Numaratör Tesisatı Açık Ve Kapalı Şeması

numaratör tesisatı açık ve kapalı şeması

Mesleğimizin temelini oluĢturan zayıf akım devreleri, tüm. Elektrik tesisat şemaları açık ve kapalı şema.

Aşağıda verilen zayıf akım tesisatı uygulama devrelerinin açık ve kapalı devre şemaları ve kullanılan kablo ve malzeme listeleri ile metraj. LETKEN VE YALITKANLAR. Ziller Zil, elektromekanik ve elektronik olmak üzere iki tiptir.

Donanım: Etkileşimli tahta, uygulama plançeteleri, zayıf akım.

ZAYIF AKIM DEVRELERİ. Telefon tesisatı. ZİL UYGULAMA DEVRELERİ. Zil, kapı otomatiği, refkontak ve numaratör kapı otomatiği zayıf akım trafo.

Amaç: Adi anahtar ve priz tesisatı uygulama devresinin kavranması. Devrede uygun bağlantılar yapıldıktan sonra anahtarı konum.

Gevşek olarak yapılan eklerde hem ek yeri açılır, hem de iletkenlerde temas zayıf olur ve ark oluşur. Yükün ışık kontrollü çalışması için yük akımını kumanda eden anahtarlama elemanının.

Eğitim seti üzerinde bulunan adet uygulama panelinden. Biyomedikal elektrik ve ölçme uygulamalarını yapar. Topraklama elemanlarını seçerek topraklama.

Aydınlatma ve priz devre elemanlarını kavrayabilme. Her zaman devre şemasındaki akım yolunu takip ediniz. Bir buton bir zil tesisatı. Zil Uygulama Devreleri 6. Doğru Akım Devreleri (Ders Saati:Kredi:AKTS:Türü:Zorunlu).

Kuvvetli Akım Devreleri. Analog Devre Elemanları. Binalara ait elektrik tesisatını projeye uygun olarak döşeme, tesisatın kontrol. Bu nedenle iletken kesitleri, sigorta akımının değerleri, tesisatın alt yapı yöntemi ve.

Bu durumda topraklama hem kaçak akımı toprağa akıtır hem de otomatik sigorta yardımı ile. AYDINLATMA, PRİZ VE GÜÇ TESİSATI UYGULAMA DEVRELERİ. Anten ve zil tesisat sembol ve çizimleri. Elektronik devre tasarım programının tanıtılması, devre tasarımı ve simülasyonu, ölçümler ve baskı devre oluşturma.

Devreyi kısa devre ve fazla çekilen akımdan korumak için trafo. ELK 1DOĞRU AKIM DEVRE ANALİZİ.

Tesisatlarını Yapmak. Zayıf Akım Proje Tasarım Eğitimi &#; 2. Montaj sırasında koruyucular, ekipman, kontroller, kontrolörler, devre koruma elemanları. YANGIN ALGILAMA ve ACİL.

Kablo taşıyıcı içine döşenecek zayıf akım tesisat kabloları mutlaka ayrı bir. Kattan oluşan bir villanın İç tesisat yönetmeliğine uygun bir şekilde elektrik projesinin hazırlanması.

Dersin Amacı, Bu derste, zayıf ve kuvvetli akım devrelerini uygulamaya yönelik. TN ve TT tipi uygulamalarda, loop empesansı ölçümü sayesinde kısa devre akımı.

Permalink.

ŞEKİLLERİ ADRESİNDEN İLGİLİ MODÜLÜ BULARAK İNCELEYEBİLİRSİNİZ.

1. ÇAĞIRMA VE BİLDİRİM TESİSATLARI ÇİZİMİ
Çağırma ve Bildirim Tesisatlarında Kullanılan Sembollerin Çizimi
Semboller, elektrik devre elemanlarının şekillerle (üstteki resim) ifadesidir. Her ülkenin standart kurumları bu sembolleri belirler. Ülkemizde Türk Standartları Enstitüsü (TSE), dünyada I.E.C (Uluslararası Elektronik Kuruluşu), ANSI (Amerikan Standartları), DIN (Alman Endüstri Standardı), VDE (Alman Elektro Teknikerler Standardı) ve BS (İngiliz Standardı) olmak üzere birçok standart kurumu bulunmaktadır. Şekil &#;de zayıf akımda kullanılan elemanların TSE sembolleri gösterilmektedir.
Ø Sembol Tablosu
Çağrı ve bildirim devreleri çeşitli elemanlar ile kurulur. Her eleman farklı sembolle gösterilir. Şekil &#;deki zayıf akım semboller devre uygulayıcı elemanlar tarafından bilinmeli ve teknik anlamda tüm anlatımlar bu dil ile gerçekleştirilmelidir.
Devre Çizimi ve Özellikleri
Açık Şema Çizimi
Açık şema, tüm iletkenlerin bağlantılarını gösteren tesisat şeklidir. Devre çizimi yapılırken kapalı ve açık şemaların aynı malzemeler olduğu düşünülerek büyüklüklerin ve uzaklıkların aynı olmasına (simetrik) ve sembollerin orijinalliğine özen gösterilmelidir (semboller çizilirken kapalı ve açık şekillerde gösterilmelidir). Şekil &#;deki hatalar yapılmamalıdır. Çizimler yapılırken simetri esaslarının dikkate alınmasının teknik
elemana, mimari ve mühendislik vasıflarının gelişmesinde önemli bir rol oynadığının vurgulanması gerekmektedir.
DİKKAT: Devre çizimlerinde yapılabilecek muhtemel hatalar verilmiştir.
Ø Devre Çiziminde İzlenecek Yol
·Çizimi yapılacak devre şemasında semboller sayfa kompozisyonuna uygun yerleştirilmelidir
Enerji girişi sayfanın sol tarafından başlayıp sıra ile sigorta, trafo, buat, buton funduszeue.info geçerek alıcıya
kadar gideceği için semboller bu sıraya göre yerleştirilmelidir.
Yatayda paralel çizgiler üstten başlanarak aşağıya doğru çizilmelidir
Nötr hattı direkt alıcıya çizilir.
Düşey paralel çizgiler sağdan başlanarak sola doğru çizilmelidir
Faz, öncelikle sigorta, trafo, buvat anahtar veya kontrol elemanına daha sonra kumanda edeceği alıcıya çizilir.
Kapalı Şema Çizimi
Devrelerin teknik özelliklerini tek hat boru ile gösterim şeklidir (iletken kesiti, sayısı, malzemelerin yerleri, özellikleri, kullanılacak borunun cinsi, çapı vb.) . Zayıf akımda (65 V ta kadar olan) düz ince çizgi ( ) veya çizgi, nokta çizgi şeklinde ( ) aydınlatmada ise düz kalın çizgi (zayıf akıma göre) ( ) çizilir.
Kapalı şemalarda boru içerisinden kaç iletkenin geçtiğini gösteren çizgilerin yatay çizgiye olan açısı , dikey çizgideki çizginin ise eğikliğinde çizilmesine, elemanlar arasındaki uzaklıkların simetri esasına göre düzenlenmesine dikkat edilmelidir. Örneğin, yerin uygun olmadığı yerlerde üç iletkenden fazlasında bir çizgi üzerine iletken sayısı konularak gösterilir. ( ). Bunun dışında buton ve anahtarlar açık ve
kapalı şemada değişik şekillerde gösterilir.
Ø Sembollerin Gösterilişinde Uyulması Gereken Kurallar
Sembollerin çiziminde dikkat edilmesi gereken resim kuralı Şekil &#;da gösterilmektedir. Bu standartlara mutlaka uyunuz.
Şekil Kapalı devre çiziminde sembollerin gösterim standardı
Şekil Kapalı şemanın zayıf akım hattı ile çizilmiş gösterimi
Şekil Kapalı şemanın zil hattı ile çizilmiş gösterimi
NOT: Kapalı devre şemalarının daha iyi anlaşılabilmesi için aydınlatma ve kuvvet tesisat projelerine veya elektrik meslek resim kitabına bakınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
Şekil &#;da açık ve kapalı şeması verilen çizimlerdeki teknik resim kurallarına göre yapılan dokuz hatayı şeklin altındaki numaralara yazınız.
Hatalar :
1. İletkenlerin arasındaki mesafeler eşit değil.
2. Çizgiler birleşme noktalarının dışına taşmış.
3. Açık ve kapalı şema çizimleri aynı hizada değil.
4. Açık ve kapalı şemalar arasındaki mesafeler eşit değil.
5. İletken sayılarını gösteren sembollerde belirli bir ölçü yok.
6. Buat yeri yanlıştır, kesik çizgilerin birleştiği noktaya buat konur.
7. Buata göre iletken sayılarındaki uzaklıklar farklıdır.
8. Kapalı şemadaki boru ve iletken tanım yazılışı yazım kuralına göre yanlış.
9. İletken köşeleri birleşmemiş.
Ø Devrenin Doğru Çizimi
Şekil &#;da yapılan hatalar düzeltilmiş ve devre şeması, Şekil &#;da tekrar çizilmiştir. Sizler de iki şekli yan yana getirerek çizim hatalarını bulabilirsiniz.
Bir Zilin İki Ayrı Yerden Çalıştırılmasına Ait Çizimi
Apartman girişi ile kattaki daire kapısı butonundan daire içindeki zili çalıştıran bağlantıdır. İki buton birbirine paralel bağlanır (Şekil ).
NOT: Devreyi, göz estetiğine uygun yapabilmek için zayıf akım tesisatları kareli zemin üzerine çizilmiştir. Devre elemanları arasındaki mesafelere dikkat ediniz.
Numaratör Tesisatı Çizimi
Butonlardan herhangi birine basıldığında numaratöre bağlı bulunan zil çalar, hangi odadaki butona basıldığını gösteren numara, numaratörün önünde bulunan pencereye düşer. Devre çizimi Şekil &#;deki gibidir.
Kapı Kilidi Otomatiği Tesisatı Çizimi
Apartmanın giriş kapısına gelen kişi, girmek istediği daire ile ilgili butona basarak zili çalar. İlgili dairede bulunan kişi giriş kapısını açmaya yarayan butona basarak kapı otomatiğini çalıştırır ve ana giriş kapısını açar. Devre şeması Şekil &#;te gösterilmiştir.
İki Katlı Dört Daireli Apartmanın Komple Çağırma-Bildirim Tesisatı Çizimi
Apartmanların ana giriş kapısının, dairelerle zil aracı ile haberleşmesini ve dairelerden elektrikle açılmasını sağlayan tesisattır (Şekil &#;te açık Şekil &#;te kapalı şeması görülmektedir).
Şekil İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatı (açık şeması)
Şekil İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatı (kapalı şema)
3 kat 6 daireli apartmanın zil ve kapı otomatiği tesisatını çiziniz.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Buton ve almaçları kullanım özelliklerine uygun yerlere yerleştirip numaralandırınız (daire numaralarını göz önüne alarak).
Ø Müsvette kağıda kat ve daireleri gösterip numaralandırmayı yapınız. (Daire1, Daire2, &#;. ).
Ø Zil trafosunun faz ucunu (sigortalı hat) en üst katın buton veya anahtarlarına gelecek şekilde çiziniz.
Ø Diğer buton ve anahtarlara ise bu hattan ek alınız.
Ø Buton ve anahtarların boşta kalan diğer ucunu kontrol ve kumanda edeceği alıcı/alıcılara götürünüz.
Ø En üst kattaki alıcıdan başlayarak alıcının boşta kalan diğer ucunu zil trafosunun nötr hattına götürünüz.
Ø Diğer alıcılara nötr hattından ek alınız.
Ø Çizim bittikten sonra teker teker fazdan gelen elektrik akımını anahtarlardan almaçlara ve oradan nötre tamamlama kuralını yaparak denetleyiniz.

