Fosil Bulunan Kayaçlar

kaynağı değiştir]

Tebeşirlerde chert betonları, Orta Lefkara Formasyonu

Tortul bir kayanın oluştuğu ayara çökelme ortamı denir. Her ortamın jeolojik süreçlerin ve koşulların karakteristik bir kombinasyonu vardır. Yatırılan tortu türü sadece bir yere (kaynak) taşınan tortuya değil, aynı zamanda çevrenin kendisine de bağlıdır.^[38]

Bir deniz ortamı, kayanın bir denizde veya okyanusta oluştuğu anlamına gelebilir. Genellikle, derin ve sığ deniz ortamları arasında bir ayrım bulunur. Derin denizler genellikle su yüzeyinin m'den daha altındaki ortamları ifade eder (abisal Ovası dahil). Sığ deniz ortamları kıyı şeritlerine bitişik olarak bulunur ve kıta sahanlığının sınırlarına kadar uzanabilir. Dalga aktivitesi derinlik ile azalabilir .Bu tür ortamlarda su hareketleri, derin ortamlarda daha genel olarak daha yüksek bir enerjiye sahiptir. Bu, daha kaba tortu parçacıklarının taşınabileceği ve biriken tortunun daha derin ortamlardan daha kaba olabileceği anlamına gelir. Tortu kıtadan taşındığında, bir kum, kil ve silt değişimi olur. Kıta uzakta olduğunda, biriken bu tortu miktarı küçük olabilir ve biyokimyasal süreçler ile oluşan Kaya türüne hükmetme özelliğine sahip olmayabilir. Özellikle sıcak iklimlerde, uzak denizlerde sığ deniz ortamlarında esas olarak karbonat kayaçlarının birikimini gözlenilebilir. Sığ, ılık su, karbonat iskeletleri oluşturan birçok küçük organizma için ideal bir yaşam alanıdır. Bu organizmalar öldüğünde, iskeletleri dibe batar ve kireçtaşı haline gelebilecek kalın bir kireçli çamur tabakası oluşturur. Sıcak sığ deniz ortamları, tortunun esas olarak daha büyük organizmaların kireçli iskeletlerinden oluştuğu mercan resifleri için ideal ortamlardır.^[39]

Yaygın çökelme ortamı türleri

Derin deniz ortamlarında, deniz tabanında bulunan su akımı küçüktür. Bu yerlere sadece ince parçacıklar taşınabilir. Tipik olarak okyanus tabanında biriken çökeller, ince kil veya küçük mikro organizma iskeletleridir. 4&#;km derinlikte, bulunan karbonatların çözünürlüğü önemli ölçüde artar (bunun olduğu derinlik bölgesine lizoklin denir). Lizoklin altına batan kireçli tortu erir; sonuç olarak, bu derinliğin altında hiçbir kireçtaşı oluşamaz. Silisden oluşan mikroorganizmaların iskeletleri (radyolaryanlar gibi) çözünür ve çökelme olmaz. Silika iskeletlerinden oluşan bir kaya örneği radyolarittir. Denizin dibi küçük bir eğime sahip olduğunda, örneğin kıta yamaçlarında, tortul örtü kararsız hale gelebilir ve bulanıklık akımlarına neden olabilir. Bulanıklık akımları, normalde oldukça derin deniz ortamının ani rahatsızlıklarıdır ve kum ve silt gibi büyük miktarda tortunun jeolojik olarak konuşulan anlık birikmesine neden olabilir. Bir bulanıklık akımının oluşturduğu Kaya sekansına türbidit denir.^[40]

Sahil, dalga eyleminin hakim olduğu bir ortamdır. Bir plajda, kum veya çakıl gibi baskın yoğun tortu, genellikle kabuk parçaları ile karışmış, şekilde bulunabilir, silt ve kil boyutlu malzeme mekanik süspansiyonda tutulur iken. Gelgit daireler ve sürüler bazen gelgit nedeniyle kuru yerlerde bulunabilir. Genellikle akımın güçlü olduğu ve biriken tortunun tane büyüklüğünün daha büyük olduğu gullies tarafından çapraz olarak kesilir. Nehirlerin su kütlesine girdiği yerde, bir deniz veya göl kıyısında, deltalar oluşabilir. Bunlar kıtadan nehrin ağzının önündeki yerlere taşınan büyük tortu birikimleridir. Deltalar baskın olarak klastik tortudan oluşur (kimyasalın aksine).

Karada oluşan bir tortul Kaya, kıtasal bir tortul ortama sahiptir. Kıta ortamlarına örnekler iselagünler, göller, bataklıklar, taşkınlar ve alüvyon hayranlarıdır. Bataklıkların, göllerin ve lagünlerin sessiz suyunda, ölü bitki ve hayvanlardan organik malzemelerle karışan ince tortu birikir. Nehirlerde, suyun enerjisi çok daha büyüktür ve daha ağır kırıntılı malzemeyi taşıyabilir. Su ile taşınmanın yanı sıra, kıtasal ortamlarda tortu da rüzgar veya buzullar tarafından taşınabilir. Rüzgarla taşınan tortu aeolian olarak adlandırılır ve her zaman çok iyi sıralanır, bir buzul tarafından taşınan tortu ise buzul olarak adlandırılır ve çok zayıf sıralama ile karakterize edilir.^[41]

Aeolian yatakları oldukça çarpıcı olabilir. Kuzeybatı Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan Touchet oluşumunun çökelme ortamında, bir dizi ritmit tabakasıyla sonuçlanan kuraklık dönemlerine müdahale etti. Ve erozyon çatlakları özellikle aeolian süreçlerinden oluşmuş toprak malzemesi ile doldurulmuştur. Doldurulmuş bölümler, Touchet oluşumunun yatay olarak yatırılan katmanlarında dikey kapanımlar oluşturdu ve böylece biriken kırk bir katman arasında zaman içinde müdahale edilmesi sağlandı.^[42]

Tortul fasiyesleri[değiştir kaynağı değiştir]

Kimyasal yoldan çözünmeye uğrayan kayalardan geçen sular bünyelerine çözünmüş hâlde çeşitli klorür, sülfat ve bikarbonatlar mineralleri taşır. Bu minerallerin yüksek doygunluğa ulaşmasından sonra inorganik olarak çökelmesi sonucunda oluşan tortullar kimyasal tortul kayaçlar olarak adlandırılır. Bu kayaçlara örnek olarak evaporitler (halit, barit, jips, bor mineralleri vb.) verilebilir. Bu minareller, özellikle sığ göl ortamında suyun buharlaşması ile çökelir. Bunun yanında mağaralarda tavandan sızan kireçli suların buharlaşması ile sarkıt, tabana damladıktan sonra buharlaşması sonucu dikit, yayıldıkları sahalarda buharlaşması ile travertenler oluşur. A

Organik tortullar[değiştir

nest...

6230 6231 6232 6233 6234