Ney Ilk Ses Çıkarma

Bu safhada kullanacağımız nefes ikinci Devre olarak isimlendirdiğimiz ılık nefes tir.Küçük bir ayna bir açısı 30 derece olan gönye 3 milimetre çapında bir çubuk (tükenmez kalem içi veya radyo antenlerinin kırık bir bölümü vb.) yanınızda hazır funduszeue.infoe aynayı alarak söylediklerimi aynen uygulamaya çalışınıfunduszeue.infoğınızı ıslık çalacakmış gibi yapınıfunduszeue.infoi bir çocuğu öpecekmiş gibi dudağınızın biraz daha önde olmasına özen gösteriniz.

Bu şekilde &#;İkinci devre ılık nefes&#;le ıslık çalmaya başlayınız. Ilık nefesi algılayabilmeniz için elinizin üstünü dudağınıza iyice yaklaştırınız. Elinizin dudağınıza uzaklığı bir-iki milimetre kadar olsun ve elinizin üstüne ıslık çalar gibi yavaşça üfleyiniz üflemenin şiddetini üflediğiniz noktanın ısındığını hissedinceye kadar azaltınız. Isı hissettiğiniz anda üflediğiniz nefes &#;Birinci devre sıcak nefes&#; tir. Şimdi şiddetini hafif artırıp ıslığınızın rüzgarından hafif bir serinlik hissetmeye çalışınız. İşte o andaki nefes de sizin ses çıkarırken kullanacağınız &#;İKİNCİ DEVRE ILIK NEFES&#;tir. Biraz daha kuvvetli üfleyerek elinizin üstünde üşüten bir rüzgar hissettiğiniz andaki nefes de "üçüncü devre soğuk nefes"tir. Bu nefes devreleri üzerinde birkaç kere alıştırma yapınız.

Ney üflerken dudağınızın ortasındaki açıklık ne kadar yuvarlak olursa ses o kadar güzel çıkar. Tabii ki yuvarlağın çapı da çok önemlidir. Neyzen Sadreddin ÖZÇİMİ'nin değişik zamanlarda ney üflerken dudağının ortasındaki açıklığı defalarca kumpasla ölçerek de tespit ettiğim gibi ideal açıklığın çapı 3 milimetredir.

Sağ üflüyorsanız sağ elinize sol üflüyorsanız sol elinize aynayı diğer elinize de 3milimetre çapındaki kalem içini alıp ıslık çalınız. Aynadan dudağınızın ortasındaki açıklığı kontrol edip hem yuvarlak olmasına hem de çapının 3milimetre olmasına özen göstererek birkaç dakika ıslık çalınız. Kalem içini dudağınızın oluşturduğu yuvarlak deliğe oturacak şekilde tutarak dudağınızın ortasında oluşan açıklığın çapını kontrol edebilirsiniz.

Not: Ağızdaki bu 3 milimetrelik açıklık sesin rahat çıkması ve nefesin ekonomik olarak kullanılabilmesi için tespit edilmiş en doğru şekildir. Bu açıklığın 3 milimetreden az olması halinde; Ney&#;den cılız bir ses çıkacaktır fazla olması halinde ise çok nefes tüketeceğinizden bir eserin icrasında sık sık nefes almanız gerekecektir ki bu durum eserin fazlaca kesilmesine ve icranın bozulmasına yol açar.

Dudağınızın açıklığını sürekli ayna ile kontrol ederek beş on dakika veya dudak açıklığını kontrolünüze aldığınıza kanaat getirinceye kadar ıslık çalınız.

Neyinizin aşîrân perdesini bir bantla kapatınız çünkü ses çıkarma çalışmalarını bu şekilde yapacağıfunduszeue.info yükseklikte (45cm. civarında) bir sandalyeye oturup dik durmaya özen gösteriniz.

Sağ üflüyorsanız sol elinizle sol üflüyorsanız sağ elinizle neyinizi mikrofon tutar gibi başpârenin bir iki santim altından tutarak sanki içi boş bir boru üfleyecekmiş gibi sağ üflüyorsanız dudağınızın sol yarısına sol üflüyorsanız dudağınızın sağ yarısına yerleşfunduszeue.infozi yere paralel ve yüzünüze 90 derece olacak şekilde tutunuz.

