Primsiz Hisse Senedi Nedir

GİRİŞ:       

Makalemizin konusu hisse senedi ihraç etmenin maliyeti, hisse senetlerini itibari değerleri üzerinde satılması sonucu oluşan hisse senedi ihraç primlerinin (emisyon primleri), muhasebeleştirilmesi ile konunun gerek vergi kanunları gerekse TTK, SPK ve MSUGT çerçevesinde incelenmesidir.

Hisse senetlerinin ihraç edilmesi, halka arz edilmesi ile ilgili olarak Sermaye Piyasası Kanunu 3/c de ihraç “sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkartılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışıdır.” şeklinde tanımlanmıştır. Aynı madde de halka arz “sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulması, halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini, hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesini, bu kanuna göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade eder.” şeklindedir.

Şirketler halka arz işlemlerini kuruluş esnasında (tedrici kuruluş) yada kuruluş sonrası gerçekleştirebilirler. Ancak şirketin tedrici kuruluşu gerçekleştirmesi için hem T.T.K hem de S.P.K. hükümlerine tabi olması kuruluş esnasında halka arzın ülkemizde pek tercih edilmemesine sebebiyet vermektedir.

T.T.K. /1. maddesinde; itibari değerinden aşağı bedelle pay çıkarılamayacağı, payların itibari değerinden yüksek bir bedelle çıkarılabilmeleri için esas sözleşmede hüküm veya genel kurul kararı bulunması gerektiği, /1. maddesinde; nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az yüzde yirmi beşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmi dört ay içinde ödeneceği, payların çıkarma primlerinin tamamının tescilden önce ödeneceği, belirtilmiştir.

T.T.K maddesinde; her pay sahibinin, yeni çıkarılan payları, mevcut paylarının sermayeye oranına göre, alma hakkını haiz olduğu, genel kurul kararıyla bu hakka bazı sınırlamalar getirilebileceği, sınırlama getirilmesi halinde ise yönetim kurulunun, rüçhan hakkının sınırlandırılmasının veya kaldırılmasının gerekçelerini; yeni payların primli ve primsiz çıkarılmasının sebeplerini; primin nasıl hesaplandığını bir rapor ile açıklayacağı, bu raporun da tescil ve ilan edileceği, kanun metninde yer almaktadır.

T.T.K. /2. maddesinde; yeni payların çıkarılması dolayısıyla sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıkları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmının genel kanuni yedek akçeye ekleneceği, /3. maddesinde; genel kanuni yedek akçe sermayenin veya çıkarılmış sermayenin yarısını aşmadığı takdirde, sadece zararların kapatılmasına, işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirmeye veya işsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler alınması için kullanılabileceği, hususları hüküm altına alınmıştır.

Bu ifadelerden TTK’ya göre Anonim Şirketlerin ana sözleşmelerinde hüküm bulunması veya genel kurul kararıyla primli pay ihraç edebileceği, primlerden kalan kısmının ise kanuni yedek akçeye ekleneceği ve sadece belli hallerde kullanılabileceği, söz konusu primlerin tescilden önce nakden ödenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Hisse senedi iptal kârları, herhangi bir nedenle iptal edilen kurum hisse senetlerinin yerine çıkartılan hisse senetlerinin nominal bedelin üstünde bir bedelle ihraç edilmesinden kaynaklanan fon olup emisyon primi gibi değerlenir. Bu fon (ıskat kazancı) eğer işletme sermayesine eklenmemişse bilanço pasifinde ( funduszeue.info hesap) sermaye yedekleri içinde gösterilir.

HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMLERİNİN (EMİSYON PRİMLERİNİN) MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU

Kurumlar Vergisi İstisnası

Kurumlar Vergisi Kanunun (KVK), 5/1-ç maddesinde, Anonim Şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payların bedelinin itibari değeri aşan kısmın istisna edildiği, 8/1-a maddesinde kurum kazancının tespitinde menkul kıymet ihraç giderlerinin indirilebileceği, 5/3. maddesinde ise iştirak hisseleri alımıyla ilgili finansman giderleri hariç olmak üzere, kurumların kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı kurum kazancından indirilmeyeceği, hususları hüküm altına alınmıştır.

Kanun ve Genel Tebliğ’de istisnaya için şirketin halka açık olması/sayılması, kazancın belli bir süre fon hesabında tutulması, hisse senedi bastırma gibi koşullar aranmamış şirket türünün Anonim Şirket olması yeterli görülmüştür.

Gelir Vergisi Kanunu Yönünden İstisna:

Hisse senetlerinden gelir elde etmenin diğer bir yolu ise elden çıkartmaktır. Diğer deyişle satıştır. Borsa’ da işlem görenler hariç olmak üzere, Hisse senedinin elde edilişi ile elden çıkarılışı arasındaki fark Gelir Vergisi Kanunu’na göre “Değer Artış Kazancı” olarak Gelir Vergisine tabi tutulmaktadır.

1 Ocak tarihinden itibaren iktisap edilen tam mükellef kurum hisse senetlerinin iki yıl içinde elden çıkarılması halinde elde edilen kazanç, değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi olacaktır. (GVK- Mükerrer Mad. 80/1)

İki yıl geçtikten sonra satılan hisse senetlerinin alım-satım kazancı ise vergi dışıdır.

“GVK-Mükerrer Madde Değer Artışı Kazançları:

“Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artışı kazançlarıdır.

1.      ( sayılı Kanunun 27 nci maddesiyle tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere değişen bent.) Yürürlük; İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar.
2. 70 inci maddenin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde yazılı hakların (ihtira beratları hariç) elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
3.      Telif haklarının ve ihtira beratlarının müellifleri, mucitleri ve bunların kanunî mirasçıları dışında kalan kimseler tarafından elden çıkarılmasından doğan kazançlar.
4.      Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.”

