Sağlık Bakanlığı Topuk Kanı Sorgulama

sağlık bakanlığı topuk kanı sorgulama

Bebeklerde topuk kanı testi hakkında bilinmesi gerekenler

Bebek Sağlığı

Son Güncelleme:

Bebeklerde topuk kanı testi hakkında bilinmesi gerekenler

Bebeklerde topuk kanı nasıl alınır? Bebeklerde alınan topuk kanıyla hangi testler yapılır? Bebeklerde topuk kanı testi hakkında bilinmesi gerekenleri uzmanlardan öğrendik.

Bebek doğduktan sonra bebeğin ayağının altından, topuk kısmından alınan kana topuk kanı denir. Bu test halk arasında; zeka testi ve topuk testi olarak bilinir.

TOPUK KANI NASIL ALINIR?

Biyokimya ve Klinik Biyokimya Uzmanı Prof. Dr. Bekir Sami Uyanık; 'Doğuştan olabilecek bazı hastalıkların teşhisi için, bebek doğduktan sonra, en geç 1 hafta içinde topuktan birkaç damla kan alınır. Özellikle ilk 24 saatte alınması tercih edilmez. Çünkü bebeğin bir süre beslenmesiyle, metabolize edilemeyen bazı maddelerin (parçalanamayan ara ürünler) kana geçmesi ve birikmesi gerekir” dedi ve topuk kanının nasıl alındığını açıkladı:

Topuk kanı testleri için alınan kan miktarı az olduğu gibi kan alımı da kolaydır. Testlerin doğru sonuçlanması açısından, alınan kan örneğinin filtre kağıdı ile bozulmadan transferinin mümkün olması, önemli avantajlar sağlar. Kan sonuçlarını teyit etmek amacıyla, 2. haftada tekrar kontrol kanı alınarak, testler yeniden yapılır. Ayrıca testler ilk 24 saatte alınan topuk kanından yapılmışsa, hafta içinde yeniden topuk kanı alınmalıdır. Bunun yanında, doğum sonrası kan verilmiş, özellikle antibiyotik ve diğer bazı ilaçlarla ciddi tedaviye başlanmışsa, yeniden kan alınabilir.

Prof. Dr. Bekir Sami Uyanık, topuk kanı ile tespit edilebilecek hastalıkları şöyle sıraladı:

Konjenital hipotiroidizm: Tiroid bezinin yetersiz çalışmasıdır. Yeni doğanda hemen bulgu vermediğinden topuktan alınan kanda, tiroid bezini uyaran hormon (Neonatal TSH) ölçülerek teşhis edilebilir. Böylece bebekte olabilecek bazı beyin hasarlarının önüne geçilmiş olur.

Fenilketonüri: Doğuştan fenilalanin hidroksilaz enziminin eksikliği sonucu gelişir. Bebek beslenmeye başladıktan sonra, fenilalanin aminoasidi ve metabolitleri (ara ürünleri) kanda birikerek, beyine geçmesiyle, bazı hasarlar oluşturarak, zeka ve nörolojik gelişim geriliğine sebep olabilir. Bu enzim eksikliği de topuk kanı ile teşhis edilebilir.

Biotinidaz eksikliği: Biotidinaz enzim eksikliği, kofaktör olarak önemli fonksiyonları olan biyotin vitamini eksikliğine yol açar. Teşhis gecikir veya kontrol altında tutulmazsa, egzama, saç dökülmesi, hipotoni, gelişme geriliği, immün yetmezlik, denge bozukluğu, işitme kaybı ve bazı nörolojik komplikasyonlar ortaya çıkar.

Galaktozemi: Karaciğer büyümesi, böbrek yetmezliği, bebeklik dönemi kataraktı ve beyin hasarı yapabilen bu hastalık, galaktozfosfat üridil transferaz (GALT) enzim eksikliği ile oluşur.

Bu hastalıklardan başka, topuktan alınan kan ile üre, organik asitler, yağ oksidasyonu defektleri ile ilgili metabolik hastalık gruplarında bulunan, çok sayıda hastalık, hayatın ilk günlerinde teşhis edilerek gerekli tedavileri ile kalıcı hasarlar önlenebilir.

NEGATİF SONUÇ HASTALIK YOKTUR ANLAMINA GELİYOR

Dr. Mustafa Aydın ise topuk kanı testi ile ilgili şunları söylüyor:

“Tarama işlemi yenidoğan bebeklerden alınan kan örneğinin tarama laboratuarına gönderilmesi ile baslar. Bu tarama testi T.C Sağlık Bakanlığı’na ait sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak yapılmaktadır. Tarama sonucunda test sonuçları negatif veya pozitif olabilir. Laboratuara gelen kan yetersiz bulunmuş ise yeni örnek istenir.

Negatif sonuç, hastalık yoktur anlamına gelir ve normal kabul edilir. Pozitif çıkan hastalardan testin yeni tekim yöntemleri ile doğrulanması gerekmektedir. Testlerin doğumdan sonra ilk 4 haftada yapılması uygundur. Ülkemizde Fenilketonuri ve Konjenital Hipotirodi taraması en sık yapılan tarama testleridir. Halk arasında zeka testi taraması olarak bilinmektedir. Kan alma işlemi topuktan yapıldığı için topuk testi olarak da adlandırılır.”

False

Topuk kanında 48 saat uyarısı

Sağlık Bakanlığı, Türkiye'de dünyaya gözlerini yeni açan 2 milyona yakın bebeğin bazı hastalıklardan korunması için uygulanan tarama programı kapsamında topuk kanı alınırken dikkat edilmesi gerekenler konusunda sağlık kuruluşlarını uyardı.