Yukarıdaki ve aşağıdaki resimleri inceleyiniz.

Neyinizin başpâresi dudağınıza değer halde iken aşağıya doğru 30 derecelik açı yaptırınız. Bu açıyı gönye ile kontrol ediniz.

Sağ üflüyorsanız sola sol üflüyorsanız sağa doğru 30 derecelik ikinci açıyı yaptırın.

İşte Ney üflerken Neyin yüzünüze göre duracağı açı bu şekilde olacağından ses çıkarma çalışmaları yaparken bu tutuşu korumaya özen gösteriniz.

Çok önemli olduğu için tekrar hatırlatıyorum; başpâreyi dudağınızın neresine koyacağınızı daha önce açıklamıştım. Daha iyi anlamak için aşağıdaki resimleri dikkatlice inceleyiniz. Özellikle başpâreyi dudağınızın dış sınır çizgisinin mm. iç tarafına koymaya özen gösteriniz.

Başpâreyi Sağ üflüyorsanız dudağınızın ortasından başlayarak sol yarısına

sol üflüyorsanız yine dudağınızın ortasından başlayarak sağ yarısına koyunuz.

Daha önce dudağınızın ortasındaki açıklığın 3 milimetre olacağına dikkat ederek ıslık çalma çalışmaları yapmıştınız tekrar aynı özeni göstererek ıslık çalmaya başlayınız. Islık çalmaya devam ederken neyinizi yukarıda tarif ettiğim açı ile dudağınıza değene kadar yaklaştırınız. Bu arada ıslık çalmaya devam ediniz.

Not: Neyden ses çıkarmak için mutlaka ıslık çalınması gerekmez ıslık çalarken dudağın aldığı şekil ses çıkarmaya çok uygun olduğu için çalışmalarımızı o şekilde yapıyoruz.

Başpârenin dudağınıza fazla baskı yapmamasına dikkat ediniz. Başpareyi sadece üflediğiniz orta kısmın haricindeki yerlerden hava kaçırmayı önleyecek kadar bastırmalısınız. Fazla bastırırsanız dudağınızın yorulmasına ve dudağınızda fiziksel bozulmalara yol açarsınız. Başpâre dudağınıza değdiği anda ıslık sesi Ney sesine dönüşür Ney sesi çıkmadıysa başpâre dudağınıza değer şekilde ıslık çalarken başpâreyi dudağınızdan kaldırmadan ve Neyinizin açılarını bozmadan çok yavaş bir şekilde başpâreyi dudağınızla birlikte milimetre sağa sola oynatarak ses arayınız. Bir süre sonra yavaş yavaş ıslık sesinin Ney sesine dönüştüğünü göreceksiniz. Tabiidir ki ıslığınızın Ney sesine dönüşmesi birkaç denemede olabileceği gibi birçok denemeden sonra da olabilir. Bu denemeler esnasında Neyinizin aşîrân perdesinin kapalı olacağını ve 2. Devre ılık nefes kullanacağınızı tekrar hatırlayınız.

Neyinizin arkasındaki aşîrân perdesi kapalı önündeki tüm perdeler açık ve 2. Devre ılık nefes üfleyerek bulduğunuz bu ses portenin 4. çizgisindeki RE (NEVÂ) sesidir.

RE (NEVÂ) sesini bulup bir müddet çalışarak rahat çıkarır bir hale geldikten sonra sesin doğruluğundan emin olmak için

örneklerini dinleyerek çıkardığınız sesin gerçekten RE (nevâ) sesi olup olmadığını kontrol ediniz. Bu kontrol esnasında bir müzisyenin yardımını istemenizin daha doğru olacağı kanaatindeyim. Aşağıdaki tablo Ney çeşitleri&#;nde RE (NEVÂ) perdesi üflendiği zaman Batı Müziği Ses Sistemi&#;ndeki karşılıklarını göstermektedir.

