Hamilelerin Oruç Tutması Farz Mıdır

Sual: Oruç tutmamayı mubah kılan özürler nelerdir?
CEVAP
Orucu tutmayıp kazaya bırakmayı mubah kılan özürler şunlardır:
1-Hastalık: Hasta olan veya oruç tutunca hastalığı artan kimse, oruç tutmaz veya tutuyorsa bozabilir. Hastaya bakan da, oruç tutunca hastaya bakmakta zorlanırsa, o da oruç tutmayabilir. Orucu kazaya bırakabilmek için, orucun kendisine zarar verdiğini, kendi tecrübesi veya salih doktorun sözüyle anlaması gerekir. Her hastayım diyenin kazaya bırakması caiz olmaz.

2- Sefer: km uzağa giden kimse, 15 günden az kaldığı yerde seferi olur. Yolculukta sıkıntı olur, iş aksar veya kazaya sebep olacak bir durum olursa, orucu kazaya bırakmak caiz olur. Hadis-i şerifte, (Seferde sıkıntı içinde oruç tutmak, takva sayılmaz) buyuruldu. (Buhârî)

3- Gebe ve emzikli olmak: Kendine veya çocuğuna bir zarar gelecekse, gebe ve emzikli kadın oruç tutmaz. Hadis-i şerifte, (Allahü teâlâ, gebeyle emzikli kadına, oruç tutmaması için ruhsat verdi, orucunu tehir etti) buyuruluyor. (Ebu Davud, Tirmizî, Nesaî î)

Emzikli kadın, kendi çocuğunu veya başkasının çocuğunu emzirse de hüküm aynıdır.

4- Açlık ve susuzluk: Kendisinde şiddetli açlık ve susuzluk meydana gelen kimse, ölüm tehlikesi varsa veya aklı gidecekse yahut hastalanacaksa orucunu bozabilir. Hastalığın artıp artmayacağı kesin değilse, kefaret gerekmemesi için, küçük bir kâğıt parçasını veya çiğ pirinç tanesini susuz yutarak orucunu bozmalı. Sonra yiyip içebilir.

5- İhtiyarlık: Oruç tutamayan ve iyileşme ihtimali de olmayan yaşlı hasta, tutamadığı günler için fidye verir. 30 günün fidyesi 53 kg undur. 53 kg un alacak kadar altın da verilebilir.

6- İkrah: Oruçlu, (Orucunu bozmazsan seni öldürür veya bir uzvunu keseriz) diye tehdit edilmişse, dediklerini yapmaya güçleri yetiyor ve blöf yapmıyorlarsa, orucu bozmak mubah olur.

Ramazan-ı şerifte, özürsüz oruç tutmamak büyük günahtır. Hadis-i şerifte, (Özürsüz olarak Ramazanda bir gün oruç tutmayan, bunun yerine bütün yıl boyu oruç tutsa, Ramazandaki o bir günkü sevaba kavuşamaz) buyuruldu. (Tirmizî)

İş sebebiyle oruç tutmamak caiz mi?
Sual: Çalıştığımız yer çok sıcak. Oruçlu olunca çalışmam imkânsız. İzin de vermiyorlar. Çalışmasam çoluk çocuk nafakasız kalacak. Oruç tutmayıp kışın kaza etmem caiz olur mu?
CEVAP
Çalışırken çok yoruluyorum diyerek, orucu kazaya bırakmamalı. Ama gerçekten zaruri bir durum varsa o zaman caiz olur.

Nafakaya muhtaç kimse, çalışınca hasta olacağını anlarsa, orucu bozar. Ücretle çalışmayı sözleşmişse ve iş sahibi, Ramazanda izin vermiyorsa, kendinin ve ailesinin nafakası mevcut olan, orucu bozmaz, çünkü böyle kimsenin dilenmesi haramdır. Kendinin ve ailesinin nafakasına malik değilse, orucun zarar vermeyeceği başka hafif iş bulması gerekir. Hafif iş bulamazsa, işinde çalışarak, orucu bozması caiz olur. Bunun gibi, ekin biçen kimseye Ramazan ayının orucu ziyan verirse, yani oruçtan dolayı, ekini biçemeyip, ekin telef olursa yahut çalınırsa [veya bina yapılamayıp da yağmurdan yıkılmak tehlikesi muhakkak olursa] ve bunları ücretle yapacak bulamazsa, oruç tutmayıp, bu işlerini yapmak caiz olur. İş bitince, orucunu tutar ve Ramazandan sonra da, tutamadığı günleri kaza eder. Günah olmaz. Susuzluktan hasta olması, ölmesi muhakkak olan herkes de, orucu bozup kaza edebilir. Kefaret gerekmez. (Redd-ül-muhtar)

