Iyot Nedir Nerelerde Kullanılır

kaynağı değiştir]

İyot çevrede başlıca deniz suyunda çözümüş iyodür olarak mevcuttur, ayrıca bazı topraklarda, minerallerde ve bazı deniz ürünlerinde de bulunur. Potasyum iodürün bakır (II) sülfat ile reaksiyonu ile son derece saf halde iyot elementi elde edilebilir.^[2] Bu elementi saflaştırmanın birkaç başka yöntemi daha vardır. Element deniz suyunda seyrek bulunmasına rağmen kelp ve bazı başka deniz bitkileri iyodu bünyelerinde biriktirme yeteneğine sahiptirler. Bu sayede iyot gıda zincirine girer, ayrıca ucuz yoldan da saflaştırılabilir ve ayrıca balıkta da bulunur.

Kullanım alanları[değiştir kaynağı değiştir]

İyotun 37 izotopu vardır, bunlardan bir tek ¹²⁷I kararlıdır.

¹²⁹I pek çok bakımdan ³⁶Cl'ya benzer. Çok az çözünür, az reaktiftir ve nükleer reaksiyonlardan meydana gelir. Hidrolojik çalışmalarda ¹²⁹I yoğunluğu genelde ¹²⁹I'un toplam iyota (hemen hemen sırf ¹²⁷I) olarak ifade edilir. ³⁶Cl/Cl oranı gibi, doğadaki ¹²⁹I/I oranı da çok düşüktür, 10⁻¹⁴-10⁻¹⁰ arası.³⁶Cl'dan farklı olarak ¹²⁹I'un yarı ömrü daha uzundur (15,7 milyon yıl), canlılara alınma eğilimi yüksektir ve farkli kimyasal özelliklere sahip çeşitli ionik şekillerde mevcuttur (başlıca I^- ve IO₃^-). B yüzden ¹²⁹I kolaylıkla biyosfere girebilir.

Meteorlarda bulunan ¹²⁹Xe, supernovalarda üretilen ¹²⁹I'ın yıkımından kaynaklandığı, bunun da güneş sistemini oluşturan toz ve gazlarda yer aldığı gösterilmiştir. Güneş sistemimizin erken evrelerinde var olduğu gösterilmiş olan ¹²⁹I'nin yıkımı I-Xe radyometrik tarihleme yönteminde kullanılır. Bu yöntem güneş sisteminin ilk 50 milyon yılının tarihlenmesinde kullanılır.

İlginç özellikleri[değiştir kaynağı değiştir]

İyodun (I₂) oda sıcaklığında flor (F₂) ile reaksiyonu sonucunda iyot pentaflorür bileşiği oluşur. Aynı reaksiyon 250 °C de gerçekleştiği zaman iyot heptaflorür bileşiği oluşur. Reaksiyon -45 °C CFCl₃ çözücüsü içerisinde gerçekleştirilirse iyot triflorür bileşiği oluşur.

I₂ (k) + 5F₂ (g) → 2IF₅ (s) (renksiz)

I₂ (g) + 7F₂ (g) → 2IF₇ (g) (renksiz)

I₂ (k) + 3F₂ (g) → 2IF₃ (k) (sarı)

İyodun brom ile reaksiyonu sonucunda çok kararsız bir yapıya ve düşük erime noktasına sahip olan interhalojen IBr bileşiği oluşur:

I₂ (k) + Br₂ (s) → 2IBr (k)

İyodun -80 °C’de sıvı klorun fazlası ile olan reaksiyonu sonucunda iyot triklorür daha doğrusu I₂Cl₆ oluşur. İyot, su ve klor reaksiyonu sonucunda iyodat asidi oluşur:

I₂ (k) + 3Cl₂ (s) → I₂Cl₆ (k) (sarı)

I₂ (k) + 6H₂O (s) + 5Cl₂ (g) → 2HIO₃(k) + 10HCl (g)

Asit ile reaksiyonu[değiştir

Radyoaktif İyot Tedavisi Nedir?

Atom tedavisi olarak da bilinen radyoaktif iyot tedavisinde tiroit kanseri hastalarında sağlıklı dokuların korunması ve kanserli hücrelerin ortadan kaldırılması hedeflenir. Radyoaktif iyot tedavisi, aktif tiroit kanseri türlerinin tedavisinde kullanılan oldukça etkili bir yöntemdir.

Tiroit bezi tarafından salgılanan hormonlar, vücudun büyüme ve gelişme metabolizmasını düzenler. Hipertiroidi olarak da adlandırılan bu bezin fazla çalışmasına bağlı olarak gelişen rahatsızlık; hastada asabiyet, anksiyete, taşikardi, ellerde titreme ve uyku sorunlarına neden olabilir. Tiroit kanseri vakalarının yanı sıra, bazı durumlarda hipertiroidi hastalarına da radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir.