Yeri gelmişken önemle bilmeniz gereken bir hususu belirtmek isterim; neyinizin çeşidi (tonu) ne olursa olsun notalar hep aynı perdelerden çıkar (tabiidir ki frekanslar değişir). Konuyu açacak olursak; örneğin elinizde kız ney olsun re (nevâ) sesi almak için aşîrân perdesini kapatıp öndeki tüm perdeler açık halde iken 2. Devre ılık nefes üfleriz. Elimizdeki mansur şah yıldız veya başka tonda bir ney de olsa idi re (nevâ) sesini çıkarmak için aynı yukarıda yaptığımız gibi aşîrân perdesi kapalı öndeki perdeler açık ve ikinci devre ılık nefes üfleyecektik. Buradan yola çıkarsak kanun ud tanbur ve buna benzer sazlarda göçürme (transpose) yaparken göçürülen perdelerin yerleri değişir. Neyle göçürme (transpose) yaparken ise sadece ney değiştirilip aynı perdelere basılır. Bazı usta neyzenler çok zor olmasına rağmen aynı neyle göçürme (transpose) yapabilmektedirler.

Re (nevâ) sesini oluşturduktan sonra bu sesi ortalama bir hafta sürekli üfleyerek alıştırma yapınız. Bu çalışmaları yaparken nefes alın dudağınıza başpâreyi koyup nefesiniz bitene kadar re (nevâ) üfleyin tekrar neyi dudağınızdan çekip nefes alın ve tekrar koyarak nefesiniz bitene kadar üfleyin. Bu işlemi defalarca tekrarlayınız. Net berrak ve çok rahat bir nevâ sesi elde ettikten sonra neyinizi kere dudağınızdan çekip geri koyarak nevâ üfleyiniz her üfleyişinizde sesi hiç aramadan üfler üflemez anında nevâyı çıkarabiliyorsanız artık dizinizdeki gerçek tutuş pozisyonuna geçme zamanınız gelmiş demektir. Unutulmasın ki metoddan çok iyi istifade edebilmek için kendi kendinizi kandırmadan tüm söylenilenleri harfiyen uygulamanız gerekir.

Önemlidir: bilhassa bundan sonra önereceğim üfleme pozisyonlarına azami itinayı gösteriniz çünkü oturuş ney tutuş parmak şekli dudak şekli vücut şekli başın açısı gibi ilk üç ayda kazanacağımız alışkanlıklar bir daha ömür boyu değişmeyecektir.

Şimdiye kadar yaptığımız ses çıkarma çalışmalarımızda neyimizin boyu önemli değildi fakat asıl tutuş pozisyonunda çok önemlidir. Neyzen ney üflemeye vücut yapısına en uygun neyle daha doğrusu; üfleyebileceği en uzun neyle başlamalıdır. Neyin boyu uzadıkça ses çıkarmak zorlaşır. Mümkün olduğu kadar uzun neyle başlayan neyzen ilerde küçük neyleri çok rahat üfleyeceği için sazını yenmiş bir Neyzen olarak üstün başarı elde edecektir. Küçük neyle başlayanlar için de tam tersi ileride başarı azalacaktır.

Yeni başlayan bir Genç Neyzen Adayı&#;nın boyuna göre üflemesi gereken neyleri aşağıda listeledim. Bu liste yapılırken; boyla orantılı olarak eller normal büyüklükte boğaz kollar ve parmaklar normal uzunlukta düşünülerek yapılmıştır. (Mutlaka listede ki size denk gelen neyle üflemek zorunda değilsiniz. Bir iki ney küçüğü veya büyüğü olabileceği gibi bazı toplu ney kurslarında Neyzenler öğrencilerinin ses birliğini sağlamak amacı ile genelde boy ortalamasına uygun gelen ve kullanımı çok yaygın olan Kız Ney ile üfletirler.)

Boy cm.

: Bolâhenk Nısfiye (Ana âhenk)

: Bolâhenk-Sipürde Mâbeyni (Ara âhenk)

: Sipürde (Ana âhenk)

: Müstahsen (Ara âhenk)

: Yıldız (Ana âhenk)

: Kızney (Ana âhenk)

: Kız-Mansur Mâbeyni (Ara âhenk)

: Mansur (Ana âhenk)

: Mansur-Şah Mâbeyni (Ara âhenk)

: Şah (Ana âhenk)

: Dâvud (Ana âhenk)

: Dâvud-Bolâhenk Mâbeyni (Ara âhenk)

: Bolâhenk (Ana âhenk)

Neyinizin aşîrân perdesindeki bandı çıkarınız çünkü; asıl tutuş pozisyonunda aşîrân perdesini başparmağınızla kapatacaksınız.Aşağıdaki numaralı resmi inceleyerek neyinizin perdelerini parmaklarınızın neresi ile kapatmanız gerektiğini öğreniniz.