2. AYDINLATMA TESİSATI ÇİZİMİ
Hepimizin evinde elektrik aydınlatması vardır. Bu aydınlatma devresinin tesisatını döşenmeden önce devre elemanlarının bağlantı şeması çizilir. Bu öğrenme faaliyeti ile elektrik devre çizimi yapabilecek ve okuyabileceksiniz.
Aydınlatma Tesisatında Kullanılan Sembollerin Çizimi
Aydınlatma devrelerinde kullanılan elemanların sembolleri ve anlamlarını bilecek, devre çizimini yapabileceksiniz. Bu semboller Şekil &#;de gösterilmektedir.
Adi Anahtar Tesisatı Çizimi
Bir lamba veya lamba gurubunu bir yerden yakıp söndürmeye yarayan tesisattır
Komütatör Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi
İki lamba ya da iki lamba grubunu bir yerden ayrı ayrı yakıp söndürmeye yarayan tesisattır, Şekil &#;te görülmektedir.
Vaviyen Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi
Bir lamba veya lamba gurubunu iki ayrı yerden yakıp söndürmeye yarayan tesisattır. Şekil &#;te görülmektedir. Uzun koridor ve az katlı binaların merdiven boşluklarının aydınlatılmasında kullanılır.
Merdiven Otomatiği Tesisatı Çizimi
Merdiven otomatiği tesisleri, çok katlı binaların merdiven boşluğu lambalarının belirlenen sürelerde yanıp sönmesini sağlar. Devre şeması şekil &#;te görülmektedir.
Flouresan Lamba Bağlantıları
Işık akılarının fazlalığı ve güç tasarrufu bakımından diğer lambalara göre üstünlükleri vardır. Bu nedenle aydınlatmada tercih edilir. Aşağıda tek (Şekil ) veya iki ayrı grup (Şekil ) flouresan lambanın bağlantısı çizilmiştir.
40 Watt Flouresan Lambanın Adi Anahtarla Çalıştırılması
Komütatör Anahtarlı 2 40 Watt Flouresan Lamba Bağlantısı
3. ELEKTRONİKTE KULLANILAN SEMBOLLERİN ÇİZİMİ
Elektronik Devre Sembolleri
Daha az enerji harcamaları, uzun ömürlü olmaları sessiz çalışmaları sebebiyle günümüzde kontrol, kumanda, haberleşme, bilgisayar vb cihazlarda elektronik devre elemanları kullanılmaktadır. Bu cihazların devre kartları üretilmeden önce devre şemaları çizilmelidir.
Bu nedenle devre okuma ve çizme işlemlerinde sembollerin bilinmesi gerekir. Aşağıdaki tabloda kimi malzemelerin sembolleri verilmiştir. İnceleyiniz.
Malzemeler Adı Semboller
Direnç
Potansiyometre
LDR
(Işık etkili direnç)
Termistör
Döner şalter
Buzzer
Elektrolitik
kondansatör
Mercimek
kondansatör
Telli lamba
LED lamba
Semboller, teknik resim kurallarına göre simetrik esasına dayanan devre büyüklüğüne uygun ölçülerde çizilmelidir (Sembol ölçüleri konusunda aşağıdaki tablolar dikkate alınmalıdır.). Bu semboller yapılarına ve kullanım alanlarına göre sembol tabloları Şekil , Şekil , Şekil , Şekil &#;te Şekil , Şekil &#;da ve Şekil &#;de gösterilmiştir.
Şekil Direnç sembolleri
Semboller Adı Semboller Adı
Kutupsuz kondansatör
Trimmer (tornavida ayarlı)
kondansatör
Kutuplu kondansatör
Varyabıl (elle ayarlı)
kondansatör
Gurup olarak değişen
kondansatör
Fotosel
Şekil Kondansatör sembolleri
Semboller Adı Semboller Adı
Hava nüveli bobin
Hava nüveli transformatör
Çift telli bobin
Demir nüveli transformatör
Demir nüveli bobin
Primeri kademeli
transformatör
Kademeli bobin
Sekonderi kademeli
transformatör
Ayarlanabilir bobin
Toz çekirdek bobin
Şekil Bobin ve transformatör sembolleri
Semboller Adı Semboller Adı
Diyot
Sotki diyot
LED diyot
Varikap diyot
Zener diyot
Köprü diyot
(Açık sembol)
Foto diyot
Köprü diyot
(Kapalı sembol)
Şekil Diyot sembolleri
Semboller Adı Semboller Adı
NPN transistör
UJT transistör
PNP transistör
Çift kapılı mosfet
Fototransistör
Alan etkili transistörler
(N ve P kanallı)
Şekil Transistor, fet ve mosfet sembolleri
Semboller Adı Semboller Adı
Diyak
Anten
Triyak Şase
Tristör
Fototransistör
Darlington transistör
Termokopul
Sinyal lambası
Sinyal jenaratörü
Motor
Reosta
Voltmetre
Ampermetre
Batarya
Amplifikatör
Röle
Neon lamba
Alternatif röle kontağı
Akkor Flamanlı lamba
Sigorta
Kristal
Anahtar
Koaksiyel kablo
Tek giriş çift çıkışlı anahtar
Döner anahtar
Anlık kontak
(Normalde açık)
Anlık kontak
(Normalde kapalı)
Şekil Çeşitli elektronik elemanların sembolleri
Semboller Adı
Genel sembol IEC
Sembol
DEĞİL kapısı
VE kapısı
VE-DEĞİL kapısı
VEYA kapısı
VEYA-DEĞİL kapısı
ÖZEL-VEYA kapısı
ÖZEL-VEYA-DEĞİL kapısı
UYGULAMA FAALİYETİ
4. DC GÜÇ KAYNAĞI ÇİZİMLERİ
Doğrultma Devreleri
Alternatif gerilimi doğru gerilime dönüştürme işlemine doğrultma denir. Doğrultma diyotlarla yapılır. Doğrultmaç olarak kullanılan diyotlara, IN , IN , IN , IN , IN , IN , IN örnek verilebilir. Doğrultma işlemi için iki yöntem kullanılır. Bunlar:
Ø Yarım Dalga Doğrultma
Ø Tam Dalga Doğrultma
· Orta uçlu tam dalga doğrultma (iki diyotla yapılır)
· Köprü bağlı tam dalga doğrultma (dört diyotla yapılır)
Yarım Dalga Doğrultma Çizimi
Yarım dalga doğrultucu, transformatör çıkışı ya da şebeke gerilimine bir diyot seri bağlanarak yapılan doğrultuculardır. Devre ve çıkış dalga biçimi Şekil &#;de gösterilmektedir.
Tam Dalga Doğrultma Çizimi (İki Diyotlu)
İki diyot kullanılır. Bu devre için sekonderi orta uçlu transformatör gereklidir. Şekil &#;de devre bağlantısı ve giriş çıkış eğrileri görülmektedir.
Köprü Tipi Tam Dalga Doğrultma Çizimi
Dört diyotla yapılır. Şekil &#;te devre şeması ve gerilim giriş çıkış eğrileri görülmektedir
Gerilim Katlayıcılar
Gerilim katlayıcı girişe uygulana gerilimi 2, 3, ..n katına çıkarır ve DC gerilime çevirir. Gerilim katlayıcılar çıkış akımını düşürür.
Gerilim İkileyici Devresi Çizimi
C1 ve C2 kondansatörleri birbirine seri bağlı iki pil gibi oldukları için çıkış gerilimi ikisinin toplam gerilimi kadar olur. Trafo çıkışındaki gerilim iki katına çıkar ancak akım %50 oranında azalır. Şekil &#;te devre şeması görülmektedir.
Gerilim Üçleyici Devresi Çizimi
Bu devre, transformatörün sekonderindeki gerilimi üç katına çıkarır ve DC gerilime çevirir. Devre şeması Şekil &#;te görülmektedir.
3 Watt Stereo Amplifikatör
Devrede opamp girişine uygulanan ses frekanslı sinyal opamp. ve çıkış güç transistor leri ile kuvvetlendirilir. T1 ve T2 transistor leri tamamlamalı simetrik güç katını oluşturur. P1 ile geri besleme ayarlanır. devrenin besleme gerilimi 9 .. 15 volt arasındadır.
KAYNAK: funduszeue.info

1 2. ÜNİTE ZAYIF AKIM TESİSAT ŞEMALARI ÇİZİMİ KONULAR 1. Zil Tesisleri Şemaları 2. Numaratör Tesisleri Şemaları 3. Kapı Kilidi Tesisleri Şemaları 4. Işıklı Çağırma Tesisleri Şemaları 5. Röleli Bildirim Tesisleri Şemaları 6. Telefon Tesisleri Şemaları Çizimi