Anonim Şirket ortaklarının hisselerinin senede bağlanıp bağlanmamış olması vergilendirme açısından bu noktada önem arz etmektedir. Çünkü hisse senedi çıkarılmamış paylar, Gelir Vergisi Kanunu’ nun mükerrer maddesi 4. fıkrasına göre vergilendirilmekte ve ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan değer artış kazancı olarak nitelenerek, iktisap tarihinden itibaren 2 yıllık sürenin geçmesi ile edinilen vergi muafiyeti yok olmaktadır. Diğer deyişle ne zaman satılırsa satılsın değer artış kazancı olarak vergilendirilecektir.

Bu hususu maddeler halinde özetlemek gerekirse;

1-  Hisse Senedi Bastırılmamışsa

Hisse senedi veya ilmühaber yoksa Anonim Şirket ortağı, hissesini kaç yıl sonra ve kime satarsa satsın, bundan doğan kazanç “Değer artışı kazancı” olarak, gelir vergisine tabidir. (GVK Mükerrer Md. 80/4)

Vergilendirme sırasında, iktisap bedeli, hisselerin elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere, Türkiye İstatistik Kurumu’nca belirlenen ÜFE endeksindeki artış oranında artırılarak tespit edilir. Endekslemenin yapılabilmesi için artış oranının % 10 veya üzerinde olması gerekir.

Elde edilen kazancın, ( Yılı için) TL’ sı gelir vergisinden müstesnadır. Bu tutarı aşan kısım da gelir vergisine tabi tutulur.

2.         Hisse Senedi Bastırılmışsa

İki yıldan fazla süre ile elde tutulan hisse senetlerinin, elden çıkartılmasından doğan kazanç, tutarı ne olursa olsun, gelir vergisine tabi değil. (GVK mükerrer Md. 80/1)

3.         İlmühaber Bastırılmışsa

Geçici İlmühaberler de hisse senedi olarak kabul ediliyor. Bu nedenle, ilmühaberlerin elden çıkartılması da hisse senetlerinin elden çıkartılması gibi değerlendirilir. Görüldüğü gibi, hisse senedi bastırmamış olmanın doğuracağı bu sonuçtan “Geçici İlmühaber” çıkartılmak ve elden çıkarma işlemini bu ilmühaberlere dayanarak gerçekleştirmek suretiyle vergi avantajından yararlanmak da mümkündür.

EMİSYON PRİMİNİN SERMAYEYE İLAVESİ

TTK’nın /2. maddesinde emisyon primlerinin kullanılmamış bulunan kısmının genel kanuni yedek akçeye ekleneceği ifade edilmiştir. Genel kanuni yedek akçeler ise TTK’nın /3. maddesine göre sermayenin veya çıkarılmış sermayenin yarısını aşmadığı takdirde, sadece zararların kapatılmasına, işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirmeye veya işsizliğin önüne geçmeye ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler alınması için kullanılabilir.

TTK’nın İç Kaynaklardan Sermaye Artırımı Başlıklı /1. maddesine göre; esas sözleşme veya genel kurul kararıyla ayrılmış ve belirli bir amaca özgülenmemiş yedek akçeler ile kanuni yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımları ve mevzuatın bilançoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar sermayeye dönüştürülerek sermaye iç kaynaklardan artırılabilir.

/2. maddesine göre ise artırım genel kurul veya yönetim kurulu kararının ve esas sözleşmenin ilgili maddelerinin değişik şeklinin tescili ile kesinleşir. Tescil ile o anda mevcut pay sahipleri mevcut paylarının sermayeye oranına göre bedelsiz payları kendiliğinden iktisap ederler. Bedelsiz paylar üzerindeki hak kaldırılamaz ve sınırlandırılamaz; bu haktan vazgeçilemez.

Emisyon primlerinin sermayeye ilavesi sermaye artırımı yapan şirket için kurumlar vergisi açısından vergileme gerektirmez.

KV Genel Tebliğinin I/ Bölümüne göre sermaye yedeklerinin sermayeye ilavesinin kar payı dağıtımı olarak görülmediği, kar yedeklerinin sermayeye ilavesi nedeniyle edinilen bedelsiz hisselerin ise kurumlar vergisi mükellefleri açısından iştirak kazancı hükmünde olduğu ve nominal bedelle İştirakler hesabında takip edileceği ayrıca KVK’nın 5/1-a maddesi gereği istisnadan yararlandırılacağı, söz konusu hisselerin satılması durumunda ise KVK’nın 5/1-e maddesindeki şartları taşıması kaydıyla satıştan elde edilen kazancın %75’inin istisna olacağı belirtilmiştir.

EMİSYON PRİMLERİNİN SERMAYE ARTIŞLARINDA İNDİRİM MÜESSESESİ (KVK 10/1-I) KARŞISINDAKİ DURUMU (NAKDİ SERMAYE FAİZ İNDİRİMİ)

KVK’nın 10/1-ı maddesine göre belirlenmiş sektörler haricindeki şirketler için ticaret siciline tescil edilmiş olan ödenmiş veya çıkarılmış sermaye tutarlarındaki nakdi sermaye artışları veya yeni kurulan sermaye şirketlerinde ödenmiş sermayenin nakit olarak karşılanan kısmı üzerinden indirim hesaplanmaktadır.

Bu durumda sermaye olarak tescil edilmeyen emisyon primleri üzerinden KVK’nın 10/1-ı maddesine istinaden indirimden yararlanılması mümkün değildir. Ayrıca emisyon primlerinin daha sonra sermayeye ilave edilmesi durumunda dahi söz konusu artırım iç kaynak olarak nitelendirildiğinden KVGT’nin I/ gereği indirimden yararlanılamaz.