Yüzük parmağınızın birinci boğumunun orta kısmı ile.

Orta parmağınızın ikinci boğumunun birinci boğum çizgisine yakın bölümü ile.

İşaret parmağınızın ikinci boğumunun ikinci boğum çizgisine yakın bölümü ile.

Not: Sağ ve sol üfleyen için ayrı ayrı açıklamıyorum çünkü; perdeleri kapatırken iki elin de aynı yerleri kullanılır. Bak resim

Boyunuza uygun bir ney üflüyorsanız normal yükseklikte bir sandalyeye oturunuz; bacağınız (kalça ile diz arasındaki kısım) yere paralel duruyorsa oturduğunuz sandalye sizin için normal yükseklikte demektir. Bak resim

Büyük bir ney üflüyorsanız sandalyenin uç kısmına oturunuz. Ne kadar uç kısmına oturacağınızı tespit etmek için dizinizi cm. kadar aşağıya indirip kaldırınız bu hareketi rahat yapabiliyorsanız yeteri kadar uç kısma oturmuşsunuz demektir.

Sandalyenin uç kısmına oturtuyorum çünkü boyunuza uygun olan neyden daha büyük neyleri üflerken alacağınız pozisyonda dizinizin aşağıya hareket etmesi gerekir. Bak resim

boyunuza uygun olan neyden daha küçük neyleri üflerken ayağınızın altına rahat edeceğiniz yükseklikte bir ayaklık koymanız uygun olur. Bak resim

Sandalyede otururken elinizi yan tarafa serbest bırakınız. Aşağıdaki numaralı resimde de gördüğünüz gibi elinizde tatlı bir kıvrım oluşacaktır. Bu kıvrım iki el için de geçerlidir.

Sağ üflüyorsanız sol elinizi sol dizinize sol üflüyorsanız sağ elinizi sağ dizinize elinizin kıvrımını bozmadan koyunuz. Bak resim

Neyinizi diğer elinize alıp dizinizdeki elinizin yüzük parmağı ile neyinizin dügâh perdesini kapatacak şekilde elinizin içine yerleştiriniz. Orta parmağınızla kürdî perdesini işaret parmağınızla da segâh perdesini kapatınız. Bak resim

Dizinizdeki elinizin başparmağı segâh perdesinin tam arkasındaki noktadan yukarıya doğru 2cm. lik aralık içinde size rahat gelen bir yerde olmalıdır serçe parmağınız estetik görünüm açısından diğer parmaklarınıza uygun olarak numaralı resimdeki duruşunu korumalıdır.

Neyinizin dügâh ve segâh perdelerini açınız. Başparmağınıza ve dizinize yaslanmış olan neyinizin sadece orta parmağınızla kürdî perdesi kapalı halde iken neyiniz rahat bir şekilde durabilmelidir. Bak resim ve /A. Bu tutuş neyinize destek vereceği için ileride nevâ nîm hicâz ve çârgâh perdelerini çeşitli pozisyonlarda açıp kapatırken neyinizi rahat bir şekilde tutmanızda faydası olacaktır.

numaralı resimdeki perde yerlerine dikkat ederek ve numaralı resimdeki elinizin tatlı kıvrımını muhafaza ederek yukarıdaki elinizin yüzük parmağı ile çârgâh perdesini orta parmağı ile nîm hicâz perdesini işaret parmağı ile nevâ perdesini başparmağı ile de aşîrân perdelerini kapatınız. Serçe parmağınızın da daha önce bahsettiğim gibi estetik olmasına özen gösteriniz. Aşağıdaki dügâh ve segâh perdelerini de kapatınız. numaralı resimde görüldüğü gibi elinizin kıvrımlarının estetik görünüp görünmediğini karşınızda bir sandalyenin üzerine yerleştireceğiniz ayna ile kontrol ediniz.

Neyinizi üfleyecekmiş gibi ağzınıza götürdüğünüzde boyunuza uygun bir ney ile üflüyorsanız vücudunuz rahatsız olmayacaktır.