Kazaya bırakmak
Sual: Ramazanda sıcak günlerde oruç tutmayıp, kışın kaza edilse sevabı az mı olur?
CEVAP
Dînî bir mazeret olmadan, orucu kazaya bırakmak haramdır, büyük günahtır. Oruç ibadeti, dînî bir mazeretle kazaya bırakılırsa, kazası tutulunca kişi sadece cezadan kurtulur. Ramazan-ı şerifte tutulan sevaba kavuşamaz. Ömür boyu oruç tutsa, Ramazanda tutulan bir gün orucun sevabına kavuşamaz. Peygamber efendimiz buyuruyor ki:
(Allahü teâlâ benim ümmetime Ramazan-ı şerifte beş şey ihsan eder ki, bunları hiçbir peygamberin ümmetine vermemiştir:
1- Ramazanın birinci gecesinde oruca kalkana, Allahü teâlâ rahmetle nazar eder. Rahmetle nazar ettiği kul artık rahmete kavuşmuştur, hiçbir korku yoktur.
2- İftar vakti, oruçlunun ağız kokusu, Allahü teâlâya, her kokudan daha güzel gelir.
3- Melekler, Ramazanın her gün, gece gündüz, oruç tutanların affolması için dua eder. Melekler günahsız olduğu için duaları kabul olur.
4- Allahü teâlâ, oruç tutanlara mahsus olarak Cennette bir köşk ihsan eder.
5- Ramazan-ı şerifin son günü, oruç tutan müminlerin hepsini affeder.) [Beyhekî]

(Allahü teâlâ, Ramazanın her akşamı iftar zamanında bir milyon kişiyi Cehennemden azat eder.) [Deylemi]

Sual: Bir sıkıntı, ihtiyaç olduğu zaman, başlanmış oruç bozulabilir mi?
Cevap: İhtiyaç, sıkıntı olunca, orucu bozmak caiz olur. Bahr-ür-râıkda deniyor ki:
“Bir ibadete başlayınca, bunu özür olmadan bozmak haramdır. Farz olan orucu bozmak için sekiz özür vardır: Hastalık, sefere çıkmak, ikrah yani zalimin zorlaması, kadının hamile olması, çocuk emzirmek, açlık, susuzluk ve ihtiyarlık.”

Zaruret hâlinde orucu bozmak
Sual: Açlık veya susuzluk gibi böyle zaruri durumlarda başlanmış oruç bozulabilir mi?
Cevap: Konu ile alakalı olarak Uyûn-ül-besâirde deniyor ki:
“İnsanın kullandığı şeyler beşe ayrılır. Bunlar zaruret, ihtiyaç, menfaat, ziynet ve fudüldür. Kullanılmadığı zaman insanın helakine sebep olan yasak şeyi kullanmak zaruret olur. Kullanılmaması sıkıntıya, meşakkate sebep olursa, buna ihtiyaç denir. Faydası, menfaati olmayıp, yalnız gösteriş için kullanılan şeye, ziynet denir. İhtiyaç olunca, orucu bozmak caiz olur. Bahr-ür-râıkda diyor ki; “Bir ibadete başlayınca, bunu özür olmadan bozmak haramdır. Farz olan orucu bozmak için sekiz özür vardır: Hastalık, sefere, yolculuğa çıkmak, ikrah yani zalimin zorlaması, kadının hamile olması, çocuk emzirmek, açlık, susuzluk ve ihtiyarlık.” Uyûn-ül-besâir kitabında bildirilen ihtiyaç, bu sekiz özürden biri demektir.

Buğday ekmeği, koyun eti, yağlı yemek, menfaattir. Tatlı yemek, ziynettir. Mubahları kullanmakta taşkınlık, fudüldür. Zaruret olunca, yalan yere yemin etmek caiz olmaz. Tariz söylemek, yani iki manalı kelime söyleyip yemin edilir. Aç kalanın ölmeyecek kadar leş yemesi, zaruret olur. Abdest alırken elbiseye su sıçraması, hayvan idrar yaparken, üstündekinin elbisesine sıçraması zarurettir.”

Her Ramazan dönemi aynı soru ile karşılaşıyoruz. ‘Gebeyim, oruç tutuyorum, ancak bebek hareketlerini gündüz hiç hissetmiyorum, acaba bebeğime bir şey olur mu?’ veya ‘Gebeyim, oruç tutarken kendimi çok halsiz ve bitkin hissediyorum, tutmasam olur mu doktor hanım?’, ya da ‘Hocam hamileyim, sürekli canım bir şeyler yemek istiyor, oruç tutmayınca da kendimi suçlu hissediyorum, doktorunuz ne derse onu yapın dediler, ne dersiniz hocam?&#;&#;

