Ulusal bayrağın benimsenmesinin ardındaki fikir, Osmanlıcılıktan ilham aldı: imparatorluğun tüm vatandaşlarının ırk veya dini grup ne olursa olsun altında toplanabileceği ortak bir bayrak
Osmanlıcılık veya Osmanlı milliyetçiliği, 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu içindeki bütün ulusları ve unsurları Osmanlılık ruhu içinde birleştirmeyi amaçlamış bir ideolojiydi. Tanzimat (Osmanlıca: تنظيمات), Osmanlı İmparatorluğu'nda 1839 yılında Gülhane Hatt-ı Şerifi'nin okunmasıyla başlayan modernleşme ve yenileşme döneminin adıdır. Sözcük anlamı "düzenlemeler, reformlar" demektir. Diğer dillerde genellikle "Osmanlı Reformu" (İngilizce: The Ottoman Reform) deyimi kullanılmaktadır.
İmparatorluk bünyesindeki tüm kavim, cemaat ve milletlerin din, mezhep ve etnik farkları gözetilmeksizin adalet, hürriyet, eşitlik ortamında beraber yaşamalarını temin etmek isteyen bir anlayıştır. Osmanlıcılık fikri devletin kuruluşunda ve şekillenmesinde fiilen mevcut ve yaşayan bir olguydu. Fransız İhtilali’nin yaydığı hürriyet, eşitlik, milliyet (bir etnik gruba ait olma) gibi fikirler çokuluslu bir yapıya sahip olan yani etnik birliği olmayan Osmanlı’yı olumsuz etkilemiş ve Osmanlı devlet adamları gelişmekte olan milliyetçilik hareketlerinin karşısında Osmanlıcılığı, devletin siyasi birliğinin korunması, devletin devamlılığı için ortaya atmışlardır.[1]
Tanzimat dönemi Osmanlıcılık fikrine bakacak olursak; batılılaşma hareketlerinin istenilen sonuçları vermediğini ve bu yüzden Tanzimatla birlikte Osmanlıcılık fikrinin batılılaşma akımına karşı bir fikir hareketi olarak ortaya çıkmıştır. Osmanlı içte azınlıkları itaat altına almak, dışarıda batılı devletlere karşı tedbirler almak, ülkedeki düzeni ve içine düştüğü kötü durumdan kurtarmak için 1839’da Tanzimat Fermanı’nı ilan etti. Fermanla var olan ayrıcalıklar ortadan kaldırılmaya çalışıldı. Müslim ve gayrimüslim tüm tebaanın ırz, namus, can ve mal güvenliğinin sağlanması, vergilerin usullere göre toplanması ve askerlik görevinin düzenli bir şekle bağlanması gibi kanunlar yer alıyordu[2]
Bu dönemdeki reformlar II. Mahmut zamanında belirlenmiş düşüncelerdir. Tanzimat döneminde izlenen yol "şekilde batılı, ruhen doğulu" bir tavırdır. Tanzimat’ın en fazla üzerinde durduğu konu eşitlik ilkesidir. Eşitliği tabii bir zihniyetle değil de Osmanlıcılık ilkesi çerçevesinde bir hedef haline getirilmiştir. Bu dönemde Osmanlı aydınları milli çapta idari hukuki ve iktisadi tedbirlerle Osmanlı’da yüksek sayıda yer alan kültür birimlerini bir arada tutabilecek bir Osmanlıcılık şuuru yaratma hedefindeydiler.[3]
Osmanlıcılık akımı, Tanzimat’la Osmanlı’nın siyasi ideolojisi haline gelmiştir; fakat Osmanlıcılık fikri her ne kadar tüm tebaa arasındaki ayrıcalıkları kaldırmayı bir nebze başarsa da müslim-gayrimüslim arasındaki ayrılığı arttırmıştır ve bu dönemdeki Osmanlıcılık akımı pek başarılı olamamış; yeni tavizler, yeni arayışlar ve yeni ideolojiler ortaya çıkmıştır.[4]