Büyük ney üflüyorsanız Resim no: deki gibi dizinizi aşağıya doğru rahatlayıncaya kadar indiriniz.

Küçük ney üflüyorsanız Resim no: daki gibi ayağınızın altına sizi rahatlatacak yükseklikte bir destek koyunuz.

İki dizinizin arasındaki açıklık ortalama birbirinden 15cm. uzaklıkta yaklaşık 30 derecelik bir açı yapacak şekilde olmalıdır.

İki bacağınızın arasındaki açı 30 derece olsun; neyinizi üflerken sağ üflüyorsanız sağ dizinize sol üflüyorsanız sol dizinize bakacak şekilde başınızı döndürünüz. Bu durumda neyinizi yaklaşık 30 derecelik bir açı ile üflemiş olacaksınız. Bak resim

Aşîrân perdesini kapattığınız yukarıdaki elinizin dirseğini dizinize yaslamamanızı öneriyorum. Daha önceden böyle bir dirsek dayama alışkanlığı kazandıysanız ve mutlaka dirseğinizi dizinize koyma ihtiyacı duyuyorsanız aşağıdaki numaralı resimdeki gibi üflerseniz; vücudunuz yamuk duracağı için uzun süreli üflemelerde omurganız rahatsız olacaktır.

Böyle bir durumda aşağıdaki numaralı resimdeki gibi ayağınızın altına bir destek koymanız uygun olur.

Doğru pozisyonları aldıktan sonra Aşîrân nîm hicâz ve kürdî perdeleri kapalı kalsın diğer perdeleri açınız. Yani iki elinizin orta parmakları ve yukarıdaki elinizin başparmağının kapattığı perdelerin dışındaki perdeleri açınız. Bu şekilde 2. devre ılık nefesle üfleyiniz. 

Aşîrân nîm hicâz ve kürdî perdeleri kapalı diğer perdeler tam açık ve 2. Devre ılık nefes üfleyerek bulduğunuz bu ses; aşağıda örneklerini dinleyeceğiniz portenin 4. çizgisindeki RE (NEVÂ) sesidir. Bak resim

Dikkat: Yukarıdaki numaralı resimde sizin perdeleri görebilmeniz için parmaklar abartılı olarak özellikle kaldırılmıştır. Parmaklarınızı böyle çok kaldırırsanız icra esnasında perdeleri açıp kapatırken zaman kaybettiğiniz gibi çok yukarıdan perdeyi acele ile kapatmak için gelen parmak sert bir ses değişimine de sebep olacaktır. Açık perdelerle parmaklarınızın arasındaki mesafe 5 milimetreden az olursa da sesi pestleştirecektir. Bu mesafenin 10 &#;15 milimetre arasında olması uygundur. Bak resim

Önceki derslerimizde neyden ses çıkarma çalışmaları bölümünde neyinizin aşîrân perdesi bantla kapatılmış önündeki tüm perdeler açık ve 2. Devre ılık nefes üfleyerek bulduğunuz ses de portenin 4. çizgisindeki RE (NEVÂ) sesi idi.

Burada orta parmaklarınızla neye destek vererek neyinizin düşmesini engellemiş olursunuz. Aşağıdaki elinizin orta parmağının kapattığı perde yani kürdî perdesinin kapanması &#;NEVÂ&#; sesini etkilemez. Kürdî perdesini açıp kapatarak &#;NEVÂ&#; sesinin etkilenmediğini kendiniz de kontrol ediniz.

Yukarıdaki elinizin orta parmağının kapattığı perde yani nîm hicâz perdesinin kapanması &#;NEVÂ&#; sesini biraz pestleştirir fakat bu pestlik çok az olduğu için neyzen icra esnasında bunu telafi eder. Nîm hicâz perdesini açıp kapatarak &#;NEVÂ&#;nın etkilendiğini kendiniz de kontrol ediniz. Neyzenler icra esnasında &#;NEVÂ&#;yı bu şekilde kullanmayı kolaylığı sebebi ile tercih ederler.

