9 Sınıf Matematik Kitabı Sayfa 184 Cevapları

1 ^*^4 ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU TÜ RK DİL KURUM U YAYINLARI Prof. Dr. Emine YILMAZ A nkara,

2

3 ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KÜRÜMÜ TÜRK DİL KÜRUMU YAYINLARI: NARSPI Çuvaşça Bir Aşk Öyküsü HAZIRLAYAN Emine YILMAZ ANKARA,

4 sayılı kanuna göre bu eserin bütün yayın, tercüm e ve iktibas hakları Türk Dil Kurumuna aittir. İvanov, Konstantin Vasil yeviç Narspi: Çuvaşça bir aşk öyküsü / Haz. Emine Yılmaz. - Ankara: Türk Dil Kurumu, s.; 24 cm. - (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınlan; ) Dizin var. Kaynakça var. ISBN Çuvaş Edebiyatı - Şiir 2. Çuvaş Edebiyatı - Hikâye I. Yılmaz, Emine (haz.) inceleyenler: Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Prof. Dr. Şüayip KARAKAŞ ISBN: Kapak Tasarım: Ejder ÇELİK Baskı: Ankara Mesleki Eğitim Merkezi ve 4 Akşam Sanat Okulu M atbaası Baskı Sayısı:

5 Purînma tata vîlme pekeh sinîren vîrenme p u la t

6

7 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 I. Giriş KONSTANTİN VASİL YEVİÇ İVANOV Yaşamı K. V. İvanov un Eserlerinin Baskıları Ç u v aşça Rusça Çevirileri Rusça Dışındaki Dillere Çevirileri K. V. İvanov un Eserleri Üzerine Yayımlanmış Çalışm alar ÇÜVAŞLAR ve ÇÜVAŞ EDEBİYATI N A RSPİ içerik İncelem esi Konu Dil ve A nlatım Kültürel Ö ğeler Biçim İncelem esi Nazım Birim i Ö lçü Uyak D üzeni Uyak Değeri Türü KAYNAKÇA II. Kiril Harfli M etin III. Y azıçevrim i IV. Türkçeye Çevrimi V. Sözlük-D izin

8 -.&#;? i ì / ".,,? 1 ^ &#;, ^ ,. ji#^c Ì jw t^l illtìt -. лг >л а и т а ;» &#; _ t f -. J ii!!i.m J fte ««}-Al>». «&#; ; &#; р.» - Л Ш * Щ г \. t. / :«и J t,.,

9 O N SO Z İki bin doksan yedi dizelik bir öykü-şiir olan Narspi, modem Çuvaş edebiyatının en büyük ustası olarak kabul edilen Konstantin İvanov un en önemli eseridir. Şairine dünya çapında ün sağlayan, defalarca Çuvaşça ve Rusça baskıları yapılan, Başkurtça, Tatarca, Azerice yanında Marice, Ukraynca, Mordvince, Udmurtça, Macarca, Sıф-Hırvatça, İtalyanca ve Almancaya da çevirileri yapılan bu şiir Türk edebiyatında hemen hemen hiç bilinm em ektedir. Yirmi beş yıllık çok kısa bir ömüre sığdırdığı onlarca eser, Konstantin İvanov a büyük bir ün kazandırmış ve ölüm yılı olan ten bu yana hem doğduğu yer olan Başkurdistan da, hem de on bir yaşından sonraki hayatını geçirdiği Çuvaşistan da adını yaşatmak için m üzeler, tiyatrolar k u rulmuş, operalar hazırlanmıştır. Doğumunun yüzüncü yılı olan ise U nesco nun dönem toplantısında K. V. İvanov yılı ilan edilmiştir. Bir tesadüf sonucu, İvanov un yüzüncü doğum yılı kutlamaları sırasında U fa da bulunan hocam Prof. Dr. Talat Tekin in, Ural Sassi adlı Çuvaşça yayım lanan bir gazetenin çıkarmış olduğu K. V. İvanov özel sayısım getirmiş olması, bu şiirin Türkçeye çevrilmesinde ilk adım oldu. Çeviri sırasında ilk önce bu şiirin gazetenin dört tam sayfasında yer almış olan metni kullanılmışsa da, daha sonra Macarca çevirisiyle ve Rusya da yapılmış olan Çuvaşça baskısıyla karşılaştırılarak bazı değişiklikler yapılmıştır. Çünkü her üç baskıda da dize sayıları farklıdır. Bu şiirle tanışmamı sağladığı için önce hocam Prof. Dr. Talat T e k in e teşekkürlerimi sunuyorum. Şiirin kitap form unda son baskısım () Rusya dan gönderme inceliğinde bulunan ünlü Çuvaş şairi Raisa Şarpi ye, M acarca çevirisini bulmamı sağlayan, Attila József Üniversitesi, Ligeti k ü tüphanesi görevlilerine. Almanca çevirisini görmemi sağlayan, şiirin T ü rk çeye çeviri bölüm ünün şiirleştirilmesine katkıda bulunan ve yayına hazırlayan Doç. Dr. Nurettin Demir e, şiir incelemesi bölümünde önerileriyle yol gösteren Dr. Gonca G ökalp-a lpaslan a ve Giriş bölüm ünün düzeltilerine katkıda bulunan Dr. Süer Eker ve öğrencim M ustafa D urm uş a çok teşekkür ediyorum. Ağustos , ANKARA Emine Yılmaz

