» “Nazım Biçimleri” Sayfasına Dön! «
Binlerce yıldır bu topraklarda şiir söyleniyor ve yazılıyor. Günümüze kalan şiir örneklerinin yanı sıra Türklerin farklı dönemlerinde, farklı kültürlerin etkisinde kalınarak yazılmış şiirler de var. Bunlar konuya göre sınıflandırıldığı gibi biçim bakımından da belirli başlıklar altında toplanabilirler. Bu başlıklardan en önemlisi ise nazım biçimidir. Bir şiirin düzeni, onun nazım biçimini ortaya koyar.
Türk edebiyatındaki şiirler nazım biçimlerine göre sınıflandırıldıkları zaman ortak özellikleri dize sayısı, ölçüleri ve kafiye şekilleridir. Aynı nazım biçimi başlığı altında toplanan şiirlerin elbette ortak özelliği aynı düzene göre oluşturulmuş olmalarıdır ancak bunlar aynı zamanda benzer konuları da işleyebilirler. Alt başlıklarla zenginleştirilmiş pek çok farklı nazım biçimi vardır. Gelin nazım biçimi nedir, türleri nelerdir örnekleriyle inceleyelim.
Şairler tarafından kaleme alınan şiirlerin benzer dize sayısı, ölçü ve kafiye şekillerine göre düzenlemeleri nazım biçimini oluşturur. Nazım biçimi, aslında şiirlerin şekil bakımından gösterdiği ortak özelliklerdir. Nazım biçimi yalnızca Türk edebiyatında değil, diğer edebiyatlarda da olan bir özelliktir. Alt başlıklarla zenginleştirilmiş pek çok farklı nazım biçimi türü vardır.
İslamiyet öncesi Türkler döneminde av törenlerinde ve Toy adı verilen kurban törenlerinde kopuz eşliğinde aşk, yiğitlik ve doğa gibi konularda söylenen şiirler koşuk olarak adlandırılır. Halk edebiyatında koşma, Divan edebiyatında ise gazel biçimine benzer. aaab, cccb, dddb uyak düzenine sahiptir.
Öpkem kelüp ogradım
Arslanlayu kökredim
Alplar başın togradım
Emdi meni kim tutar
Kanı akıp yoşuldu
Kabı kamug deşildi
Ölüg birle koşuldu
Togmuş küni uş batmaz
Kaklar kamug köldi
Taglar başı ilerdi
Ajun tını yılırdı
Tütü çeçek çerkeşür
Etil suvı aka turur
Kaya tübi kaka turur
Balık telim baka turur
Kölün takı küşerür
İslamiyet öncesi Türkler döneminde ölen kişinin ardından yakılan ağıtlar sagu olarak adlandırılır. Yedili hece ölçüsüne sahiptir. Dörtlükler halinde söylenir. Yuğ isimli ölüm törenlerinde söylenen sagu; Halk edebiyatında ağıt, Divan edebiyatında mersiye biçimine benzer.
Alp Er Tunga öldi mü?
Issız ajun kaldı mu?
Ödlek öçin aldı mu?
Emdi yürek yırtılur.
Ödlek küni tavratur
Yalnguk küçin kevretür
Erdin ajun sevretür
Kaçsa tagı ertilür.
Begler atın urgurup
Kadgu anı torgurup
Mengzi yüzi sargarup.
Korkum angar türtülür.
Yaşanmış ya da yaşandığı düşünülen kahramanlık hikayeleri destan olarak adlandırılır. Pek çok farklı edebiyatta ve edebi dönemde örnekleri görülmektedir. Doğal ve yapay destanlar olarak alt türleri vardır. Nazım Hikmet’in Kuvayi Milliye Destanı yapay destana, Oğuz Kağan Destanı doğal destana örnek gösterilebilir.
İslamiyet öncesi Türkler döneminde özlü sözler içeren şiirler sav olarak adlandırılır. Az sözle çok şey anlatır. Kaşgarlı Mahmud’un Divân-ı Lügati't-Türk adlı eserinde pek çok sav ile karşılaşmak mümkün.
Tag taga kavuşmaz, kişi kişige kavuşur.
Bir halk edebiyatı nazım biçimi olan mani, 7 heceli ve dört mısralıdır. 4-5-8-10-14 heceli kalıplarla söylenmiş versiyonları vardır. Kafiye düzeni aaxa şeklindedir. Aşk başta olmak üzere pek çok farklı konuda mani söylenebilir.