&#;NEY&#;de perdeler oluşurken başpâreye en yakın olan ilk açık perde sesi verendir. Konuyu açacak olursak; neyinizin aşîrân perdesi kapalı olsun ve öndeki tüm perdeler açık olsun bu şekilde 2. devre ılık nefes üfleyiniz. Bu durumda başpâreye en yakın açık perde öndeki en yukarıdaki perde olacağı için üflediğiniz ses portenin 4. çizgisindeki RE (NEVÂ) sesidir ve Ney metodu (1) / Resim no de görüldüğü gibi bu perdenin ismi NEVÂ perdesidir. Bak resim

Nevâ'yı bu şekilde üflemek neyi tutmayı zorlaştırdığı için orta parmakla destek verme ihtiyacı duyulur.

Nevâyı etkilemeden destekli üflemek isterseniz; nevâ perdesinden hemen sonraki nîm hicâz perdesini de açık bırakınız. Aşağıdaki numaralı resimdeki gibi çârgâh perdesi yukarıdaki elinizin yüzük parmağı ile kapalı halde 2. devre ılık nefes üfleyiniz bu şekilde de çıkan ses portenin 4. çizgisindeki RE (NEVÂ) sesidir.

Ney açılırken sesi veren perdenin aşağısındaki tüm perdeler açık olarak akortlanır. Sesi veren perde kendinden bir aşağıdaki perdeden de hava alır. Perdelerin (deliklerin) yerlerinin çok önemli olduğu gibi çapları da çok önemlidir. Örneğin kız ney&#;de delik çapı 98 milimetredir deliğin çapını 15 milimetre civarında yapsak üflediğimiz perde kendinden sonraki perde kapatılsa bile etkilenmeyecekti fakat bu mümkün olmadığı için üflediğimiz perdenin bir aşağısındaki perdeyi de açık bırakarak numaralı resimdeki gibi sesin etkilenmesini önleriz.

Daha önceki dersimizde neyinizi mikrofon tutar gibi tutarak Re (nevâ) sesini çalışmıştınız. Şimdi dizinizdeki asıl tutuş pozisyonunda numaralı resimde görüldüğü gibi yukarıdaki 3 perdeden nevâ ve nîm hicâz perdeleri açık çârgâh perdesi kapalı olsun. Çârgâh perdesinin kapatmamızın amacı sadece neye destek verip rahat tutabilmek içindir. numaralı resimde görüldüğü gibi aşağıdaki 3 perdeden segâh ve dügâh perdeleri açık kürdî perdesi kapalı olsun. Kürdî perdesinin kapatmamızın amacı da sadece neye destek verip rahat tutabilmek içindir. Bu şekilde Re (nevâ) sesini oluşturduktan sonra bu sesi ortalama bir hafta sürekli üfleyerek alıştırma yapınız. Bu çalışmaları yaparken nefes alın dudağınıza başpâreyi koyup nefesiniz bitene kadar re (nevâ) üfleyin tekrar neyi dudağınızdan çekip nefes alın ve tekrar koyarak nefesiniz bitene kadar üfleyin. Bu işlemi defalarca tekrarlayınız. Net berrak ve çok rahat bir nevâ sesi elde ettikten sonra neyinizi kere dudağınızdan çekip geri koyarak nevâ üfleyiniz her üfleyişinizde sesi hiç aramadan üfler üflemez anında nevâyı çıkarabiliyorsanız artık diğer perdeleri de öğrenebiliriz.

Önemlidir: Tabiidir ki bir an önce diğer perdeleri de üfleyerek eser icra etmek isteyeceksiniz. Fakat bunu hiç tavsiye etmiyorum. Önemli olan: nevâ&#;yı çalışırken sürekli ayna karşısında üfleyerek oturuşunuzu vücudunuzun eğik olup olmadığını yüzünüzün neyinizle yapacağı 30 derecelik açıyı parmaklarınızın duruşunu dizlerinizin açıklığını ve yukarıda teferruatlıca anlattığım tüm pozisyonları beyninizin ezberlemesidir.

Daha önce de söylediğim gibi ilk üç ayda kazandığınız iyi ve kötü alışkanlıkları bir daha ömür boyu değiştiremeyeceksiniz veya değiştirmek istediğinizde üç ay çalışarak kazanabileceğiniz doğru pozisyonlar için üç yıl uğraşmanız gerekebilir.