KURUMLAR VERGİSİ BEYANNAMESİNDE EMİSYON PRİMİ

Emisyon primleri, doğrudan bilançonun “Öz Kaynaklar” bölümüne muhasebeleştirildiğinden ve gelir tablosu hesaplarıyla ilişkilendirilmediğinden öncelikle beyannamenin “KKEG” satırına ilave edilerek ve daha sonra “Zarar Dahi Olsa İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümünde yer alan “Emisyon Primi Kazancı” satırında gösterilmelidir. Gelir tablosu hesaplarında yer verilmeyen emisyon primi kazancının KKEG olarak kurumlar beyannamesine ilave edilmemesi halinde istisnadan mükerrer yararlanılacağı bu nedenle de vergi ziyaına sebebiyet verileceği hususu göz ardı edilmemelidir. Beyannamenin ekler bölümündeki KKEG’ye ilişkin satırlarda ise emisyon primine özgü bir alan olmadığından söz konusu tutar “Diğer” satırında belirtilerek “emisyon primi” açıklaması yapılmalıdır.

İHRAÇ EDİLEN PAYLAR İÇİN FATURA DÜZENLENMESİ VE KDV HESAPLANMASI

KDVK’nın;funduszeue.infoine göre; ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler, her türlü mal ve hizmet ithalatı ile diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler (hisse senedi ihracı bu maddenin alt bentlerinde sayılmamıştır) verginin konusunu oluşturmaktadır.

maddesine göre; teslim ve hizmet işlemlerinde matrah, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedeldir.

24/c maddesine göre; vade farkı, fiyat farkı, kur farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler matraha dahildir.

Kendi paylarını arz eden Anonim Şirketlerle bu payları alanlar arasında müşteri-satıcı ilişkisinden ziyade ortaklık ilişkisi olduğundan ayrıca emtia satışı ya da hizmet görme söz konusu olmadığından gerek arza konu pay gerekse emisyon primi için fatura düzenlenmesi ve KDV hesaplanması gerekmemektedir.

EMİSYON PRİMİ İÇİN KULLANILACAK MUHASEBE HESAPLARI

TTK’nın /2-a maddesine göre emisyon primleri genel kanuni yedek akçe olmasına karşın TDHP’de Sermaye Yedeklerinin altında takip edilmektedir. Muhasebe kayıtlarını TDHP çerçevesinde yapılması gerekmektedir. Zira VUK’un /6. maddesine göre muhasebe standartları ile muhasebe kayıtlarında tekdüzen hesap planına uymamanın müeyyidesi özel usulsüzlük cezasıdır ( Yılı için TL).

Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri Hesabı:

İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen giderlerin aktifleştirilmeleri durumunda izlendiği hesaptır. maliyet değerleri ile bu hesaba borç kaydedilir. Yok edilmeleri amortisman yolu ile olur.

VUK’un maddesine göre bu hesap beş yılda eşit taksitlerle itfa olunarak yok edilir. VUK’un maddesine göre ise bu giderleri aktifleştirmek ihtiyaridir. Yani direkt hesapta muhasebeleştirilerek gider yazılabilir. Emisyon primlerine ilişkin giderlerin (aktifleştirilen kısım için ayrılan itfa payı dahil) KVK’nın 5/3. maddesi dikkate alınarak KKEG olarak işlem görmesi gerekir.

Sermaye Hesabı:

İşletmeye tahsis edilen veya işletmelerin ana sözleşmelerinde yer alan ve Ticaret Siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı bu hesapta yer alır. Kayıtlı sermaye sistemine alınan ortaklıklarda çıkarılmış sermaye gösterilir. Kayıtlı sermaye tavanı ayrıca dipnotlarda belirtilir. Taahhüt edilen sermaye tutarı bu hesaba alacak, ödenmemiş sermaye hesabına borç kaydedilir.

Ödenmemiş Sermaye Hesabı:

İşletmeye tahsis edilen veya ortaklarca yüklenilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmıdır.

Taahhüt edilen sermaye tutarı “ Sermaye Hesabı” alacağı ile bu hesaba borç, ödenen tutarlar alacak kaydedilir.

Sermaye Yedekleri Hesabı:

Hisse senedi ihraç primleri, iptal edilen ortaklık payları ve yeniden değerleme değer artışları gibi sermaye hareketleri dolayısıyla ortaya çıkan ve işletmede bırakılan tutarların izlendiği hesap grubudur.

Hisse Senedi İhraç Primleri:

Yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarlar bu hesapta izlenir. Hisse senedinin nominal fiyatı ile satış fiyatı arasındaki fark bu hesabın alacağına satış biçimine bağlı olarak ilgili hesabın borcuna kaydedilir. Bu tutarların sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla kullanılması durumunda hesaba borç kaydedilir.

Diğer Sermaye Yedekleri:

Bu hesap grubu içerisinde sayılanların dışında kalan diğer sermaye yedeklerinin izlendiği hesaptır.

Sermaye avansları için uygulamada genellikle hesabın kullanıldığına şahit olmaktayız. TTK’nın /1. maddesine göre emisyon primlerin tamamı tescilden önce peşin ödenmek zorundadır. Bu nedenle de primin tahsilatı aşamasında hesabın kullanılması gerektiği görüşü de mevcuttur.

Örnek:

Şirket hisse senedi halka arz etmek suretiyle sermaye artırımına gidecektir. X A.Ş. TL itibari değerli adet hisse senedi ihraç etmiştir. Hisse senedinin piyasa fiyatı TL dir. Gerekli yevmiye kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

Sermayenin Taahhüt edilmesi;

                                                   /

ÖDENMEMİŞ SERMAYE             

                                                SERMAYE                               

Sermayenin Taahhüdü

                                                   /

Hisse senetlerinin ihraç edilmesi ve nominal bedel üzerinden satılması;

                                      /

BANKALAR                          

                        ÖDENMEMİŞ SERMAYE                       

                        HİSSE funduszeue.infoRİ                   

Hisse senetlerinin nominal bedel üzerinden satılması

   -                                  /                        

Oluşan bu fonun sermayeye ilavesi durumunda ise;

Sermayenin Taahhüt edilmesi;

                                                       /

ÖDENMEMİŞ SERMAYE         

                                            SERMAYE                                               

Sermayenin Taahhüdü

                                                      /

HİSSE SEN. funduszeue.infoRİ                         

                                               ÖDENMEMİŞ SERMAYE          

            Hisse Senedi İhraç Primlerinin Sermayeye İlavesi

                                                      /

SONUÇ         :

TTK’ya göre Anonim Şirketler ana sözleşmelerinde hüküm bulunması veya genel kurul kararıyla primli pay ihraç edebilir. Emisyon primleri tescilden önce peşin ödenmelidir ve kalan kısım genel kanuni yedek akçe niteliğinde olup sermayenin yarısına ulaşmadığı sürece belirli haller dışında tasarrufu serbest değildir.