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Ölüm Allah’ın emri
Ayrılık olmasaydı
Türkü, şiirin müziğe uyarlanmış versiyonudur. Türk adının sonuna i eki getirilerek oluşturulmuştur ve Türk’e özgü anlamına gelir. Sabit bir biçimi yoktur, şarkıya uyarlanan şiir türkü olur. Pek çok farklı konuda söylenebilir.
Ninni, genel olarak ağlayan çocukları sakinleştirmek ya da uyutmak amacıyla bir ezgiyle söylenen şiirlerdir. Hem kültür aktarımı, hem çocukların şiirle tanışması hem de çocukların kulağının müziğe alışması için faydalı olduğu bilinmektedir.
Ninnilerin benim olsun
Uykularım senin olsun
Akan sular ömrün olsun
Ninni yavrum, kuzum ninni
Ölüm ve benzeri acılı ve üzücü bir olayın ardından söylenen şiirler ağıt olarak adlandırılır. Ağıt söylemek, ağıt yakmak olarak adlandırılır. 7, 8, 10 heceleri ağıtlar vardır. Erkeklerden ziyade kadınlar ağıt yakar.
Can evimden vurdu felek neyleyim
Ben ağlarım çelik teller iniler
Ben almadım toprak aldı koynuna
Yarim diyen bülbül diller iniler
Gider oldum Avşar ili yoluna
Bakmam gayrı bu diyarın gülüne
Karaları taksın çapar koluna
Yağız atlı nice kollar iniler
Dertli dertli Çukurova yolunu tut adam olun
İslamiyet öncesi edebiyattaki koşuk türünün devamı olan koşma, ozanlar tarafından saz eşliğinde söylenen coşkulu şiirlerdir. 11’li hece ölçüsü ile söylenir ve en az 3, en çok 12 dörtlükten oluşur. Kafiye düzeni axax, bbbx, cccx şeklindedir.
Hey ağalar, gelin seyran edelim,
Gövel ördek gölden uçtu sabahtan.
Allar geyinmiş de çelenk sokunmuş.
Doğan güneş gibi doğdu sabahtan
Koşma ile benzer özellikler gösteren semai, ondan farklı olarak sekizli hece ölçüsü ile söylenir. En az üç, en fazla beş dörtlükten oluşur. abab, cccb, dddb şeklinde kafiye düzenine sahiptir. Çok yaygın değildir.
Dedim Erzurum nedir dedi ilimdir
Dedim gider misin dedi yolumdur
Dedim emrah kimdir dedi kulumdur
Dedim satar mısın dedi ki yok yok
Koşmanın özel bir ezgiyle söylenen versiyonu olan varsağı, Varsak Türklerine özgü bir biçimdir. Sekizli hece ölçüsü ile yazılır. 4+4 duraklı ya da duraksızdır. Kafiyesi xaxa bbba ccca şeklindedir.
Bre ağalar bre beyler bre ağalar
Ölmeden bir dem sürelim
Gözümüze kara toprak
Dolmadan bir dem sürelim
Aman hey Allahım aman
Ne aman bilir ne zaman
Üstümüzde çayır çemen
Bitmeden bir dem sürelim
Bir nazım biçiminden ziyade Divan edebiyatında uygulanan bir yazım tekniğidir. Dize ortasında uyak bulunması şeklinde uygulanır.
Hirâs-ı fitne saldun dehre ey bî-dâd n’eylersün
Kopardun yer yer âşûb-ı kıyâmet-zâd n’eylürsün
Perîşânlıklar etdün nev-be-nev icâd n’eylersün
Dağıtdun hâb-ı nâz-ı yârı ey feryâd n’eylersün
Edüb fitneyle dünyâyı harâb-âbâd n’eylersün
Farklı uyaklara sahip birkaç bentten meydana gelir. Bentlerin sonunda aynı uyaklara sahip birer beyit bulunur.
İkbâl için ahbâbı siâyet yeni çıktı
Bilmez idik evvel bu dirâyet yeni çıktı
Sirkat çoğalıp lâfz-ı sadâkat modalandı
Nâmus tamam oldu hamiyyet yeni çıktı
Düşmanlara ahbâbını zemm oldu zerafet
Dildardan ağyâra şikâyet yeni çıktı
Her bendin sonuna gelen bir bağlama beyiti ile birbirine bağlanan manzumlardır. Yüzlerce beyitlik manzumlar bu şekilde bağlanabilir.