2 GİRİŞ Tüm iletkenlerin bağlantılarını gösteren tesisat şekline açık şema denir. Devre çizimi yapılırken kapalı ve açık şemaların aynı malzemeler olduğu düşünülerek büyüklüklerin ve uzaklıkların aynı olmasına (simetrik) ve sembollerin orijinalliğine özen gösterilmelidir (semboller çizilirken kapalı ve açık şekillerde gösterilmelidir). Şekil deki hatalar yapılmamalıdır. Çizimler yapılırken simetri esaslarının dikkate alınmasının teknik elemana, mimari ve mühendislik vasıflarının gelişmesinde önemli bir rol oynadığının vurgulanması gerekmektedir. Şekil Sembol çizim hataları Not: Yukarıdaki çizimlerin yanlışlığını sembol tablosundakiler ile karşılaştırarak bulunuz ve maddeler halinde yazınız. Sınıfta arkadaşlarınızla öğretmen gözetiminde tartışınız. Devre çiziminde bu hataları yapmayınız. Zil Tesisleri Şemaları Bir Buton ile Bir Zilin Çalıştırılması Faz, öncelikle sigorta, trafo, buvat anahtar veya kontrol elemanına daha sonra kumanda edeceği alıcıya çizilir. 37

3 Şekil Bir Buton ile Bir Zilin Çalıştırılması Şekil Bir zilin ayrı yerden çalıştırılması devre şeması 38

4 iki Buton ile Bir Zilin Çalıştırılması Apartman girişi ile kattaki daire kapısı butonundan daire içindeki zili çalıştıran bağlantıdır. İki buton birbirine paralel bağlanır (Şekil ) İki Katlı Dört Daireli Apartmanın Komple Çağırma-Bildirim Tesisatı Çizimi Apartmanların ana giriş kapısının, dairelerle zil aracı ile haberleşmesini ve dairelerden elektrikle açılmasını sağlayan tesisattır (Şekil te açık Şekil te kapalı şeması görülmektedir). Şekil İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatı (Açık şema) 39

5 Şekil İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatı (kapalı şema) 40

6 Şekil 3 kat 6 daireli apartmanın zil ve kapı otomatiği (Açık şema) 41

7 Şekil 3 kat 6 daireli apartmanın zil ve kapı otomatiği tek hat şeması 42

8 Numaratör Tesisleri Şemaları Kullanım alanı yok denecek kadar azalan numaratör tesisatı, apartmanlarda kapıcıyı, büro, okul, yurt vb. yerlerde hizmetliyi ve taksi duraklarında taksiciyi çağırmak amacıyla kullanılır. Numaratör tesisatında bir numaratör, bir zil ve çağırıcı sayısı kadar da buton bulunur. Resim 5 Aboneli numaratör ve iç yapısı Piyasada üç ve beş aboneli olarak satılan numaratörlerin daha fazlasına ihtiyaç duyulduğunda, bu üçlü ve beşli gruplar yan yana getirilerek değişik sayıda yeni gruplar oluşturulur. Şekil Numaratör tesisatı çalışma prensibi ve yapısı Butonlardan herhangi birine basıldığında numaratöre bağlı bulunan zil ça- 43

9 lar, hangi odadaki butona basıldığını gösteren numara, numaratörün önünde bulunan pencereye düşer. Devre çizimi Şekil deki gibidir. Şekil Numaratör tesisatı Kapı Kilidi Tesisleri Şemaları Kapı Kilidi Otomatiği Tesisatı Çizimi Apartmanın giriş kapısına gelen kişi, girmek istediği daire ile ilgili butona basarak zili çalar. İlgili dairede bulunan kişi giriş kapısını açmaya yarayan butona basarak kapı otomatiğini çalıştırır ve ana giriş kapısını açar. Devre şeması Şekil da gösterilmiştir. 44

10 Şekil Kapı kilidi otomatiği tesisatı Işıklı Çağırma Tesisleri Şemaları Refkontak, Numaratör Bakımı ve Onarımı Yapma günümüzde kullanım alanını kaybetmiş, çağırma ve bildirim elemanlarından olan refkontak ve numaratör tesislerininin yerini dijital sayıcılı sıramatikler, diyafon, dahili telefon ve bilgisayar sistemine bağlı hemşire çağırma sistemleri almıştır. Az da olsa kullanılan refkontak ve numaratör tesisatlarında nasıl bakım ve onarım yapılması gerektiğini kısaca açıklayalım: 45

11 Refkontak Tesisatı: Şekil Refkontağı oluşturan elemanlar Şekil Refkontak (Işıklı çağırma) tesisatı çalışma prensibi ve yapısı En basit refkontak tesisatı Şekil de de görüldüğü gibi, röle, iki sinyal lambası, çağırma butonu ve söndürme butonundan oluşur. Trafo besleme gerilimi, zil ve kapı kilidine göre daha fazla olup 24 volttur. Bu tesisatın, hastane, kütüphane ve çocuk bakım evleri gibi sessizliğin önemli olduğu yerlerde çağırma ve bildirim amaçlı olarak kullanıldığını daha önce öğrenmiştiniz. Kullanıcı sayısına göre genellikle üç veya beş aboneli refkontak tesisatları vardır. 46

12 Röleli Bildirim Tesisatı Şemaları Apartman görüntülü haberleşme sistemi; gelen ziyaretçiyi görmek, içeri almadan karşılıklı konuşmak ve aynı anda resmini kaydetmek için kullanılan sistemlerdir Apartman Görüntülü Haberleşme Sistemi Bunun yanı sıra hafıza modülü ilavesiyle apartman sakini evde yokken eve gelen kişileri saat ve tarih ile birlikte kaydedebilme özelliğine sahip çeşitli modelleri de bulunmaktadır (Resim ). Resim Değişik tiplerdeki apartman görüntülü konuşma sistemleri Elemanları ve Yapıları Apartman sesli haberleşme sistemlerinden farklı olarak, görüntülü haberleşmenin sağlanabilmesi için bina içinde bulunan konuşma ünitesi monitörlü ve dış kapı konuşma paneli de kameralı olmalıdır. Bir apartman için kurulan görüntülü haberleşme tesisatı; dışka pıyı görmemize, dış kapı ve kapıcı ile konuşmamıza, dış kapı otomatiği ve merdiven otomatiğini de açma işlemlerini yapmamıza imkân sağlayan çeşitli tip ve modelleri vardır. Görüntülü diafon sistemlerinde kullanılan zil panellerinde 1 adet kamera bulunur ve kapı önündeki kişinin görüntüsünü, monitörlü kapı diyafonundan izlememizi sağlar. Kameraların yanında bulunan kızıl ötesi led diyotlar gece karanlığında da net bir görüntü almanızı sağlar. 47

13 Tüm zil panellerinde bulunan fotoseller, akşamları gelen misafirin etiket okuyabilmesi için aydınlatma sağlar. Resim Diyafonlu görüntülü Resim Kameralı konuşma ünitesi butoniyer Çalışma Esasları Apartmanlarda sesli haberleşme konusunda da belirtildiği gibi her sistemin çalışma özelliği birbirinden farklılık göstermektedir. Ancak genel çalışma esasları aynıdır. 48

14 Bağlantı Prensip Şeması Şekil de gösterilmiştir. Bağlantı şekilleri firmalara göre değişiklik gösterebilmektedir Tesisatında Kullanılan Elemanlar Röleli bildirim tesisatlarında kullanılan elemanlar şu şekilde sıralanabilir: Daire sayısı kadar görüntülü konuşma ünitesi (şube) 1 Adet sistem santralı (Pano ile şube arasındaki irtibatı sağlar. Tüm fonksiyonları çalıştırır.) Daire sayısı kadar buton ihtiva eden hoparlörlü ve kameralı zil buton panosu (Daire sayısı kadar ve varsa kapıcı zil butonlarından oluşur) Güç kaynağı Tesisat ölçüsü kadar diyafon kablosu Gerektiği yerde kullanılmak üzere koaksiyel kablo İşlem Sırası: Bağlantı şeması incelenir. Kullanılacak kablo seçilir. iletkenler çekilir. Görüntülü haberleşme sistemi elemanları yerlerine montajı yapılır. 49

15 Şekil Görüntülü haberleşme sisteminin bağlantı biçimi 50

16 Dikkat Edilecek Hususlar Bağlantıları yaparken kablo uçlarını gerektiğinden fazla sıyırmayınız. Montaj yaparken, kablo renkleri ile terminal renklerinin birbiriyle uyuşmasına dikkat ediniz. Bağlantı şemasında gösterilenden başka kablo bağlamayınız (şema üzerindeki uyarıları göz önüne alınız). Tesisatta kullanılan boruların çapı daire sayısı da göz önüne alınarak en az 14mm olmalıdır Diyafon Tesisatı İş Yeri Diyafonla Haberleşme Sistemi Diyafon tesisatı; iletişimi sesli olarak sağlayan, bas konuş, bırak dinle şubelerden oluşan, karşılıklı konuşularak çağırma yapılan dahili konuşma sistemidir Elemanları ve Yapıları İş yeri diyafonla haberleşme sisteminde bir merkez diyafon, şube diyafonlarla konuşur. şube butonlu merkezler olduğu gibi 2,4,6 ve 8 şube butonlu merkezler de mevcuttur. şubeler merkezi ses ve ışık ikazı ile arar, isterse merkez şubeyi dinleyebilir. Her şube için merkeze iki tel çekilir. Resim Büro tipi diyafon sistemi Çalışma Esasları Diyafon tesisatında konuşma tek hatlı telsiz konuşma sistemine benzer. Konuşma ünitesi üzerinde bulunan butona basıldığında konuşulur, buton bırakıldığın- 51

17 da ise dinleme durumuna geçilir. Konuşma bittikten kısa bir süre sonra da otomatik olarak kapanır. Paralel bağlantı da yapılarak şube sayısı artırılabilir Bağlantı Prensip Şeması Şekil Bağlantı Prensip Şeması Montaj ve İletken Bağlantılarının Yapılması Tesisatında Kullanılan Elemanlar: Konuşma ünitesi (şube) 1 Adet merkez diyafon (merkez) Tesisat ölçüsü kadar diyafon kablosu İşlem Sırası: Bağlantı şeması incelenir. Kullanılacak kablo seçilir. İletkenler çekilir. İş yeri diyafon sistemi elemanları yerlerine montajı yapılır. Dikkat Edilecek Hususlar: Bağlantıları yaparken kablo uçlarını gerektiğinden fazla sıyırmayınız. Bağlantı şemasında gösterilenden başka kablo bağlamayınız (şema üzerindeki uyarıları göz önüne alınız.). 52

