Letaıfı Rıvayet

yılları arasında yayımlanan, toplam yirmi beş cüzden oluşan Letaif-i Rivayat serisinin yirmi birinci cüzünü oluşturan hikâye türündeki eser. Çoğunluğu telif olan hikâye ve romanlardan oluşan bu seride, yazar, genellikle Osmanlı toplumuna özgü konulara yönelmiştir. Ancak aralarında kaynağını yabancı neşriyattan alan örnekler de görülmektedir. / yılında yayımlanan İki Hud’akâr, yazarın, Fransızca bir gazetede rastladığı bir fıkradan esinlenerek yazılmıştır. Dolayısıyla hikâyenin şahıs kadrosu yabancılardan oluşmakta, olaylar Paris ve Montrö’de geçmektedir.

Şarl de Blanşmezon, Fransa’nın güneyinde Cizvit papazları tarafından yetiştirilmiş, mütevazı bir asilzadedir. Babasının, onu Paris’in yozlaşmış kibar âlemlerine sokma ısrarından bunalarak avcılığa merak salar, bu ilgisini bahane ederek dünyayı dolaşmaya başlar. Sesil de Bruyer, on dört yaşına kadar manastırda ardından da halasının sıkı terbiyesi altında yetişmiş, zengin, ahlâklı ve güzel bir asilzadedir. Halasının vefatından sonra kendisini iyiden iyiye sıkıştırmaya başlayan servet avcılarından kurtulmak için adını değiştirerek İsviçre’ye gider. Birbirlerini fakir ve kimsesiz sanan, kendilerine zenginlikte gözü olmayan dürüst eşler arayan iki asilzade birbirlerine âşık olup evlenerek Montrö’ye yerleşirler. Sesil’in ava gittiğini söyleyen Şarl’dan şüphelenmesi ve onu takip etmesi sonucu gerçekler ortaya çıkar.

İki Hud’akâr’da yazar, Fransız sosyetesinin yaşam tarzını yoğun biçimde eleştirmenin yanı sıra kadın erkek ilişkileri, evlilik, romanların kız çocuklarının terbiyesindeki yeri, naturalist roman anlayışı hakkındaki düşüncelerini de dile getirir.

Ahmet Mithat Efendi’nin biyografisi için bk. “Ahmet Mithat Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. funduszeue.info 

Eserden Örnekler

Evet! Sesil gibi Andre dahi pek merdüm-girizane hareket etmekte imiş. Madam Balu’dan ve sairlerden Sesil’in aldığı malumata göre bu delikanlı dahi öyle hafif meşrep kadınlarla düşüp kalkmak şöyle dursun, olur olmaz erkeklerle bile ülfet ve ünsiyet etmeyip ekser zamanını kitaplar mütalâasıyla geçirir ve bazen piyade olarak seyahatler eder, eğlenir imiş.

Münasebet-i refikâne ve dostane arttıkça, bunlar yekdiğerinin etvar ve mişvarını da tahkik ve tecessüse başladılar. Gariptir ki tabiatları dahi birbirlerine müşabih çıktı. Andre nelerden zevk alır ise Luiz dahi o şeylerden zevk alıyor. Andre nelerden hoşlanmıyor ise Luiz dahi onlardan hoşlanmıyor. Hatta “Acaba bir gayret-i riyakârane ile mi görünüyor?” fikir ve mütalâası her ikisini de istilâ ederek daha dikkatli edilen tahkik ve tetkikin neticesi dahi bu sureti teyit etti (Ahmet Mithat Efendi ).

Kaynakça

Ahmet Mithat Efendi (). Letaif-i Rivayat. (hzl. Sabahattin Çağın, Fazıl Gökçek). İstanbul: Çağrı Yayınları.

Altuğ, Fatih (). “Letaif-i Rivayat’ın Hayali Cemiyeti”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 1 (1):

Çağın, Sabahattin (). Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatında Hikâye. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Enginün, İnci (). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (). İstanbul: Dergâh Yayınları.

Esen, Nükhet (). Beliyat-ı Mudhike ve Karı Koca Masalı ve Ahmet Mithat Kaynakçası. İstanbul: İletişim Yayınları.

Gökçek, Fazıl (). Küllerinden Doğan Anka. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Okay, Orhan (). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmet Mithat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları.

Özön, Mustafa Nihat (). Türkçede Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.