KVK’nın 5/1-ç maddesine göre emisyon primi istisnasından sadece Anonim Şirketler faydalanabilir. Söz konusu istisna ortakların çeşitli amaçlarla elinde bulundurduğu paylar için uygulanmaz. İstisna uygulaması için belirli bir süre fonda tutma, hisse bastırma gibi şartlar aranmamıştır.

Emisyon primine ilişkin giderler KVK’nın 5/3. maddesi gereği KKEG niteliğindedir.

Emisyon primleri TTK’nın maddesindeki limit dikkate alınarak sermayeye ilave edilebilir. Sermayeye ilave işleminde ayrıca kurumlar vergisi aranmaz. İştirak eden kurumlar açısından ise emisyon priminin sermaye yedeği olarak kabul edilmesi halinde vergilendirilmez kar yedeği olarak nitelendirilmesi durumunda ise iştirak kazançları istisnasına tabi tutulması gerekir.

Emisyon primleri ilk tahsil edildiğinde ya da sonradan sermayeye ilave edildiğinde KVK’nın 10/1-ı. maddesine göre nakdi sermaye artışına ilişkin indirim hesaplamasında dikkate alınmaz.

Çeşitli gerekçelerle Anonim Şirketlerin iktisap ettikleri kendi hisselerini daha sonra elden çıkarmalarından sağlanan primler için istisnadan yararlanılamaz. Emisyon primleri TTK’ya göre zarar/geçmiş yıl zararlarının giderilmesine özgülenmiş olup söz konusu mahsup işlemi kar dağıtımı sayılmadığından vergi kesintisi yapılmaz.

KVK’nın 18, 19 ve maddeleri kapsamında yapılan birleşme, devir ve bölünme işlemleri sonucunda emisyon primlerinin aynen devralan şirket bilançosuna aktarılması kar dağıtımı sayılmadığından vergilendirilmez.

Emisyon primleri geçici vergi ve kurumlar vergisi beyannamelerinde “KKEG” satırına ilave edilerek ve daha sonra “Zarar Dahi Olsa İndirilecek İstisna ve İndirimler” bölümünde yer alan “Emisyon Primi Kazancı” satırında mükerrer indirime neden olmayacak şekilde gösterilmelidir.

Emisyon primleri mal ya da hizmet karşılığı olmadığından KDV’nin konusuna girmediği ve fatura düzenlenmeyeceği görüşündeyiz. Emisyon primine ilişkin masrafların KDV’si indirim konusu yapılamaz KKEG olarak işleme tabi tutulmalıdır.

Şirketlerin emisyon primini “Hisse Senedi İhraç Primleri” hesabında muhasebeleştirmesi gerekir. Ödeme tarihinde Diğer Sermaye Yedekleri hesabında muhasebeleştirilmesi, tescil tarihinde ise Hesaba nakledilmesi gerektiği şeklinde görüşler de mevcut olup bu görüşe göre muhasebe kaydı yapılmasında sakınca bulunmamaktadır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

1. sayılı Gelir Vergisi Kanunu
2. sayılı Türk Ticaret Kanunu
3. sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
4. sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
5. Gelir İdaresi Başkanlığı Özelgeleri
6. Doğan ÇENGEL YMM Alomaliye Yayınları
7. funduszeue.infoış SİPAHİ İMMMO Yayınları

Kaynak: funduszeue.info
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemizekayıt olun.

>> Vergi Affı Rehberi ( Soru - Cevap) Ücretsiz E-Kitap:hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

GÜNDEM

Borsada yatırımı yapmak isteyenlerin vazgeçilmez araçlarından biri hisse senetleridir. Pay ortaklığını ifade eden bu yatırım enstrümanı, halka açık şirketler için geçerlidir. Hisse senedi yatırımıyla ilgili yasal düzenlemeler, Türk Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu içinde yer alır. Özellikleri ve türleri yasalarla belirlenen bu yatırım aracı, herhangi bir şirketin anaparasının eş değer parçalarını ifade eder. Şirkete ait parçalardan belli miktarda satın alan kişi, bu topluluğun bir ortağı hâline gelir. Satın alma işleminin gerçekleşebilmesi için söz konusu şirketin, halka arz edilmesi ve hisse senetlerinin borsaya kayıtlı olması gerekir. 

Bu menkul kıymet; ortaklar için değerli bir yatırım aracı olmasının yanı sıra şirketler açısında da oldukça önemlidir. Hisse senetleri, şirketlerin ihtiyaçlarını karşılaması için son derece önemli bir parasal kaynaktır. Ancak her şirket, hisse senetlerinden faydalanamaz. Anonim ve sermayesi paylara bölünen komandit şirketlerle birlikte özel kanunlara dayalı kurumlar, hisse senedi çıkarabilir. Ayrıca bu yatırım aracının getirisi her zaman aynı olmayabilir. 

Getiri, şirketin bilanço kazancına ve yatırım kararlarına göre değişiklik gösterir. SPK izniyle ihraç edilen değerli menkul kıymetler, kişi adına düzenlenmişse yatırımcıya doğrudan ortaklık hakkı verir. Adına senet düzenlenen kişi, hisse oranına bağlı olarak şirketteki çeşitli haklara ve kâra sahip olur. Bu değerli kâğıt, kişiye şirketin kârından pay alma hakkı verir. 

Hisse Senetlerinin Özellikleri Nelerdir?