18 Hırsız Alarm Tesisatı Bir hırsız alarm sistemi üç ana bölümden oluşur, bunlar tablo de gösterilmiştir. 1. Algılama (Giriş) üniteleri 2. Değerlendirme Ünitesi 3. Ç&#;ıkış Üniteleri Hareket Detektörleri Cam Kırılma Detektörleri Manyetik Kontaklar Darbe Detektörleri İnfrared Bariyerler Telefon Hattı Dedektörü Panik Butonu Duman Detektörleri Gaz Detektörleri Hırsız Alarm Paneli Siren ve Flaşör Telefon arama cihazı Kominikatör Tablo Hırsız alarm sisteminin bölümleri Şekil Hırsız alarm tesisatı elemanlarının kurulumu 53

19 Resim deki tesisatta; 1. Alarm paneli 2. Harici tuş takımı 3. Manyetik kontak 4. Hareket dedektörü 5. Duman dedektörü 6. Gaz dedektörü 7. Su baskını dedektörü 8. İnfrared ışın dedektörü 9. Dahili siren Harici siren dir. Algılama üniteleri: Çeşitli dedektörlerden oluşur. Değişik sinyal ve bilgileri algılayarak sistemi harekete geçirir. Değerlendirme ünitesi: Hırsız alarm panelinden oluşur. Bu panel sisteme ait tüm cihazların kontrolünü ve elektrik beslemesini sağlar. Bir çoğu gelişmiş özelliklere sahiptir. Sistemin elektrik kesintilerinden etkilenmemesi için panel içinde akü bulunur. Çıkış üniteleri: Tesisatın ses ve ışıkla alarm verdiği kısımlardır. Sesli uyarıları sirenler, ışıklı uyarıları flaşörler sağlar. Bu ünitedeki Telefon Arama Cihazı, alarm devreye girdiğinde, önceden programlanmış olan telefon numaralarını arayarak yine önceden kaydedilmiş olan sesli mesajı iletir. Bazı alarm panellerinde sesli mesaj yerine sadece siren sesi iletilir. Kominikatör ile merkezi alarm izleme istasyonuna abone olan sistemlerde panel, alarm durumunda telefon hatlarını kullanarak merkezi izleme istasyonuna sinyal gönderir. Bu sinyal sayesinde hangi bölgedenyada hangi sebepten dolayı alarmın devreye girdiği merkez istasyondan izlenip gereken işlem yapılır. 54

20 Yangın Bildirim Tesisatı Bir yangın alarm sistemi üç ana bölümden oluşur bunlar tablo de gösterilmistir. 1. Algılama (Giriş) üniteleri 2. Değerlendirme Ünitesi 3. Çıkış Üniteleri Duman detektörleri Gaz Detektörleri Sıcaklık Detektörleri Alev Detektörleri Işın Tıpı Detektörler Yangın İhbar Butonları Yangın Alarm Paneli Siren ve komalar Flaşörler Telefon arama cihazı Söndürme Sistemleri Tekrarlayıcı Panel Tablo Yangın alarm sisteminin bölümleri Şekil Yangın alarm tesisatı elemanlarının kurulumu Şekil daki tesisatta: 1. Alarm kontrol paneli 2. Duman dedektörü 3. Yangın ihbar butonu 55

21 4. Siren 5. Gaz dedektörü Alarm Kontrol Paneli: Sistemin kalbi ve beynidir. Detektörler ve diğer yardımcı cihazların tümü kontrol paneline bağlanır, panel, içinde bulunan akü sayesinde elektrik kesintilerinden etkilenmeden sistemin kesintisiz çalışmasını sağlar. Telefon arama cihazı bağlanabilir, böylelikle depo vs. maksatla kullanılan (insansız) yerlerde herhangi bir yangın durumunda sistem, telefon hattını kullanarak önceden programlanmış olan numaraları arayabilir. Duman Dedektörü: Korunmakta olan yerin yangın riskine göre bir çok modeli bulunmaktadır. Detektör tipleri hakkında detaylı bilgiyi, Genel Bilgi sayfasındaki Yangın İhbar Sisteminin Yapısı/ Giriş(algılama) Üniteleri sayfasından edinebilirsiniz. Yangın İhbar Butonu: Çıkış yollarında, özellikle merdiven sahanlıklarında ve açık havaya açılan kapıların yanlarına yerleştirilir. Genel olarak, sistem projelendirilirken bir yangın ihbar butonuna ulaşmak için katedilecek mesafe 30 metreyi geçmeyecek şekilde montaj gerçekleştirilir. Siren: Yangın durumunda binanın tüm bölümlerinde en az 65dB ses şiddetinde sesli uyarıverecek şekilde monte edilirler. Gaz Dedektörü: Mutfaklar ve kazan daireleri vb. alanlarda gaz kaçağına karşı uyarı amacıyla kullanılırlar. 56

22 Şekil Yangın alarm tesisatı Şekil Yangın Bildirim Tesisatı 57

23 Telefon Tesisleri Şemaları Haberleşme sistemleri içerisinde en çok yaygın olanı, kullanılanlar arasında doğrudan doğruya anlaşma imkânı sağlayan telefon olmuş ve bu yüzden de büyük önem kazanmıştır. Telefonun amacı, birbirinden uzakta olan kimseler arasında, sözlü haberleşmeyi sağlamaktadır Telefon Kablosu Abonelerin birbirleri ile haberleşmelerini sağlamak amacıyla kullanılan özel olarak tasarlanmış kablolardır Yapısı ve özellikleri Telefon kablosunun içinde birçok telefona hizmet verebilecek sayıda tel çifti (per) mevcuttur. Telefon kabloları 10, 20, 30, 50, den pere kadar yükselebilen telefon kabloları mevcuttur. Telefon kabloları genellikle bakırdan yapılmaktadır. Bilindiği üzere bakır, fiyatına oranla en iyi iletkenlerden biridir. Bakır telin etrafı oksitlenmeye karşı kalayla kaplanır. Günümüzde kalaysız kablo zaten pek tercih edilmemektedir. Kalay kaplı bakır daha sonra PVC veya polietilen (PE) ile izole edilmektedir. Dahili tesisat için dahili tesisat telefon kablosu kullanılır. Harici kablolar ise yeraltına gömme kablolar ve askı telli havai hat kabloları olarak iki temel gruba ayrılır. Harici kablolarda ekstra izolasyon mevcuttur. Örneğin alüminyum folyo koruyucu kullanılabilir. Askı telli kabloda normal kabloya bitişik olarak bir çelik askı halatı mevcuttur. Havaî hat çekilirken kabloyu bu halat taşır. Kablo tipleri P,D, A, V gibi spesifikasyonlarla gruplandırılır. Resim Dahili hat telefon kablosu 58

24 Per nedir? Her bir telefon hattı için bir çift tel kullanılır. İngilizce deki pair (çift) sözüne benzer şekilde her tel çiftine per denilmektedir. Per deki bir çift kablo birbirine sarılıdır. Bu sayede komşu kablolar arasındaki manyetik etkilenme en aza indirilir. Per iletken çapı nedir? Telefon telinin iletken kesitinin çapı demektir. Piyasada , , ve mm gibi standart çaplar mevcuttur. Tesisat kurulurken mm veya mm tercih edilir. Kablo çapı arttıkça birim kablo uzunluğuna karşılık gelen direnç düşer. Buna karşın fiyatta bir artış söz konusudur. Dörtlü, grup ve paket nedir? Tesisat çekilmesini ve kablo takibini kolaylaştırmak amacıyla kablo içerisindeki perler alt gruplara ayrılmıştır. Her on perlik demet bir grup olarak, ya da her 50 veya perlik demet bir paket olarak belirlenir. Bir kablonun içini açtığınızda, her biri ayrı renkte şeritlerle sarılmış grup veya paketleri görürsünüz. Per sayısı düşük olan bazı kablolarda dörtlü denen demetler kullanılır. Dörtlü iki perden oluşur. Not: Kablo renk kodu standardı 15 çift bir kablo örneği ile gösterilmiş olup bu kablolar çift e kadar gidebilmektedir. Resim Harici hat telefon kablosunun yapısı 59

25 Telefon Kablosu Çekilmesi Reglet nedir? Abone hatları, santralden direkt olarak abone telefonuna götürülmez. Santralden gelen hatlar ile abonelerden gelen hatlar yan yana iki ayrı reglete girilir (reglet abone hatlarının üzerlerine girildiği, duvara monte edilen bir kutudur). Daha sonra bu iki regletteki ilgili uçlar sarı-siyah jamper telleri ile birbirine irtibatlandırılır. iki ayrı reglet kullanarak, jamper ile bağlantı sağlamanın en büyük faydası, tesisat ile santral tarafının tamamen bağımsız hale gelmesi, herhangi bir değişikliğin hiçbir karışıklığa sebep olmamasıdır. Modüler ve kullanışlı bir tesisat için reglet kullanmak şarttır. Regletin kepkep, krone ve pouyet gibi çeşitleri vardır. Krone ve özellikle pouyet, diğer reglet çeşitlerine göre daha kalitelidir. Eski tip vidalı regletler ise pek kullanışlı değildir. Krone her bir yatay sırasına on adet perin girilebildiği bir montaj ve dağıtım birimidir. Bu yatay sıradan gerektiği kadar kullanılır. Örneğin adet abone için on sıralı krone kullanmak gerekir. Perler özel bir aletle krone yuvalarına çakılır veya gerektiğinde sökülür. Resim Reglet 60

