Başayaş Köyü

ANKARA AYAŞ BAŞAYAŞ MAHALLESİ NÜFUSU: 

ÖNCEKİ YILA GÖRE

AZALIŞ ORANI

%3,90

AZALIŞ MİKTARI

8

BAŞAYAŞ mahallesi nüfusu ( beldesine) bağlı AYAŞ, ANKARA. BAŞAYAŞ mahallesinin Nüfusu Toplam tır. Bu nüfusun 'si Erkek, 94'si Kadındır.

ANKARA ili AYAŞ ilçesi ( beldesine) bağlı BAŞAYAŞ mahallesinin bağlı olduğu belediyenin niteliği BÜYÜKŞEHİR İLÇE'dir.

YILLARA GÖRE BAŞAYAŞ NÜFUSU, ANKARA AYAŞ

ANKARA AYAŞ BAŞAYAŞ Mahallesi Haritası

Site yer alan veriler çevrimiçi TUİK nüfus veritabanından alınmıştır. Bu sitede elde ettiğiniz bilgileri TÜİK'in resmi nüfus portalından doğruluğunu kontrol ediniz. Sitede yer alan bilgilerin doğruluğunu taahhüt etmiyoruz. Bu site bilgi ve eğlence sitesidir. Burada yer alan bilgiler Resmi amaçla kullanılamaz, delil olarak gösterilemez. İletişim

Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Ayaş, Başayaş Köyü’nde Bir Yeniden İşlevlendirme Önerisi: Tarihi Köy Camii ve Köy Evi Örneği Dr. Öğr. Üyesi Gülşen DİŞLİ Necmettin Erbakan Üniversitesi, Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Konya, Türkiye eposta: [email protected] Dr. Öğr. Üyesi Müge Bahçeci Başkent Üniversitesi, Güzel Sanatlar, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Ankara, Türkiye eposta: [email protected] ÖZET Başayaş Köyü, Ankara, Ayaş İlçesine yaklaşık beş kilometre uzaklıkta, Tarihi İpek Yolu üzerinde önemli bir yerleşim alanıdır. ’lı yıllarda yeni köyün kurulması ile terkedilme sorunuyla karşı karşıya kalan bu tarihi köyde, günümüzde sadece on hanede yaşam devam etmektedir. Bunun bir sonucu olarak, köydeki tarihi konaklar ve yapım yılı tahmini yüzyıla kadar uzanan köy camii özgün işlevini yitirmiş, yapılar ya depo, ahır vb. olarak kullanılmaya başlanmış ya da tamamen terkedilerek kullanım dışı bırakılmıştır. Bu çalışmanın amacı; terkedilmiş, bir döneme tanıklık eden kırsal bir yerleşmedeki tarihi köy camii ve batısındaki köy evi örnekleminde yeniden işlevlendirme önerileri geliştirilerek, bu araştırmanın kapsamlı bir çalışma için bir ön çalışma olarak derlenmesi, ayrıca, mimarlık eğitimi kapsamında verilen rölöve restorasyon dersinin amaç ve hedefleri, içerik ve beklentileri doğrultusunda yapılan bu araştırmanın, yöntem ve içeriğinin tanıtılması ve çalışma sürecinin değerlendirilmesidir. Bu çalışma ile mimarlık eğitimi kapsamında Başayaş Köyü Camii ve batısındaki köy evinin geleneksel yöntemlerle belgelenmesi ve farkındalık oluşturularak caminin tescillenmesi sağlanmış, yapıların yeniden işlevlendirilip korunmasına yönelik kararlar veBaşayaş Köyünde oluşturulabilecek sürdürülebilir kırsal turizme dair öneriler geliştirilmiştir. Geliştirilen yeniden işlevlendirme ve sürdürülebilirlik önerilerinin kırsal kültürel miras çalışmalarına katkı sağlaması hedeflenmiştir. Anahtar sözcükler: Başayaş Köyü; kültürel miras; sürdürülebilirlik; yeniden işlevlendirme; kırsal turizm; terkedilme. 61 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July A SUGGESTION FOR ADAPTIVE REUSE IN AYAŞ, BAŞAYAŞ VILLAGE: HISTORIC VILLAGE MOSQUE AND HOUSE CASES ABSTRACT Başayaş Village, located on the historic Silk Road, is an important settlement some five kilometers distant from Ayaş town center connected to the city of Ankara. Because of the establishment of a new village in s, this historic village encountered the problem of abandonment, and as a result, today life continues just in ten dwellings. Consequently, historic houses of the village and Başayaş Village Mosque, estimated to be constructed dating back to the 14th th century, lost their original function started to be used either as a depot, stall or in the state of malfunction because of the abandonment. Aims of this study are; to compile this research as a preliminary study of a comprehensive research, by developing adaptive reuse suggestions for the cases of historic village mosque and the house on the west side of it located in an abandoned rural settlement as the evidence of a certain period. In addition, as part of architectural education, it aims to evaluate the work process and introduce the methods and contents of the research done regarding aims, objectives, contents, and expectations of the survey and restoration course. As part of architectural education, by creating awareness with this study; it is provided to document Başayaş Village Mosque and the house on the west side of it and within this scope, the Cultural Heritage Conservation Board registered the mosque. In addition, their conservation decisions by adaptive reuse and suggestions for sustainable rural tourism that could be constituted in Başayaş Village have been developed. Thus, the adaptive reuse and sustainability decisions developed with this study were aimed to contribute to rural cultural heritage studies. Keywords: Başayaş Village; cultural heritage; sustainability; adaptive reuse; rural tourism; abandonment. GİRİŞ Sürdürülebilir Turizm Kavramı ve Başayaş Köyü Hızlı nüfus artışı, kentleşme, sanayileşme ve artan çevre sorunlarına çözüm olarak öne sürülen ve hemen hemen tüm alanlara yansıyan sürdürülebilirlik kavramı, turizmde de önem kazanmaktadır(Seyhan ve Yılmaz , s. 52, Altanlar ve Akıncı-Kesim , s. 1, Beyhan ve Ünügür , s. 80). Her aşamasında toplumsal sorumluluk, ekonomik verimlilik ve ekolojik duyarlılığı içeren sürdürülebilir turizm, “turizm gelişmelerine paralel olarak, doğal, kültürel, ekolojik ve biyolojik tüm kaynakların korunması ve sürekliliğini sağlayarak, turizm faaliyetlerinin planlanması ve yürütülmesi” olarak tanımlanmaktadır (Beyhan ve Ünügür , s. 80, Buhalis ve Fletcher , Kervankıran , s. 62 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July 62).1Sürdürülebilir turizmde, gelecekteki fırsatların da korunarak, doğal ve kültürel kaynakları tahrip etmeden geleneksel yerleşmelerin ve mevcut turistlerin ihtiyaçlarını karşılama ve çevreyi ön plana alarak kalkınma temel hedeflerdir(Avcıkurt , s. , Doğan , s. 6). Sürdürülebilir turizm içerisinde yer alan kırsal turizm ise “insanların sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını karşılayan, bina ve doğal çevreyi geliştiren, koruyan, turizm destinasyonlarından ekonomik fayda sağlayan turizm türüdür”(Countryside Agency and English Tourism Council , s. 11, Kuşat , s. 68). Geleneksel yaşam kültürünün özünü ve çeşitliliğini yansıtan köyler, göç, değişen yaşam standartları vb. nedenlerle her geçen gün terkedilme problemi ile karşı karşıyadır. Bu çalışmada da, Ankara, Ayaş İlçesi’ne yaklaşık beş kilometre uzaklıktaki tarihi dokusunu hala koruyarak yöresel mirasa ev sahipliği yapan ancak terkedilme ve bakımsızlık nedeni ile bu mirasın yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu Başayaş Köyünün eski yerleşimi ele alınmıştır.Çalışmanın sınırları; köyün girişindeki tarihi köy camii ve batısındaki köy evini kapsamakta olup köyün bu bölümü, örnek alan olarak seçilmiştir. Bu iki yapıya yeni işlev belirlenmesi amacıyla kırsal turizm odaklı literatür araştırması ve Başayaş Köyünün bu anlamdaki potansiyellerine yönelik araştırmalar yapılmıştır. Bunlardan köy camii, yüzyıla tarihlenmekte olup, köyün en eski ve tek ibadet mekânıdır. Sahip olduğu özellikli alçı mihrabı ve ahşap dikmeli enine camiler tipolojisinde olmasıyla enderlik değeri mevcuttur. Bu nedenle, özgün ve/veya bu çalışma kapsamında önerilen bir işlevle ve hazırlanacak kapsamlı bir çalışmayla köy genelinde öncelikle ve ivedilikle kullanıma kazandırılması önemlidir. Caminin batısındaki köy evi ise köydeki diğer tarihi evlerle benzer özellikler göstermesinin yanında kullanım dışı kalmadan önce muhtarlık/toplanma/sosyalleşme mekânı olarak kullanılmış olması ve camiyle olan yakınlığı göz önünde bulundurularak birlikte örnek bir işlevsel bütünlük oluşturması düşüncesiyle seçilmiştir. Söz konusu yerleşim, geleneksel çevre özellikleri incelenerek, henüz değerlendirilememiş olası sürdürülebilir kırsal turizm potansiyelleri açısından irdelenmiştir (Şekil 1). Küresel Sürdürülebilir Turizm Konseyi (GSTC) her işletme ya da yerleşim alanının taşıması gereken asgari küresel sürdürülebilir turizm kriterlerini saptamış, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve Dünya Çevre Örgütü (WTO) ise sürdürülebilir turizm için on iki hedef belirlemiştir(Dünya Çevre Örgütü (WTO) , s. ).2GSTC tarafından belirlenen ve dört ana başlık altında toplanan kriterler; verimli sürdürülebilir yönetimin kanıtlanması, yerel halkın sosyal, ekonomik faydalarının ve çevresel faydaların arttırılması ve kültürel miras faydalarının maksimize edilmesidir.3UNEP ve WTO tarafından belirlenen hedefler ise; ekonomik uygulanabilirlik, yerel refah,istihdamın kalitesi, sosyal eşitlik, ziyaretçi memnuniyeti, yerel denetim, toplumsal refah, kültürel zenginlik, fiziksel bütünlük, biyolojik çeşitlilik, kaynak verimliliği ve 63 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 çevrese el ktir(Acuner temizlik , s. )).Şekil 1. Ayaş İlçes si ve köylerrini gösteren harita (a)) ve eski ve e yeni Başa ayaş Köyü yerleşim y yerlerrini gösterirr harita (b) (Kaynak: Ayaş’ın A Görrsel Tarihi 1 (a), G Google Earth (b)). e daha önc Bölgede ce sürdürülebilir kırsa çin mevcutt olanaklar kısmen ta al yaşam iç aranmış, belli ba aşlı çalışma alar yapılmııştır. Bunla ardan; yılları arasınd da Türkiye Bilimsel ve Tekn ştırma Kurumu (TÜBİİTAK) deste nolojik Araş eği ile Ayaş Belediyes si ve Doğal Yaşam Derneği tarafından n yürütülen ş Köyü Doğ n “Başayaş ğa Bilimlerii Eğitimi Ka samında ampı” kaps 9–12 yaşlarındaki y i 64 ilköğrretim öğren ncisine15 eğitmen e tarafından 1 12 günlük kamplar düzenle enmiştir. amacıylla” yürütülm yılında da Bayram mlı Danışma ndan Doğal Yaşam anlık tarafın Derneği ile iş birliiği içinde Türkiye T İş Kurumu'na Euro E etli “aktif istihdam maliye eri çerçevesinde bir yöresel tedbirle y pazarlama ve mesleki eğitim HE EPA projesii teklifi” 64 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July sunulmuştur.6Projenin hedefleri; köyde kerpiçten imal edilecek mutfak, toprak ve dokuma atölyelerinde köye dönüş için kadın ve gençlerin istihdam edilmesi ve akıllı su yönetimi ile kuşburnu ve dut üretimi ve işlenmesi olarak belirlenmiş, ancak proje hayata geçmemiştir yılında ise küçükbaş hayvancılıkla ilgili faaliyet göstermek üzere Başayaş Köylülerinden oluşan ortağa sahip Başayaş Gıda Tarım Hayvancılık A.Ş. kurulmuştur(Başayaş Köyü Kültür ve Yardımlaşma Derneği , s. 19). Böylece yörede küçükbaş hayvancılık büyük ölçüde gelişmiştir. Yine, Ankara İl Özel İdaresi “ Yılı Yatırım, Çalışma ve Performans Programı” kapsamında yeni kurulan Başayaş Mahallesinde yılında kültür evi inşa edilmiştir. Proje için Ayaş İlçesindeki diğer dört köydeki (Çanıllı, Oltan, Ortabereket, Başbereket) kültür evi ile birlikte toplamda TL ödenek tahsis edilmiştir.8Ayrıca, yılında Başayaş Mahallesinin yaklaşık 3 km batısında Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ) tarafından Başayaş Göleti ve Sulaması Projesi kapsamında gölet ve sulama alanıinşa edilmiştir.9Bu proje ile bölgede tarımsal faaliyetlerin artması kaçınılmazdır. yılında da TL bedelle Ayaş İlçesi Başayaş Köyü sınırlarında H28c3-c4, I28b1-b2 paftalarında bulunan ,57 hektarlık jeotermal kaynak ve doğal mineralli su arama sahası ihalesi yapılmış, bölgenin kaynak ve doğal mineralli su potansiyeli araştırılmıştır Başayaş Köyü özelinde olmasa da Ayaş İlçesi genelinde gerçekleştirilen proje ve aktiviteler de mevcuttur. Bunlardan, Ayaş Naime Ali Karataş Çok Programlı Lisesi sahipliğinde Ankara Kalkınma Ajansı’nın desteklediği “Ayaş’ın Gözleri” projesi kapsamında Ayaş İlçesinin ekonomik ve sosyal eksikliklerin giderilmesi amaçlanmış, özellikle dezavantajlı grupların sosyal entegrasyonunun sağlanması hedeflenmiştir(Önal vd. ).Diğer bir sürdürülebilir kırsal turizm bileşeni olarak Ayaş İlçesindeki başlıca festivaller “Ayaş Geleneksel Dut, Tarihi Evler ve El Sanatları Festivali” ve “Uçurtma ve Bahar Şenliği’dir(Doğan , s. 89). Böylece halkın birbiriyle kaynaşması ve geleneksel, yöresel ürünlerin tanıtımı sağlanmaktadıfunduszeue.infoğan da yılında yaptığı araştırmada Ayaş’ta yaşayan yerel halka Ayaş İlçesinin kırsal turizm açısından değerlendirilmesine dair 34 sorudan oluşan bir anket hazırlamış böylece yörenin doğal, kültürel, sosyo- ekonomik yapısının kırsal turizme uygunluğunu araştırmıştır(Doğan, s. , ). Anket sonucunda “yerel halkın yaşam biçimi, davranışları ve istekleri”nin yörede kırsal turizmin uygulanması potansiyelini kısıtlama ve güçleştirme eğiliminde olduğu, ancak bu engeller aşılabilirse ilçede kırsal turizmin fayda sağlayabileceği anlaşılmıştır. Korumanın birincil hedeflerinden olan sahiplenme ve tanıtım programları sayesinde, eski Başayaş Köyünün sahip olduğu potansiyellerinin tespit edilip ön plana çıkartılarak, yeniden hayat bulması önemlidir. Bu kapsamda; Başkent Üniversitesi, Güzel Sanatlar, 65 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü üçüncü sınıf öğrencileri tarafından eğitim-öğretim yılı bahar döneminde MİM Rölöve Restorasyon II dersi kapsamında Başayaş Köyü Camii ve batısındaki köy evinin rölöveleri ve bozulma analizleri geleneksel yöntemler kullanılarak hazırlanmıştır. Yapıların çevre ve köy ile olan ilişkileri araştırılarak yeniden işlevlendirme önerileri kurgulanmıştır. Çalışmalar esnasında üniversite ve halk kütüphanelerinde kaynak araştırması yapılmış, tezler taranmıştır. Arazi çalışmalarında rölöveye esas ölçülendirmelerin yanı sıra araştırmaya katkı sağlayacak fotoğraflar çekilmiş, köy muhtarı ve halkıyla görüşmeler yapılmıştır. Böylece bu çalışmada, MİM Rölöve Restorasyon II dersinin amaç, hedef ve beklentileri doğrultusunda yapılan inceleme, araştırma ve tespitlerin yöntem ve içeriği tanıtılmış ve kırsal bir yerleşmenin kapsamlı bir çalışma için bir ön araştırması olarak derlenmişfunduszeue.info yandan mimarlık öğrencilerine mimarlık eğitimi kapsamında tarihi çevre koruma bilinci aşılanırken diğer taraftan örnek çalışma alanı olan köyün tanıtılması ve köy halkının sahip oldukları değerlerin korunabilmesi için farkındalık düzeyinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. BAŞAYAŞ KÖYÜ MEVCUT DURUM ANALİZİ- İHTİYAÇLARIN TESPİTİ Ayaş, Ankara İline 57 km uzaklıkta Hititler, Firigler, Galatlar, Romalılar, Selçuklu ve Osmanlıların egemen olduğu önemli bir tarihi yerleşim alanıdır(Ayaş’ın Görsel Tarihi , s. ). Oğuz Türklerinin Bozok, Gün Han Oğulları koluna bağlı bir Türkmen oymağıdır(Ayaş’ın Görsel Tarihi , s. 9). tarihli ve numaralı Ankara, Ayaş Kazasına ait nüfus defterinde kazaya bağlı 30 adet karye ve mahallenin kayıtlı olduğu anlaşılmaktadır(Şahin vd. , s. 22). Bu nüfus defterinde araştırmamıza konu olan yerleşim alanı, Başayaş Karyesi olarak geçmektedir (Resim 1). Günümüzde 12 mahallesi ve 21 köyü bulunan Ayaş İlçesine bağlı yeni kurulan Başayaş Mahallesinde hane sayısı 34 ve tahmini nüfus ’tir(Karaman , s. 28)Eski Köyde ise yaşayan kişi sayısı on hane ile sınırlıdır(Başayaş Köyü Kültür ve Yardımlaşma Derneği , s. 18). Göçebe Türkmenler tarafından kurulan Başayaş Köyünün kuruluşunda, sahip olduğu tabii bitki örtüsü ve ormanlarının hayvancılığa elverişli olmasının yanı sıra, tarihi İpek Yolunun buradan geçmesi önemlidir (Resim 2)(Karaman , s. 34). Tarım, hayvancılık ve turizm Ayaş’ın başlıca ekonomik potansiyelleri olup, domates, kavun, karpuz, havuç, biber, fasulye, kiraz, dut, elma, armut, vişne, şeftali, üzüm vb. yaş meyve ve sebze yetiştiriciliği yörenin temel tarım ürünleridir. Koyun (merinos), keçi (tiftik) ve sığır (kültür) ilçedeki başlıca hayvan varlıklarıdırBaşayaş Mahallesinin ekonomisi de tarım ve özellikle küçükbaş hayvancılığa dayalıdırBağcılık bölgede oldukça gelişmiştir. Ayaş ile Başayaş arasında yer alan Karadere bağları önemli bağ yerleşimlerindendir(Karaman , s. 36). 66 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 Resim 1. Başay yaş Köyü ge enel görünü ümü (Kaynak: Yunus Emre Orho on arşivi, 20 ). Resim 2. n geçen tariihi İpek Yolundan bir görünüm 2 Ayaş’tan g (K Kaynak: Do oğan , s). ş Köyünde Başayaş e PTT şube esi/acentes si, sağlık evi/merkez e evcut değildirEn zi/ocağı me yakın sağlık s ş merkezdekiAyaş Semt kurrumu Ayaş S Polikliniği olup alternatiff olarak Ankara’’daki sağlık k potansiye maktadırSağlık eli kullanılm S turizmi bakımın ndan büyük k öneme sahip olan Ayaş İlç çesinde Aya aş içmece ve v kaplıcası, Selçuklu döneminde en kalma Karakaya K sı ve yılında kurulan Başke kaplıcas ent Üniversiitesi Ayaş Fizik F Tedavi ve Rehabiilitasyon ktadır(Demirkan , s. 9, Önal vd. , s. 12). Başayaş Köyü Merkezi bulunmak ü, bahse konu kaplıcalara yakınlığı y ile urizmi potansiyelinesa e sağlık tu ahiptir. Köy yde bugün mevcut olmayan iki adett ılıca ve on bir adet a ş Köyü Kü çeşme mevcutttu(Başayaş ültür ve Yardımllaşma Dern neği , s. ). ’li yıllara kadar Mayıs-Ek kim ayları arasında a yaylalarra çıkılır ve küçükbaş hayvancılık yapılırd dı. yıılında elekttrik hattı ve v yılında su şebekesinin kurulduğu köyd de okul ve halk eğitim m merkezi bulunmam maktadır. ması ile birrlikte eski köydeki Köyün yeni mahalleye taşınm k kamusal alan nlardan cam mi, cami heyet odası, o köy odası o ve ilk ni yitirmiştir(Başayaş Köyü Kültü kokul işlevin ür ve Yardıımlaşma Derneği , s. ). Gü ünümüzde eğitim e için taşımalı ola merkezdeki okullar arak Ayaş m maktadır. kullanılm 67 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Köy, yılında beş kilometre uzağında yeni bir mahallenin kurulması ile birlikte yılından itibaren yeni kurulan bu mahalleye taşınmış, tarihinde sayılı yasa gereği Büyükşehir Belediyesine bağlanmış, ancak yılı sonlarına kadar alt yapı problemleri devam etmiştir(Başayaş Köyü Kültür ve Yardımlaşma Derneği , s. 19)Nitekim aynı yılın Ağustos ayında artan hayvan ölümleri nedeniyle bölgede şarbon karantinası uygulanmıştırFarklılaşan yaşam biçimi ve konfor ihtiyaçları da geleneksel sivil mimari örneklerinin terkedilmesinde vebozulma süreçlerinin hızlanmasında etkili olmuştur. Gerek MİM Rölöve Restorasyon II dersi ve gerekse araştırmamız kapsamında köyün ihtiyaçları dikkate alınarak belirlenen potansiyelleri sayesinde, köy camii ve karşısındaki köy evinin yeniden işlevlendirilmesine yönelik SWOT analizi yapılmıştır. Bu çalışmaları ve çabaların bir sonucu olarak Başayaş Köyü Camii Ankara I Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarih ve sayılı kararı ile tescillenmiş, böylece, yapı yasal olarak koruma altına alınmıştır. Eski köyde yüzün üzerinde tarihi yapıdan yirmi kadarının iyi durumda olduğu,kullanılmayan tarihi bir ilkokul, iki adet kullanılır durumda köy çeşmesi bulunduğu ve yaşam alanı olarak kullanılmayan tarihi evlerin zemin katlarının ahır, samanlık, depo vb. amaçlara hizmet ettiği anlaşılmaktadır. Halen kullanımda olan tarihi ev sayısı ise ondur Başayaş Köyünde Sürdürülebilir Kırsal Turizmi Geliştirecek Özgün Değerlerin Ortaya Çıkarılmasına İlişkin Analizler Başayaş Köyünde kırsal turizmi geliştirecek özgün değerleri ortaya çıkarmak için bölgeyi anlama ve değerlendirmeye yönelik arazi çalışmaları, literatür araştırması ve öğrenci projelerine dayanan bir analiz yapılmıştır. Bu değerlerin korunması ve sürdürülebilmesi köyün üreterek ve yeniden işlevlendirme ile hayatta kalmasına bağlıdır. Benzer bir çabanın temelleri ilk olarak Safranbolu, Yörük Köyde “Köyler Yaşamalıdır” projesi kapsamında Çevre ve Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı (ÇEKÜL) tarafından atılmış, köyün konum, çevre ve kaynaklarına göre değerleri tespit edilerek korunması ve kalkınmaya katkı sağlaması hedeflenmiştirYine, ÇEKÜL tarafından yürütülen “Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları Programı” kapsamında Anadolu’da kültürel ve doğal zenginlikleri olan bölgelerde yerel yönetimlerle iş birliği içinde stratejiler geliştirilerek rehber çalışmalar yapılmıştır(Akkaya vd. , s. 86). Kırsal turizmin bileşenleri; çevresel güzellikler, tarım turizmi, festivaller, küçük kasaba atmosferi, doğa manzarası, açık hava etkinlikleri ve milli parklar olarak belirlenmiştir(Doğan , s. 21). Soykan bu bileşenleri kırsal alanlar, kırsal yaşam, 68 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July kırsal miras ve kırsal olarak gruplandırmıştır (Şekil 2)(Soykan , s. 73). Başayaş Köyü de; kırsal turizmin; "kırsal alanlar, kırsal miras, kırsal yaşam, kırsal" olarak tanımlanan parametreleri açısından irdelenmiş ve Tablo 1’deki bulgulara ulaşılmıştır. Şekil 2. Kırsal turizmin bileşenlerini gösteren diyagram (Kaynak: Soykan , s. 73). Tablo 1. Başayaş Köyü Kırsal Turizm Analizi Başayaş Köyü Kırsal Turizm Analizi Kırsal alanlar Ayaş dağları, Başayaş Göleti, Çakmacık, Varaka, Başkaraağaç, Kavakderesi ve Çalı Pınarı Yaylaları, Ayaş Çayı, Çatak Deresi, Başayaş Deresi, Mera ve otlak imkânları (Şenel ve Karaman , s. ), Ayaş kertik vadisi, bahçelikler- Terzin Kavağı, Buynuçça, Ağabağı, Kanlı Bahçe, Çukur Çayır, Obruk, Besimetdere, Kırsal Miras Roma dönemi "Bahçe arası" eski yerleşim alanı, tarihi evler, Başayaş Köyü Camii ve doğusundaki köy evi, Tarihi İpek YoluŞenel ve Karaman, s. ) Kırsal Yaşam Agriturizm: organik tarım, kuru tarım (buğday, arpa ve nohut)20, arıcılık (Şenel ve Karaman , s. ), yerel etkinlikler:Türkmen kültür gelenek ve göreneklerinin devam ettirildiği bayram ziyaretleri, nişan, düğün törenleri ve eğlenceleri, piknik, beslenme/yöresel yemekler Tarhana Çorbası, Ayaş Kapaması, Ayaş güveci, Ayaş Sarması, baklava, höşmerim, bazlama, gözleme, meyvecilik-dut, vişne, kiraz, elma, armut vb.-, hobi bahçeleri, küçükbaş hayvancılık, termal turizm-ılıcalar, yayla turizmi(Başayaş Köyü Kültür ve 22 Yardımlaşma Derneği , s. 18) , el sanatları-Ayaş tiftiğinden örülen çorap ve eldivenler vb.- Kırsal Doğa yürüyüşü, bisiklete binme, atv turu Kırsal turizm Yerel halk, günübirlikçiler toplumu 69 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 ki tarihi evler, cami ve Köydek v Roma dönemi d ka alıntıları en önemli kü ültürel mirraslarıdır (Resim 3). Anca ak, köydekii tarihi cum mbalı, ahşa ap evlerin hiçbiri yas sal koruma altında değildirr. 18). Niitekim yılı Eylü ül ayında Başayaş B Kö öyü, “Ankara’nın Ente elköy’ü” ba aşlığı ile Hürriyet Gazetesin ne konu olm muş, “Ente elköy, Efekö öy’e karşı” filminde ollduğu gibi Başayaş Köyünü ün, Efeköy’d de olduğu gibi g terk ed dilen yerleşimini turizm me kazandııracak aktiv vistlerini ği vurgulan beklediğ nmıştır.2 70 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Ayaş eski Kaymakamı Ali Başkaraağaç yılında Hürriyet Gazetesi ile yaptığı bir röportajda Başayaş Köyünün alternatif bir turizm merkezine dönüştürebileceğini belirtmiş, bunun için başlıca etkinlikleri aşağıdaki gibi sıralamıştır: “Türkmen ve Yörük kültürün yansıtıldığı konaklama tesislerinin yanı sıra yöresel yemeklerin sunulduğu restoranlar, çocukların kolayca dokunabileceği koyun, kuzu, at, eşek gibi hayvanlar, sebze-meyve bahçeleri, üzüm bağları ve şarap yapım alanları, at ve eşek gezinti sahaları, köy pazarı”24 Başayaş Köyünde kırsal turizmi içeren değerlerin ortaya çıkarılması aşamasında Ayaş için araştırmacılar tarafından tespit edilen kırsal turizm potansiyelleri de alıntılanmış ve Başayaş Köyü ile benzerlik gösterdiği anlaşılmıştır. Demir'in yaptığı araştırmada Ayaş'ın başlıca potansiyelleri(Demir , s. ): “-Sakin ve mütevazi yapısı, -Yüksek oksijen seviyesi, -İçmece/kaplıcaları, -Kültür ve tarih hazinesi, -Değişik jeolojik yapısı, -Eski kent dokusunu koruduğu mimari yapısı, -El sanatları”olarak belirlenmiştir. Doğan Ayaş’ın kırsal turizm potansiyelini aşağıdaki gibi sıralamıştır(Doğan , s. 88): “-Asartepe Barajı’nın ve Kirazdibi Gölet’inin varlığı, -Tarihi yapıların varlığı ve İpek Yolu üzerinde olması, -Verimli toprak, ekolojik/organik tarım, -Yemek kültürü, -İçmece/ kaplıcaların varlığı, -Tarımda ihracat kapasitesi, - Restore edilmiş eski yapılar, -Diğer ilçelere yakınlık, -Markalaşabilecek ürün varlığı, -Genç iş gücünün fazlalığı, -Kadınların çalışmaya hevesli olması, -İpek böcekçiliği ve arıcılığa uygun ortamın bulunması, -Tiftik keçisi yetiştiriciliği, -Doğal hayatın bozulmamış olması, -Ankara’ya ve Beypazarı’na yakınlığı, -El sanatları, yöresel yemek ve kültürün zenginliği, -Piknik alanları, festival ve şenliklerin varlığı.” 71 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Başayaş Köyü Sürdürülebilir Kırsal Turizm Potansiyellerinin Öğrenci Projeleri Kapsamında Değerlendirilmesi ve Belgeleme Çalışmaları MİM Rölöve Restorasyon II dersi kapsamında Başayaş Köyünde kırsal turizmin sürdürülebilirliği ve kültürel mirasın korunması için öneriler geliştirilmiş ve bu önerilerin güçlü ve zayıf yanları, fırsat ve tehditleri Tablo 2’de belirlenmiştir (Tablo 2, Resim , Şekil ).Potansiyellerin belirlenebilmesi için; literatür toplama, alana ilişkin gözlem, köy muhtarı ve halkıyla yapılan görüşmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü (VGM), DSİve Ayaş Belediyesi ile çeşitli gazetelere ait web siteleri ve arşivlerden elde edilen dokümanlar ve veriler materyal olarak kullanılmıştır. Başayaş Köyünde Oluşturulabilecek Sürdürülebilir Kırsal Turizme Dair Öneriler: - Organik/geleneksel tarım- Ziraat Fakülteleriyle iş birliği/ yöresel ürün pazarı, - Eko turizm/eko köy- festivaller (dut, domates, pekmez),Kültür Turizmi- günü birlik turlar/ trekking-yürüyüş bandı, bisiklet yolu, - Kaplıca/sağlık turizmi- Başkent Üniversitesi Ayaş Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkeziyle iş birliği(Aksu ), - Küçükbaş hayvancılık, - Hobi bahçeleri/ kendin topla bahçeleri,permakültür çiftliği. - Kadının ekonomik olarak güçlenmesi, üretkenliğinin arttırılması- geleneksel el işleri (dival işlemeleri, iğne oyası, tığ oyası, yazma, oyuncak bebek vb.), geleneksel yemekler, çömlekçilik, sof dokumacılığı vb.,25 - Kadını ve gençleri motive edecek kooperatiflerin kurulması, - Yaşayan köy müzesi, Tablo 2. Başaya aş Köyü tarrihi evleri ve sokak kokusunu gös sterir fotoğraflar (Ka aynak: Y Yazarlara aitt fotoğraf arşivi, a 6). 73 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 a b Resim 5- 5 Başayaş Köyü içind den geçen çaydan ç bir görünüş g (a) ve tandır ocağında gözleme g yapan bir köy sak kini (b).(Kay ynak: (a) Yunus Y Emre şivi, v e Orhon arş ve (b) Yazarlara ait ğraf arşivi ). fotoğ 2 ş Köyü kırsa Şekil 3- Başayaş al turizm potansiyellerini gösterir şematik ç çalışma (Ka aynak: H Hazırlayan, Ayşenur Nazlı, N )). Şek kil 4. Her 1 Ağaç Her 1 Gelecek: Traking-yü ürüyüş bandı, bisiklet yolu (Kayn nak: Hazırlayan,, Amir Muhammet Efe endiler, Ank kara, )). 74 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 ş Köyünün Başayaş n yukarıda sıralanan kırsal turrizm kayna akları ve y yok olma tehlikesi t altındak ğerleri göz önünde bulundurullduğunda, öncelikle yörenin ki sürdürülebilir değ sahiplen nilmesi, tanıtılması ve ekonomik nden yön kalkıınmasına katkı ğlanması sağ kaçınılm mazdır. Bu kapsamda köy cami ve karşısın ndaki köy evi için ola ası işlev de eğişikliği önerilerri analiz ediilmiştir (Şekil 5). K K a b 5 Ayaş İlçe Şekil 5- e merkezi, eski e ve yeni Başayaş Köyünün K ko onumlarını gösterir ha arita (a) ve e Başayaş Köyü Camii ile batısındaki köy ev vinin konum munu göste erir diyagra am (b).((Kaynak: Hazırlayanla H ar, Amir Mu uhammet Effendiler ve Celal Harun Fiyci, Ankara, ). 98). Ders D kapsa amında he er iki yap pının da ksel yötemler kullanılarak rölöve ve bozulma analiz paftaları h gelenek ştır. hazırlanmış Bu yöntem m aracılığı ile bahse konu k işlevle erin çevres sel, mimarii ve sosyal yönden güçlü g ve zayıf ya anları, fırsa atları ve tehditleri bellirlenmiştir (Tablo 4). ş Köyü Cam Başayaş mii nkara, Ayaş, Başayaş Mahallesi, ada, 2 parselde yer almakttadır. Ahşap direkli Yapı, An enine planlı p yapı grubundan ndır. Günüm müzde ibad dete kapalı olan cam mi, Maliye Hazinesi H etindedir. İç ölçüler ≈ x m, du mülkiye uvar kalınlıığı m aralığındadır (Şekil 6). 6 Günümü üzde üç ah hşap direkle e taşınan cami c doğu-batı doğrultusunda üç ç sahına ştır. Harim ayrılmış m kuzey yö önünde ortta bölümü öne doğrru çıkıntılı, ahşap birr mahfil mevcutttur (Resim m 6). Harrim ve mahfile m battı cepheden iki ayrıı kapı ara acılığıyla girilmek ktedir. Cam mi yılında onarrım geçirmiştir. Bu tamirde çattı ve ahşap tavan yenilenmiş, doğu duvarı d onarrılmıştır. Yapının en önemli özelliklerin plama tekniği ile levha nden biri alçıdan kalıp alar halinde e yapılan ya gömülü ve alçıy ü kâse kullanımı olan n mihrabıd dır (Resim 7). Günüm müzde üze eri yağlı boyalıdır. Ayaş, Kiillik, Bünyamin, Şeyh Muhyiddin,, Ulu Cami,, Aktaş ve Sinanlı Cam mileri de alçı mih endir(Şahin , s. ). hraplı tarihii camilerde 1 Yapın nın mihrabı,, Ankara, Altındağ, A bdülkadir İsfahani, Örtmeli, Gecik, Ab İ Ah hi Yakup, Molla M Büyük, Hacı Do oğan, Rüste em Nail, Geneği ve Poyrac cı Mescitlerrinin mihra zerdir(Karaduman , s. abıyla benz 9, Eskici , s. s ). Caminin C kitabesi bulunmamaktadır. VGM arşivinde a 1 H. /1 M. tarihli camiye c ima e şerh düşülmesini iç am tayinine çeren belge e dışında, h herhangi biir kayda mamıştır(Karaduman rastlanm K , s. ). Şa yi yüzyılın ilk yarısına ahin camiy duman ve Eskici An tarihlerken, Karad nkara ve Ayaş A ilçesindeki diğe er tarihi camilerle c kıyaslay ektedir(Şah yarak, yapııyı yüzyıla tarrihlendirme hin , s s. , Karraduman , s, s Eskiici , s. ). a 76 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 b c Şekiil 6- Başaya aş Köyü Camii planı (a a), A-A Kes siti (b) ve kuzey k cephe esi (c) çizim mleri. (Kaynak: Çizim Am mir M. Efen ndiler, Burak Yeke ve Burkay B Aky yıldız’a Aittir, Ankara, ). a b Res sim 6-Başa ayaş Köyü Camii C ahşap p mahfil (a)) ve minberini (b) gös sterir iç mekân fo otoğrafları (Kaynak: ( Y Yazarlara ait fotoğraf arşivi, a 6). 77 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 a b Res sim 7-Başay yaş Köyü Camii C batı cephesi c (a) ve mihrabıını (b) göstterir fotoğra aflar (Kayna ak: Yazarla ğraf arşivi, ). ara ait fotoğ ş Köyü Cam Başayaş mii'nin Yeniiden Kullanımına İlişkiin Analizlerr Camiye e yüklenece ek yeni fonksiyon; köy y halkının ihtiyaçlarına i erecek, kullanımına a cevap ve açık, içiinde bulund şimin karakteri, özellikleri veyap duğu yerleş pının mevcut tarihi do okusu ile uyumlu,çevreyle sosyal, s fizik ksel ve kültürel bağlıılığını kurac cak niteliktte olmalıdırr. Tarihi camilerrin farklı bir işlevde kullanılması k ülkemizde e yaygın de eğildir. Anc cak farklı ülkelerde uygulam maları mev vcuttur. Örneğin, Ö Yu unanistan, Sakız Ada ası, Mecidiiye Camii, Bizans Müzesi,, Bulgaristtan, Köste endil, Ahm met Bey Camii ise e arkeolojji müzesi olarak kullanılm maktadır. Başayaş Köyü K Camii’nin de re estore edilerek önce elikle kendi özgün işlevind de kullanılm ması birin ncil önerim mizdir. MİM M Rö ölöve Resttorasyon II I dersi kapsam mında mima arlık öğrenc cileri tarafın ndan sunula an diğer ön neriler; -Köy meclisi, atları atölye -El sana esi, -Yörese el ürün serg gi salonu, -Satış ofisi, o -Türkmen kültür müzesi, m -Halk eğitim merk kezi, -Tarım müzesi, hane, -Kütüph -Kültür evi, -Okuma a- yazma kursu, k -Seminar salonu, -Arkeoloji atölyesi ve atları müze -El sana esidir (Tablo o 3). 78 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Tablo 3. ) yeni satış standları olması nedeni ile aydınlatma ve işlevle birlikte için elverişli yeni işlev için gerekli havalandırma için algılanma güçlüğü olması olabilecek tesisat yeterli olması -Kentli ile sistemlerinin yapıya -Köyde ve yakın iletişimin zarar verebilme çevresinde bu amaçlara sağlanmasına ve olasığı hizmet edecek binaların köyün bulunmaması değerlerinin tanıtımına olanak vermesi Köy Evi Başayaş Köyü Camiinin doğusunda yer almakta, iki yapı arasında ağaçlıklı yeşil alan bulunmaktadır. Yapıya dokuz basamaklı bir merdivenle ulaşılmaktadır (Resim 8). Çökme tehlikesi arz eden giriş sahanlığı ve merdiven basamakları betonla kaplıdır. Depo olarak kullanıldığı düşünülen bodrum katına girilememiştir. Köy evi zemin katı, ≈ x m ölçülerinde bir oda ile bir giriş holü ve holün karşısında ≈ x m ölçülerinde bir odadan oluşmaktadır (Şekil 7). Yapı, altta harçlı moloz taş, üstte kerpiçten inşa edilmiştir. Taş ve kerpiç sırası arasında yer yer ahşap hatıllar mevcuttur. Dış cephede çimento esaslı olduğu anlaşılan sıvalar büyük oranda dökülmüştür. Yapı marsilya tipi kiremitle kaplı kırma çatılıdır, ahşap saçaklar çoğunlukla çürümüştür. Köy evinin güneydoğu köşe duvarındaki taş ve kerpiç malzemede ve ahşap pencere doğramalarında ciddi kayıplar vardır. Kapı ve pencere kasalarında ahşap malzemede ve pencerelerin geçmeli demir 79 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 parmak klıklarında bozulma gözlenmişttir. Yapının n ahşap kirişlemeli tavanı so onradan kontrap plak ile kap planmış, ça atıdaki muh htemel su akıntısı ned deni ile bu u malzemed de ve iç mekân duvarlarında ciddi ne em problem ştur. Zemin mi oluşmuş n beton şap ile kapla anmıştır. anlış/bilinçs Tüm ya siz müdahalelere rağm men yapı ye erel malzem me kullanım mı, duvar iç çi nişleri, ahşap seki s vb. mim mari detaylları ile özgü ünlüğünü kısmen koru umaktadır. a b c d Resim 8- Başay yaş Köyü, köy k ğu (a), batı (b), güney evi doğ y (c) cephelleri ve iç mekan gö örünüşü (d) (Kaynak: Yazarlara Y ait a fotoğraf arşivi, 16). 80 Online Journal of Art and Design O D v volume 6, issu ue3, July 8 a b c Şekil 7-Başayaş 7 K Köyü Camii karşındakii köy evi pla anı (a), A-A A kesiti (b) ve güney cephesi c (c) çiz zimleri.(Kay ynak: Çizim mler Emine Alptekin, Cemre C Bing göl ve Gizem m Sünbül’e Aittir, An nkara, 6). 81 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Köy Evi'nin yeniden kullanımına ilişkin analizler Gerek araştırma kapsamında incelenen köy evi ve gerekse Başayaş Köyündeki diğer tarihi sivil mimari örnekleri "yerel gereksinimlere ve yapım malzemelerine dayanan, yerel gelenekleri yansıtan" kırsal mimarlığın özgün örnekleri arasındadırYapı ve çevresinin tarihi, kültürel, sosyal, coğrafi ve ekonomik kriterleri göz önünde bulundurulduğunda köyde, köy evi için mimarlık öğrencileri tarafından Tablo 4' de önerilen işlevlerin gerekli olduğu düşünülmüştür (Tablo 4, Şekil 8); -Sanat/zanaat evi, -Sergi salonu, -Köy odası, -Konuk evi, -Sağlık ocağı, -Mutfak, -Sergi salonu, -Satış ofisi, -Tanıtım merkezi, -Köy halk kütüphanesi ve -Kafedir. Tablo 4. ŞMA VE SO TARTIŞ ONUÇ Bu çalışmada, MİİM Rö orasyon II Dersinin amaç ölöve Resto a ve h hedefleri, iç çerik ve beklenttileri doğru ultusunda yapılan y birr araştırma anın, yönttem ve içe eriği tanıtılmış ve çalışma a süreci