Küçük veya büyük yatırımcının ortak piyasa aracı olan hisse senetleri, çeşitli özelliklere ve avantajlara sahiptir. Şirkete hak ve kâr ortaklığı sağlayan bu kâğıtlar, likit bir enstrümandır. İstenildiği zaman nakde çevrilebilen hisse senedi, özellikleri ve avantajları ile yatırımcıların ilk tercihleri arasında yer alır. Bu değerli kâğıdın özellikleri şu şekilde sıralanabilir:

• Minimum veya maksimum yatırım limiti bulunmaz.
• Fiyatlar üzerine etki eden unsurlar hakkında bilgi sahibi olmak, getiri açısından oldukça önemlidir. 
• Bir mülkiyet biçimi olarak şirket büyümesine katkı sağlar.
• Şirket üzerinde; kâr payı, oy, rüçhan, bilgi alma, yönetime katılma, tasfiye bakiyesine katılma gibi haklar doğurur. 
• Alım satım için zaman kısıtlaması bulunmaz.

Hisse senedi, getirinin yanı sıra çeşitli sorumluluklar da doğurur. Senetler, haricen devredilemez. Senedin devredilmesiyle, sahip olunan haklardan da vazgeçilmiş olur. Pay senetlerinin ticarî işlem görebilmesi için borsaya kaydedilmesi şarttır. Kotasyon adı verilen kayıt işlemi, tam veya kısmi olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilir. Pay piyasasındaki fiyat aralıkları ve yabancı para birimleri, kayıt türüne göre belirlenir. 

Hisse Senedi Türleri Nelerdir?

Hisse senetlerinin özellikleri ve türleri, Türk Ticaret Kanunu çerçevesinde belirlenmiştir. Senetler, bu kanunun maddesine göre ikiye ayrılır. Temel hisse senedi türleri, nama ve hamiline yazılı olarak değişir. Ancak piyasada en çok bilinen türlerin başında adi ve imtiyazlı senetler gelir. Şirketin sermaye artışına bağlı olarak çıkarılan bedelli ve bedelsiz hisse senedi çeşitleri de bulunur. Hisse senedi bedelinin üzerinde yazılı olan nominal değerden fazla veya az olmasına göre primli ve primsiz senetler, ortaya çıkar. Kurucu ve intifa setleri ise diğer bir hisse çeşididir.  

Nama Yazılı Hisse Senetleri

Nama yazılı hisse, kullanıcısı adına kaydedilen menkul kıymetleri ifade eder. Nama yazılı hisse senetleri, borsada işlem göremez. Bunun için evrakın Borsa İstanbul’a kaydedilmesi ve hamiline yazılı hisselere çevrilmesi gerekir. 

Hamiline Yazılı Hisse Senetleri

Hamiline yazılı hisse senetleri, Borsa İstanbul’da işlem görür. Hissenin hakkı, senedi elinde bulunduran kişiye aittir. Ancak bu hisse senedinin de işlem görmesi için öncelikli olarak Borsa İstanbul’a kaydedilmesi şarttır. 

Adi ve İmtiyazlı Hisse Senetleri

Gelişmiş ülkeler tarafından kullanılan adi ve imtiyazlı pay senedi, sahiplerine eşit haklar tanır. Türkiye’de izin verilmediği için işlem görmeyen bu senetler, öncelikli olarak ABD’de kullanılır. Adi pay senedi; sahiplerine oy kullanma, yönetimde bulunma, faaliyetler hakkında bilgi edinme gibi haklar verir. İmtiyazlı senetler, ayrıcalıklı haklar tanımasıyla altın hisse olarak da adlandırılır. 

Hisse Senedi Nasıl Alınır?

Birikimlerini değerlendirmek isteyen çoğu kişi, hisse senedi nasıl alınır sorusunu araştırır. Alım satım işlemi yapmak için aracı kurum bulma, hesap açma, para yatırma gibi birkaç adımı takip etmek gerekir. Hisse senedi öneri ve takip listeleri yayınlayan çok sayıda site bulunur. Ancak yatırım konusunda çeşitli kurumlardan öneri almaktan ziyade şirket hareketlerinin derinlemesine incelemesi daha önemlidir. Satın alma aşamasında ise ilk kurum tercihi bankalar olur. Türkiye’de yetkilendirilen çok sayıda yatırım, finans ve foreks şirketi bulunur. Senet almak için ilk adımda Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilen bir aracı seçmek gerekir. 

Hisse senedi alım satım işlemleri için seçilen aracı kurumda yatırım hesabı açılmalıdır. Bu hesaba yeterli olabilecek miktarda para yatırmak gerekir. Ardından borsada işlem gören hisse senetlerine güncel fiyat üzerinden alım satım emri verilebilir. Serbest fiyatlı ve limitli emir olmak üzere iki alım satım emri bulunur. Serbest fiyatlı emir, son fiyat üzerinden yapılan işlemdir. Limitli emir ise hisse senedi için verilebilecek maksimum ücreti belirler. 

İşlemler, borsa seans saatleri içinde gerçekleştirilir. Alım emri verirken hisse senedi komisyon oranlarını göz önünde bulundurmakta fayda vardır. Hem yetkili kurumlar hem de bankalar alım satım işlemlerine belli oranlarda komisyon ve BSMV borcu yansıtır. Satın alınan hisselerin ne kadar getirisi olacağını hesaplamanın ise birçok yolu bulunur. Hisse senedi hesaplaması, şirketin tarihsel getirilerini göz önünde bulundurarak geometrik bir oranla analiz yaparak bulunabilir.  

Anonim şirketlerde ortaklık payları hisse senetlerine (pay senetlerine) sıkı sıkıya bağlıdır. Bununla birlikte, ülkemizde çoğu anonim şirkette hisse senedi veya onun yerine geçici ilmühaber çıkarılmamaktadır.
Yeni TTK’daki ifadesi ile pay senetleri sahibinin ortaklık durumunu göstermesi yanında sahibine bazı vergi avantajları sağlamaktadır. yazımda yeni Türk Ticaret Kanunu’nda yer alan şekliyle pay senetleri ve vergisel avantajlar üzerinde duracağız.

