Promosyon Haram Mı

Türkiye’de bankalar tarafından 3 yıllık maaş taahhüdü karşısında maaş promosyonu veriliyor. Tüm emeklilik, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışanlar ya da öğretmenler bu promosyonlardan yararlanabiliyor. Promosyonların az ya da çok olmasına yönelik tartışmalar bir yana Türkiye’de yeni bir gündem de “Banka promosyonu haram mı? “ oldu. Türkiye’nin önde gelen isimleri Banka promosyonlarını yorumladı. Diyanet İşleri Başkanlığı da gelen Banka promosyonu sorularına resmi sitesi üzerinden yanıt verdi. Peki, Banka promosyonu haram mı? Hangi isim, ne diyor? Diyanet promosyona nasıl yaklaşıyor? İşte detaylar…

Banka promosyonu haram mı? Diyanet İşleri Başkanlığı ne diyor?

Diyanet İşleri Başkanlığı, banka promosyonlarının haram olup olmadığı noktasında “Bankaların, kamu veya özel sektörde çalışanlara, çalıştığı kurumlar tarafından maaşlarını kendilerinden almayı tercih etmeleri karşılığında vermiş oldukları promosyonlar, işleyiş bakımından faize tam olarak benzememekle birlikte faiz şüphesinden de tümüyle uzak değildir. Bu itibarla, temel ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olanların bu parayı kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları yakınları için kullanmamaları; bilakis ihtiyaç sahibi fakirlere vermeleri uygun olur.” dedi. Bu kapsam dahilinde net haram ya da haram değil diyemeyen Diyanet İşleri, promosyonun hayır işlerinde kullanılmasının daha uygun olacağını söyledi.

Banka promosyonu caiz mi? Cevat Aksit ne diyor?

Dini konularda referans olarak görülen bir diğer isim Cevat Aksit.  Cevat Akşit bana promosyonu yorumu şöyle; “Bankaların emekli promosyonu olarak vermiş olduğu caiz mi sorusunun cevabı caiz değildir fakat harama yakındır çünkü emek verilmeden kazanılmış bir para ne helaldir ne haramdır o yüzden caiz olarak bilinmektedir.”

Banka promosyonu caiz mi? Nureddin Yıldız ne diyor?

Nurettin Yıldız’a yöneltilen banka promosyonu caiz mi, haram mı sorusuna Yıldız’ın yanıtı şöyle; “Bankanın verdiği o promosyon için faiz şartları tahakkuk etmiyor. Ama bir mü'min olarak, banka kelimesinin içimizde oluşturduğu tiksintiyi siz de takdir edersiniz. Kullanmayıp bir kuruma vermek veya bir fakire vermek en iyisidir diyebiliriz. Ama kullanmanın da faiz gibi olduğunu söylememiz zordur.”

Banka promosyonu caiz mi? Nihat Hatipoğlu ne diyor?

“Promosyonlarda bir problem yok. Çünkü promosyonlarda sizin bankadan bir talebiniz yok. Banka ile bir şartlaşmanız yok. Bankaya bana şu kadar ver bende sana bu kadar vereceğim demiyorsunuz. Promosyonda sizin maaşınız ödeniyor. Devlet maaşınızı falanca bankaya yatırıyor o banka da size diyor ki, bana yatırıldığı için bu para ben size yılda bir defaya mahsus bir maaş kadar para vereceğim. Alırsınız onu harcarsınız. Zaten sizden fazlasıyla kazanıyor onu. Az bile veriyorlar daha çok vermeleri gerekiyor." diyen Nihat Hatipoğlu promosyonların dini açıdan bir sakınca yaratmadığını söyledi.

Promosyon parası kardeşe verilir mi?

Promosyon ile ilgili farklı isimler, farklı yorumlarda bulunuyor. Ancak haram olarak gören kişiler dahi yakınlara bu paranın verilebileceğini söylüyor. Banka promosyonu nerede kullanılabilir gibi soru işaretleri bulunanlar bu promosyonu hayır işlerinde, yardımda kullanabilir.