Topuktan kan, doğumu takiben 48 saat sonra ve bebek ağızdan beslenmeye başladıktan sonra alınacak. Topuk kanı, bebek yeterince beslenmeden alınmışsa ailenin ilk hafta içinde yeni örnek alınması için sağlık kurumuna başvurması gerekecek.

Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Nihat Tosun tarafından yayımlanan genelgeye göre, doğuştan gelen bazı metabolik hastalıkların önlenmesi için yürütülen tarama programı kapsamında yeni dünyaya gelen bebeklerden topuk kanı alınmasında bazı hususlara özen gösterilecek.

Buna göre topuk kanının doğumu takiben 48 saat sonra ve ağızdan beslenmenin yeterli seviyeye ulaşmasının ardından alınması esas olacak ancak mümkün olduğunca çok sayıda bebeğe ulaşılabilmesi için örnek, taburculuk anında alınacak.

Topuk kanı yeterli beslenme olmadan alınmışsa ailenin ilk hafta içinde aile hekimine ya da en yakın sağlık kurumuna yeni örnek alınması için başvurması gerekecek.

Aile hekimleri kendilerine yapılan ilk başvuruda yeni doğan bebekten topuk kanı alınıp alınmadığını, ne zaman alındığını, kan alınmadan önce yeterince beslenip beslenmediğini sorgulayacak. Kan örneği usulüne uygun alınmadıysa tekrar örnek alınacak.

Yenidoğan servisine yatırılan bebeklerden de ilk 48 saat içinde kan alınacak, bebek ağızdan beslenmeye geçtikten 48 saat sonra mutlaka tekrar numune alınması sağlanacak.

Başka bir yere sevk edilen bebekler için topuk kanı alınıp alınmadığı hastaneden çıkış özetine işlenecek.

Bebeklerden mükerrer veya yeni numunenin, mutlaka 48 saatlik ağızdan beslenme sonrası alınmasına dikkat edilmesi gerektiği uyarısında bulunan Tosun'un yayımladığı genelgeye göre mükerrer numunede test sonucunun normal çıkması halinde başka topuk kanı alınmayacak.

48 saatlik ağızdan beslenmeyi takiben alınan numunede test sonucunun normal çıkması durumunda da tekrar kan örneği alınmayacak. Yeni numunede test sonucu şüpheli çıkmışsa tekrar kan örneği alınacak.

Sonucu şüpheli çıkan bebekler belirlenen sağlık kurumlarına kesin tanı için yönlendirilecek.

-Tarama programı

Sağlık Bakanlığının uyguladığı program kapsamında, yeni doğan bebeklere fenilketonüri, doğumsal hipotiroidi ve biyotinidaz eksikliği yönünden tarama testleri uygulanıyor.

Bu hastalıkların bulunup bulunmadığının tespiti için bebeğin birkaç gün anne sütüyle beslenmesi gerekiyor.

"Fenilalanin" isimli aminoasitin enzim eksikliği nedeniyle sindirilememesiyle ortaya çıkan ve zeka geriliğine yol açan fenilketonürinin erken tanısı için taramalar, uzun yıllar Sağlık Bakanlığının sorumluluğunda bazı üniversitelerce yürütüldü. Fenilketonüri taraması, yılının Aralık ayından bu yana Sağlık Bakanlığınca Türkiye genelinde yapılıyor.

Fenilketonüri, doğumdan sonraki aylarda belirti veriyor. Bu hastalığa sahip bebekler oturamıyor, başlarını tutamıyor ve yürüyemiyor. Uygun sürede gerekli taramalar yapılırsa, hastalık hemen tespit edilebiliyor, böylece, özel mamalarla beslenen bu bebeklerde hastalığın ortaya çıkması önleniyor.

Fenilketonüri, Türkiye'de her 5 bin bebekten birinde görülüyor. Bu oran akraba evlilikleri nedeniyle dünya genelinden yüksek.

Aynı program kapsamında, tiroid bezinin bulunmaması veya bu bezin hormon üretmemesi ya da yetersiz hormon üretmesinden dolayı ortaya çıkan, yenidoğanlarda bedensel ve zihinsel gelişim bozukluğuna neden olan hipotiroidi taraması da yürütülüyor.

Doğumsal hipotiroidi, fenilketonüriden daha erken belirti vermekle birlikte, yine doğum sonrasında alınan topuk kanıyla tespit edilebiliyor. Bu hastalığın dünya genelinde görülme sıklığı 4 binde 1 iken, Türkiye'de bu oran 2 binde bir.

Ağır sonuçlar doğuran hipotiroidinin tedavisi çok kolay. Bu hastalığın tespit edildiği bebeklere tiroid ilacı verilerek hayatları kurtuluyor.

Biyotin vitamininin işlenmesindeki bir bozukluk sonucunda ortaya çıkan biyotinidaz eksikliğinde ise duyma ve görme problemleri, gelişme geriliği, egzama benzeri deri döküntüsü, saçlarda dökülme, epilepsi şeklinde nöbetler görülüyor. Bu bebekler ilk 1 yıl içinde hayatını kaybetme riskiyle karşı karşıya bulunuyor.

Hastalığa dünyada binde bir, Türkiye'de ise binde bir rastlanıyor.

Tedavisi son derece kolay olan hastalıkta tanı konulan bebeğe biyotin vitamini veriliyor.