değerlendirilmiştir. Yapılan bu araştırma ile Ayaş İlçesinin mevcut değerleri ve potansiyellerinin Başayaş Köyü ile benzerlik gösterdiği,köyün sürdürülebilir kırsal turizm potansiyeli olan bir yerleşim yeri olduğu anlaşılmıştır. Ancak, Ayaş İlçesi için günümüze kadar yapılan çalışma, araştırma ve projelerin çoğunlukla ilçe kent merkezi ile sınırlı kaldığı görülmüştür. Bu bakımdan, köyün yerinde ekonomik olarak kalkınmasında sürdürülebilir kırsal turizmin bir araç olarak kullanılabileceği açıktır. Yörenin Ankara, Beypazarı ve Nallıhan’a yakınlığı ve Ayaş’ın, Başayaş Köyü ile olan doğal bağlantı aksı, köyün gelişimi açısından önemlidir. Araştırma kapsamında eski köydeki yapılar için geliştirilen yeniden işlevlendirme önerileri ile gerek eski köyde kalıcı nüfus oranının artırılması ve gerekse yeni köyde yaşayanların iş imkanlarının eski köye yönlendirilmesi hedeflenmiştir. Yine, yapılan çalışmada, terkedilme problemi her ne kadar dezavantaj olarak görülse de tarihi yapıların karakter belirliyici özgün değerlerinin (yapı sistemi, malzemesi, vb.) yok olmadan günümüze ulaşmasında rol oynadığı da anlaşılmıştır. Köyün yeniden canlandırılması düşünüldüğünde özellikle Ankara’da yaşayanlar için bir aktivite alanı olanağı (yürüyüş, bisiklet turu, kırsal yaşam deneyimi, doğal ürün yetiştirme/edinme, hobi bahçeleri, festivaller vb.) sağlayacaktır. Araştırma kapsamında Başayaş Köyünün sahip olduğu kültürel ve doğal varlıklarının araştırılarak, belirlenmesi ve belgelenmesi ile sahiplenmenin ilk adımı gerçekleştirilmiştir. Gelecek çalışma önerisi olarak; bu araştırmanın sürdürülebilmesi için toplumsal kalkınma boyutu olan bir projeye dönüştürülerek Ankara Kalkınma Ajansı, ÇEKÜL, Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM) vb. kurumlara sunulması hedeflenmektedir. Başlıca proje ortakları olarak da Başkent Üniversitesi Ayaş Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi, Ayaş Kaymakamlığı, Başkent Üniversitesi Mimarlık Fakültesi düşünülmektedir. Türkiye’de benzer kırsal turizmi geliştirici proje örnekleri olarak; Küre Dağları ve Zümrüt Köyü Projesi, Kastamonu Azdavay ve Yanıkali Konağı Restorasyonu Projesi, İzmir Şirince Köyü Projesi, Manisa Tekelioğlu Köyü Projesi, Cumalıkızık Koruma Yaşatma 98 Projesi ve Buldan Projesi sıralanabilir(Kuşat , s. 83). Başayaş Köyünde eğilim anketleri yapılarak, proje önerileri önceden test edilmeli, verilecek işlevlerin en uygun öneriler olduğundan emin olunmalıdır. Böylece mimarlık eğitiminin de bir parçası olarak geliştirilecek bu proje, Ankara ilinin çok yakınında kırsal turizme katkı sağlayan yeni bir yerleşimin turizme kazandırılmasında önemli bir çaba olacaktır. Ayrıca, köy sakinlerinin yöreyi sahiplenmesi ve proje kapsamında geliştirilecek 84 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July tanıtım programları ve turizmin küçük işletmeler şeklinde organizasyonu ile sürdürülebilir bir kalkınmanın sağlanabileceği düşünülmektedir. Özetle; yerel halk, köy muhtarlığı, yerel yönetimler, Kültür ve Turizm Bakanlığı, VGM gibi korumadan sorumlu kuruluşlar ve üniversitelerin işbirliği ile tarihi Başayaş Köyü kurtarılabilir ve sürdürülebilir kırsal turizme katkı sağlayacak bir proje haline dönüştürülebilir. TEŞEKKÜRLER Yazarlar; araştırmalar esnasında yardımlarını esirgemeyen Başayaş Köyü Muhtarı ve sakinleri ile Başkent Üniversitesi, Mimarlık Bölümü eğitim-öğretim yılı bahar dönemi MİM Rölöve Restorasyon II Dersi öğrencilerine katkılarından dolayı teşekkürü borç bilirler. KAYNAKÇA Acuner, E. (). Zigana turizm merkezinin sürdürülebilir turizm kriterleri çerçevesinde yerel destinasyon yönetim örgütleri tarafından değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, Sayı /1, -Ahunbay, Z. (). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yem Yayınevi, 3. Baskı. Akkaya, B., Karataş, E., Sarı, Ö., Şeten, S. ve Zilif, S. (). Kültür Rotaları Planlama Rehberi. İstanbul: ÇEKÜL Vakfı Tarihi Kentler Birliği Yayınları. Aksu, R. (). Ayaş (Ankara) Kaplıcalarının Termal Turizm Açısından Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Altanlar, A. ve Akıncı-Kesim, G. (). Sürdürülebilir turizm planlaması için yöre halkı ve yerli turistlerin davranış ve beklentilerini anlamaya yönelik bir arastırma; Akçakoca örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, Sayı 3(2), Avcıkurt, C. (). Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türk Turizmi (Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Basılmamış Doktora Tezi. Balıkesir Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ayaş ve Çevresi Kültür Sanat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Mayıs , Ankara,Ayaş Belediyesi Yayınları. Ayaş’ın Görsel Tarihi. (). Ankara: Ayaş Belediyesi Yayınları. Başayaş Köyü Kültür ve Yardımlaşma Derneği. (). Başayaş Köyü (Başayaş Mahallesi). Yeşil Ayaş, Ayaş ve Çevresinin Fikir, Sanat ve Edebiyat Dergisi, Yılı Sayısı, Beyhan, Ş. G. ve Ünügür, S. M. (). Çağdaş gereksinmeler bağlamında sürdürülebilir turizm ve kimlik funduszeue.infoÜ Dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, Sayı 4(2), 85 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Buhalis, D., Fletcher, J. (). Environmental impacts on tourist destinations: an economic analysis, sustainable tourism development. Netherlands: Avebury Athenaeum Press Ltd. Countryside Agency and English Tourism Council. (). Working for the Countryside a Strategy for Rural England, Cheltenham: Countryside Agency. Demir, Ç. ().Ülke Tanıtımında Sergileme Tasarımı, Satand ve Stand Üzeri Grafik Ürünlerin Yeri, Ayaş Örneğinde Türkiye’nin Turizm Tanıtımına Yönelik Uygulama Çalışması.Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Demirkan, E. (). Ayaş Tüccar Abdullah Efendi Konutu Restorasyon Önerisi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Doğan, G. (). Ankara İli Ayaş İlçesinin Kırsal Turizm Potansiyeli Açısından Değerlendirilmesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi,Fen Bilimleri Enstitüsü. Elif Hacer Tek, Gamze Fetvacı, Yunus Emre OrhonveYazarlara Ait Fotoğraf Arşivi(). Başayaş Köyü Tarihi Dokusu, Ankara. Eskici, B. (). Ankara Mihrabları. Basılmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Karaduman, H. (). Ankara Çevresinde Yapılan Tetkik Gezilerinde Tespit Edilen Dört Türk Yapısı. Anadolu Medeniyetleri Müzesi Yıllığı, Karaman, A. F. (). XIX. Yüzyıl Ortalarında Ankara Vilayeti’ne Bağlı Ayaş Kazası’nın Sosyal ve İktisadi Durumu. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kervankiran, İ. (). Afyonkarahisar Ilinin Başlıca Doğal, Tarihi ve Kültürel Kaynaklarının Sürdürülebilir Turizm Açısından Değerlendirilmesi. Basılmamış Doktora Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kuşat, N. (). Sürdürülebilir kırsal kalkınma için bir alternatif olarak kırsal turizm ve Türkiye’de uygulanabilirliği. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 10(2), Önal, A., Çağlar, S., Kırankaya, E., Yoldaş, T., Işık, G., Çakan, D., Buğday, C., Barak, E. ve Atasoy, B. (). Ayaş’ın Gözleri, Gelenekten Geleceğe Güvenle. Ankara: Sincan Matbaası. Şahin, M. K. (). Anadolu Selçuklu Döneminde Dikine Planlı Camiler (Anadolu Selçuklu Devletinin Yıkılışına Kadar. Basılmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Şahin, E., Kayıcıoğlu, M., Çalışkan, S. ve Sağlamçubukçu, S. A. (). Osmanlı Nüfus Defterlerinde Ankara, Cilt II. İstanbul: Ankara Büyükşehir Belediye Başkanlığı Yayınları. 86 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July Şenel, Ş. ve Karaman A. F. (). Ayaş’ın XIX. yüzyıl ortalarında sosyal ve ekonomik yapısı üzerine tespitler ve sonuçlar. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 9, Seyhan, G. ve Yılmaz, B. S. (). Sürdürülebilir turizm kapsamında konaklama işletmelerinde yeşil pazarlama: Calista Luxury Resort Hotel. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Sayı 11(1), Soykan, F. (). Avrupa’da kırsal turizme bakış açısı ve kazanılan deneyim. II. Balıkesir Ulusal Turizm Kongresi, Nisan , Balıkesir,Balıkesir Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu, İnternet Kaynakları funduszeue.info[Erişim tarihi 30 Temmuz ] funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ] funduszeue.info [Erişim tarihi 21 Ekim ] funduszeue.info[Erişim tarihi 21 Ekim ] funduszeue.info funduszeue.info [Erişim tarihi 3 Ağustos ] funduszeue.info [Erişim tarihi 14 Ağustos ] funduszeue.info [Erişim tarihi 26 Temmuz ] funduszeue.info[Erişim tarihi 22 Ekim ] funduszeue.info[Erişim tarihi 22 Ekim ] funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ] funduszeue.info _KET_CED_funduszeue.info [Erişim tarihi 12 Ağustos ] funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ] funduszeue.info?home=funduszeue.info eskiilanlar//01/htm&main=funduszeue.info skiilanlar//01/html [Erişim tarihi 22 Ekim ] funduszeue.info [Erişim tarihi 11 Ağustos ] funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ] funduszeue.info?koyid=[Erişim tarihi 19 Ekim ] 87 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July funduszeue.info [Erişim tarihi 17 Ekim ] funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ] NOTLAR 1 Ayrıca bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ]. 2 Bkz. funduszeue.info pdf[Erişim tarihi 20 Ekim ];. 3 Bkz. funduszeue.info pdf[Erişim tarihi 20 Ekim ] 4 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 17 Ekim ];. 5 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ]; funduszeue.info [Erişim tarihi 20 Ekim ] 6 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 21 Ekim ]; funduszeue.info[Erişim tarihi 22 Ekim ] 7 Bkz. funduszeue.info[Erişim tarihi 22 Ekim ] 8 Bkz. funduszeue.info[Erişim tarihi 22 Ekim ] 9 Bkz. funduszeue.info kl_ve_KET_CED_funduszeue.info [Erişim tarihi 12 Ağustos ] 10 Bkz. funduszeue.info?home=funduszeue.info anlar/eskiilanlar//01/htm&main=funduszeue.info nlar/eskiilanlar//01/html[Erişim tarihi 22 Ekim ] 11 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 30 Temmuz ] 12 Bkz. funduszeue.info kl_ve_KET_CED_funduszeue.info [Erişim tarihi 12 Ağustos ] 13 Bkz. funduszeue.info kl_ve_KET_CED_funduszeue.info [Erişim tarihi 12 Ağustos ] 14 Bkz. funduszeue.info?koyid=[Erişim tarihi 19 Ekim ] 15 Bkz. funduszeue.info kl_ve_KET_CED_funduszeue.info [Erişim tarihi 12 Ağustos ] 16 Ayrıca funduszeue.info://funduszeue.info [Erişim tarihi 26 Temmuz ]. 17 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 26 Temmuz ] 18 veriler ve köy muhtarı İlyas Altınsoy’dan alınan sözlü verilere dayanmaktadır. Söz konusu bilgiler, öğrencilerle birlikte arazi çalışmaları esnasında tespit edilen görsel 19 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 14 Ağustos ] 88 Online Journal of Art and Design volume 6, issue3, July 20 Ayaş Vakfı. () “Belde ve Köylerimiz”, funduszeue.info koylerimiz/ [Erişim tarihi 20 Ekim ] 21 Ayaş Belediyesi () “Ne Yenir? Yöresel Lezzetler”, funduszeue.info funduszeue.info [Erişim tarihi 21 Ekim ] 22 Başayaş Köyünde’li yıllı ortalarına kadar Mayıs-Ekim ayları arasında yaylalara çıkılmakta ve bu yaylalarda küçükbaş hayvancılık yapılmakta idi. Günümüzde halen küçükbaş hayvancılık köy içi ahır, otlak ve meralarda devam etmektedir. 23 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 11 Ağustos ] 24 Bkz. funduszeue.info [Erişim tarihi 11 Ağustos ] 25 Ayaş ve Çevresi Kültür Sanat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Mayıs , Ankara, Ayaş Belediyesi Yayınları, s. , , , , , , 26 Bkz. funduszeue.info funduszeue.info [Erişim tarihi 3 Ağustos ] 89