Türkiye'de Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) ve Bağ-kur olmak üzere yaklaşık 14 milyon emekli bulunuyor.

Yüksek enflasyon nedeniyle hükümet geçen temmuz ayında emeklilere yüzde 42,35 oranında zam yaptı.

Zamlı maaşların yatmasından sonra kamu ve özel bankalar, emekli maaşları için verdikleri promosyon konusunda tabiri caizse birbirleriyle yarışa girdi.

Miktara göre değişkenlik olsa da bankalar, maaşlarını taşıyanlara 7 bin liraya kadar promosyon imkanı sunuyor.

Emekliler promosyon için arayışlarını sürdürürken Diyanet'in konuyla ilgili verdiği yanıt tartışma yarattı.

"Faiz şüphesinden tümüyle uzak değil"

Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, "Banka promosyonu caiz midir" sorusuna yanıt verdiği yanıtta şu ifadelere yer verdi:

"Bankaların, kamu veya özel sektörde çalışanlara, çalıştığı kurumlar tarafından maaşlarını kendilerinden almayı tercih etmeleri karşılığında vermiş oldukları promosyonlar, işleyiş bakımından faize tam olarak benzememekle birlikte faiz şüphesinden de tümüyle uzak değildir. Bu itibarla, temel ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olanların bu parayı kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları yakınları için kullanmamaları; bilakis ihtiyaç sahibi fakirlere vermeleri uygun olur."

"Asıl ihtiyaç sahibi emeklilerdir"

Peki emekliler ne düşünüyor? Alınan promosyon helal mi, haram mı?

Independent Türkçe'ye konuşan Türkiye Emekliler Derneği Ankara Şube Başkanı Fahri Iravul, emeklilerin herkesten çok daha fazla ihtiyaç sahibi konumunda olduğunu söyledi.

Fahri Iravul / Fotoğraf: Independent Türkçe

Asgari ücretin altında emekli maaşı alan milyonlarca insan olduğunu hatırlatan Iravul, "Asıl ihtiyaç sahibi olan emeklilerdir" dedi.

"Promosyonu almayın, ihtiyaç sahibine verin" gibi bir yaklaşım doğru olmadığını savunan Iravul, "Diyanet bir soru üzerine bu cevabı vermiş. Diyanet bu fetvayı vermeden önce bir aynaya baksın. İnsanları tasarrufa teşvik eden Diyanet daha şimdiden bütçesinden bilmem ne kadar para harcamış. Önce bir kendine baksın sonra emekliye bu parayı almasın desin" diye konuştu.

Emeklilere promosyonu alarak istedikleri gibi kullanma çağrısında bulunan Iravul, "Bu para hayır değil ki. Ayrıca kamu kurumlarındakiler de dahil Diyanet'ten emekli olanlar da alıyor. Bankalar, Diyanet'te çalışan memurlara da veriyor hem de yüklü miktarda veriyor. Kendileri niye o parayı kullanıyor? Madem öyle aldıkları parayı bir hayır kurumuna bağışlasınlar" diyerek tepki gösterdi.

"Diyanet'in görevi düzgün Müslüman yetiştirmektir, bu işlere karışmasın"

Türkiye Emekliler Derneği Antalya Şube Başkanı İbrahim Tezcan da Iravul ile benzer görüşte.

Herkesin adil olması gerektiğini belirten Tezcan, "Merkez Bankası yüzde 14 ile faiz veriyor, Hazine ve Maliye Bakanlığı da yüzde 23'ten alıyor. Bu haram değil de gariban emeklinin 3 yıl için aldığı bin Türk lirası mı haram? Diyanet, adil bir kurum olmaktan çıkmış. Bana yetki verilirse bugün kapatırım. Diyanet'in işi, gücü garibanın aldığı faizin hesaplanması mıdır" sorusunu sordu.

İbrahim Tezcan / Fotoğraf: Independent Türkçe

Diyanet'in asıl görevinin düzgün Müslüman yetiştirmek ve insanlara eşit davranmak olduğunu savunan Tezcan, şunları kaydetti: 

Din üzerinden fakir-fukaraya yaptığı algıyı bıraksın. Bankaların dolar üzerinden verdiği faiz ne olacak, bunun için bir şey söyledi mi? Bu işlere karışmasın. Promosyon emeklilere annelerinin ak sütü gibi helaldir. 3 lira maaş alan emekliden daha fakir fukara mı var. Emekliler şu an o kadar zor durumda ki, daha önce promosyon alan emekliler bunu kapatmak ve 7 bin lirayı almak için eşinden dostundan borç para alıyor. İhtiyacı olmasa saatlerce kimse bu sıcakta banka kuyruklarında beklemez.

"Para bankanın hediyesidir, gönül rahatlığıyla tüketilebilir"

Emekli müftü İhsan Özkes, bankaların emekliler için verdiği promosyonun haram olmadığı düşüncesinde.

Bankaların verdikleri promosyonun maaş taşıma karşılığı verdiğini anımsatan ilahiyatçı Özkes, "Bunun haram olduğunu söylemek isabetli olmaz. Neticede bu kurumun ikramı, hediyesidir. Buna haram diyemeyiz" dedi.

İhsan Özkes / Fotoğraf: AA

Emeklilerin aldıkları parayı gönül rahatlığıyla tüketebileceğini ifade eden Özkes, "Paranın alınmasın bir sorun yok. ‘Parayı almam, bunda faiz şüphesi var' diyen kişiye de saygı duyarım. Ancak ben alınan paranın haram olmadığını düşünüyorum ve vicdanen rahatım. Çünkü bu hediyedir, ikramdır. Paranın alınmasında bir sakınca görmüyorum" değerlendirmesinde bulundu.

"Fakir ve ihtiyaç sahibi kişilere verilmelidir"

İttihadul Ulema Genel Sekreteri Molla Muhammed Özer ise alınan promosyonun fakir ve ihtiyaç sahibi kişilere verilmesi gerektiğini savundu. 

İşveren veya devlete bağlı resmi kurumların personellerinin maaşlarını banka üzerinden kendilerine ulaştırdığına dikkati çeken Özer, "Bankalar memurlara ait olan bu maaşlardan bir an dahi olsa faydalanıyor ve bunu kendi faiz çarkları için büyük kazanç olarak görüyorlar. Sonrasında ise kazandıkları haram paranın bir kısmını, iş sahipleriyle veya bazen memurların ya da emeklilerin bizzat kendileriyle anlaşma yaparak onlara verme vaadinde bulunuyorlar" diye konuştu. 

Özer, "Anlaşma neticesinde bankaların memurlara verdiği promosyon bilerek veya bilmeyerek de olsa maaşı yatırılan kişilerin parasıyla elde edildiğinden, bu parayı kişinin ne kendisi ne de anne, baba, eş ve çocukları kullanabilir. Haram yollardan elde edildiği için maaş sahibi ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin dışındaki fakir ve muhtaçlara verilmelidir" değerlendirmesinde bulundu. 

Muhammed Özer / Fotoğraf: İLKHA

"Parayla işlenen bir kötülük söz konusudur"

Bankalarla bireysel anlaşma içerisine girilmemesi gerektiğini iddia eden Muhammed Özer, sözlerini şöyle tamamladı:

İş sahibi, maaşları faizli bankalar üzerinden işçilere ulaştırıyorsa maaş günü gelir gelmez, geciktirmeksizin bu paranın bankadan ya çekilmesi ya da bankanın mobil uygulamaları üzerinden finans kurumlarına aktarılması gerekir. Zira ortada maaş sahiplerinin paralarıyla işlenen bir kötülük söz konusudur. Buna hiçbir şekilde aracı olmamak gerekir. Allah (cc) Kur'an-ı Kerim'de kötülük üzerinde yardımlaşmayın uyarısında bulunarak şöyle buyuruyor; İyilik ve takva üzere yardımlaşın. Ama günah ve düşmanlık üzere yardımlaşmayın. Allah'a karşı gelmekten sakının. Çünkü Allah'ın cezası çok şiddetlidir.

Hangi banka kaç lira veriyor? 

Bazı bankaların emekli maaşları için verdiği promosyon miktarı şöyle: 

Vakıfbank, 3 yıl için aylık maaş tutarı TL'ye kadar olanlara , -   TL arasında olanlara , TL ve üzeri olanlara ise TL promosyon ödemesi yapıyor.

Halkbank ve Ziraat Bankası'nın promosyon ödemesi Vakıfbank ile aynı.

Türkiye İş Bankası, maaşını taşıyanlara ile arasında değişen miktarlarda promosyon veriyor.

Türkiye Finans, en düşük ile en yüksek lira arasında değişen rakamlarda ödeme yapıyor. 

Akbank ise en düşük lira olmak üzere maaş miktarına göre bu ödemeyi liraya kadar yükseltiyor.

Garanti Bankası ise en düşük maaş için verirken maaşını taşıyan yüksek aylıklı emeklilere lira ödemeyi taahhüt ediyor.

Yapı Kredi'nin promosyon ödemeleri de Garanti Bankası ile benzerlik arz ediyor. Banka, maaşını taşıyan yeni müşterisine nakit TL promosyon ödemesi gerçekleştiriyor.

Dinimiz İslam, faiz yoluyla elde edilen mal ve kazancı yasaklamış; faizi ve faizciliği haram kılmıştır. Günümüzde faizin sürekli işlemde olduğu, alınıp verildiği ve dahi insanlara tavsiye edildiği eylemleri gerçekleştiren kurumların başında ise bankalar gelmektedir. Bu sebeple bankaların vatandaşlara “hediye” olarak sunduğu promosyonlar için “Faiz midir? Haram mıdır?” şeklindeki düşünceler; emekli, memur ve işçi Müslümanların merak ettiği ve cevabını aradığı soruların başında gelmektedir.

Yazımızda, banka promosyonu hakkında yapılan fıkhi açıklamalara yer vermeden evvel banka promosyonun ne olduğuna değinmek faydalı olacaktır.

Banka Promosyonu Nedir?

Banka promosyonu; iş veren kurum, kuruluş ve şirketlerin, çalışanlarının maaşlarının belirlenen süre içerisinde tercih edilen banka üzerinden yatırılması için banka ile anlaşma yapması ve bu nedenle emekli, memur ve işçilere bankanın belirli bir miktar promosyon vermesi demektir.

Bankanın emekli, memur ve işçilerin aldıkları maaşa göre çeşitli miktarda teklifler sunduğu banka promosyonu, bankalara göre de değişiklikler göstermektedir. Aynı ücreti alan memurlara farklı bankalar farklı teklifler sunmaktadır. Bankaların promosyon vermesindeki amaç ise emekli, memur ve işçilerin maaşlarını kendi hazinesinde tutarak işlemlerinde kullanmak ve müşteri kazanmaktır.

Banka Promosyonu Caiz Mi?

İslam dininde faiz ve faizle yapılan her işlem haramdır. Faiz, herhangi bir ticaret ve emek olmadan paradan kâr etmek demektir. Bakara Suresi’nin ayetinde faiz yiyenlerin akıbeti hakkında şöyle bahsedilmektedir:

“Faiz yiyenler ancak şeytanın çarparak sersemlettiği kimse gibi kalkarlar. Bunun sebebi onların, ‘Alım satım da ancak faiz gibidir’ demeleridir. Hâlbuki Allah alım satımı helâl, faizi ise haram kılmıştır. Artık kime Allah’tan bir öğüt erişir de faizciliği bırakırsa geçmişteki kendisinindir, durumunun takdiri Allah’a aittir. Kim de yine faizciliğe dönerse işte bunlar orada devamlı kalmak üzere cehennemliklerdir.”

Bilindiği üzere bankaların ekseri çoğunluğu faizle işlem yapmaktadır. Bu bakımdan banka promosyonları, faizle işlem yapılan bir kurumdan kişilere verildiği için uygun görülmemektedir. Banka promosyonu için direkt olarak faiz denilemese de faizden tümüyle uzak olduğu da söylenemez.

Banka Promosyonu Bağış Yapılabilir Mi?

Kişinin, banka hesabına, kendisinden bağımsız olarak çalıştığı kurum, kuruluş yahut şirketin bankalarla anlaşması sonucunda promosyon yatmaktadır. Bu promosyonların ne yapılacağı, nasıl kullanılması gerektiği ise dinimiz açısından dikkat edilmesi gereken önemli bir meseledir.

Promosyonların kullanılmayıp ihtiyaç sahiplerine verilmesi, insani yardım ve kamu yararına çalışmalar gerçekleştiren kurumlara tasadduk edilmesi İslam âlimleri tarafından tavsiye edilmektedir. Banka promosyonunu almak caiz değil fakat bankada da bırakmak uygun değildir. Bu bakımdan promosyonlar ihtiyaç sahiplerine tasadduk edilmeli ve bu tasadduktan da bir ecir beklenmemelidir.

Din İşleri Yüksek Kurulu’nun banka promosyonu konusundaki fetvası şöyledir:

“Bankaların, kamu veya özel sektörde çalışanlara, çalıştığı kurumlar tarafından maaşlarını kendilerinden almayı tercih etmeleri karşılığında vermiş oldukları promosyonlar, işleyiş bakımından faize tam olarak benzememekle birlikte faiz şüphesinden de tümüyle uzak değildir.

Bu itibarla, temel ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olanların bu parayı kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları yakınları için kullanmamaları; bilakis ihtiyaç sahibi fakirlere vermeleri uygun olur.”

Bir Müslüman’ın banka promosyonunu nasıl değerlendirmesi gerektiği hakkında pek değerli hocalarımızın açıklamaları şöyledir.

“Bankanın verdiği promosyon için faiz şartları tahakkuk etmiyor. Ama bir mü'min olarak, banka kelimesinin içimizde oluşturduğu tiksintiyi siz de takdir edersiniz. Kullanmayıp bir kuruma vermek veya bir fakire vermek en iyisidir diyebiliriz. Ama kullanmanın da faiz gibi olduğunu söylememiz zordur.” (Nurettin Yıldız)

“Banka promosyonu caiz değildir. Ancak bankada da bırakmak uygun değildir. Alınıp tasadduk edilmelidir.” (Fatih Kalender)

“Promosyon faizden verilen paralardır. Ne yapmamız gerekir? Mesâlih-i amme dediğimiz kamu yararına olan yerlerde ancak bu promosyondan alınan paralar kullanılabilir ya da Allah yolunda mücadele eden kardeşlerimize gönderilebilir.” (İhsan Şenocak)

Bir Müslüman’ın ehemmiyetle dikkat etmesi gereken faizin, Kur’an-ı Kerim’de de önemle üzerinde durulmuş; faiz yiyenlerin Allah ve Resulüne karşı savaş açtığı ifade edilmiştir: “Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve gerçekten iman etmiş iseniz faizden kalanı bırakın. Bunu yapmazsanız Allah ve resulü tarafından size bir savaş açıldığını bilin. Eğer tövbe ederseniz, haksızlık etmemek ve haksızlığa uğramamak üzere anaparanız sizindir.” (Bakara ).

Bu bağlamda, ayetler ve fetvaların ışığında, tam anlamıyla faiz olmasa da faize bulaşmış bankalardan kişilere promosyon olarak aktarılan paraların yetimlere, talebelere, yolda kalmışlara ve ihtiyaç sahiplerine verilmesi en doğru olandır.

Detaylı BilgiBağış Yap

Promosyon caiz mi? Özellikle bu yılın başından itibaren yapılan promosyon tartışmaları bankaların hatırı sayılır oranda ödeme yapmasıyla belirli meslek grupları için sona ermişti. Özellikle bin polise ve 80 bin İBB çalışanına verilen 27 bin TL'lik promosyon ödemeleri sonrasında konu kısmen kapansa da jandarma promosyon ve zabıta promosyon gibi tartışmalar sürüyor. Belli bir kesim ise promosoyn ödemelerinin helal olmadığını, caiz olmayacağını düşündüğü için kabul etmeyeceğini ifade ediyor. Diyanet bu konu ile ilgili açıklama yapsa da funduszeue.info olarak hem toplumda kabul gören kişilerin hem de vakıfların düşüncelerine yer verdik

Ayet-el Kursi Okumak İçin TIKLAYINIZ

DİYANETE GÖRE PROMOSYON CAİZ Mİ?