Islahat Fermanı, Osmanlıcılık faaliyetlerine bakacak olursak; daha sistemli ve donanımlı bir Osmanlılık fikri çıkar karşımıza. Azınlık haklarının batılı devletler tarafından savunulmak istenmesi, kanun önünde eşitlik ve tam bir din serbestliği konularında Osmanlı üzerinde baskılar artmıştı. Tanzimat Fermanı’yla ortaya atılan istek ve imtiyazlar ıslahat fermanıyla Osmanlılık fikri üzerinde gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Islahat fermanı yabancıların hazırladığı ve Osmanlının imzalamak zorunda kaldığı bir fermandır. Osmanlıcılık fikri ilk kez ıslahat fermanında belirmeye başladı. Bu fermanla tüm ülke topraklarında bir Osmanlı vatandaşlığı kurulması hedeflenmişti. Gayrimüslimler kendilerine tanınan mali, siyasi, sosyal imtiyazlar ve batılıların desteğiyle Müslüman tebaayı geride bırakmaya başlamışlardı. Islahat fermanı Hristiyanlara verdiği imtiyazlarla ülkede ulusların birliğini kurmaya çalışıyordu; fakat verilen imtiyazlar azınlıkların milliyetçilik faaliyetlerine destek olmuştur ve imparatorluğun yıkılmasını hızlandırmıştır.[5]
Osmanlı devleti, Osmanlılık ilkesi çerçevesinde yabancı uyruklar üzerinde asimilasyon politikası gütmemiştir. Tüm tebaayı memnun etmek için ve bir Osmanlı birliği sağlamak için egemenliğine aykırı haklar bile vermiştir. Bu dönemde Osmanlı aydın kesimi ortaya çıkmaya başlamış ve Tanzimat’ın verdiği imtiyazları Osmanlı devlet bürokrasisini ve devletin kötü gidişatını eleştirmeye başlamışlardır. İlk büyük tepki ise Genç Osmanlılar adında bir cemiyetin kurulması oldu.[6]
Genç Osmanlılar Cemiyeti[değiştir Osmanlıcılık Fikir Akımı Nedir Ve Temsilcileri Kimlerdir?
Haberin Devamı
Osmanlıcılık Fikir Akımı Nedir?
Tanzimat Fermanı’ndan sonra etkili olmaya başlayan bir düşünce akımıdır. Osmanlı devletinde yaşayan tüm tebaanın yani halkın din, dil, ırk farkı gözetilmeksizin eşit olması gerektiğini savunan bir fikir akımıdır. Tanzimat ve Islahat Fermanı bu akımın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Çünkü bu fermanlarda azınlıklara ilk defa geniş haklar tanınmıştır.
Osmanlıcılık fikir akımı, Genç Osmanlılar Cemiyeti tarafından benimsendi. Bu akımın en önemli temsilcileri ise, Ziya Paşa, Namık Kemal ve Şinasi’dir. Osmanlıcılık fikir akımı, Balkan Savaşları’na kadar geçerliliğini korumuştur. Balkan Savaşları’nda (1912) Osmanlı Devleti’nin içinde yer alan Balkan azınlıklarının düşmanlıkları ortaya çıkınca bu fikir akımı etkisini zamanla kaybetmiştir. Balkan Savaşları’ndan sonra ise, İslamcılık fikir akımı daha etkili bir hale gelmiştir.
Haberin Devamı
Osmanlıcılık Fikir Akımının Temsilcileri Kimlerdir?
Osmanlıcılık fikrinin en önemli savunucuları arasında Fuat Paşa, Ali Paşa, Mithat Paşa ve Genç Osmanlılar bulunuyordu. Genç Osmanlılar ismi ile örgütlenen bu kadro, Osmanlı tabakasına eşit haklar tanıdığı ve bu hakların yasalarla güvence altına alındığı, meşrutiyet yönetiminin benimsendiği görüşünde birleştiler.
Osmanlı Devleti’nin kurtuluşu Osmanlı sınırları içinde yaşayan bütün topluluklar arasında din, dil, ırk ve mezhep farkı gözetmeden herkesin Osmanlı vatandaşı olması ile ancak mümkün olacaktı. Tanzimat’ın ilanından sonra sosyal alanda da aktif olarak uygulanmaya başlanan bu fikir, Genç Osmanlıların II. Abdülhamit’e meşrutiyeti kabul ettirmesi sonucunda siyasi alanda da yerini aldı.