Çin Halk Cumhuriyeti Ingilizce
kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Hong Kong tarihi ve Çin tarihi
Tarih Öncesi ve İmparatorluk Çin'i[değiştir kaynağı değiştir]
.
Hong Kong, yürütme, yasama ve yargı yetkilerinin ulusal hükümete devredildiği, Çin'in özel bir idari bölgesi’dir.[87] Çin-İngiliz Ortak Deklarasyonu, egemenliğin devri yoluyla ekonomik ve idari süreklilik sağladı,[72] bunun sonucunda, büyük ölçüde bölgenin bir İngiliz kolonisi olarak tarihinden miras kalan, yürütme’nin yönettiği bir yönetim sistemi ortaya çıktı.[88] Bu şartlar ve "bir ülke, iki sistem" ilkesi uyarınca, Hong Kong Temel Yasası bölgesel anayasadır.[89]
Bölgesel hükümet üç koldan oluşur:
- Yürütme: İcra Kurulu Başkanı, bölgesel yasaların uygulanmasından sorumludur,[88] mevzuatın yeniden gözden geçirilmesini zorlayabilir,[90] ve Yürütme Konseyi üyelerini ve başlıca yetkilileri atayabilir.[91] Yürütme Konseyi ile birlikte hareket eden Konsey İcra Kurulu Başkanı, yeni yasa tasarıları önerebilir, ikincil yasalar çıkarabilir ve yasama organını feshetme yetkisine sahiptir.[92]Olağanüstü hal’lerde veya kamu tehlikesi durumunda, Konsey İcra Kurulu Başkanı ayrıca kamu düzenini yeniden sağlamak için gerekli her türlü düzenlemeyi yapma yetkisine sahiptir.[93]
- Yasama: Tek meclisli Yasama Konseyi bölgesel kanunları çıkarır, bütçeleri onaylar ve görevdeki bir genel müdürü görevden alma yetkisine sahiptir.[94]
- Yargı: Yargıtay ve alt mahkemeler kanunları yorumlar ve Temel Kanun'a aykırı olanları bozar.[95] Yargıçlar, tavsiye komisyonunun tavsiyesi üzerine genel müdür tarafından atanır.[96]
İcra başkanı, hükümetin başı’dır ve en fazla iki beş yıllık dönem için görev yapar. Devlet Konseyi (Çin başbakanı tarafından yönetilen), 1.200 iş, toplum ve hükümet liderinden oluşan Seçim Komitesi tarafından aday gösterildikten sonra baş yöneticiyi atar.[97][98][99]
Yasama Konseyi'nin her biri dört yıllık bir süre için görev yapan 90 üyesi vardır. Yirmisi doğrudan coğrafi seçim bölgelerinden seçilir, otuz beşi işlevsel seçim bölgelerini (FC) temsil eder ve kırkı Çin merkezi hükümeti tarafından atanan temsilcilerden oluşan bir seçim komitesi tarafından seçilir.[100] Otuz FC meclis üyesi, ekonomi sektörlerini veya özel çıkar gruplarını temsil eden sınırlı seçmenler arasından seçilir,[101] ve geri kalan beş üye, görevdeki bölge meclisi üyelerinden aday gösterilir ve bölge çapında çifte doğrudan seçimlerle seçilir.[102] Halk tarafından seçilen tüm üyeler orantılı temsil ile seçilir. 30 sınırlı seçmen işlevsel seçim bölgesi koltuklarını sondan sonraki ilk veya anında ikinci tur oylama kullanarak doldurur.[101]
2016 seçimlerinde yirmi iki siyasi partinin Yasama Konseyi'ne seçilmiş temsilcileri vardı.[103] Bu partiler kendilerini üç ideolojik gruba ayırdı: Pekin yanlısı kamp (mevcut hükümet), demokrasi yanlısı kamp ve yerelci gruplar.[104] Çin Komünist Partisi'nin Hong Kong'da resmi bir siyasi varlığı yoktur ve üyeleri yerel seçimlere katılmazlar[105]. Hong Kong, Ulusal Halk Kongresi'nde seçim kurulu aracılığıyla seçilen 36 milletvekili ve merkezi hükümet tarafından atanan Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı'nda 203 delege tarafından temsil edilir.[106]
Çin ulusal kanunu bölgede genel olarak geçerli değildir ve Hong Kong ayrı bir yargı alanı olarak kabul edilir.[95] Yargı sistemi, İngiliz yönetimi sırasında kurulan hukuk geleneğini sürdüren ortak hukuk'a dayanır.[107] Yerel mahkemeler, İngiliz hukuku ve denizaşırı içtihatlarda belirlenen emsallere atıfta bulunabilir.[108] Ancak, anakara ceza muhakemesi kanunu, HKSAR'daki CPG'nin Ulusal Güvenliğini Koruma Dairesi tarafından soruşturulan davalar için geçerlidir.[109] Temel Kanun üzerindeki yorumlama ve değiştirme yetkisi ve devlet eylemleri üzerindeki yargı yetkisi merkezi otoriteye aittir ve bölge mahkemelerini nihai olarak anakaranın sosyalistmedeni hukuk sistemine tabi kılar.[110]Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi tarafından verilen kararlar, her türlü bölgesel adli süreci geçersiz kılar.[111] Ayrıca, Daimi Komite'nin Hong Kong'da olağanüstü hal ilan ettiği durumlarda, Danıştay bölgede ulusal hukuku uygulayabilir.[112]
İdari yapılanma[değiştir kaynağı değiştir]
Hong Kong; Çin'in güney kıyısında, Makao'nun doğusundan 60 km mesafede, İnci Nehri Deltası'nın doğu ağzında yer almaktadır. Hong Kong, kuzeyi haricinde neredeyse her yönden Güney Çin Denizi tarafından çevrelenir. Kuzeyinde ise, Çin anakarası ile Hong Kong arasındaki doğal sınırı oluşturan Sham Chun Nehri var; nehrin öteki tarafında Guangdong eyaletine bağlı Shenzhen şehri yer almaktadır. Hong Kong'un 2.755 km2'lik alanı Hong Kong Adası, Kowloon Yarımadası, Yeni Bölgeler, Lantau Adası ve 200'den fazla diğer adadan oluşur. Bölgenin en yüksek noktası, deniz seviyesi üzerinde 957 metredeki Tai Mo Shan'dir.[115] Kowloon Yarımadası, Hong Kong Adası ve Yeni Bölgeler'deki "yeni kasabalar" (new towns / 新市鎮), Hong Kong'daki kentselleşmenin yer almış olduğu başlıca alanlardır.[116] Geliştirilebilen düz arazilerin azlığından ötürü, bu alanların çoğu ıslah edilmiş toprakların üzerinde inşa edilmiştir; bu alanların 70 km2'si (toplam alanın %6'sı ya da geliştirilmiş alanların %25'i) denizden ıslah edilmiştir.[117]
Geliştirilmemiş alanlar çoğunlukla tepeler ve dağlardan oluşur ve çok az düz arazi vardır; çoğunlukla otlak, ormanlık alan, çalılık alan veya tarım alanlarından oluşur.[118][119] Geriye kalan arazi alanının yaklaşık yüzde 40'ı millî park ve doğa rezervleridir.[120] Bölgenin çeşitliliği olan bir ekosistemi vardır. Bölgede 3.000'den fazla vasküler bitki türü (bunların 300'ü Hong Kong'a özgü) ve binlerce böcek, kuş ve deniz türü görülmektedir.[121][122]
İklim[değiştir kaynağı değiştir]
Yeni Bölgeler'in kirasının sona erme zamanının giderek yaklaşmasıyla koloni, belirsiz bir gelecekle yüz yüze geldi. Murray MacLehose, 1979 yılında Deng Şiaoping'e bu konuyu açtı.[71] Çin ile yapılan diplomatik müzakereler, Birleşik Krallık'ın 1997'de koloniyi devretmeyi kabul ettiği ve Çin'in, devirden sonra 50 yıl boyunca Hong Kong'un ekonomik ve siyasi sistemlerini garanti edeceği 1984 Çin-Britanya Ortak Bildirisi ile sonuçlandı.[72] Bu transferin giderek yaklaşmasıyla, Hong Kong sakinleri arasında sivil hakların, hukuk devletinin ve yaşam kalitesinin olası bozulmasına dair kuşkular uyandırıldı ve Hong Kong'dan büyük bir göç dalgası tetiklendi.[73] Bu göç dalgasının zirvesindeki 1987 ile 1996 yılları arasında yarım milyondan fazla insan Hong Kong'u terk etti.[74] Hong Kong, 156 yıllık Britanya hakimiyetinden sonra, 1 Temmuz 1997 tarihinde Çin'e devredildi.[16]
Egemenliğin devrinden hemen sonra, Hong Kong çeşitli krizlerden ciddi şekilde etkilendi. Hükûmet, 1997 Asya mali krizi sırasında Hong Kong doları döviz kurunu korumak için büyük miktarda döviz rezervi kullanmak zorunda kaldı;[66] bu krizden iyileşme süreci de H5N1 kuş gribi salgını[75] ve konut fazlasından[76] aksadı. Bunun ardından ise, bölgenin en ciddi ekonomik gerilemesine neden olan 2003 SARS salgını yer aldı.[77]
Bölgenin demokratik kalkınması ve merkezi hükûmetin "tek ülke, iki sistem" ilkesine bağlılığı, egemenliğin devri sonrasındaki politik tartışmaların merkezinde yer almış konulardır. Yasama Meclisi'nin koloni döneminde uygulamış olduğu en son demokratik reformların Hong Kong'un Çin'e geri verilmesi sonrasında geri çevrilmesinin[78] ardından Hong Kong hükûmeti, Temel Kanun'un 23. maddesi uyarınca ulusal güvenlik mevzuatı uygulama teşebbüsünde bulundu, ancak bu başarısızlığa uğradı.[79] Merkezi hükûmetin Baş İcra seçimlerine izin vermeden önce adayların ön taramasını uygulama kararı, 2014'te Şemsiye Devrimi olarak bilinen bir dizi protestoyu tetikledi.[80] 2016 Yasama Konseyi seçimlerinden sonra seçim kayıtlarındaki tutarsızlıklar, seçilen yasa koyucuların diskalifiye edilmesi[81][82][83] ve Batı Kowloon yüksek hızlı tren istasyonunda ulusal yasaların uygulanması, bölgenin özerkliği hakkında daha fazla endişe yarattı.[84] Haziran 2019'da, kaçakların Çin anakarasına iade edilmesine izin veren bir değişiklik tasarısına yanıt olarak yeniden büyük protestolar patlak verdi. Protestolar Aralık ayına kadar devam etti; protesto düzenleyicilerinin iddialarına göre, bir milyondan fazla kişi protestolara katılmış,[85] yani bu, muhtemelen Hong Kong tarihinin en büyük ölçekli siyasi protesto hareketidir.[86]