Cmk Avukatı Tutukluluğa Itiraz

Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, şüpheli veya sanığın özgürlüğünün hakim kararı ile sınırlandırılarak tutukevi denilen yere konmasına tutuklama denir. Tutuklama ceza muhakemesinde yer alan, hakim kararıyla Anayasada ve yasada belirtilen koşulların gerçekleşmesiyle kişi hakkında henüz suçluluğu kesinleşmeden verilen ve özgürlüğünü geçici olarak kaldıran bir koruma tedbiridir.

Tutuklama yakalamadan başlıca şu noktalarda ayrılır.

• Tutuklama için kuvvetli suç şüphesi aranırken, yakalama için basit şüphe yeterlidir.
• Tutuklamaya hakim karar verirken, yakalama için hakim kararı aranmaz.
• Tutuklama süreleri kural olarak 1 yıl ve 2 yıl iken, gözaltı süresi en fazla 4 gündür.

Ceza Muhakemesi Kanunumuzda düzenlenen koruma tedbirleri, cezai uyuşmazlıkların çözümüne yardımcı olurken aynı zamanda da temel hak ve özgürlükleri sınırlamaktadır. Tutuklama kararı da bu koruma tedbirlerinden biridir ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir. İşin önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde, tutuklama kararı verilemez.

Tutuklama Kararı Verilme Nedeni Nedir?

sayılı CMK’nın “Tutuklama Nedenleri” kenar başlıklı maddesinin (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesine göre, “Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren olguların ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir”. CMK’nın 2. maddesine göre şüpheli; soruşturma evresinde, suç şüphesi altında bulunan kişiyi, sanık ise; kovuşturmanın başlamasından itibaren hükmün kesinleşmesine kadar, suç şüphesi altında bulunan kişiyi ifade eder.

CMK’nın ’üncü maddesinde öngörülen; kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren olgular bulunması ve bir tutuklama nedeninin bulunması nedenleri, tutuklama kararı verilebilmesi için ön koşul niteliğindedir ve mutlaka birlikte bulunmak zorundadır. Tutuklama kararı verilme amacı; kaçma veya delilleri karartma şüphesi altında olan kişilerin hürriyetleri kısıtlanarak ceza muhakemesi sürecini daha sağlıklı şekilde ilerlemesinin sağlanması, yargılamayı kolaylaştırmak ve eğer sanık mahkum olursa cezanın infazını sağlamaktadır. Tutuklamanın, kanunda belirtilen amaçlar dışında bir amaçla uygulanması hukuka aykırıdır. Bu çerçevede özellikle, cezaevinde bulunmanın zorlayıcı etkisinden yararlanmak gibi bir amaç kesinlikle kabul edilemez.

Tutuklamanın Hukuki Niteliği

Tutuklama bir koruma tedbiridir. Ceza muhakemesi sırasında delillerin korunmasını, sanığın veya şüphelinin kaçmasını önleyerek böylece muhakeme sonunda verilebilecek olan özgürlüğü bağlayıcı cezanın yerine getirilebilmesini sağlamaya yönelik geçici nitelikte bir araçtır. Ayrıca tutuklama tedbirinin orantılı ve ölçülü olması gerekmektedir.

Tutuklama bir koruma tedbiridir. Koruma tedbirinin tüm özelliklerini taşır. Ancak zaman zaman uygulamada tutuklamaya bir ceza imiş gibi başvurulduğu görülmektedir. Tutuklamaya cezalandırmak amacıyla başvurulmamalıdır. Tutuklulukta geçen sürenin mahkumiyet hükmünden düşüldüğü (TCK m) ve haksız tutuklamanın tazminat istemi hakkı doğurduğuna dikkat çekilmelidir (CMK m vd.).

Ceza hukukunda şahsilik ilkesi, temel olarak kanunda suç karşılığı olarak öngörülmüş bulunan cezanın sadece suçun failine verilmesini, yalnızca suçun failinin cezadan etkilenmesini ifade etmektedir. Anayasamızın ‘’ Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar’’ başlıklı 38/7 maddesinde yer alan ‘’Ceza sorumluluğu şahsidir’’ düzenlemesi ve sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 20’nci maddesinde yer alan ‘’ Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.’’ şeklindeki hükmü cezanın şahsiliği ilkesini kabul edildiğini ortaya koymaktadır.  Bir koruma tedbiri olan tutuklama içinde şahsilik ilkesi geçerlidir. Şüpheli veya sanık konumunda olmayan kişiye karşı tutuklama tedbirine başvurulamaz.

Tutuklama, ceza değil, ceza muhakemesinin amacına ulaşmak için başvurulan bir araç; bir koruma tedbiridir. Delillerin korunması, şüphelinin veya sanığın bulunmasını, ileride verilebilecek hürriyeti bağlayıcı cezanın yerine getirilebilmesini sağlayan bir araçtır.

Koruma tedbirlerinin orantılı olması, Anayasal bir zorunluluktur. Anayasamızın 13’ncü maddesinde temel hak ve özgürlüklere yönelik sınırlamaların; ‘’ Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkelerine aykırı olamayacağı açıkça belirtilmiştir. Hem tedbire karar verilirken hem de tedbir uygulanırken orantılı olunması gerekmektedir. Orantılılık tüm koruma tedbirlerinin uygulanmasında aranan genel bir şart olmakla birlikte, tedbirin ağırlığı dolayısıyla bazen kanun koyucu, bu ilkeye tedbirin özel şartlarında yer verebilir. Tutuklama tedbiri bakımından da bu durum söz konusudur.

CMK’nın ’ncü maddesinde belirtildiği üzere; işin önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde, tutuklama kararı verilemez. İşin öneminden kast edilen şey, suçun şekli ve ağırlığı, ihlal edilen hukuksal yararın türü, kanunda bu eylem için öngörülen ceza, fiilin somut görünüş şekli,(seri suç mu, bir defalık suç işleyen bir kimse mi, sosyal zararlı etkileri) ve failin kişiliğidir.(failin bu tür suçlar işleme eğilimidir). Bu kapsamda, kamunun bu eylem nedeniyle ortaya çıkan öfkesi, kızgınlığı bu kapsamda ele alınamaz. Burada ortaya konulması gereken husus, tutuklamanın sanıkta yol açtığı zararlar ve dezavantajların, ceza hukuku yararlarına nazaran açık bir biçimde daha az olduğudur.

Tutuklama bir koruma tedbiri olduğu için geçicidir. Örnek vermek gerekirse; şüpheli tutuklandıktan sonra, tutuklanmanın şartlarının devam edip etmediği hususu incelenerek, şartlar ortadan kalktıysa tutukluluğun kaldırılması kararı verilmesidir. Tedbirin haklılığı ortadan kalktığı vakit tutuklama kararının kaldırılması gerekmektedir. Delillerin muhafaza altına alınmış olması, kaçma şüphesine karşı teminat verilmiş olması, yapılan kovuşturma sonrasında beraat kararı verilmesi gibi durumlarda tutuklama sona erecektir.  Tutuklamanın geçici olduğu benimsenmez ise koruma tedbiri olmaktan çıkar ve ceza gibi uygulanır hale gelir. Ayrıca AİHS madde 5 gereğince de tutukluluğun makul süreyi aşmaması gerekmektedir.