Subhâne men tehayyere fî sun‘ihi’l-ukūl
Subhâne men bi-kudretihî yu‘çizu’l-fuhûl
Aruz ölçüsü ile yazılan dörtlükler rubai olarak adlandırılır. İlk iki ve dördüncü dizerler uyaklı, üçüncü dize ise serbesttir. 24 farklı kalıbı vardır. Edebiyatımıza İran edebiyatından geçmiştir.
Seni aramaktan dünyanın başı dertte;
Zengine de göründüğün yok, fakire de;
Sen konuşursun da biz sağır mıyız yoksa,
Hep kör müyüz, sen varsın da görünürde.
Maninin Divan edebiyatındaki karşılığıdır. aaxa şeklinde bir kafiye düzenine sahiptir. 11’li hece ölçüsü ile söylenir.
Dîlberin işi itâb u nâz olur
Çeşmi cadû, gamzesi gammâz olur
Ey gönül sabret, tahammül kıl ana
Yâre erişmek işi az az olur
Bestelenme amacıyla yazılmış 4, 5, 6 dizelik şiirlerdir. aaxa şeklinde bir kafiye düzenine sahiptir. Pek çok farklı konuda yazılabilir.
Kimlerüñ çeşmine ol sîne bu şeb nûr oldı
Nereye gitdi o her-câyî o meh-pâre 'aceb
Kimlerüñ yâresine merhem-i kâfûr oldı
Kandedür kande o zâlim o sitem-kâre 'aceb
aaaa, bbba, ccca, ddda şeklinde bir kafiye düzenine sahip olan murabba, üç ile yedi bentten oluşmaktadır. İlk bendinde ya da sonrasında kafiye olmayan murabbalar da vardır.
Yaktı yandırdı beni nâr-ı firâk
İşidenlerden ırak olsun ırak
Hey ne müşkil derd olur bu iştiyâk
Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma
aa,ba,ca şeklinde kafiyeye düzenine sahip olan gazelin ik beyiti matla, sonraki beyit hüsn-i matla, son beyiti ise makta olarak adlandırılır. 5 - 15 arası beyitten oluşur. Aşk başta olmak üzere pek çok farklı konuda yazılabilir.
Meni cândan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı
Felekler yandı âhumdan murâdum şem’i yanmaz mı
Din ve devlet büyüklerini övmek için yazılar şiirler kaside olarak adlandırılır. En çok 99 beyit olacak şekilde yazılabilir. Aruz ölçüsüyle yazılmaktadır. Kafiye düzeni aa,ba,ca,da,ea,fa şeklindedir.
Rûh-bahş oldı Mesîhâ sıfat enfâs-ı bahâr
Açdılar dîdelerin hâb-ı ademden ezhâr
Aruz ölçüsüyle yazılmış uyaklı beyitlerden oluşan şiirler mesnevi olarak adlandırılır. Her beyit kendi arasında kafiyelenir. Uzun aşk öyküleri ve destanlar mesnevi biçiminde yazılmışlardır. Mevlana’nın Mesnevi eseri en önemli örneğidir.
9 - 10 beyitten oluşan, mahlanın ve matlanın kullanılmadığı şiirlerdir. Kafiye düzeni xa xa xa şeklindedir.
Tecelli ber urur yer yer sevâd-ı dağ-ı cânumdan
Cihanda Tür-ı aşkum nûr akar her gülsitânumdan
Nola bağ-ı cihanda olsa mihr ü mahdan meşhûr
Bu kıt’am tâze bir güldür gülsitân-ı beyanumdan
Farklı nazım biçimlerinde yazılmış şiirlerin her beyitinin sonuna aynı ölçü ile yazılmış bir mısra eklenmesi ile oluşur.
Kapunda beni istemeyen derbeder olsun
Olsun begüm olsun
Bin zar oluban derd ile benden beter olsun
Olsun begüm olsun
Türk edebiyatında şiirleri şekillerine göre sınıflandırmak için kullanılan nazım biçimi nedir, türleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Kapsamlı bir konu olduğu için yalnızca örnekler üzerinden en önemli noktaları paylaştık.
Emoji İle Tepki Ver
5
Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
125638 125639 125640 125641 125642
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası