Yapi Unsurlari

Hikâyenin yapı unsurları, “olay örgüsü, kişiler, mekân ve zaman&#; gibi ögelerdir. Bu yapı unsurları içeriği aktarmada bir vasıta işlevi görür.

Olay Örgüsü

En az iki kişi veya varlığın ya da iki kişi yerine geçen kavramların bireysel farklılıklar sebebiyle karşı karşıya gelmesi veya çatışması sonucu ortaya çıkan eyleme olay denir. Belli bir konu etrafında gelişen birden çok olayın, sebep-sonuç ilişkisine bağlı bir şekilde oluşturduğu bütüne de olay örgüsü denir.

Elbette, olay kendiliğinden gelişmez; yazar, olay örgüsünü estetik kaygıyla düzenler. Düzenlenen bu gerçeklik, sadece yaşanan somut gerçeklik olmayıp olayların gerçeğe uygun şekilde kurgulanmasıyla da oluşur. Kurguya dayalı olay örgülerinde düş gücü, gerçeğe dayalı olay örgülerinde ise izlenimler öne çıkar. Olay örgüsü “kişi, mekân, zaman&#; gibi ögelerle somutlaştırılır ve insana özgü bir biçim kazanır.

Kişiler

Hikâyede olayları yaşayanlara kişi denir. Olayı yaşayan insan olduğuna göre hikâyede olaylar, kişilere bağlı olarak anlatılır. Ancak hikâyede olaylar her zaman kişilere bağlı olarak anlatılmaz. Kimi zaman bir hikâyede canlı ya da cansız insan dışındaki varlık, sembol ve kavramlar da kişi kadrosu içinde yer alabilir. Hikâyede anlatılan kişilerin, gerçek yaşamla bağı genellikle sıkıdır, benzerleri yakın çevremizde de bulunabilir.

Mekân

Hikâyenin temel yapı ögelerinden olan mekân, eserde kişilerin veya kahramanların yaşadığı yer, olayların gerçekleştiği sahnelerdir. Hikâyede olay, belli bir mekâna bağlı olarak anlatılır; mekân ayrıntılı şekilde betimlenir. Bu betimlemeler hikâyenin anlatımına, okunurluğuna katkı sağlar.

Zaman

Hikâyede kişilerin yaşadığı veya etrafında gelişen olaylar belirli zaman dilimleri içerisinde geçer. Bir olayın başlangıcıyla bitişi arasında geçen zamana olay zamanı denir. Olayların, anlatıcı tarafından saptandıktan sonra kendi tercih, algı ve yorumuna göre okuyucuya aktarıldığı zamana ise anlatma zamanı adı verilir. Kurtuluş Savaşı&#;nın konu edildiği &#;li yıllarda yazılan bir hikâyeyi düşünelim; olayın yaşandığı zaman, olay zamanı; yazarın bunu yazıya aktarıp hikâye hâline getirdiği zaman ise anlatma zamanıdır.

Anlatıcı

Yalnız hikâyede değil, tüm edebî metinlerde olayı anlatan kişiye anlatıcı adı verilir. Olaya bağlı metinlerde anlatıcı kurmaca bir kişidir. Olaya bağlı metinlerde iki farklı anlatıcıdan, dolayısıyla iki farklı anlatımdan söz edilebilir.

Birinci Kişili Anlatım: &#;Ben anlatıcı&#; da denilen birinci kişili anlatımda olaylar birinci kişi ağzından (ben, biz) anlatılır. Birinci kişili anlatımda, fiiller genellikle birinci şahsa göre çekimlenir. Anlatıcı, yani yazar kendi yaşadığı olayı veya olayı kendi başından geçmiş gibi anlatır.

Üçüncü Kişili Anlatım (Gözlemci): Üçüncü kişili anlatımla oluşturulan hikâyelerde, olaylar üçüncü kişinin ağzından (o, onlar) anlatılır. Bu anlatımda fiiller, üçüncü şahsa göre çekimlenir. Anlatıcı, olayları aktarırken bir gözlemci gibi davranır.

Hikaye (Öykü)

Hikaye yapı unsurları, bir hikayeyi oluşturmak için en gerekli unsurlar arasında yer almaktadır. Hikayeler çoğu zaman masallar ile karıştırılmaktadır. İki türü birbirinden ayıran temel özelliklerinden biri hikayelerde yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların anlatılması, masallarda yaşanmamış çoğunlukla da hayal ürünü olaylar anlatılmaktadır. Yapı unsurları bakımından benzerlik gösterse de yer yer farklılıklarda olmaktadır. Peki hikâyede yapı unsurları nelerdir? Hikayenin yapı unsurlarının özellikleri nelerdir? Tüm bunların cevabı yazımızın devamında yer almaktadır. Okumaya devam ederek detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Hikayenin Yapı Unsurları Nelerdir?

Hikaye türü eserler çocukluğumuzdan bu yana en çok okuduğumuz eserler arasında yer almaktadır. Hikayeler genellikle öğretici nitelikte olup, olay örgüsünün sonunda bir şeyi öğütlemekte ya da anlatmaktadır. Bu nedenle Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Hikaye türünde eser vermiş önemli yazarlarımız da bulunmaktadır.

Hikaye yazarken dikkat edilmesi gereken unsurlar yer almaktadır. Belli unsur ögelerine yönelik hikâye bütünlüğü oluşmaktadır. Hikâyenin yapı unsurları dediğimiz hikâye bütünlüğünü oluşturan bu unsurlar şunlardır;

• Kişi
• Olay Örgüsü
• Mekân (Yer)
• Zaman
• Anlatıcı
• Tema/Konu
• Çatışma

Yukarıda da belirtildiği gibi hikâyenin yapı unsurları 7 tanedir. Her hikâye yapı unsurlarından oluşur ve bir bütünlük sağlanır.

Hikayede Yapı Unsurları Ne Gibi Özelliklere Sahiptir?

Bir hikayede yapı unsurları 7 tanedir. Bunlar; kişi, zaman, yer, olay örgüsü, anlatıcı, konu ve çatışmadır. Tüm bu unsurların neler olduğuna ve hikaye içindeki görevlerine bakacak olduğumuzda şu şekilde tanımlayabilmemiz mümkündür:

Kişi: Hikâye içinde geçen olayları yaşayan karakterlerdir. Olayları yaşayanlar kişiler olduğundan hikâye onlar üzerinden anlatılır. Fakat bu durum her zaman için geçerli değildir. Kimi zaman canlı, cansız ya da sembol ve nesneler üzerinden de hikâye anlatımları olmaktadır. Hikâye içinde geçen bir tane kişi olabileceği gibi birden fazla da kişi yer alabilmektedir.

Olay Örgüsü: Hikâyeyi oluşturan en önemli unsurlardan biridir. Hikaye içinde geçen cümleler sebep sonuç ilişkisine dayandırılmaktadır. Böylece de bir olay kurgusu oluşturulur. Hikaye oluşturulan bu kurguya göre devam eder. Olay örgüsü giriş, gelişme ve sonuç olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Olay örgüsü eğitici ya da öğretici olarak sonlanır.

Mekân (Yer): Hikâye içinde olay örgüsünün geçtiği yerin tasvir edilmesi bize hikaye içinde mekanı vermektedir. Bu hikâyenin geçtiği köy, şehir, bir orman, yayla ya da bir kümes bile olabilir. Konuya ve hikâye türüne bağlı olarak olayın geçtiği yer değişmektedir.

Zaman: Hikayelerde zaman olay örgüsüne bağlı olarak gelişmekte ve değişmektedir. Bu nedenle de olay örgüsünü doğrudan etkilemektedir. Hikâye içinde zaman belirtilen mevsimden, andan, saate ya da bahsedilen günden anlaşılmaktadır.

Anlatıcı: Hikayede içinde olmak üzere tüm edebi metinlerde anlatıcı bulunmaktadır. Anlatıcı, olay örgüsüne bağlı olarak değişmektedir. Doğrudan ve dolaylı yoldan hikaye kurgusu anlatılmaktadır. Birinci kişi tarafından (doğrudan) ve üçüncü kişili (dolaylı) anlatım olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Birinci kişili anlatım: "Ben geldim, biz geldik." Şeklinde olan kişinin birebir kendi yaşadığı anlatım türüdür. Kişi olayın içine doğrudan müdahil olmuştur. Yazar kendi yaşadığı bir olayı anlatır ya da kendi başından geçmiş gibi anlatmaktadır.

Üçüncü kişi (Gözlemci) anlatım: "O/Onlar" özneleri sıklıkla kullanılmaktadır. "onlar geldi, o yaptı" gibi cümle kalıpları bulunmaktadır. Yazar burada gözlemci konumdadır. Dolaylı bir anlatım bulunmaktadır. Hikâye içinde geçen olaylar aktaran tarafından anlatılmaktadır. Yazar burada üçüncü şahıs konumundadır.

Tema/Konu: Hikaye yazmaya başlamadan önce bir tema ve konu belirlenmesi gerekmektedir. Tema genel bir duygu ya da bir düşünceyi ifade etmektedir. Konu ise bu genel duygu ve düşünceyi somut bir şekilde ifade etme şeklidir. Bir olguyu oluşturmaktadır.

Çatışma: Olay örgüsü içerisinde olayların dayandırıldığı asıl öğe olarak karşımıza çıkmaktadır. Olay örgüsü içinde merak duygusunu tetiklemektedir.