Tutuklama kararının uzatılmasında, hakimin sanık ya da şüphelinin bütün argümanlarını tartışması gerekli olmamakla birlikte, hakim, hürriyetin sınırlandırılmasının hukuka uygunluğunun şartlarını gerekçelendirecek somut olayları önemsiz olarak değerlendiremez veya değerlendirme dışı tutamaz; aksi halde uygulama hukuka aykırı olur.  Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Musial/Polonya kararında, bilirkişi raporundaki gecikmelerden devletin sorumlu olduğuna karar vermiştir. Böylece, bilirkişi raporu beklenirken, bu nedenle tutuklamanın da devam ettirilmesi hukuka aykırıdır.

Tutuklama tedbirinin uygulanabilmesi için, kişi özgürlüğünün sınırlandırılması halinin zorunlu olması ve eğer bu tedbir uygulanmazsa gecikmenin telafisi imkansız tehlikeler doğuracak olmasıdır. Suçun işlendiğine dair yoğun şüphe bulunması halinde tutuklama kararı verilmektedir ve bu da görünüşte haklılık olarak değerlendirilmektedir.

Tutuklamaya İtiraz

Tutuklama talebi ile sulh ceza hakimliğine sevk edilen şüphelinin sorgusundan sonra veya hakkında yargılaması yapılan sanığın tutuklanmasına dair hâkim veya mahkeme kararları kesin olmayıp; söz konusu kararlara karşı itiraz edilebilir. İtiraz, tahliye talebini içerir. Başka bir ifade ile şüpheli veya sanığın, hakkında verilen tutuklama kararının usule aykırı olduğunu ileri sürerek, haksız olarak tutuklandığından bahisle kendisinin serbest bırakılmasını talep etmektedir. Bu başlık altında daha çok hakkında tutuklama kararı verilen şüpheli veya sanık ile müdafiiler tarafından yapılan itirazların inceleme usulü ile verilecek kararlar inceleme konusu yapılacaktır.

Soruşturma aşamasında, tutuklama talebi ile sulh ceza hakimliğine sevk edilen şüphelinin sorgusu yapıldıktan sonra, Cumhuriyet savcısının talebinin yerinde olmadığı ve tutuklama şartlarının oluşmadığı gerekçesiyle tutuklama talebinin reddi ile şüphelinin serbest bırakılması kararına karşı yapılan itiraz ise ileride incelecektir.

Aynı zamanda tutuklu kişinin eşi de tutuklama kararına itiraz edebilir. (CMK madde /1)  İtiraz, ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren 7 gün içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilecek bir beyanla yapılır. İtiraz üzerine kararı veren hakim veya mahkeme itirazı haklı görüp merciine göndermeksizin kendisi de kararını düzeltebilir. Bunun için kendisine 3 günlük bir süre tanınmıştır. Bu süre içinde itirazı yerinde görmezse itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir. (CMK /2)

• Sulh ceza hakiminin kararlarına karşı yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hakimliğinin bulunması halinde, numara olarak kendisini izleyen hakimliğe; son numaralı hakimlik için bir numaralı hakimliğe; ağır ceza mahkemesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hakimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hakimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine aittir. (CMK madde /3-a)

• Asliye ceza mahkemesi hakimi tarafından verilen kararlara karşı yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine aittir. (CMK /3-c)

• Ağır ceza mahkemesi tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması halinde, numara olarak kendisini izleyen daireye, son numaralı daire için birinci daireye, o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir. (CMK /3-c)

Karara itiraz mekanizmasının gerekli güvenceleri içermesi, itiraz olanağının verilmesi ve kolaylaştırılması, dosyaya erişimin engellenmemesi, müdafii bulundurulabilmesi, savcının görüşünün alınması ve itiraz yargılamasının periyodik aralıklarla ve hızlı yapılması gerekir.

Tutuklamaya itiraz yazılı veya sözlü olarak yapılabilir. Başka bir ifade ile tutuklamayı veren hâkim veya mahkeme kararına karşı itiraz, kararın tefhim (yüze karşı verilmesi nedeniyle) tarihinden itibaren yedi gün içinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşuluyla zabit kâtibine beyan bulunmak suretiyle yapılır. Tutanakla tespit edilen beyanı ve imzayı ilgili mahkeme başkanı veya hâkim onaylar (m. , I).

Tutuklu şüpheli veya sanık, zabit kâtibine veya tutuklu bulunduğu ceza infaz kuru mu veya tutukevi müdürüne beyanda bulunmak suretiyle veya bu hususta bir dilekçe vermek suretiyle tutuklama kararına itiraz ede bilir. Kurum müdürüne başvuru halinde, itiraz dilekçesi ilgili defte re (muhabere defterine) kaydedildikten sonra bu hususları belirten bir tutanak düzenleyerek tutuklu bulunan şüpheli veya sanığa bir örneği verilir. Tutanak ve dilekçe ilgili mahkemeye gönderilir. Zabit katibi başvuruyu ilgili deftere (değişik iş esasına) kaydeder (m. ).

İtiraz dilekçesi, tutuklama karan veren hakim veya mahkemeye gönderilmek üzere, itiraz süresi içerisinde, itiraz eden kişinin bulunduğu yerdeki hakim veya mahkemeye de verilebilir. Örneğin şüpheli veya sanık müdafisi, Lüleburgaz Sulh ceza hakimliğince verilen tutuklama kararına karşı yapmış olduğu itiraza ilişkin dilekçeyi, görev yaptığı Tekirdağ ilinde, Lüleburgaz Sulh ceza hakimliği ne gönderilmek üzere, Tekirdağ Sulh ceza hakimliğine verebilir. Bu halde, itiraz süresi, dilekçenin mahkemeye verildiği tarihte kesilir.

Ayrıca itiraz merciinin yanlış gösterilmesi itiraz hakkını ortadan kaldırmaz (m. ).

İtiraz mercii, itiraz nedenleri ile bağlı olmaması nedeniyle, itiraz dilekçesinde nedenlerinin açıkça belirtilmesi zorunlu değildir, İtiraz nedenlerinde bildirilmeyen bir sebepten dolayı itirazın kabul ile tutuklunun serbest bırakılmasına karar verebilir. İtiraz dilekçesi ile &#;tutuklama kararına itiraz ediyorum&#; veya &#;serbest bırakılmamı talep ediyorum&#; şeklinde beyanda bulunması veya itiraz dilekçesi içeriğinden, tutuklama kararına itiraz edildiği anlaşılması tutuklama kararının itiraz incelenmesine yeterlidir.

İtiraz başvurusu herhangi bir harca tabi değildir.

• Tutuklamaya İtirazı İnceleyecek Merci

Daha öncede ifade edildiği gibi, tutuklamaya itiraz dilekçesi veya beyanı tutuklama kararını veren hakim veya mahkemeye verilir. Aşağıda da işaret edileceği gibi kararına itiraz edilen hakim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir; yerinde görmez se en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir (m. , II).

İşte bu başlık altında, itirazı incelemeye yetkili merciler hakkın da gerekli açıklamalarda bulunulacaktır. İtirazı inceleme usulü ise bir sonraki başlık altında inceleme konusu yapılacaktır. Tutuklama kararına karşı yapılan itirazı incelemeye yetkili merciler şunlardır (m. , III):

Sulh ceza hakimince verilen tutuklama kararına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hakimliğinin bulunması halinde, numara olarak kendisini izleyen hakimliğe; son numaralı hakimlik için bir numaralı hakimliğe; ağır ceza mahkemesinin bulunmadığı yerlerde tek sulh ceza hakimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hakimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hakimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hakimliğine aittir (, III-a)

Asliye ceza mahkemesi hâkimi tarafından verilen tutuk lama kararına yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesince yapılır(m. , III-c 1. cümle). Örneğin Of Asliye Ceza Mahkemesince verilen tutuklama kararına karşı yapılan itirazın incelenmesi, Trabzon Ağır Ceza Mahkemesine aittir.

Ağır Ceza Mahkemesince verilen tutuklama kararı hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması halinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir (m. , III-c 2 cümle). Örneğin, Kırklareli Ağır Ceza Mahkemesince verilen tutuklama kararına karşı itiraz, en yakın ağır ceza mahkemesi olan Edirne Ağır Ceza Mahkemesince incelenir.

Eğer bir yerde birden fazla ağır ceza mahkemesi var ise, tutuklama kararına karşı yapılan itiraz, tutuklama kararını veren mahkemeyi numara olarak takip eden ağır ceza mahkemesince incelenir.

• Tutuklamaya İtiraz Süresi Nedir?

Tutuklama kararına karşı itiraz kanun yoluna gidilir. Tutuklama kararına itiraz, şüpheli veya sanığa tanınan en önemli haklardan biridir (AİHS md. 5/3 ve Anayasa md. 19/7). CMK&#; ye göre tutuklamaya itiraz süresi 7 gündür (CMK md/5, md. /2, md. ve ).

Tutuklamaya itiraz süresi, şüpheli veya sanığın tutuklandığı günden sonraki gün hesaplanmaya başlar. Tutuklandığı gün hesaba katılmaz. Yani salı günü tutuklama kararı verilmişse çarşamba günü 1. gün olarak hesaplanır.

• Tutuklama Kararına Kimler İtiraz Edebilir?

Tutuklamaya itiraz, esas olarak tutuklanan şüpheliye/sanığa bağlı bir haktır. Şüpheli veya sanık dışında aşağıdaki kişilerin de tutuklamaya itiraz edebilir:

• Tutuklamaya itiraz başvurusu, tutuklanan şüpheli veya avukat yapabilir. Sanığın avukatın, müdafiliğini üstlendiği şüpheli veya sanığın açık arzusuna aykırı olmamak koşuluyla tutuklamaya itiraz edebilir (m. ).
• Tutuklanan kişinin eşi tutuklama kararına itiraz edebilir (CMK md. /1).
• Şüpheli veya sanığın yasal temsilcisi ve eşi tarafından, süresi içerisinde kendiliklerinden itiraz yoluna gidebilirler. Yasal temsilciden kasıt, şüpheli veya sanığın kayyım, vasi veya velisini ifade eder (m. ).

Tutuklanan kimsenin karara itiraz hakkı mevcuttur. Bu bir kanun yoludur. Kişi bunu talep ederek, salıverilmeyi ister. Bu itiraz kanun yolu dışında, kararın gözden geçirilmesini talep etmek hakkı da mevcuttur. Tutuklamaya itiraz süresi, şüpheli veya sanığın tutuklandığı gün dikkate alınmadan hesaplanmaktadır.

• Tutuklamaya İtiraz İnceleme Usulü

Tutuklamaya itiraz dilekçesini veya beyanı, kararı veren hakim veya mahkemeye verilir. Kararına itiraz edilen hakim veya mahkeme, itirazı yerinde görürse tutuklama kararımı düzeltir, yerinde görmezse en çok üç gün içinde, itirazı incelemeye yetkili olan mercie gönderir (m. , II). Örneğin sulh ceza hakimliği tutuk lama karar vermiş ise bu mahkemeye hitaben yazılan bir dilekçe tutuklamaya itiraz edilir. Sulh ceza hakimliği, kendi kararını gözden geçirerek itirazın yerinde olduğu kanaatine varır ise talebin kabulü ile şüphelinin derhal serbest bırakılmasına karar verilir. İtirazın yerinde olmadığı sonucuna varması halinde ise itiraz dilekçesi 3 gün içinde incelemeye yetkili asliye ceza mahkemesine gönderilmesine karar verir.

İtiraz dilekçesi, tutuklama karar veren hakim veya mahkeme yerine itiraz merciine verilmesi halinde; itiraz mercii, doğrudan doğruya itiraz ile ilgili bir inceleme yapamaz. Bu halde itiraz dilekçesi ve ekleri (Kanunun , II maddesi uyarınca bir karar verilmesi için) tutuklama kararını veren hakim veya mahkemeye gönderilme sine karar verilir. İtirazın yanlış merciine verildiği gerekçesiyle talebin reddine karar verilemez

Yapılan inceleme sonucunda, tutuklama şartlarının ortadan kalktığı kanaatine varan, sulh ceza hakimi, şüphelinin serbest bırakılmasına karar verir. Ancak hakim, somut olayda tutuklama şartlarının mevcut olduğu sonucuna varması halinde ise tutukluluk halinin devamına karar verir. Bu aşamada duruşma açıklamasına gerek bulunmamaktadır.

• Tutuklanmaya İtiraz Üzerine Verilen Kararlar

İtiraz mercii tutuklama kararının yapılan inceleme sonucunda, talebin reddine veya kabulüne karar verebilir.

Dosya üzerinde yapılan inceleme sonucunda tutuklama kararına dayanak yapılan nedenlerin yasal olmadığı veya tutuklama tedbirinin orantılı olmadığı kanaatine varılması halinde, itiraz talebinin kabulü ile tutuklama kararımın kaldırılması ile şüpheli veya sanığın serbest bırakılmasına karar verilir. Serbest bırakılma karanı üzerine başka bir suçtan dolayı hükümlü veya tutuklu bulunmayan şüpheli veya sanık derhal serbest bırakılır.

İtiraz mercii, yaptığı inceleme sonucunda, tutuklama şartlarının oluştuğu ve itiraz nedenlerinin yerinde olmadığı sonucuna varması halinde ise itiraz talebinin reddi ile tutukluluk halinin devamına karar verir. Tahliye talebinin reddine ilişkin karar, tutuklama kararları gibi gerekçeli olması şarttır. Başka bir ifade ile tahliye talebinin reddine ilişkin kararlarda hukuki ve fiili nedenler ile gerekçeleri gösterilir. Kararın içeriği şüpheliye sözlü olarak bildirilir, ayrıca bir örneği yazılmak suretiyle kendilerine verilir ve bu husus kararda belirtilir (m. , II).

Merciin, itiraz üzerine verdiği kararları kesindir, ancak ilk defa merci tarafından verilen tutuklama kararlarına karşı itiraz yoluna gidilebilir (, IV). Örneğin sulh ceza hakimliğince verilen tutuk lama kararına yapılan itiraz üzerine itiraz mercii itirazım reddine karar verilmiş ise bu karar kesin olup; aleyhine itiraz yoluna gidilebilir.

Tutuklama Sebepleri Nelerdir?

Tutuklama sebepleri sınırlı sayıdadır ve tutuklama kişi özgürlüğüne yönelik olduğundan kıyas yolu ile de genişletilemez. CMK’na göre; “Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren olguların ve bir tutuklama nedeninin varlığı” aranmaktadır. Şüpheli veya sanık üzerinde yoğun derecede suç işlediğini gösterir büyük olasılık olması halinde kuvvetli suç şüphesi vardır denilebilir. Aynı zamanda bu olgunun yanında tutuklama sebeplerinden birinin de olması gerekmektedir. Tutuklama sebepleri;

• Kaçma, Saklanma veya Kaçma Şüphesi Oluşturan Somut Olguların Varlığı

Şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçma şüphesi oluşturan somut olayların varlığı halinde tutuklama nedeninin var olduğu kabul edilir. Kaçıp saklanma halinde talep üzerine veya resen tutuklama kararı verilebilmektedir. Kaçma veya saklanma olgusu olmamasına rağmen, kişinin davranışlarında kaçacağı şüphesinin olduğu olayların var olması halinde tutuklama kararı verilebilmektedir. Burada somut bir davranışın olması çok önemlidir. Sanık veya şüphelinin yaşadığı yeri değiştirmesi, pasaport çıkartması gibi olguların varlığı bu davranışlara örnek gösterilebilir.

• Şüpheli veya Sanığın Davranışları

1. Delilleri Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme Şüphesi

Delillerin korunması amacıyla tutuklama kararı verilebilmektedir. Burada yine somut olayın varlığı ve kuvvetli suç şüphesi aranmaktadır.

2. Tanık, Mağdur veya Başkaları Üzerinde Baskı Yapılması Girişiminde Bulunma Şüphesi

Tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma şüphesi halleri de tutuklama sebeplerindendir. Somut olayların varlığı ve kuvvetli suç şüphesinin bulunması hallerinde tutuklama kararı verilebilmektedir.

• Tutuklama Sebebi Varsayılan Katalog Suçlar

Ceza Muhakemesi Kanunu madde /3’deki düzenlemeye göre tutuklama nedeninin var sayıldığı katalog suç listesi öngörülmüştür. Burada yine önem arz eden husus, şüpheli veya sanığın suçu işlediğine dair kuvvetli suç şüphesinin var olmasıdır. Kuvvetli suç şüphesi olmadan tutuklama kararı verilemez.

Katalog Suçlar

sayılı CMK’da bazı koruma tedbirlerinin uygulanabileceği sınırlı sayıdaki suç listelerine katalog suçlar denir. Özellikle tutuklama nedenleri için katalog suçlar büyük öneme sahiptir. CMK /3’de liste halinde katalog suçlar yer almaktadır. Bu suçlardan birisinin işlenmiş olması halinde şüpheli ya da sanık hakkında tutuklama nedenlerinin var olduğu kabul edilmektedir.  Şüpheli veya sanık katalog suçlardan birisinden ötürü cezai sürece dahil olmuşsa hakim tutuklama nedenlerinin varlığını araştırma yükümlülüğü altında olmaz. bu sebeple de direkt olarak tutuklama kararı verilebilmektedir. Bu katalog suçlar;

Aşağıdaki suçların işlendiği hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı halinde, tutuklama nedeni var sayılabilir:

• Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (madde 76, 77, 78),
• Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),
• Silahla işlenmiş kasten yaralama (madde 86, fıkra 3, bent e) ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama (madde 87),
• İşkence (madde 94, 95)
• Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde ),
• Çocukların cinsel istismarı (madde ),
• Hırsızlık (madde , ) ve yağma (madde , ),
• Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde ),
• Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (iki, yedi ve sekizinci fıkralar hariç, madde ),
• Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde , , , , ),
• Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde , , , , , , ),
• tarihli ve sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.
• tarihli ve sayılı Bankalar Kanunun maddesinin (3) ve (4) numaralı fıkralarında tanımlanan zimmet suçu.
• tarihli ve sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan ve hapis cezasını gerektiren suçlar.
• tarihli ve sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 68 ve maddelerinde tanımlanan suçlar.
• tarihli ve sayılı Orman Kanununun uncu maddesinin dört ve beşinci fıkralarında tanımlanan kasten orman yakma suçları.
• 6/10/ tarihli ve sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanununun maddesinde sayılan suçlar.
• 12/4/ tarihli ve sayılı Terörle Mücadele Kanununun 7. maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen suçlar.(CMK m. /3)

Tutuklama Kararı Verilemeyen Haller

• Sadece adli para cezasını gerektiren suçlarda veya vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez. Hem adli para cezasını hem de mahkumiyet cezasını öngören suçlarda, mahkumiyet cezası dikkate alınarak inceleme yapılması gerekmektedir.

• Ayrıca ÇÇK madde 21’de ‘’Onbeş yaşını doldurmamış çocuklar hakkında üst sınırı beş yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren fiillerinden dolayı tutuklama kararı verilemez.’’ şeklinde tutuklama yasağı düzenlenmiştir. Tutuklama yasağı incelenirken, suçun işlendiği tarihteki yaş değil, tutuklama kararının verileceği yaş esas alınır.

• Oniki yaşından küçükler, oniki yaşını doldurup da onbeş yaşını doldurmamış olup işlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamayanlar, akıl hastaları ve onbeş yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizlerin cezai sorumlulukları olmadığından haklarında tutuklama kararı verilemeyecektir.

• Avukatlık Kanunu 58/2’nci maddesinde :&#;Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile Ceza Muhakemesi Kanununun duruşmanın inzibatına ilişkin hükümleri saklıdır. Şu kadar ki, bu hükümlere göre avukatlar tutuklanamayacağı gibi, haklarında disiplin hapsi veya para cezası da verilemez.&#;

• Anayasa’nın 83’üncü maddesinde “Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak kaydıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlar bu hükmün dışındadır.” ve Hakimler ve Savcılar Kanunu 88/1’inci maddesinde “Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hâlleri dışında suç işlediği ileri sürülen hâkim ve savcılar yakalanamaz, üzerleri ve konutları aranamaz, sorguya çekilemez. Ancak, durum Adalet Bakanlığına derhal bildirilir.” denilerek bu kişiler hakkında özel düzenlemelerin yapıldığını görmekteyiz.

Tutuklama Kararı Verme Yetkisi

Tutuklama kararını verme yetkisi münhasıran hakime veya mahkemeye aittir. Soruşturma evresinde Cumhuriyet Savcısı’nın istemi üzerine görevli Sulh Ceza Hakimi, kovuşturma evresinde ise, cumhuriyet savcısının istemi ile yada resen görevli mahkeme karar vermeye yetkili kılınmıştır.

Bu istemlerde mutlaka gerekçe gösterilir ve adli kontrol uygulamasının yetersiz kalacağını belirten hukuki ve fiili nedenlere yer verilir. Tutuklama kararında; kuvvetli suç şüphesini, tutuklama nedenlerinin varlığını, tutuklama tedbirinin ölçülü olduğunu gösteren deliller somut olgularla gerekçelendirilerek açıkça gösterilir. Kararın içeriği şüpheli ya da sanığa sözlü olarak bildirilir, ayrıca örneği de kendilerine verilir ve bu husus kararda belirtilir.

Tutuklama İstemi Üzerine Yapılacak İşlemler

1. Sanık veya Şüphelinin Sorguya Çekilmesi

Tutuklama kararı verilmeden önce şüphelinin sorguya çekilmesi gerekmektedir.  Sanık veya şüphelinin yokluğunda tutuklama kararı verilemez. Bu durumun istisnası; hakkındaki kovuşturmanın sonuçsuz kalması amacıyla yurt içinde saklanan veya yurt dışında bulunanların durumudur. Bu kişiler ‘’Kaçak’’ olarak tanımlanmaktadır. Kaçak olanlar hakkında yokluklarında tutuklama kararı verilmesi mümkündür. Yabancı ülkede bulunan kaçaklar hakkında gıyabi tutuklama kararı verilebilirken, Türkiye’de saklanan kaçaklar hakkında gıyabi tutuklama kararı verilemez. Bu hüküm özellikle iadeyi sağlama amacıyla düzenlenmiş olan bir hükümdür. Türkiye’de veya yabancı ülkede bulunan kaçaklar hakkında yakalama emri düzenlenebilir.

1. Sanık veya Şüphelinin Müdafi Yardımından Faydalandırılması

Hakkında tutuklama istemi bulunan şüpheli veya sanık hakkında, kendisinin seçeceği veya resen görevlendirilecek müdafii bulunması şeklinde yararlandırıcı bir hüküm bulunmaktadır. CMK’nın ’nci maddesinin c bendi incelendiğinde  ‘’ Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafiin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Müdafi seçecek durumda olmadığı ve bir müdafi yardımından faydalanmak istediği takdirde, kendisine baro tarafından bir müdafi görevlendirilir’’ şeklinde  bir düzenleme bulunmaktadır.

1. Tutuklama Kararının Şüpheli veya Sanığa Bildirilmesi

CMK’nın maddesinin 2 ila 5 numaralı fıkralarına göre, tutuklamaya, tutuklamanın devamına veya bu husustaki bir tahliye isteminin reddine ilişkin kararlarda hukuki ve fiili nedenler ile gerekçeleri gösterilmektedir. Kararın içeriği şüpheli veya sanığa sözlü olarak bildirilmekte ve bir örneği de kendilerine verilmektedir. Tahliye isteminin reddi de mutlaka ilgilisine tebliğ edilmelidir.

Yakalanan veya tutuklanan kişinin durumunun derhal yakınlarına bildirilmesi özgürlük ve güvenlik hakkının bir sonucudur. CMK’nun ’inci maddesine göre; tutuklamadan ve tutuklamanın uzatılmasına ilişkin her karardan tutuklunun bir yakınına veya belirlediği bir kişiye, hakimin kararıyla gecikmeksizin haber verilir.

Ayrıca, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürmemek kaydıyla, tutuklunun tutuklamayı bir yakınına veya belirlediği bir kişiye bizzat bildirmesine de izin verilir. Şüpheli veya sanık yabancı olduğunda tutuklanma durumu, yazılı olarak karşı çıkmaması halinde, vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilir.

Tutukluluk Süresi

Kişilerin özgürlük ve güvenlik hakları bakımından büyük bir öneme sahip olan tutukluluk müessesesi Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi madde 5/3 ihlal edilmeden uygulanması gereken bir tedbirdir. AİHS’e göre tutukluluk soruşturma ve kovuşturma için gerekli olan makul süreden uzun olur ise kişinin hürriyeti ve güvenlik hakkı ihlal edilmiş olur. Bu güvencenin var olması sebebiyle de tutukluluğun devamına ilişkin olan kararların da gerekçeli olması zorunludur. Bir ceza soruşturması veya kovuşturması kapsamında sürdürülen tutukluluğun makul süreyi aşıp aşmadığı konusunda öncelikle tutukluluğa ilişkin kararların gerekçeleri üzerinden tespit yapılması söz konusudur.

Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen suçlarda tutukluluk süresi bir yıldır. Bu süre zorunlu hallerde gerekçeleri gösterilmek suretiyle 6 ay daha uzatılabilir.(CMK m/1)

Ağır ceza mahkemesinin görevi giren yargılamalarda ise, tutukluluk süresi iki yıldır. Bu süre yine zorunlu hallerde gerekçeleri gösterilmek suretiyle; uzatılabilir. Uzatma süresi toplamda üç yılı geçemez. Ancak Türk Ceza Kanununda; Devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar, Milli Savunmaya Karşı Suçlar, Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk başlıkları altında düzenlenen suçlarla birlikte 12/4/ tarihli ve sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarda beş yılı geçemez.

Yukarıdaki tutukluluk süreleri, fiili işlediği sırada on beş yaşını doldurmamış çocuklar bakımından yarı oranında, on sekiz yaşını doldurmamış çocuklar bakımından ise dörtte üç oranında uygulanır.

Bu şekilde uzatma kararı verilebilmesi için karar verilmeden önce Cumhuriyet savcısının, şüpheli veya sanık ile müdafiinin görüşleri alınması gerekir.

Cumhuriyet Savcısının Tutuklunun Serbest Bırakılmasını İstemesi Ya Da Resen Serbest Bırakması  (CMK )

Madde

1) Cumhuriyet savcısı, şüphelinin adlî kontrol altına alınarak serbest bırakılmasını sulh ceza hâkiminden isteyebilir. Hakkında tutuklama kararı verilmiş şüpheli ve müdafii de aynı istemde bulunabilirler.

2) Soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı adlî kontrol veya tutuklamanın artık gereksiz olduğu kanısına varacak olursa, şüpheliyi re&#;sen serbest bırakır. Kovuşturmaya yer olmadığı kararı verildiğinde şüpheli serbest kalır.

CMK’nın (1) maddesi uyarınca Cumhuriyet Savcısı, soruşturma evresinde tutuklama ile istenen amaca adli kontrol tedbiri ile de ulaşılabileceğini değerlendirdiğinde yetkili Sulh Ceza Hakiminden şüphelinin adli kontrol altına alınarak tahliyesini isteyebilir. Aynı şekilde şüpheli veya müdafide aynı istemde bulunabilir.

Tutukluluğun İncelenmesi

Hukukumuzda tutuklama kararının bir kez verilmesinden sonra, yargılama sonuçlanıncaya kadar tartışılmaması uygun görülmemiştir. CMK ’e göre tutukluluğun belirli aralıklarla incelenmesi ve gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında tutukluluk tedbirinin geçici niteliği de bir kez daha vurgulanmış olmaktadır. Tutukluluğun gözden geçirilmesi aşamasında tahliye kararı alabilmek mümkündür. Bu maddeye göre tutukluluğun incelenmesi şu usulle yapılmaktadır.

• Soruşturma Evresinde Tutukluluğun İncelenmesi

Soruşturma evresinde şüphelinin tutuk evinde bulunduğu süre içinde ve en geç 30’ar günlük süreler içinde tutukluluk halinin devam edip etmeyeceği konusunda, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hakimi tarafından CMK madde hükümleri göz önünde bulundurularak, şüpheli dinlenilmek suretiyle karar verilir. Tutukluluk durumunun incelenmesi, yukarıda öngörülen şüpheli tarafından da istenebilir. (CMK m. /1)

• Kovuşturma Evresinde Tutukluluğun İncelenmesi

Hakim veya mahkeme, tutukevinde bulunan sanığın tutukluluk halinin devamının gerekip gerekmeyeceğine; her duruşmada ya da en geç 30 günlük süre içinde kendiliğinden karar verir. (CMK m. /2)

• Terörle Mücadele Kanunu Kapsamındaki Suçlarda Tutukluluğun İncelenmesi

Tutukluluğa itiraz dosya üzerinden karara bağlanabilmektedir. Tahliye talepleri en geç 30’ar günlük süreler içinde tutukluluğun incelenmesi ile birlikte dosya üzerinden karara bağlanabilmektedir. CMK’nın ’inci maddesi uyarınca yapılan tutukluluğun incelenmesi en geç, 30’ar gün içinde dosya üzerinden, 90’ar gün içinde de kişi veya müdafii dinlenilerek, duruşma yapılması ile resen yapılabilmektedir.

• İstinaf Mahkemesinde Tutukluluğun İncelenmesi

İstinaf mahkemelerinde, yapılan başvuru üzerine dosyadaki tutukluluk hali, duruşma açılarak ya da dosya üzerinden esastan inceleme aşamasına kadar değerlendirilmeye alınmamaktadır. Mahkumiyet kararı verilmesinden itibaren Bölge Adliye Mahkemesi’nin dosyayı incelemesi aşamasına kadar olan süreçte tutukluluk durumu ile ilgili inceleme yapılmamaktadır.

Tutuklama kararının devamına karar verilip verilmeyeceği değerlendirilirken, unutulmamalıdır ki, tutuklanan kişi açısından yeterli suç şüphesinin varlığı tutukluluğun devamının geçerliliği için gerekli olduğu gibi, hakimin/mahkemenin tutukluluğun devamına karar verirken bunun için ortaya konulan nedenlerin geçerli, somut olgulara dayalı, yeterli ve yerinde gerekçeye dayanması gerekmektedir.

Şüpheli veya Sanığın Salıverilme İstemleri

Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında şüpheli veya sanık salıverilmesini isteyebilir. Şüpheli veya sanığın tutukluluk hâlinin devamına veya salıverilmesine hâkim veya mahkemece karar verilir. Bu kararlara itiraz edilebilir. Dosya bölge adliye mahkemesine veya Yargıtay’a geldiğinde salıverilme istemi hakkındaki karar, bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay ilgili dairesi veya Yargıtay Ceza Genel Kurulunca dosya üzerinde yapılacak incelemeden sonra verilir; bu karar re&#;sen de verilebilir.

Yukarıda belirtilen serbest bırakılma taleplerinin Sulh Ceza Hakimince sadece evrak üzerinde yapılacak inceleme ile değerlendirilmesi mümkün değildir. CMK’nın /1 maddesine göre, Sulh Ceza Hakimi soruşturma evrakını incelerken öncelikle Cumhuriyet Savcısını, şüpheliyi ve müdafiini dinledikten sonra kararını verecektir. Kanaatimizce, asıl olan Cumhuriyet Savcısın dinlenmesi olmakla birlikte, işin aciliyetine göre, evrak üzerinde yazılı görüşün alınması da yasanın amacına uygundur.

Serbest bırakılma talepleri ile ilgili kararın, yukarıda belirtilen dinleme (ya da yazılı görüşleri alma) işleminden sonra üç gün içinde verilmesi gerekir. ’üncü maddenin birinci fıkrasının birinci cümlesi uyarınca yapılan istemler hariç olmak üzere örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından bu süre yedi gün olarak uygulanır. Duruşma dışında bu karar verilirken Cumhuriyet savcısı, şüpheli, sanık veya müdafiinin görüşü alınmaz. Bu kararlara itiraz edilebilir.

Haksız Tutuklamalardan Doğan Zararların Giderilmesi

Anayasamızın 19’uncu maddesinin son fıkrasına göre; tutuklama koşulları ve tutuklama nedenleri gerçekleşmeden tutuklanmış olan kişilerin uğrayacakları her türlü zararın devletçe ödeneceği düzenlenmiştir. Anayasamızın bu şekilde bir düzenlemeyle, hukuka aykırı olarak verilen tutuklama kararlarının doğurduğu zararların devletçe ödenmesini öngörmesi, Anayasamızın kişi hak ve hürriyetlerine verdiği değeri göstermektedir.  Ayrıca sayılı  Ceza Muhakemesi Kanunu’nun ’inci maddesi de tazminatı düzenlemiş ve haksız olarak verilen tutuklama kararlarını da bu içeriğe dahil etmiştir. Bu madde metninden de anlaşılacağı üzere, hem usulsüz hem de haksız tutuklama hallerinde, kişilerin tazminat isteme hakları bulunmaktadır.

 Kanunun yapılmasını emrettiği işlerde eksiklik veya kanuna aykırılık olması durumunda usulsüz tutuklama söz konusu iken; Anayasa ve kanuna uygun olarak tutuklanan veya tutuklanmasının sonrasında yapılması gereken işlemler eksiksiz ve kanuna uygun şekilde yerine getirilen sanık hakkında kovuşturmaya son verme kararı veya beraat kararı verilmişse ya da tutuklu kalınan süre hükümlülük süresinden fazla ise veya sanık sadece para cezasına mahkûm edilmişse tutuklama haksızdır. .Bu durumlarda maddi ve manevi tazminat taleplerinde bulunulabilecektir.

Tutuklama Kararı İle İlgili Yargıtay Kararı

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 01/02/, /14 sayılı kararı

• Tutuklama Kararı
• Ceza Muhakemesi Madde

Sanık Ad. M 08/10/ tarihinden itibaren tutuklu olduğundan, yerel mahkeme direnme kararında belirtildiği üzere eyleminin güveni kötüye kullanma suçunu oluşturduğunun kabulü halinde, bu suça bakmak görevi Asliye Ceza Mahkemesine ait olup, sayılı CYY’nin /1. maddesi uyarınca tutuklulukta geçecek süre uzatma da dahil olmak üzere 1 yıl 6 ayı geçemeyeceğinden ve sanık Adem’in tutuklanma tarihinden itibaren bu süre dolmuş bulunduğundan sanığın tahliyesine karar verilmesi gerektiği konusu da değerlendirilmiş, Özel daire bozma kararında sanıkların eyleminin nitelikli zimmet suçunu oluşturduğunun belirtilmiş olması, hükmün katılan vekili ve Cumhuriyet savcısı tarafından aleyhe temyiz edilmiş bulunması ve nitelikli zimmet suçuna bakmanın Ağır Ceza Mahkemesinin görevine giren işlerden olması nedeniyle satılı CYY’nın /2. maddesi uyarınca tutuklulukta geçecek sürenin uzatmada dahil olmak üzere 5 yıl olarak kabul edilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmakla, tutuklanma tarihinden itibaren 5 yıllık süre dolmamış olduğundan, sanık Adem’in bu aşamada tahliyesine yer olmadığına karar verilmelidir…

Yargıtay 2. Ceza Dairesi, 24/11/, sayılı kararı

• Tutuklama Kararı
• Ceza Muhakemesi Madde

Sanık, dolandırıcılık suçundan, sulh ceza hakimliğince çıkarılan tutuklama müzekkeresine dayanarak zabıtaca Bursa’da yakalanmış, suç yeri olan Karamürsel’e sevkedilmiş, funduszeue.infoılığınca sorgusu yapılmak üzere polis nezaretinde gönderildiği yetkili asliye ceza mahkemesi salonu önünden firar etmiştir.

Bu durumda, CMUK’un ve ’ınca maddeleri uyarınca verilen tutuklama müzekkeresi üzerine sanığın zabıtaca tutulması ile yasal tutuklama gerçekleşmiş olup, yetkili hakimin Usulün ’inci maddesinin ilk fıkrasına göre yapacağı işlem, gerçekleşmiş olan bu tutuklamanın devamına mahal olup olmadığının tayininden ibaret bulunduğu cihetle tebliğnamedeki bozma düşüncesine iştirak edilmemiştir.

Tutuklama Kararı İle ilgili Sıkça Sorulan Sorular

Tutuklama kararı nasıl alınır?

Soruşturma evresinde şüphelinin tutuklanmasına Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi tarafından, kovuşturma evresinde sanığın tutuklanmasına Cumhuriyet savcısının istemi üzerine veya resen mahkemece karar verilir.

Sulh ceza hakimi, savcının talebiyle bağlı mıdır?

Sulh ceza hakimi, savcının talebiyle bağlı olmayıp, şartları oluşmayan tutuklama talebinin reddine karar verilebileceği gibi, tutuklama talebinin şartlarının oluştuğunu düşünüldüğünde ‘’ ölçülülük’’ ilkesi gereğince tutuklamanın yerine, tutuklama ile aynı şartlara sahip adli kontrol tedbirine de hükmedilebilir.

Tutuklama yasağı olan suçlar nelerdir?

Cezasının üst sınırı 2 yıldan fazla olmayan suçlarda tutuklama kararı verilemez. Vücut dokunulmazlığına karşı suçlarda cezanın alt ve üst sınırına bakılmaksızın, bu yasak uygulanamamaktadır.

Tutuklamaya itiraz süresi ne kadardır?

Tutukluluğa itiraz süresi Ceza Muhakemesi Kanunumuza göre 7 gündür.

Soruşturma evresinde azami tutukluluk süresi ne kadardır?

Soruşturma evresinde azami tutukluluk süresi, ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde 1 yıl, girmeyen işlerde 6aydır (CMK m/4).

Tutuklamaya itiraz, esas olarak tutuklanan kişiye, yani şüpheli veya sanığa ait bir haktır. Şüpheli veya sanık dışında şu kişilerin de tutuklamaya itiraz hakkı vardır:

• Başvuru, tutuklanan şüpheli veya sanığın avukatı tarafından da yapılabilir (CMK md. ).
• Tutuklanan kişinin yasal temsilcisi (babası, annesi veya varsa başka yasal temsilcisi) de tutuklama kararına itiraz edebilir (CMK md. /1).
• Tutuklunun eşi de tutuklama kararına itiraz edebilir (CMK md. /1).

Tutuklamaya İtiraz Süresi Nedir?

• Tutuklamaya itiraz süresi 7 gündür (CMK md/5, md. /2, md. ve ).
• İtiraz süresi, şüpheli veya sanığın tutuklandığı gün dikkate alınmadan hesaplanır.
• Şüpheli hakkında tutuklamaya dönük yakalama kararı çıkartılmışsa, kanunda açıklık olmamakla birlikte yakalama kararına her zaman itiraz mümkündür.
• Ancak, şüpheli veya sanık, tutuklamaya yönelik yakalama kararı üzerine yakalandıktan sonra, yapılan değerlendirme neticesinde tutuklanırsa, tutuklamaya itiraz süresi tutuklandıktan sonra işlemeye başlar.

Tutuklama Kararına İtiraz Süreci Nasıl İşler?

• Tutuklama kararına itiraz, verilecek dilekçe veya tutuklama kararını veren mahkemeye beyanda bulunularak bu beyanın katip tarafından tutanağa geçirilmesi ile yapılabilir (CMK /5 ve /1).
• Tutuklama kararına itiraz üzerine, tutuklama kararını veren hakimlik veya mahkeme, kendi verdiği tutuklama kararının 3 gün içinde değiştirmezse, yani tutukluluğun devam etmesi gerektiği kanaatindeyse itiraz dilekçesinin kendisine verildiği tarihinden itibaren üçüncü günün sonunda itirazı incelemeye yetkili merciye gönderir (CMK ).
• Sulh ceza hâkimliği kararlarına yapılan itirazların incelenmesi, o yerde birden fazla sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik için bir numaralı hâkimliğe; bulunmayan yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, yargı çevresinde görev yaptığı ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine; ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği varsa, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine aittir (CMK md. /3-a).
• Hâkim tarafından verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı tarafından verilen kararlar hakkındaki itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin birden çok dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire için birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi varsa, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir (CMK /3-c).

İyi bir ceza avukatının amacı müvekkilinin yani temsil ettiği şüphelinin özgür yargılanmasını sağlamaktır. Verilmiş bir tutuklama kararı varsa buna itiraz edilirken dikkat edilmesi gereken birçok unsur vardır.

Öncelikle yapılması gereken, matbu, gelişigüzel bir dilekçe vermekten kaçınmaktır. Çünkü her olay kendi içerisinde özellik gösterir yani her olayın itiraz sebepleri farklıdır. Demek oluyor ki internet sitelerinden elde edilen bilgiler doğrultusunda bizzat ya da bir arzuhalciye yazdırılan dilekçelerle olumlu sonuç alabilmek zordur. Öncelikle olayın içeriğine hakim olmak tüm aşamaları bilmek ve buna göre hukuka aykırı bir durum tespit edildiğinde bu durumu net bir şekilde ifade etmek gerekir. Dolayısıyla bu itirazın gerekli donanıma sahip bir ceza avukatı vasıtası ile yapılmasında yarar vardır.

Tutuklama kararına itiraz ederken incelenmesi gereken unsurlardan birkaçı;

* Şüphelinin tutuklama nedeni ile mağduriyete uğrayıp uğramadığı,

* Suçun tutuklamayı gerektirir nitelikte olup olmadığı,

* Delillerin tutuklama için yeterli olup olmadığı,

* Tutuklama öncesindeki aşamada, gözaltına alma, arama, muayene ve diğer konularda hukuka aykırı bir durumun olup olmadığı,

* Şüphelinin yaşı, zihinsel durumu, hastalığı v.s. incelenerek tutuklamayı gerektirir nitelikte olup olmadığı,

* Suç vasfının değişme ihtimalinin var olup olmadığı

gibi somut olaya göre araştırılacak diğer hususlarla birlikte itiraz sebeplerinin var olup olmadığı araştırılmalıdır.