26 Resim Kablo kanalı Kanal nedir? Kabloları gruplar halinde ve dış ortamdan izole ederek döşeyebilmek için kanallar kullanılır. Kanallar tesisatı dış etkenlere karşı korumaları yanında, göz zevkine de hitap eder. Ek neden ve nasıl yapılır? Telefon tesisatında kablolar arası ekleme yapmak ihtiyacı doğabilir. Bu durumlarda kablo perlerinin hiçbir malzeme kullanılmadan birbirlerine tutturulması düşünülmez. Keza kabloların açık kısımları kolayca kopabilir, kısa devre olabilir, oksitlenebilir. Birbirlerine bu şekilde tutturulan kablolar hava, su, nem gibi çevresel faktörlerden etkilenir. Bunu önlemek için boncuk veya yakpir denen malzeme kullanılır. Boncuk, içine iki per sokulup sıkıştırıldığı zaman bu iki per arasında sağlıklı ve dayanıklı bir temas sağlar. Bonuğun içinde bulunan silikon bir yandan kontakları sağlamlaştırırken, diğer yandan tellerin sokulduğu yuvaları tıkayarak içeri hava ve su girişini engeller. İşlem Sırası: Bağlantı şeması incelenir. Kullanılacak kablo seçilir. Bağlantı şemasına göre kablo çekilir. Dikkat Edilecek Hususlar: Bina içi telefon tesisatı kuvvetli akım tesisatından etkilenmeyecek şekilde yapılmalıdır. Ayrıca bina içi telefon kablolarının geçtiği borulardan zil, merdiven otomatiği vb. hatlar geçirilmemelidir. Kullanılacak malzemeler TSE ye uygun olacaktır. 61

27 Telefon prizinden kat veya ara telefon terminaline kadar olan kablolar yekpare olarak çekilecek ve uçları terminale bağlanacaktır Telefon Prizi Telefon makinesinin bina içi telefon tesisatına irtibatlandırıldığı yere telefon prizi denir. Bina içine kadar gelen telefon tesisatının dağıtımına kolaylık ve güvenlik sağlamak amacıyla kullanılır Yapısı ve Özellikleri Telefon prizlerinin bina içi telefon kablo bağlantı uçları dışında kalan temas ve dış yüzeyleri yalıtkandır. Gövdesi üzerinde akım taşıyan iletken kısımları ve parçaları sert bakırdan veya bakır alaşımlı sert malzemelerden, gövdeleri ise porselenden veya bakalitten yapılmıştır (Resim ). Resim Telefon prizi 62

28 DEĞERLENDİRME SORULARI Aşağıda boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. ( ) Genel olarak transformatörler bir elektrik devresinde voltaj veya akımı indirmek veya yükseltmek için kullanılır. 2. ( ) Çağırma ve bildirim tesisatlarında devreye enerji verip kesmeye yarayan elemanlara diyafon denir. 3. ( ) Kapı otomatikleri, binaların ana giriş (cümle kapı) kapıları, ısı kaybı ve güvenlik açısından kapalı tutmaya yarar. 4. ( ) Binalarda sesli ve görüntülü iletişim kurmaya yarayan sistemlere anahtar denir. 5. ( ) Elektromekanik zillerin içerisinde elektromıknatıs bulunur 63

Devre%20%C5%9Eemalar%C4%B1%20%C3%87izimi

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

ELEKTRİK-ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ

DEVRE ŞEMALARI ÇİZİMİ

TC

Ankara,

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve

Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme

materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR iii

GİRİŞ

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

1. ÇAĞIRMA VE BİLDİRİM TESİSATLARI ÇİZİMİ

Çağırma ve Bildirim Tesisatlarında Kullanılan Sembollerin Çizimi

Bir Zilin İki Ayrı Yerden Çalıştırılmasına Ait Çizimi

Numaratör Tesisatı Çizimi

Kapı Kilidi Otomatiği Tesisatı Çizimi

İki Katlı Dört Daireli Apartmanın Komple Çağırma ve Bildirim Tesisatı Çizimi

Diyafon (Sesli Çağırma) Tesisatı Çizimi

UYGULAMA FAALİYETİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

2. AYDINLATMA TESİSATLARI ÇİZİMİ

Aydınlatma Tesisatlarında Kullanılan Sembollerin Çizimi

Adî Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi

Komütatör Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi

Vaviyen Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi

Merdiven Otomatiği Tesisatları Çizimi

Floresan Lamba Bağlantıları Çizimi

UYGULAMA FAALİYETİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

3. ELEKTRONİKTE KULLANILAN SEMBOLLERİN (SİMGELERİN) ÇİZİMİ

Direnç Sembolleri Çizimi

Bobin ve Transformatör Sembolleri Çizimi

Kondansatör Sembolleri Çizimi

Transistör Sembolleri Çizimi

Tetikleme Elemanları Sembolleri Çizimi

Anahtarlama Elemanları Sembolleri Çizimi

Entegre (Tümleşik Devre, Chip, Yonga) Devre Sembolleri Çizimi

Analog (örneksel) entegre devre sembolleri çizimi

Lojik (Sayısal, Dijital) Entegre Devre Sembolleri Çizimi

UYGULAMA FAALİYETİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖĞRENME FAALİYETİ–4

4. DA GÜÇ KAYNAĞI VE AMPLİFİKATÖR ÇİZİMLERİ

Güç Kaynağı Çizimleri

Transformatörlü DA Güç Kaynakları

Gerilim Katlayıcıları

Çeşitli DA Güç Kaynağı Devreleri Çizimleri

Transistörlü Ses Frekans Yükselteçlerinin Çizimi

Transistörlü Mono (Tek Yollu) ve Stereo (İki Yollu) Yükselteçlerin Çizimi

Entegre (Tümleşik) Devreli Mono ve Stereo Yükselteçlerin Çizimi

UYGULAMA FAALİYETİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

MODÜL DEĞERLENDİRME

CEVAP ANAHTARLARI

KAYNAKÇA

AÇIKLAMALAR

KOD TC

ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK

Alan Ortak

MODÜLÜN ADI

Devre Şemaları Çizimi

Zayıf akım tesisatları ve elektronik devre sembollerini ve

MODÜLÜN TANIMI şemalarını standartlara uygun çizme becerilerinin

SÜRE

kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir.

40/32

ÖN KOŞUL Bu modülün ön koşulu yoktur.

YETERLİK

MODÜLÜN AMACI

EĞİTİM ÖĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRME

AÇIKLAMALAR

Zayıf akım tesisatlarında ve elektronik devrelerde

kullanılan devre elemanlarını ve şemalarını standartlara

uygun şekilde çizmek

Genel Amaç

Bu modül ile gerekli araç gereçle donatılmış ortam

sağlandığında standartların belirlediği kurallara uygun

elektrik ve elektronik devre şemalarını doğru okuyup

eksiksiz çizebileceksiniz.

Amaçlar

1. Çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan

sembolleri ve zayıf akım tesisat şemalarını

çizebileceksiniz.

2. Aydınlatma tesisatlarında kullanılan sembolleri ve

aydınlatma tesisat şemalarını çizebileceksiniz.

3. Elektronikte kullanılan sembolleri ve elektronik

devre şemalarını çizebileceksiniz.

4. Güç kaynağı ve ses yükselteç devre şemalarını

çizebileceksiniz.

Ortam: Teknik resim masalarının bulunduğu sınıf veya

atölye ortamı

Donanım: Teknik resim defteri, kurşun kalem, T cetveli,

daire şablonu, cetvel, pergel, gönye

Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra

verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.

Öğretmen modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli

test, doğru-yanlış testi, boşluk doldurma, eşleştirme vb.)

kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir.

iii

Sevgili Öğrenci,

GİRİŞ

Teknik resim, bir teknoloji alanı ile ilgilenen insanlar arasında iletişimi sağlayabilmek

için geliştirilmiş bir çeşit alfabedir. Her teknoloji alanının teknik resminde kendine özgü

sembolleri vardır. Bir alanda profesyonelleşmek isteyen kişilerin o alanın dilini, yani

simgelerini ve teknik resimlerini en iyi şekilde öğrenmiş olması gerekir. Ait olduğunuz

teknoloji alanının teknik resmini öğrenmek için ise özel bir çaba, özenli ve disiplinli

çalışmak şarttır.

Elektrik-elektronik teknolojisinde kullanılan semboller ve şemalar, herhangi bir dilde

hiçbir ekstra açıklamaya yer vermeden aynı teknoloji alanıyla ilgilenen insanların, bu

teknolojiyi gerçekleştirmek ve geliştirmek amacıyla kullandıkları araçlardır. Bu teknoloji

alanında kendini geliştirmek ve uzmanlaşmak isteyen herkesin devre şemaları çizimini ve bu

teknolojiye ait sembolleri en iyi biçimde bilmesi ve uygulaması bir zorunluluktur.

AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Bu öğrenme faaliyeti sonunda çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan sembolleri

ve zayıf akım tesisat şemalarını çizebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

Evinizin veya çevrenizdeki konutların zil tesisatını ve kapı otomatiğini

inceleyip çalışma prensibini araştırınız.

Diyafon sisteminin çalışma prensibini araştırınız.

1. ÇAĞIRMA VE BİLDİRİM TESİSATLARI

ÇİZİMİ

Çağırma ve Bildirim Tesisatlarında Kullanılan Sembollerin

Çizimi

Çağırma ve bildirim sistemleri insanların daha hızlı ve daha az enerji harcayarak kısa

mesafelerde kablolu iletişimini sağlamak için kurulan sistemlerdir. Çağırma ve bildirim

tesislerinde elektrik enerjisinin ışık ve manyetik etkilerinden faydalanılır. Bu sistemlerde

kullanılan semboller, dünyanın her yerinde devre şemalarının aynı şekilde anlaşılması için

standartlaştırılmıştır.

Çağırma ve bildirim tesisleri şu alt başlıklar altında incelenebilir:

Zil tesisleri

Numaratör tesisleri

Kapı kilidi tesisleri

Diyafon tesisleri

Refkontak (ışıklı çağırma) tesisleri

Bu öğrenme faaliyetinde çağırma ve bildirim tesislerinde kullanılan semboller ve

tesislere ait temel elektrik devreleri incelenecektir.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 Doğru akım

(D.A.)

15 Zil hattı

2 Alternatif akım

(A.A.)