Tiroit bezinin sağlıklı çalışabilmesi için iyoda ihtiyaç duyulur. İhtiyaç duyulan iyot miktarı genellikle besinlerden alınır. Bu mantıkla geliştirilen radyoaktif iyot tedavisinde ise vücuda düşük dozda iyot verilir. Bu tedavi yönteminde, kanserli hücreler hedef alınarak bu hücrelerin yayılması (metastaz) engellenir ve aynı zamanda sağlıklı dokular korunur.

Radyoaktif İyot Tedavisi Kimlere Uygulanır?

Radyoaktif iyot tedavisi, tiroit kanseri ameliyatı olan hastalara uygulanır. Ameliyatın üzerinden yaklaşık 1-2 ay geçmesinin ardından, doktorun uygun gördüğü durumlarda radyoaktif iyot tedavisine başlanabilir. Radyoaktif iyot tedavisi, kanser tedavisi gören ve tümör çapı 1 cm üzerinde olan hastalar ve tümör çapı 1 cm altında olup, metastaz görülen hastalara uygulanır.

Radyoaktif İyot Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Radyoaktif iyot tedavisinin temelinde vücuda az miktarda da olsa iyot verilmesi yatar. Bu sayede, tiroit hücreleri vücutta var olan iyodu emerek kişinin ihtiyacı olan iyot düzeyini karşılarken, aynı zamanda kanserli hücrelerin yok olmasını sağlar ve metastaz yapmasını engeller. Bu tedavi yönteminde, hastaya ağız yoluyla iyot-131 olarak adlandırılan, kapsül şeklinde bir ilaç verilir. Hastaya verilen doza bağlı olarak tedavi süresi 1 ila 3 gün arasında değişebilir. Bu süreçte hasta, hastanede kalır ve ziyaretçi kabul edilmez. Hastanın vücudunda bulunan radyasyon etkilerini başkalarına yaymaması için özellikle hamile kadınlar ve çocuklardan bir süre uzak durması gerekir.

Radyoaktif İyot Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?

Radyoaktif iyot tedavisinin uygulanmasının ardından, hastalarda genellikle hafif seyreden belirtiler görülür. Ancak, bazı durumlarda bu tedavi, hastalarda daha ciddi ve şiddetli belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Bu durumda, hastanın endişelenmesine gerek yoktur. Yan etkiler, tedavinin bitmesinin ardından bir süre sonra kendiliğinden geçecektir. Radyoaktif iyot tedavisi sonrasında görülebilecek yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:

• Mide bulantısı
• Tat kaybı
• Ağız kuruluğu
• Göz kuruluğu
• Boyunda hassasiyet
• Tükürük bezlerinin şişmesi
• Yorgunluk

 

Radyoaktif İyot Tedavisi Öncesinde Nasıl Bir Hazırlık Yapılmalıdır?

Radyoaktif iyot tedavisi öncesi hastaların dikkat etmesi gereken bazı unsurlar bulunur. Örneğin; tiroit, kalp ritim bozukluğu veya farklı hastalıklar için ilaç kullanan hastaların tedaviden en az 2 hafta önce ilacı bırakması gerekir. Bunun yanı sıra, hastalara iyot bakımından zengin olan deniz tuzu, kaya tuzu ve iyotlu tuz tüketimini de bırakmaları önerilir. Aynı zamanda, bazı diş dolguları iyot içerebileceği için bu süreçte iyot içeren diş dolgularının yaptırılmaması tedavinin başarılı olması açısından oldukça önemlidir. Yine içerisinde iyot bulunan ağız gargaraları, multivitaminler ve şurup gibi ürünlerin de tedaviden en az 2 hafta önce bırakılması gerekir. Ayrıca, radyoaktif iyot tedavisi alacak kadın hastaların hamilelik planlarını 1 yıl ertelemeleri, emziren annelerin ise tedavi tamamlanana kadar bebeği emzirmemeleri tavsiye edilir.

Radyoaktif İyot Tedavisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Radyoaktif iyot tedavisi sonrasında dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri, hastada bulunan radyoaktif maddenin başkalarını etkilememesi adına hastanın 10 ila 15 gün boyunca yakınlarından uzak durması ve kalabalık ortamlara girmemesidir. Özellikle küçük çocuğu olan hastaların bir süre çocuklarından uzak durması gerekir. Bunun yanı sıra, gün içerisinde kullanılan kaşık, çatal, tabak, bardak, havlu ve sabun gibi kişisel eşyaların başkaları tarafından kullanılmaması ve lavabo gibi ortak kullanım alanlarıyla hastanın temas ettiği yüzeylerin düzenli olarak dezenfekte edilmesi de büyük önem taşır. Hastanın herhangi bir sağlık sorunu nedeniyle hastaneye gitmesi gereken durumlarda ise hastayla ilgilenen hemşire veya doktora hastanın yakın zamanda radyoaktif iyot tedavisi aldığı mutlaka bildirilmelidir.

nest...

166690 166691 166692 166693 166694