilir Bu evrede Kopan bağın tamir edilmesi gerekir. Bu nedenle ameliyat gerekli görülebilir

Kaç Günde İyileşir?

Ayak burkulması tedavisinde iyileşme süresi burkulmanın evrelerine göre değişiklik göstermektedir. 1. evrede ise burkulma hafif şiddetli olduğundan iyileşme genellikle 1 ile 3 hafta arasında gerçekleşir. 2. evrede ise burkulma orta şiddetlidir ve uygulanan tedaviye göre iyileşme genellikle 3 ile 8 hafta arasında gerçekleşir. 3. evrede ise burkulma çok şiddetli olduğundan iyileşme süresi ayak bileğindeki hasara bağlı olarak değişmektedir. Bu evrede cerrahi müdahale uygulanması iyileşme süresini etkilemektedir.

Ayak Burkulması Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Ayak burkulması mutlaka tedavi edilmelidir. Tedavi edilmeyen burkulmalar, kalıcı bir rahatsızlığa ve bacaklarda kas zayıflamasına neden olabilir. Ayrıca zamanla bazı komplikasyonların gelişmesine neden olabilir; Eklem Sertliği (Kontraktürler): Eklem sertliği ilerlerse ciddi ağrılara ve kireçlenmeye sebep olabilir. Erken Dönem Artrit (Eklem İnflamasyonu): Ayak burkulmalarında, bağlardaki hasar ciddiye alınmazsa erken dönem artrit durumu oluşabilir. Osteokondral Kırık: Devamlı olan burkulmalar kemiklerin beslenmesinde sorunlara neden olarak kırılma olasılığını arttırır.

Ayak Burkulması Önlenebilir mi?

Aşağıdaki belirtilen ipuçları ile bir nebze de olsa ayak bileği burkulması riski azaltılabilir.

• Egzersiz veya spor yapmadan önce mutlaka ısınma hareketleri yapılmalıdır. 
• Engebeli bir yüzeyde hareket halindeyken dikkatli olunmalı ve dikkat dağıtıcı eylemlerden uzak durulmalı.
• Egzersiz esnasında daha öncesinde burkulan ayak bileğine destekleyici bandaj kullanılmalı. 
• Aktiviteye uygun ayakkabılar giyilmeli.
• Topuklu ayakkabı giymekten olabildiğince uzak durulmalı.
• Tüm önlemleri alarak, kas gücünü ve esnekliğini korumak için düzenli egzersiz yapılmalı.
• Denge alıştırmaları yapmak da etkili bir yöntemdir.