3 Doğrultmaç

(redresör)

4

16 Alarm

besleme hattı

17 Kapı zili

butonu

4 1 fazlı A.A. 18 Çoklu kapı zili

butonu

5 1 fazlı aktif

sayaç

19 Siren

6 D.A. pozitif uç 20 Alarm iletkeni

7 D.A. negatif uç 21 Yangın ihbar

aygıtı

8 A.A. nötr uç (0) 22 Hoparlör

9 Paralel telefon

aygıtı

10 Işıklı çağırma

lambası

23 İletkenden kol

ayırma

24 Zayıf akım ek

yeri

11 Transformatör 25 Sökülmeyen

ekleme

12 Kuvvetli akım

hattı

26 Sökülebilen

ekleme

13 Zayıf akım hattı 27 Buat

14 Bir fazlı buşonlu

sigorta

28 Kare buat

Şekil Çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan semboller

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

29 Anahtarlı

otomatik

sigorta

30 Bir fazlı

otomatik

sigorta

31 Telefon

besleme hattı

5

41 Duvar telefon

aygıtı

42 Kapı zili

43 Vızıltılı zil

32 Telefon prizi 44 Yangın ihbar

klaksonu

33 TV anten prizi 45 Toprak

34 Kapı otomat

hattı

46 Yangın ihbar

butonu

35 Paydos çanı 47 Genel telefon

santrali

36 Radyo 48 Lokal bataryalı

telefon santrali

37 Televizyon 49 Merkezi bat.

telefon santrali

38 Telefon 50 Paralel telefon

prizi sortisi

39 Uyarma düdüğü 51 Yangın ihbar

hattı

40 Dağıtım kutusu 52 Çağırma

butonu

Şekil Çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan semboller (devamı)

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

53 Alarm ihbar

butonu

6

59 Bağlantısız

kesişen

iletkenler

54 Hoparlör prizi 60 Refkontak

55 Haricî telefon

prizi sortisi

61 Numaratör

56 Topraklayıcı 62 İşaret lambası

57 Merdiven

otomatiği

58 Merdiven

otomatiği

butonu

63 Kapı otomatiği

Şekil Çağırma ve bildirim tesisatlarında kullanılan semboller (devamı)

Bir Zilin İki Ayrı Yerden Çalıştırılmasına Ait Çizimi

Şekil ’teki devrede bir zile iki farklı butondan kumanda edilmektedir. Butonlar

birbirlerine paralel, zile seri bağlanmıştır. Kapalı şemada hatların üzerinde bulunan çizgiler o

hatta kaç adet kablo bulunduğunu gösterir. Elemanların üzerindeki sayı ve harfler o devre

elemanının niteliklerini göstermektedir.

Şekil Bir zilin iki ayrı yerden çalıştırılmasına ait şemalar

Numaratör Tesisatı Çizimi

Şekil ’teki numaratör devresinde dört buton ve bir numaratör kullanılmıştır.

Devrede basılan butona ait numara numaratörde görüntülenir.

Şekil Numaratör tesisatına ait açık şema

Şekil Numaratör tesisatına ait kapalı şema

Kapı Kilidi Otomatiği Tesisatı Çizimi

Şekil ’daki kapı kilidi otomatiği devresinde dört buton ve bir kapı otomatiği

kullanılmıştır. Dört buton birbirine paralel, kapı otomatiğine seri bağlanmıştır. Hangi butona

basılırsa o buton kapı otomatiğini elektrikler ve kapı otomatiğinin bağlı olduğu kapı açılır.

Şekil Kilidi otomatiği tesisatına ait şemalar

İki Katlı Dört Daireli Apartmanın Komple Çağırma ve Bildirim

Tesisatı Çizimi

Şekil ’deki iki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatı

devresinde her daire için iki kapı önünde ve bir bina kapısında olmak üzere toplam üç buton

ve bir kapı önü zil tahsis edilmiştir. Bina kapısından veya daire kapısından basılan zil

butonları hangi dairenin butonuna basıldıysa o dairenin zilinin çalmasını sağlar. Kapı

otomatiği butonlarının her biri ise kapı otomatiğini elektrikler ve bina kapısının açılmasını

sağlar.

Şekil İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatına ait açık şema

Şekil İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatına ait kapalı şema

Diyafon (Sesli Çağırma) Tesisatı Çizimi

Şekil ’daki diyafon tesisatı devresinde ana kapıya gelen kişi ulaşmak istediği yerin

haberleşme butonuna basar ve sistem ilgili birime sesli ve ışıklı olarak uyarı verir. Birim ana

kapıya gelen kişi ile görüntülü ve sesli haberleşebilir.

Şekil Diyafon (sesli çağırma) tesisatına ait açık şema

Şekil Diyafon (sesli çağırma) tesisatına ait kapalı şema

UYGULAMA FAALİYETİ

Bu öğrenme faaliyeti kapsamında edindiğiniz becerileri değerlendirebilmek için

aşağıdaki uygulamaları gerçekleştiriniz.

Aşağıdaki tabloda yerleri boş bırakılan sembolleri ve yazılmayan açıklamaları teknik

resim kurallarına uyarak tamamlayınız.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 A.A. nötr uç (0)

Işıklı çağırma

lambası

Kuvvetli akım

hattı

Bir fazlı buşonlu

sigorta

Bir fazlı

otomatik sigorta

Telefon pri i

13

İletkenden kol

ayırma

Sökülmeyen

ekleme

Buat

Duvar telefon

aygıtı

Vızıltılı zil

Toprak

İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatına ait açık şemada

bulunan eksikleri ölçeğinde tamamlayınız.

İki katlı dört daireli apartmanın komple çağırma ve bildirim tesisatına ait kapalı

şemada bulunan eksikleri ölçeğinde tamamlayınız.

Diyafon (sesli çağırma) tesisatına ait açık şemada bulunan eksikleri ölçeğinde

tamamlayınız.

Diyafon (sesli çağırma) tesisatına ait kapalı şemada bulunan eksikleri ölçeğinde

tamamlayınız.

Kapı kilidi otomatiği tesisatına ait açık ve kapalı şemaları ölçeğinde çiziniz.

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1- Çağırma ve bildirim tesisatları sembollerini çizebildiniz mi?

2- Çağırma ve bildirim tesisatlarına ait şemaları çizebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız, öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıda sembolleri verilen devre elemanlarının isimlerini karşılarında bulunan

boşluklara yazınız.

DEĞERLENDİRME

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

19

………………..

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

Bu öğrenme faaliyeti sonunda aydınlatma tesisatlarında kullanılan sembolleri ve

aydınlatma tesisat şemalarını çizebileceksiniz.

Çevrenizdeki binaların elektrik tesisatlarında kullanılan devre anahtar, duy, priz

gibi devre elemanlarını inceleyiniz.

Floresan lamba tesisatları ile ilgili araştırma yapınız.

2. AYDINLATMA TESİSATLARI ÇİZİMİ

Aydınlatma Tesisatlarında Kullanılan Sembollerin Çizimi

Aydınlatma tesisatları, güneş ışığının olmadığı gece saatlerinde ya da güneş ışığını

alamayan yerlerde bina veya tesis içi aydınlatmanın gerçekleştirilmesi için kurulan

sistemlerdir.

Nu. Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1

2

3

4

5

AMAÇ

ARAŞTIRMA

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

Kuvvetli akım

besleme

iletkeni

20

6

A.A., üç fazlı

orta uçlu 7

Bükülebilen

taşınabilen hat

Anahtarlı

lamba

Etanş floresan

armatür

Şekil Aydınlatma tesisatlarında kullanılan semboller

8

9

10

İkili NYIF

bakır hat, sıva

üstü /V

Enerji

yukarıdan

geliş/gidiş

Enerji yukarı

gidiş

Enerji

yukarıdan geliş

Enerji aşağıdan

geliş/gidiş

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

11 Yeraltına

döşenmiş hat

12 Yer üstüne

döşenmiş hat

21

22 Enerji

yukarıdan geliş

aşağı gidiş

23 Enerji

aşağı/yukarı

gidiş/geliş

13 Sıva üstü hat 24 Enerji aşağıdan

yukarı gidiş

14 Sıva içi hat 25 Enerji

yukarıdan aşağı

15 Sıva altı hat

16 Alarm besleme

hattı

17

Kuru yerde

izoleli hat

18 Nemli yerde

izoleli hat

19

20

21

A.A. R fazı

Yeraltı kablosu

Kuvvetli akım

besleme hattı

gidiş

26 Genel

topraklama,

VDE’e göre

koruma hattı

27 Cihazlar için

sınır

28 Akümülatör

veya batarya

29 Akümülatör

veya batarya

30 A.A. S fazı

Şekil Aydınlatma tesisatlarında kullanılan semboller (devamı)

31

32

Üç fazlı

otomatik sigorta

Bir fazlı bıçaklı

sigorta

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

33 Topraklama

hattı

45

Bir fazlı

anahtar şalter

34 Koruma

iletkeni

35 Bergman

(izoleli) boru

içindeki hat

36 Bir iletkenden

kol ayrımı

37 Bir fazlı aktif

sayaç

38 Işık ana tablosu

39 Sayaç tablosu

ya da dolabı

40 Işık tali dağıtım

tablosu

41 Bir fazlı normal

priz

42 Bir fazlı

topraklı priz

43 Bir fazlı etanş

priz

44

İşaret lambası

22

46

47

48

Üç fazlı anahtar

şalter

Tek kutuplu adi

anahtar

Aplik

49 Komütatör

50

51

52

Bir kutuplu

grup anahtar

Bir kutuplu

vaviyen anahtar

Bir kutuplu ara

vaviyen anahtar

53 Basma anahtarı

54 Kare/yuvarlak

floresan

armatür

55 Sökülebilen

ekleme

56 Sökülemeyen

ekleme

Şekil Aydınlatma tesisatlarında kullanılan semboller (devamı)

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

57

Etanş armatür

65 Balast

58

59

Etanş aplik

Isıtmalı

floresan lamba

23

66 Starter

67 Topraklayıcı

60 Floresan 68 Topraklama

armatür

hattı

61 Aydınlatma 69 5 nu.lı linye

armatürü

hattı

62 Genel lamba 70

2 nolu kolon

hattı

63

64

Çoklu, gücü ve

adedi belli

lamba grubu

Projektörlü

lamba

71

Tehlike lambası

72 Enerji aşağıdan

geliş

Şekil Aydınlatma tesisatlarında kullanılan semboller (devamı)

Adî Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi

Adi anahtarlı aydınlatma tesisatında bir anahtar lambaya seri bağlanır. Anahtar

kapatılırsa lamba yanar, anahtar açılırsa lamba söner.