Din İşleri Yüksek Kurulu Uzmanı Dr. Fatih Mehmet Aydın promosyon konusu ile ilgili, "Bu yeni ortaya çıkan bir husus. Bu konuda Kuran-ı Kerim'de, hadislerde doğrudan bir şey bulmamız mümkün değil. Ancak faizle ilgili kuralları, usülleri işleterek bir hükme varmaya çalışıyoruz. Din İşleri Yüksek Kurulu husus ile ilgili uzun yıllardır çalışmalar yapıyor. Bu konuda kanaati belli bir seviyeye ulaştı. Kurulun kanaatine göre, promosyonlar normal vadeli hesapta oluşan faiz gibi bir paradır diyemiyoruz. Fakat şunu da söyleyemiyoruz. Promosyonlar tamamen faizden arınmıştır, helaldir, temizdir bunu da diyemiyoruz. Yani bu konuda büyük bir şüphe olduğunu görebiliyoruz. Temel ihtiyaçlarını giderme noktasında kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin annesi, babası. çocukları, eşi, torunları için ithiyaçlarını gideren kişilerin kullanması doğru değildir. Burada şüphe vardır bu yüzden bu kuşkudan uzak durmak gerekir." ifadelerini kullandı.

İHSAN ŞENOCAK PROMOSYON AÇIKLAMASI

Promosyonla ilgili gelen bir soruya cevap veren İhsan Şenocak, "Faizle alakalı bütün müslümanlar ilişkilerini kesecekler. Alakaları, irtibatları kalmayacak. Cenab-ı Allah ticareti bütün şubeleriyle helal kıldı. Faizi ise haram kıldı. Niçin, orada sömürü var. İnsanlık bugün bu haldeyse arkasında bu tefeciler var, faizciler var. Ülkeler iktisadi olarak bir takım krizlere sürükleniyorsa arkasında sömüren faizci zihniyet vardır. Bu sebeple faizi Kuran-ı Kerim kesin bir dille yasaklar. Peki müslümanın bankayla ilişkisi nasıl olacak?  Zaruret miktarında olacak. Çalıştığı bir kurum, bir müessese var ise bir kişinin ilgili promosyonu kamuya yararlı faaliyetlerde (yol, köprü, hela) kullanılabilir." açıklamasında bulundu. 

NİHAT HATİPOĞLU PROMOSYON İÇİN NE SÖYLÜYOR?

Ramazan Programlarıyla televizyonda sıklıkla görülen Nihat Hatipoğlu ise promosyon hususu hakkında, "Promosyonlarda bir problem yok. Çünkü promosyonlarda sizin bankadan bir talebiniz yok. Banka ile bir şartlaşmanız yok. Bankaya bana şu kadar ver bende sana bu kadar vereceğim demiyorsunuz. Promosyonda sizin maaşınız ödeniyor. Devlet maaşınızı falanca bankaya yatırıyor o banka da size diyor ki, bana yatırıldığı için bu para ben size yılda bir defaya mahsus bir maaş kadar para vereceğim. Alırsınız onu harcarsınız. Zaten sizden fazlasıyla kazanıyor onu. Az bile veriyorlar daha çok vermeleri gerekiyor." şeklinde konuştu.

MEHMET OKUYAN'A GÖRE PROMOSYON CAİZ Mİ?

Profesör Doktor Mehmet Okuyan ise banka maaş promosyonları konusunda, "Bu bir hak edilişin karşılığı değil. Bir para üzerinden yapılan gelir kaydı gibi görünüyor. Doğrudan haram da diyemem işleyişi tam bilmediğim için. Ve fakat en azından şüphe taşıdığı için bu tür promosyonların alınmasını ama onu garibanlara dağıtmak gerektiğini düşünüyorum." dedi.