1. Hisse (PAY) Senetlerinin Şekli

Pay senetleri, hamiline veya nama yazılı olur. Bedelleri tamamen ödenmemiş olan paylar için hamiline yazılı pay senetleri çıkarılamaz. Bu hükme aykırı olarak çıkarılanlar geçersizdir (TTK m) TTK m uyarınca, esas sözleşmede aksi öngörülmemişse, payın türü dönüştürme yolu ile değiştirilebilir. Dönüştürme ise esas sözleşmenin değiştirilmesiyle yapılır. Dönüştürmenin kanunen öngörüldüğü durumlarda yönetim kurulu gerekli kararı alarak derhal uygular ve bunun esas sözleşmeye yansıtılması girişimini hemen başlatır. Nama yazılı pay senetlerinin hamiline yazılı pay senetlerine dönüştürülebilmesi için payların bedellerinin tamamen ödenmiş olması şarttır (TTK m). Paylar hamiline yazılı ise yönetim kurulu, pay bedelinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren 3(üç) ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtır. Pay senetlerinin; şirketin unvanını, sermaye tutarını, kuruluş tarihini, bu tarihteki sermaye tutarını, çıkarılan pay senedinin tertibini, bunun tescili tarihini, senedin türünü ve itibari değerini, kaç payı içerdiğini belirtmesi ve şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır. Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekarlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.

Nama yazılı pay senetlerinin ayrıca sahiplerinin adı ve soyadını veya ticaret unvanını, yerleşim yerini, pay senedi bedelinin ödenmiş olan miktarını da açıklaması gerekir. Bu senetler şirketin pay defterine kaydolunur. Bir pay senedi veya ilmühaber, tedavülü mümkün olmayacak derecede yıpranmış veya bozulmuşsa ya da içeriği veya ayırt edici özellik ve nitelikleri tereddüde yer bırakmayacak tarzda anlaşılamıyorsa, sahibi, giderlerini peşin ödemek şartıyla, şirketten yeni bir senet veya ilmühaber istemek hakkını haizdir.(TTK m)Bu durumda, hazırlanacak  pay senetlerinin bilgisayar çıktısı şeklinde olmayıp, matbaa tarafından DELİKLİ İMZA VEYA HOLOGRAM gibi güvenlik önlemlerinden birinin kullanarak basılması kaçınılmazdıfunduszeue.info basımı yapacak olan Matbaa ile görüşürken hangisinin uygulanacağı netleşfunduszeue.info senetlerine istenildiği takdirde kart payı dağıtım kuponu funduszeue.info Senetleri,Yönetim kurulu kararı alınarak istenilen büyüklükteki küpürler halinde bastırılabilir.Örnek, A Şahsının payı ,-TL’funduszeue.infoe pay deri düşünülmüyorsa bu tutar için tek senet bastırıfunduszeue.info 2 adet ,-TL’lik, 5 adet ,-TL’lik senet bastıfunduszeue.info farklı küpürler de düşünülebilir.

Pay Senetlerinin Devri Ve Sınırlandırması

 Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin[6] geçirilmesiyle hüküm ifade eder. TTK’da veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir (TTK m). Yukarıdaki düzenlemede, “Kanunda” (TTK) sözcüğü eklenerek bir eksiklik giderilerek, “Hukuki işlemle devir” açıklığı getirilmiştir. Çünkü kanuni intikallerde ciro ve zilyetliğin devrine gerek yoktur (TTK m, Gerekçesi).

Miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebri icra[7] yoluyla gerçekleşmiyorsa, bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı paylar, ancak şirketin onayı ile devrolunabilir. Şirket, sadece, devralanın ödeme yeterliliği şüpheli ise ve şirketçe istenen teminat verilmemişse onay vermeyi reddedebilir (TTK m). Hüküm ilk olarak kanuni devir sınırlamasını düzenlemektedir. Anonim şirkette ilke, nama yazılı payın serbestçe devredilebilmesidir. Bu ilkenin TTK’da öngörülen tek istisnası bedellerinin tümü ödenmemiş nama yazılı paylardır. Söz konusu paylar, esas sözleşmede belirtilmemiş olsa bile, ancak şirketin onayı ile devredilebilir.

Diğer taraftan, TTK m uyarınca, esas sözleşme, nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceğini öngörebilir. Bu sınırlama intifa hakkı kurulurken de geçerlidir. Şirket tasfiyeye girmişse devredilebilirliğe ilişkin sınırlamalar düşer.

Devrin Önemi

Borsaya kote nama yazılı paylar borsada iktisap edildikleri takdirde, paylardan kaynaklanan haklar payların devri ile birlikte devralana geçer. Borsaya kote nama yazıl, payların, borsa dışında iktisap edilmeleri halinde, söz konusu haklar, pay sahipliği sıfatının şirket tarafından tanınması için, devralanın şirkete başvuruda bulunmasıyla devralana geçer.

Devralan, şirket tarafından tanınıncaya kadar, paylardan doğan, genel kurula katılma ve oy hakkını ve oy hakkına bağlı diğer hakları kullanamaz. Tüm diğer pay sahipliği haklarının, özellikle rüçhan hakkının kullanılmasında, iktisap eden herhangi bir sınırlamaya tabi değildir.

Şirket tarafından henüz tanınmamış bulunan devralanlar, hakların geçmesinden sonra, oy hakkından yoksun pay sahibi olarak pay defterine yazılır. Söz konusu paylar genel kurulda temsil edilemez.

Red hukuka aykırı ise şirket, mahkeme kararının kesinleşme tarihinden itibaren, oy hakkı ve buna bağlı hakları tanır. Şirket, kendisine herhangi bir kusurun yüklenmeyeceğini ispat edemediği takdirde, devralan, red nedeniyle uğradığı zararı gidermekle yükümlüdür.