Yıllar önce iki kızı bulunan üçüncü çocuğuna sekiz aylık gebe olan bir hastam oruç tutmak istediğini, önceki gebeliklerinde oruç tuttuğunu, bir sıkıntı yaşamadığını söylemişti. Ancak bu bebek erkek olduğu için eşinin oruç tutmasını istemediğini, bebeğe bir şey olmasından endişe ettiğini ifade etmişti. Ben de eşini muayene odasına alıp, kendisine gebelikte oruç tutmanın bebeğe zarar vermediğini, ancak gebeliğin her döneminde hiçbir sebep olmadan anne karnında bebek ölümleri olabileceğini anlatmıştım. ‘Eğer böyle bir durum gerçekleşirse, bu durumun oruç tutmaya bağlı olduğunu düşünecekseniz, lütfen oruç tutmayınız’, diyerek hastayı ve eşini bilgilendirmiştim. Tabii ki klasik olarak gerek hasta gerekse eşi kadere inandıklarını söyleyerek poliklinikten ayrıldılar. Yaklaşık 15 gün sonra hastamız kontrol amaçlı muayeneye geldiğinde bebeğin kalp atışlarının olmadığını gördüm, üstelik hastanın bir gün önce ilçede çekilmiş olan ve bebek kalp seslerinin gayet iyi olduğunu gösteren NST testi de elindeydi. Hastaya durumu nasıl söyleyeceğimi düşünürken, eşini içeri almaya karar verdim, ikisine durumu izah ettim. Maalesef hastanın eşinin tepkisi dehşet vericiydi. ‘Siz eşime oruç tutması için izin vermeseydiniz bebeğimiz ölmeyecekti, hakkınızda şikâyette bulunacağım!’ diyerek kapıları çarparak çıkmıştı. Kadere sonsuz inancı olduğunu daha önce ifade etmiş olan kişi tamamen değişmiş, yerine saldırgan biri gelmişti. Şikâyetçi oldu, şikâyete cevap yazdım, sonuçta bir şey çıkmadı, ama beynimi meşgul etmiş olması benim için yeterliydi.

Bu filmsel yönden sonra gelelim gebelikte oruç tutmanın bilimsel tarafına. Gebelikte oruç tutmak ile ilgili birçok bilimsel çalışmalar mevcut. Yakın zamanda yapılan bir çalışmada (1) gebeliğin ikinci trimesterinde oruç tutmak ile doğum şekli, düşük doğum ağırlığı, 5. dakika Apgar skoru, yeni doğan doğum ağırlığı, boy ve baş çevresi arasında bir ilişki olmadığı bildirilmiştir. Yirmi iki çalışmanın dahil edildiği bir meta analizde (2) ise oruç tutmanın bebeğin doğum ağırlığını etkilemediği ve erken doğuma sebep olmadığı rapor edilmiştir. Bir başka çalışmada (3) ise gebeliğinin iki ya da üçüncü trimesterinde bulunan, oruç tutan 25 ve oruç tutmayan 27 gebenin Ramazan ayının başlangıcında ve bitişinde bebeklerinin baş çevresi, bacak uzunluğu, karın çevresi, ağırlığı, amniyon sıvısı, annenin ve bebeğin kan akım parametreleri Ultrason ile ölçülmüş. Sonuçlar gruplar arasında karşılaştırılmış, oruç tutan ve tutmayan gebeler arasında bir fark olmadığı gözlemlenmiştir. Ülkemizde yapılmış olan bir çalışmada (4) ise yaz mevsiminde oruç tutmanın amniyotik sıvı miktarını etkilemediği rapor edilmiştir.

Diğer taraftan İslâm dini kolaylıklar dinidir. İslâm dini insanların güçlerini aşan veya sıkıntıya yol açan durumlarda kolaylaştırıcı hükümler getirmiştir. Dinimize göre, oruç tutmaları kendilerine veya çocuklarına zarar vermesi halinde, hamile kadınlar oruçlarını tutmayabilirler. Emziren anneler ise sütlerinin kesilmesi ve çocuklarının zarar görebileceği durumlarda oruç tutmayabilirler (5).

Sonuç olarak; kıymetli gebelerimiz siz veya eşiniz oruç tutmanın bebeğinize veya kendi sağlığınıza zarar verebileceği endişesi içindeyse oruç tutmasanız iyi olur. Veya hamilelikte beklenmeyen olumsuz bir durumla karşılaştığınızda, bu durumu tutmuş olduğunuz oruca bağlayacaksanız oruç tutmamanız daha hayırlı olur. Hiçbir hekim oruç tutmanın bebeğinize veya size bir zararı olmayacağı garantisini veremez.

En kısa zamanda pandeminin bitmesi ve güzel günlerin geri gelmesi dileklerimle…

KAYNAKLAR

1. Safari K, Piro TJ, Ahmad HM. Perspectives and pregnancy outcomes of maternal Ramadan fasting in the second trimester of pregnancy. BMC Pregnancy Childbirth. ;   
2. Glazier JD, Hayes DJL, Hussain S, D’Souza SW, Whitcombe J, Heazell AEP, Ashton N. The effect of Ramadan fasting during pregnancy on perinatal outcomes: a systematic review and meta-analysis. BMC Pregnancy Childbirth. ;
3. Moradi M. The effect of Ramadan fasting on fetal growth and Doppler indices of pregnancy. J Res Med Sci. ; –
4. Altunkeser A, Körez MK. The Influence of Fasting in Summer on Amniotic Fluid During Pregnancy. J Clin Imaging Sci. ; 6:
5. Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı. funduszeue.info