Şekil Adi anahtarlı aydınlatma tesisatına ait şemalar

Komütatör Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi

Komütatörlü anahtarlı aydınlatma tesisatında birden fazla lambadan oluşan grup bir

yerden çalıştırılır. Avize, wc ve banyo gibi birden çok lamba bulunabilecek yerlerde bu tip

tesisatlar kullanılır.

Şekil Komütatör anahtarlı aydınlatma tesisatına ait şemalar

Vaviyen Anahtarlı Aydınlatma Tesisatları Çizimi

Şekil ’de, (a) vaviyen anahtarlı, iki ayrı yerden kumandalı, bir lambalı tesisat açık

şeması ve (b) kapalı şeması, (c) ara vaviyen anahtarlı bir lambanın üç yerden kumandası

tesisatı açık şeması ve (d) kapalı şeması gösterilmiştir.

Şekil Vaviyen anahtarlı aydınlatma tesisatlarına ait şemalar

Merdiven Otomatiği Tesisatları Çizimi

Çok katlı binalarda enerji tasarrufu sağlayabilmek için katlardaki lambaların belli süre

yanık kalması ve süre sonunda sönmesi için kullanılan tesisatlara merdiven otomatiği tesisatı

denir. Lambaların yanık kalma süresi merdiven otomatiği devresi üzerinden ayarlanabilir.

Şekil ’de beş katlı bir binaya ait merdiven otomatiği tesisatı görülmektedir.

Şekil Merdiven otomatiği tesisatına ait şemalar

Floresan Lamba Bağlantıları Çizimi

Floresan tesisatlarında balast ile starter lamba için ilk ateşlemeyi yapar ve floresan

lamba yanar. Floresan lambalar daha az enerji harcadıkları için tasarruf sağlar.

Şekil 40 W floresan lambanın adi anahtarla çalıştırılmasına ait şemalar

Şekil Komütatör anahtar ile 2x40 W floresan lamba bağlantısının açık şeması

Şekil Komütatör anahtar ile 2x40 W floresan lamba bağlantısının kapalı şeması

Üç fazlı elektrik kullanan tesislerde floresan tesisleri kurulurken her floresan lamba bir

faz ve nötr hattı arasına bir anahtar ile seri bağlanır.

Şekil Üç kutuplu anahtar ile floresan lambanın üç faz ile çalıştırılmasına ait şemalar

UYGULAMA FAALİYETİ

Bu öğrenme faaliyeti kapsamında edindiğiniz becerileri değerlendirebilmek için

aşağıdaki uygulamaları gerçekleştiriniz.

Aşağıdaki tabloda yerleri boş bırakılan sembolleri ve yazılmayan açıklamaları teknik

resim kurallarına uyarak tamamlayınız.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1

Bir fazlı anahtar

şalter

Koruma iletkeni

Bir fazlı aktif

sayaç

Sayaç tablosu

ya da dolabı

Bir fazlı

topraklı priz

İşaret lambası

28

Aplik

Bir kutuplu

grup anahtar

Basma anahtarı

Sökülebilen

ekleme

Vaviyen anahtarlı aydınlatma tesisatlarına ait açık ve kapalı şemalarda bulunan

eksikleri ölçeğinde tamamlayınız.

Merdiven otomatiği tesisatına ait açık ve kapalı şemalarda bulunan eksikleri

ölçeğinde tamamlayınız.

Üç kutuplu anahtar ile floresan lambanın üç faz ile çalıştırılmasına ait açık ve kapalı

şemalarda bulunan eksikleri ölçeğinde tamamlayınız.

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyetler kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler

için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1- Aydınlatma tesisatları sembolleri çizebildiniz mi?

2- Aydınlatma tesisatlarına ait şemaları çizebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız, öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıda sembolleri verilen devre elemanlarının isimlerini karşılarında bulunan

boşluklara yazınız.

DEĞERLENDİRME

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

33

……………

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

Bu öğrenme faaliyeti ile elektronikte kullanılan sembolleri ve elektronik devre

şemalarını çizebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Elektronik sistemlerde kullanılan devre elemanlarının kullanım alanlarını

araştırınız.

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

3. ELEKTRONİKTE KULLANILAN

SEMBOLLERİN (SİMGELERİN) ÇİZİMİ

Direnç Sembolleri Çizimi

Direnç, elektrik ve elektronik devrelerinde akıma karşı zorluk gösteren devre

elemanıdır. Dirençler, sistemlerde akım veya gerilim bölücü olarak kullanılır.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 Direnç (genel) 9 Isıtıcı direnç

2 10 Üç uçlu direnç

3 Potansiyomet-re

(ayarlı direnç)

11

4 12 1/8W direnç

5 Trimer direnç 13 1/4W direnç

6 Termistör

(PTC)

7 Termistör

(NTC)

8 Fotodirenç

(LDR)

34

14 1/2W direnç

15 1W direnç

16 2W direnç

Şekil Elektronikte kullanılan direnç sembolleri

Bobin ve Transformatör Sembolleri Çizimi

Bobinler ve transformatörler endüktif indüksiyon prensibine göre elektrik enerjisine

tepki veren devre elemanlarıdır. Bobinler alternatif akımın değişimine zorluk gösterir.

Transformatörler ise gerilim ve akım dönüştürmek, empedans uygunlaştırma ve elektriksel

yalıtım gibi birçok amaç için kullanılır. Şekil ’de elektronik sistemlerde kullanılan bobin

transformatör ve diğer bazı devre elemanlarının sembolleri görülmektedir.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 Bobin 11 Kristal

2 Transformatör

(trafo)

12 Kulaklık

3 3 sekonder uçlu

trafo

13 Mikrofon

4 Ayarlı oto

trafosu

14 Hoparlör

5 Oto trafosu 15 Röle kontakları

6 Alçak frekans 16 Dimmer

şok bobini

anahtarı

7 Ayarlı trafo 17 Sensörlü

anahtar

8 Nüvesi ayarlı

trafo

18 Diyafon sistemi

9 Radyo frekans

şok bobini

19 Işıklı buton

10 Yüksek frekans

şok bobini

20 Teyp kristali

Şekil Elektronikte kullanılan bobin, transformatör ve diğer bazı devre elemanlarının

sembolleri

Kondansatör Sembolleri Çizimi

En basit hâliyle bir kondansatör iki iletken plakadan ve bu plakalar arasında bulunan

bir dielektrik malzemeden oluşur. Bu yapıya sahip bir kondansatör alternatif gerilimdeki

değişimlere zorluk gösterir. Ayrıca elektrik enerjisini depolama özelliğine de sahiptir. Şekil

’te elektronik sistemlerde kullanılan kondansatör sembolleri görülmektedir.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 Kondansatör

(genel)

2 Kutuplu

kondansatör

3 Ayarlı (varyabl)

kondansatör

36

4 Trimer

kondansatör

5 Elektrolitik

kondansatör

6 Topraklama

kondansatörü

Şekil Elektronikte kullanılan kondansatör sembolleri

Transistör Sembolleri Çizimi

Yarı iletken malzemeler (silisyum, germanyum gibi) son yörüngelerinde dört elektron

bulundurur. Elektriksel iletkenlik bakımından iletkenlerle yalıtkanlar arasındadır. İndiyum ve

antimuan gibi katkı maddeleri ile iletkenlikleri artırılabilir. Katkılanmış yarı iletken

kullanılarak yapılan transistör ve diyot gibi devre elemanları elektronikte çok yaygın ve

değişik amaçlar için kullanılır. Temel kullanım amaçları yükseltme ve anahtarlamadır.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 Diyot 12

2 Kapasitif

(varikap) diyot

3 Led (ışık

yayan) diyot

37

13

14

4 Zener diyot 15

5 Tunnel diyot

6 PNP BJT

7 NPN BJT

8 N kanal FET

9 P kanal FET

10 N kanal

MOSFET

11 P kanal

MOSFET

Köprü diyot

Fototransistor

NPN

Fototransistor

PNP

Foto diyot

16 Işık pili (SC)

17 Darlington

transistor PNP

18 Darlington

transistor NPN

19 Neon lamba

20 Işık pili

21

22

N tipi UJT

P tipi UJT

Şekil Transistör ve bazı yarı iletken devre elemanlarının sembolleri

Tetikleme Elemanları Sembolleri Çizimi

Tetikleme elemanları, yarı iletken malzemelerden üretilir ve genellikle anahtarlama

elemanlarına tetikleme palsi göndermek amacıyla kullanılan devre elemanlarıdır.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 Diyak 3 Silikon

kontrollü

anahtar (SCS)

2 Thyractor diyot 4 Programlanbilir

UJT (PUT)

Şekil Elektronikte kullanılan tetikleme elemanlarının sembolleri

Anahtarlama Elemanları Sembolleri Çizimi

Anahtarlama elemanları, elektrik akımı ile kontrol edilen ve elektronik devrelerde

alıcının istenildiğinde çalışmasını ve durmasını sağlayan yarı iletken devre elemanlarıdır.

Genellikle yüksek akım çeken alıcılar için kullanılır. Anahtarlama dışında osilatör

devrelerinde de kullanılır.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

1 Tristör (SCR) 4 İki yönlü

silikon anahtar

(SBS)

2 Triyak 5 Kuadrak

3 Tek yönlü

silikon anahtar

(SUS)

38

6 Foto tristör

Şekil Elektronikte kullanılan anahtarlama elemanlarının sembolleri

Entegre (Tümleşik Devre, Chip, Yonga) Devre Sembolleri

Çizimi

Analog (örneksel) entegre devre sembolleri çizimi

Analog entegre devre elemanları (OPAMP-işlemsel yükselteç entegreleri gibi) analog

elektrik sinyallerinin yükseltilmesi ve sinyal işleme gibi amaçlarla kullanılabilen yarı iletken

devre elemanlarıdır.

Şekil Analogdan dijitale dönüştürme devre şeması

Lojik (Sayısal, Dijital) Entegre Devre Sembolleri Çizimi

Lojik entegreler, elektronik sistemlerde mantıksal işlemleri yapmak amacıyla

kullanılan lojik kapıların, direnç ve yarı iletken devre elemanları ile gerçekleştirildiği ve aynı

kılıf içine birden fazla kapının yerleştirildiği entegre devre elemanlarıdır.