Devir tarihi vergi uygulamaları açısından da önemlidir. Vergiye tabi olma veya gelirin vergiden istisna edilmesi belli sürelere bağlı ise sürenin hesabı için başlangıç tarihi belli olmalıdır.

2. HİSSE (PAY) SENEDİ TÜRLERİ

      İhraç Açısından Hisse Senetlerinin Çeşitleri

Hisse senetleri nama ve hamiline yazılı olarak ihraç edilebilirler. Ancak Sermaye Piyasası Kurulu’nun kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları hakkındaki tebliği uyarınca Merkezi Kayıt Kuruluşu üyesi(hisse senetleri borsada işlem gören)ihraççı kuruluşlar hisse senetlerini aynı neviye çevirmek zorundadırlar.[9]

Bu durumda söz konusu üyeler ana sözleşme değişikliklerini yaparak bütün hisse senetlerini ya nama ya da hamiline çevireceklerdir.

       Haklar Açısından Hisse Senetlerinin Çeşitleri

a. İmtiyazlı –Adi Hisse Senetleri

Hisse senetleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa sahiplerine eşit haklar sağlarlar. Bu tip hisse senetlerine adi hisse senetleri denir. Bir kısım hisse senetleri ise adi hisse senetlerine göre kara katılmada, yönetim ve denetim kuruluna üye seçiminde, oy hakkında ve benzeri konularda ana sözleşmeye dayanarak sahiplerine imtiyazlı haklar tanıyabilir. Bir anonim ortaklıkla çeşitli imtiyazlara sahip hisse senetleri bulunuyorsa bunlar farklı grup isimleriyle adlandırılırlar[10] ve borsada farklı işlem sıralarında işlem görürler.

b. Kurucu Hisse Senetleri

Kuruluşta emeği geçen ortaklara bu hizmetleri karşılığı verilen hisse senetleridir. Uygulamada kurucu hisse senetlerinin alım satımı çok azdır. Bunlara örnek olarak İş Bankası kurucu hisseleri gösterilebilir.

c. Oydan Yoksun Hisse Senetleri

Bu tür hisse senetleri oy kullanama dışında hisse senedinin ortaklarına sağladığı her türlü haktan yararlanabilirler. Ancak genel kurullara gözlemci olarak katılabilirler, oy kullanamazlar.

Farklı bir özellik arz eden oydan yoksun hisse senetleri aşağıda ayrı bir bölüm olarak ele alınmıştır.

funduszeue.info (Agiolu) -Primsiz Hisse Senetleri

Üzerinde yazılı değer ile diğer bir deyişle nominal değerden ihraç edilen hisse senetlerine primsiz, nominal değerlerinden yüksek bir bedelle ihraç edilen hisse senetlerine primli hisse senedi denir.

TTK sisteminde primli hisse senedi çıkarma TTK.m/2 hükmü gereğince, esas sözleşmede bu hususta hüküm bulunmasına veya bunun genel kurul tarafından karar altına alınmasına bağlıdır.

Oysa ki, kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş anonim şirketlerde, SerPK m/5 hükmü ile; ana sözleşmeye hüküm konulması kaydıyla, yönetim kuruluna itibari değerinin üzerinde pay senedi çıkarabilmesi imkanı tanınmıştır. Primli hisse senetleri, çoğunlukla öz kaynaklarının fazla, mali yapısının sağlam ve “, borsada menkul kıymetlerine talebin çok olduğu, dolayısıyla fiyatlarının sürekli yükseldiği anonim şirketlerin sermaye artırımlarında çıkarılır.

funduszeue.infoi-Bedelsiz Hisse Senetleri

Nakit/bedelli sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine bedelli hisse senedi, ortakların nakit ödeme taahhüdünü içermeksizin iç kaynaklardan sermaye artırımı yoluyla ihraç edilen hisse senetlerine ise bedelsiz hisse senedi denir.

3. Hisse (PAY) Senedi Bastırılmasının Vergisel Avantajları

Kurumlar Vergisi

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun istisnalar başlıklı 5 maddesinin 1. fıkrasının (e) bendine göre; Kurumların, en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazlar ve iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların % 75'lik kısmı vergiden istisnadır. 

Bu istisna, satışın yapıldığı dönemde uygulanır ve satış kazancının istisnadan yararlanan kısmı satışın yapıldığı yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar pasifte özel bir fon hesabında tutulur. Ancak satış bedelinin, satışın yapıldığı yılı izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar tahsil edilmesi şarttır. Bu süre içinde tahsil edilmeyen satış bedeline isabet eden istisna nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış sayılır.

İstisna edilen kazançtan beş yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen ya da dar mükellef kurumlarca ana merkeze aktarılan kısım için uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğramış sayılır. Aynı süre içinde işletmenin tasfiyesi (Kurumlar Vergisi Kanununa göre yapılan devir ve bölünmeler hariç) halinde de bu hüküm uygulanır. 

Menkul kıymet veya taşınmaz ticareti ve kiralanmasıyla uğraşan kurumların bu amaçla ellerinde bulundurdukları değerlerin satışından elde ettikleri kazançlar istisna kapsamı dışındadır. 

Gelir Vergisi

Türkiye’de yerleşik gerçek kişi hisse senedi sahipleri, sahip oldukları hisse senetlerinden kar payı (temettü) geliri elde edebilecekleri gibi, sahip oldukları hisse senetlerini elden çıkardıklarında da kazanç elde edebilmektedir. Burada geçici ilmühaberle pay senetlerinin vergilendirme esaslarının aynı olduğunu da belirtmeliyiz.