TUTUKLAMA KARARINA İTİRAZIN ŞEKLİ?

İlgili kanun maddesinde de belirtildiği gibi şüpheli veya müdafii (ceza avukatı) tutuklama kararını veren mahkemeye 7 gün içinde itiraz edebilir. Kararı veren hakim veya mahkeme bu itirazı üç gün içinde inceler, bu inceleme sonucu daha önce verdiği tutuklama kararını kaldırabilir. Eğer kararını değiştirmezse tutuklamaya itirazı incelemesi için itiraz merciine gönderir.

İtiraz mercii kararını mümkün olan en kısa sürede verir. İtiraz merciinin verdiği red kararı kesindir. Tutuklama kararını inceleyen merciin verdiği serbest bırakma kararına karşı Cumhuriyet savcısının itiraz hakkı yoktur.

Tutukluluğa itiraz nasıl yapılır? Tutuklama sonucuna soruşturma ve kovuşturma aşamasında olmak suretiyle iki aşamada itiraz edilebilir. Soruşturma aşaması iddianamenin düzenlenmesinden önceki aşamadır. Kovuşturma aşaması ise iddianamenin düzenlenmesi ile başlamış olan aşamadır.

Tutukluluğa itiraz hangi aşamada yapılabilir?

Her iki aşamada da tutukluluk sonucuna yada tutukluluğun devamı kararlarına itiraz etmek mümkündür.

sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) maddesi gereğince soruşturma aşamasında şüphelinin cezaevinde bulunmuş olduğu süre içinde ve en geç otuz gün aralıklarla tutukluluğun devamının gerekip gerekmeyeceği hususunda, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimince araştırma yapılır.

Şüphelinin cezaevinde bulunmuş olduğu süre içinde ve en geç otuz gün aralıklarla tutukluluğun devamının gerekip gerekmeyeceği hususunda, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimince araştırma yapılır.

Tutukluluk durumunun incelenmesi şüpheli tarafınca da talep edilebilir.

Egemen ya da mahkeme, sanığın tutukluluk hâlinin devamının gerekip gerekmeyeceğine her oturumda ya da koşullar gerektirdiğinde oturumlar içinde resen karar verir.

CMK’nın maddesine gore soruşturma evresinde şüphelinin tutuklanmasına Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimince karar verilir. Kovuşturma evresinde ise sanığın tutuklanmasına Cumhuriyet savcısının istemi üzerine ya da resen mahkemece karar verilebilir. Bu istemlerde yada kararlarda kesinlikle gerekçe gösterilmeli ve adli denetim uygulamasının yetersiz kalacağını gösteren hukuki ve fiili nedenlere yer verilmesi gerekir.

CMK’nın maddesine gore tutuklamaya, tutuklamanın devamına ilişkin kararlarda;

a) Güçlü suç şüphesini,

b) Tutuklama sebeplerinin varlığını,

c) Tutuklama tedbirinin ölçülü bulunduğunu,

gösteren kanıtlar somut olgularla gerekçelendirilerek açıkça gösterilmelidir.

Tutukluluğa itiraz süresi

Tutukluluğa itiraz süresi ne kadar?

CMK’nın maddesine gore soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her adımında şüpheli ya da sanık salıverilmeyi talep edebilir. Şüpheli ya da sanığın tutukluluk hâlinin devamına ya da salıverilmesine başat ya da mahkemece karar verilir. Ret sonucuna itiraz edilmesi mümkündür.

Tutuklama kararına itiraz CMK’nın maddesinde düzenlenmiştir. Egemen ya da mahkeme sonucuna karşı itiraz, kanunun ilaveten yargı koymadığı hâllerde ilgililerin sonucu öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde sonucu veren mercie verilebilecek bir dilekçe ile yapılır.

CMK’nın maddesine gore sonucuna itiraz edilen başat ya da mahkeme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir. İtiraz yerinde görülmediği taktirde en oldukca üç gün içinde, itirazı araştırmaya yetki sahibi olan mercie gönderir.

Tutuklama kararına itiraz nereye yapılır

Tutuklamaya itirazın nereye yapılacağı, tutuklamaya itirazı incelemekle görevli olan mahkemeler/merciler CMK’nın maddesinde belirtilmiştir. Tutuklama kararını itirazı incelemekle görevli mahkemeler/merciler şunlardır:

a) Sulh ceza hâkimliği kararlarına oluşturulan itirazların incelenmesi, o yerde ansızın oldukca sulh ceza hâkimliğinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen hâkimliğe; son numaralı hâkimlik amacıyla bir numaralı hâkimliğe; … ağır ceza mahkemesinin bulunmuş olduğu yerlerde tek sulh ceza hâkimliği var ise, en yakın ağır ceza mahkemesinin bulunmuş olduğu yerdeki sulh ceza hâkimliğine aittir.

b) İtiraz üzerine ilk kere sulh ceza hâkimliği doğrulusunda verilen tutuklama kararlarına itiraz edilmesi halinde da (a) bendindeki usul uygulanır. Sadece, ilk tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimliği, tutuklama kararını itiraz mercii olarak inceleyemez.

c) Asliye ceza mahkemesi hâkimi doğrulusunda verilen kararlara yapılacak itirazların incelenmesi, yargı çevresinde bulundukları ağır ceza mahkemesine ve bu mahkeme ile başkanı doğrulusunda verilen kararlar ile ilgili itirazların incelenmesi, o yerde ağır ceza mahkemesinin ansızın oldukca dairesinin bulunması hâlinde, numara olarak kendisini izleyen daireye; son numaralı daire amacıyla birinci daireye; o yerde ağır ceza mahkemesinin tek dairesi var ise, en yakın ağır ceza mahkemesine aittir.

d) Naip başat kararlarına yapılacak itirazların incelenmesi, mensup oldukları ağır ceza mahkemesi başkanına, istinabe olunan mahkeme kararlarına karşı yukarıdaki bentlerde emare edilen temellara gore bulundukları yerdeki mahkeme başkanı ya da mahkemeye aittir.

e) Bölge adalet sarayı mahkemesi ceza dairelerinin kararları ile Yargıtay ceza dairelerinin temel mahkeme olarak baktıkları davalarda verdikleri kararlara oluşturulan itirazlarda; üyenin kararını vazifeli bulunmuş olduğu dairenin başkanı, daire başkanı ile ceza dairesinin kararını numara itibarıyla izleyen ceza dairesi; son numaralı daire söz konusu ise birinci ceza dairesi inceler.

CMK’nın maddesine gore Kanunda yazılı olan hâller gizli saklı kalmak suretiyle, itiraz ile ilgili duruşma yapılmaksızın karar verilir. Tutukluluğa itiraz yerinde görülürse itirazı inceleyen merci, itiraz konusu ile ilgili da karar verir. Karar ihtimaller içinde olan en kısa vakitte verilir. Merciin, itiraz üzerine verilen kararları kesindir.

Tutukluluğa itiraz nasıl yapılır, tutuklamaya itiraz mevzusunda dikkat edilmesi gerekenler nedir, tutuklama sonucuna itiraz dilekçesi nereye verilmelidir.