Şekil VEYA (OR) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosu

Şekil VE (AND) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosu

Şekil DEĞİL (NOT) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosu

Şekil VEYADEĞİL (NOR) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosu

Şekil VEDEĞİL (NAND) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosu

Şekil ÖZEL VEYA (EXOR) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosu

Şekil ÖZEL VEYADEĞİL kapısı eş değer devresi, sembolü ve doğruluk tablosu

Şekil Mantıksal (lojik) kapıların doğruluk tabloları, elektrik devreleri, sembolleri ve

eşlenik devreleri

UYGULAMA FAALİYETİ

Bu öğrenme faaliyeti kapsamında edindiğiniz becerileri değerlendirebilmek için

aşağıdaki uygulamaları gerçekleştiriniz.

Aşağıdaki tabloda yerleri boş bırakılan sembolleri ve yazılmayan açıklamaları teknik

resim kurallarına uyarak tamamlayınız.

No Sembol Anlamı No Sembol Anlamı

Direnç (genel)

Potansiyometre

Transformatör

(trafo)

P kanal FET

Thyractor diyot

45

Elektrolitik

kondansatör

Kristal

Mikrofon

Programlanbilir

UJT (PUT)

Kuadrak

Triyak Foto tristör

P tipi UJT

Mantıksal (lojik) kapıların doğruluk tabloları, elektrik devreleri, sembolleri ve eşlenik

devrelerine ait tabloda bulunan eksiklikleri ölçeğinde tamamlayınız.

Analogdan dijitale dönüştürme devre şemasına ait açık ve kapalı şemalarda bulunan

eksikleri ölçeğinde tamamlayınız.

VEYA (OR) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosunu çiziniz.

VE (AND) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosunu çiziniz.

DEĞİL (NOT) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosunu çiziniz.

VEYA DEĞİL (NOR) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosunu çiziniz

VE DEĞİL (NAND) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosunu çiziniz.

ÖZELVEYA (EXOR) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk tablosunu çiziniz.

ÖZELVEYA DEĞİL (EXNOR) kapısı elektrik devresi, sembolü ve doğruluk

tablosunu çiziniz.

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1- Elektronikte kullanılan sembolleri çizebildiniz mi?

2- Elektronikte kullanılan şemaları çizebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız, öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıda sembolleri verilen devre elemanlarının isimlerini karşılarında bulunan

boşluklara yazınız.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

49

……………….

……………….

AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ–4

Bu öğrenme faaliyeti ile güç kaynağı ve ses yükselteç devre şemalarını

çizebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Doğrultmaç ve adaptör devrelerinin nerelerde ne amaçlarla kullanıldığını

araştırınız.

ÖĞRENME FAALİYETİ–4

4. DA GÜÇ KAYNAĞI VE AMPLİFİKATÖR

ÇİZİMLERİ

Güç Kaynağı Çizimleri

Güç kaynakları, elektronik devrelerin çalıştırılması için gerekli olan doğru akım ve

gerilimi elde edebilmek için gerçekleştirilen devrelerdir. Doğrultma işleminde alternatif

şebeke gerilimi doğrultulur ve D.A’ya dönüştürülür. Yarım dalga doğrultmada sadece pozitif

alternanslar doğrultmaç çıkışına aktarılırken tam dalga doğrultma işleminde negatif

alternanslar da pozitif alternansa dönüştürülerek çıkışa aktarılır. Böylece doğrultmaç

çıkışında yönü değişmeyen ancak şiddeti değişen bir gerilim ya da akım elde edilir.

Doğrultmaç çıkışında yönü değişmeyen ancak şiddeti değişen sinyalin şiddetini de

sabit hâle getirmek için zener diyotlar, gerilim regülatör entegreleri, transistorler ve diğer

elektronik devre elemanları ile kurulan elektronik devreler kullanılır.

Transformatörlü DA Güç Kaynakları

Yarım dalga çizimi

Yarım dalga doğrultmaç devrelerinde tek diyot kullanılır ve pozitif alternanslar çıkışa

aktarılır.

Şekil Yarım dalga doğrultmaç devresi ve giriş-çıkış sinyal şekilleri

Tam dalga çizimi

İki diyotlu tam dalga doğrultmaç devresinde iki diyot ve sekonderi orta uçlu bir

transformatör kullanılır. Pozitif alternanslar doğrudan çıkışa aktarılır. Negatif alternanslar

çevrilerek ( o faz farkıyla) çıkışa aktarılır.

Şekil Tam dalga doğrultmaç devresi ve giriş-çıkış sinyal şekilleri

Köprü tipi çizimi

Köprü tipi tam dalga doğrultmaç devrelerinde dört adet köprü şeklinde bağlı diyot ve

sekonderi iki uçlu (orta ucu olmayan) transformatörler kullanılır. Köprü olarak bağlanmış

dört adet diyot yerine aynı işi gören tek kılıf içinde köprü devresi barındıran entegreler de

kullanılabilir. Girişin pozitif alternansında iki diyot ve negatif alternansında diğer iki diyot

iletimdedir. Böylece bütün alternanslar pozitif olarak çıkışta görülür.

Şekil Köprü tipi tam dalga doğrultmaç devresi ve giriş-çıkış sinyal şekilleri

Gerilim Katlayıcıları

Gerilim katlayıcı devreleri fazla akım olmaksızın yüksek genliklerde gerilime ihtiyaç

duyulan sistemlerde (T.V. alıcıları vb.) kullanılır. Çıkıştaki gerilim seviyesi giriş geriliminin

istenilen katına çıkarılır. Ancak gerilim yükseltilirken yüke aktarılan akım düşer.

Gerilim ikileyici devresi çizimi

Gerilim üçleyici devresi çizimi

Şekil Gerilim ikileyici devre şeması

Şekil Gerilim üçleyici ve dörtleyici devre şemaları

Çeşitli DA Güç Kaynağı Devreleri Çizimleri

Şekil V, 1A kısa devre korumalı güç kaynağı devre şeması

Şekil V, 5A kısa devre korumalı güç kaynağı devre şeması

Transistörlü Ses Frekans Yükselteçlerinin Çizimi

Ses frekans yükselteçleri, mikrofon gibi ses algılayıcılarının çıkışında oluşan çok

küçük genlikli ses sinyallerinin yükseltilip hoparlörler tarafından insan kulağının

duyabileceği seviyede yayılmasını sağlayan elektronik devreleridir.

Transistörlü Mono (Tek Yollu) ve Stereo (İki Yollu) Yükselteçlerin Çizimi

Şekil Transistörlü yükselteç şeması

Entegre (Tümleşik) Devreli Mono ve Stereo Yükselteçlerin Çizimi

Şekil Entegre (tümleşik) devreli yükselteç şeması

UYGULAMA FAALİYETİ

Bu öğrenme faaliyeti kapsamında edindiğiniz becerileri değerlendirebilmek için

aşağıdaki uygulamaları gerçekleştiriniz.

Yarım ve tam dalga doğrultmaç devresi şemalarında bulunan eksikleri ölçeğinde

tamamlayınız.

Köprü tipi doğrultmaç devresi şemalarında bulunan eksikleri ölçeğinde

tamamlayınız.

V, 1A kısa devre korumalı güç kaynağı devre şemasında bulunan eksikleri

ölçeğinde tamamlayınız.

Gerilim ikileyici, üçleyici ve dörtleyici devre şemalarını çiziniz.

V, 5A kısa devre korumalı güç kaynağı devre şemasını çiziniz.

Transistörlü ve entegre devreli yükselteç şemalarını çiziniz.

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyetler kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler

için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1- D.A güç kaynağı şemalarını çizebildiniz mi?

2- Transistörlü ses frekans yükselteçlerinin şemalarını çizebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız, öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki devre şemasında numaralandırılmış sembollerin ne anlama geldiklerini

şemanın altında bulunan boşluklara yazınız.

1. …………………….

2. …………………….

3. …………………….

4. …………………….

5. …………………….

6. …………………….

7. …………………….

8. …………………….

9. …………………….

…………………….

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

Bir sonraki sayfada üç katlı altı daireli bir apartmanın diyafonlu komple çağırma ve

bildirim tesisatının açık şeması hatlar eksik olarak verilmiştir. Eksik kısımları teknik resim

kurallarına uyarak tamamlayınız.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI

1 siren

2 zil hattı

3 kapı zili

4 buat

5 vızıltılı zil

6 telefon prizi

7 radyo

8 dağıtım kutusu

9 numaratör

10 kapı otomatiği

ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 sıva üstü hat

2 A.A. R fazı

3 aplik

4 komütatör

5 işaret lambası

6 basma anahtarı

7 koruma iletkeni

8 batarya

9 sayaç tablosu

10 sıva altı hat

ÖĞRENME FAALİYETİ-3’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 ısıtıcı direnç

2 ayarlı oto trafosu

3 mikrofon

4 PNP BJT

5 P kanal FET

6 trimer kond.

7 ışık pili

8 Tristör (SCR)

9 diyak

10 thyractor diyot

ÖĞRENME FAALİYETİ-4’ÜN CEVAP ANAHTARI

1 direnç

2 kondansatör

3 elek. kondansatör

4 yükselteç

5 transformatör

6 diyot

7 bobin

8 LED

9 potansiyometre

10 toprak

MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI

KAYNAKÇA

TİRBEN Necmettin, Cemalettin SUNGUROĞLU, Elektrik Teknik Resim I,

MEB Yayınları, İstanbul,

ÜNAL Adem, Serhat ÖZENÇ, Aydınlatma Tasarımı ve Proje Uygulamaları,

Birsen Yayınevi, İstanbul,

ARSLAN Mehmet, Mustafa SAĞLAM, Uygulamalı Teknik ve Meslek

Resmi, Arslan Yayıncılık, İstanbul,

Inappropriate

You have already flagged this document.
Thank you, for helping us keep this platform clean.
The editors will have a look at it as soon as possible.

Mail this publication

Delete template?

Are you sure you want to delete your template?

For this magazine there is no download available

Magazine: Devre%20%C5%9Eemalar%C4%B1%20%C3%87izimi

nest...

117680 117681 117682 117683 117684