Gelir Vergisi Kanunu’nun Değer Artışı Kazançları başlıklı Mükerrer maddenin 1. fıkrasına göre, “İvazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç, menkul kıymetlerin veya diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar değer artış kazancıdır.”  Bu hükme göre Gerçek kişilere ait hisse senetleri (veya ilmühaberler) edinme tarihinden itibaren iki yıl içinde elden çıkartılırsa, elde edilen kazanç, stopaja tabi değildir. Ancak yıllık gelir vergisi beyannamesi ile bildirilip, gelir vergisi ödenmesi gerekmektedir.  Bu süreler geçtikten sonra yapılacak satış gelir vergisine tabi değildir. 

Gelir Vergisi Kanunu’nun Değer Artışı Kazançları başlıklı Mükerrer maddenin 1. fıkrasına göre “Ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar.” değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi olmaktadır.  Bu hükümlere göre, pay senedi bastırılmamış hisseler değer artış kazancına tabi olarak gelir vergisine tabi olmaktadırlar.  

Katma Değer Vergisi

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun  Sosyal ve Askerî Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar başlıklı maddesinin 4. fıkrasının (r) bendine göre,  Kurumların aktifinde veya belediyeler ile il özel idarelerinin mülkiyetinde, en az iki tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri ile  taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler ile bankalara borçlu olanların ve kefillerinin borçlarına karşılık taşınmaz ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallerinde yapılan satışlar dahil) bankalara devir ve teslimleri Katma Değer Vergisinden istisnadır. 

İstisna kapsamındaki kıymetlerin ticaretini yapan kurumların, bu amaçla aktiflerinde bulundurdukları iştirak hisselerinin teslimleri istisna kapsamı dışındadır.

İstisna kapsamında teslim edilen kıymetlerin iktisabında yüklenilen ve teslimin yapıldığı döneme kadar indirim yoluyla giderilemeyen katma değer vergisi, teslimin yapıldığı hesap dönemine ilişkin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınır.

Damga Vergisi

Genel kural gereği anonim şirketlerin hisse devrine yönelik olarak yaptıkları sözleşmeler damga vergisinin konusuna girmektedir. Ancak kurumların aktifinde iki yıldan fazla kalmış iştirak hisselerinin devredilmesine bir istisna getirilmiştir. Söz konusu istisnaya ilişkin Kurumlar Vergisi Kanunu ile Damga Vergisi Kanunu birbirine paralel düzenlemeler içermektedir. Buna göre, sayılı Kanun'un maddesiyle eklenen bende göre sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8. maddesinin 1. fıkrasının 12 numaralı bendi kapsamında kurumların, en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan iştirak hisseleri ile gayrimenkullerinin satışından doğan ve sermayeye eklenmesine karar verilen kazançlarının vergiden istisna olduğuna hükmedilmektedir. Damga Vergisi Kanunu'nun ilgili maddeye paralel düzenlemesi ise, (2) sayılı tabloda damga vergisinden istisna edilen kâğıtlar bölümü altında yer alan "IV- Ticari ve medeni işlerle ilgili kağıtlar" başlığının fıkrasıdır. Buna göre, sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 8. maddesinin birinci fıkrasının 12 numaralı bendi kapsamındaki işlemler nedeniyle düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden istisna tutulmuştur.  

Kar Paylarında Sağlanan Avantaj

Kar payı, şirketlerin yılsonunda elde ettikleri karın dağıtılması sonucu elde edilen gelirdir. kar payı (temettü) Gelir Vergisi Kanunu'nun 75'inci maddesine göre menkul sermaye iradı olarak vergilendirilmektedir.

Bilindiği gibi, kar payları, GVK'nın 94' maddesine göre dağıtımda gelir vergisi stopajına tabidir. Bu nedenle elde edilecek bu kar payları stopaja tabi tutulmuş şekilde elde edilecek net kar payları olmaktadır. Stopaja tabi tutularak elde edilen gelirlerin beyannameye aktarılmasında ana kural bu gelirlerin brüt olarak nazara alınmasıdır. Söz konusu kâr paylarının yarısı gelir vergisinden istisnadır. İstisna tutarını yani yarısını aşan kısmının (GVK.m/2), GVK'nın 86'ncı maddesinde yazılı beyan sınırını aşması halinde aşan kısmın yıllık beyanname ile beyan olunması gerekmektedir. Beyan edilen kâr payları üzerinden hesaplanan yıllık vergiden ise, stopajın yansı değil tamamı mahsup edilecektir.

Elden Çıkarma İşlemlerinde Sağlanan Avantaj

Hisse senetlerinden gelir elde etmenin diğer bir yolu ise elden çıkartmaktır. Diğer deyişle satıştır. Hisse senedinin elde edilişi ile elden çıkarılışı arasındaki fark Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer 80'inci maddesi 1. fıkrasına göre "Değer Artış Kazancı" olarak gelir vergisine tabi tutulmaktadır. 1 Ocak tarihinden itibaren edinilen (iktisap edilen) tam mükellef kurum hisse senetlerinin "iki yıl içinde" elden çıkarılması halinde elde edilen kazanç değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi olacaktır. İki yıl geçtikten sonra satılan hisse senetlerinin alım-satım kazancı ise vergi dışıdır.

Anonim şirket ortaklarının hisselerinin senede bağlanıp bağlanmamış olması vergilendirme açısından bu noktada önem arz etmektedir. Çünkü hisse senedi çıkarılmamış paylar Gelir Vergisi Kanunu'nun mükerrer maddesi 4. fıkrasına göre vergilendirilmekte ve ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan değer artış kazancı olarak nitelenerek iktisap tarihinden itibaren 2 yıllık sürenin geçmesi ile edinilen vergi bağışıklığı yok olmaktadır. Diğer deyişle ne zaman satılırsa satılsın değer artış kazancı olarak vergilendirilecektir. Hisse senedi bastırmamış olmanın doğuracağı bu sonuçtan "Geçici İlmühaber" çıkartılmak ve elden çıkarma işlemini bu ilmühaberlere dayanarak gerçekleştirmek suretiyle vergi bağışıklığından yararlanmak da mümkündür.

                       Ali DOĞAN
         Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Meslek İçi Eğitim ve Mevzuat Komisyon Üyesi