10 &#;,, &#; &#;Ji&#; - &#;. &#; &#;., &#; : 4ûL>jı 4İ7-,i 4};f;i.>»tiî ;,:.;«< :.;j. "Ц, fthibit.,ч.у&#;ф&#;1 мл. âm^iiü&#;/.sf&#; &#; ;.r&#;ıv j b : 1 Л*«л j T i i ì p&#;&#;u- r,мгл e t &#;i,ti -i-r. -K&#;j fifşl&#;i - - <;7&#; -&#;4 &#; -ü &#; 0&#;funduszeue.info &#;f«t&#; b &#; i f l Ш : Щ M i t M i Î ö d. L h &#; s ) Л &#; : «i ; s, p ı * im mmi0m%i 7ТчГ;аТ1:&#; У-Ж^;-(ЭД*^ ^ f.e «( îîfe. Ш И j - i É ì &#; 4 Ì É ^ S % : и 1 э д s â &#;Гжт &#;J &#; V &#;Я Й й й j g f i. &#; S f f &#; n î î ; f : bii-yh! к ф ü;:<* :(&#;, &#; -rab :-b tu. b&#;r4-, &#;УУа b&#;laş &#;bsa&#;ta.&#; &#;&#;-.r&#;..&#; а; à b ^ < # Ì0 D ;ü&#; nîb &#; ФвЛ &#;dj Bif&#;diù&#;&#;&#;

11 I. GİRİŞ 1. KONSTANTİN VASİL YEVİÇ İVANOV Yaşamı Konstantin V asil yeviç İvanov TÇuv. Kìétenttin V asil yeviç İvanov], yılının 13 M ayıs ında Başkurdistan ın Pelepey bölgesindeki Slakbaş IÇuv. Slakpus] köyünde doğdu. Ataları olan Volga kıyısındaki Hristiyan- 1ar, çarın baskısına dayanamayarak Çeboksarı [Çuv. Şupaşkar] şehrinden kaçıp Ural bozkırlarına yerleşmişlerdi. K. V. İvanov un babası, çok çalışkan ve zengin bir Hristiyan olan Vazin kka N. İvanov [Çuv. Vaéinkka N. İvanov] Başkurdistan Çuvaşlarındandı ve Pıtı [Çuv. Pîrtta] ailesinden geliyordu. Pıtı [Çuv. Pîrtta] ailesi de K aşkîr (Çuvaşçadaki anlamı kurt) adlı bir Çuvaşa dayanıyor. Yaşlı Ç uvaşların anlattıklarına göre, Ruslar Pelepey e gelip yerleşince, Kaşkîr, köyün yanındaki ormana sığınmış ve kurt yakalayıp satarak yaşamını sürdürm eye çalışmış. Bu yüzden Kaşkîr adını almış. K. V. İvanov un kendi hazırladığı soy kütüğüne göre, K aşkîr ın iki oğlu vardı. Biri Kaşkîr İvani, diğeri ise Kaşkîr Kusmi idi. İvan soyundan gelenler Pîrtta açipçi (Pîrtta nın çocukları), Kuémi soyundan gelenler Kuâma açipçi (K usm a nın çocukları) diye adlandırıldılar. K. V. İvanov, kendi aile ağacını şöyle göstermiş: Kaşkîr > K aşkîr İvanî > Sim un Nikulay -» V aéinkka - 4 K îstuk (K îstenttin) (İvanov 20). K. V. İvanov un babası V azin kka [Çuv. Vasinkka[, Rusça, Başkurtça ve Tatarcayı çok iyi bitiyordu. Gazete ve dergi yazıları da yazan V azin kka [Çuv. Vasinkka[, çocuklarının yüksek öğrenim görmeleri için uğraştı. Dört kız kardeşi, bir ablası ve bir erkek kardeşi olan K. V. İvanov un ço cu k lu ğunun büyük bölüm ü, komşu köy K ayraklı da [Çuv. K ayrîklî], b abaannesinin yanında geçti. Sekiz yaşına geldiğinde, Slakbaş [Çuv. Slakpus] köyündeki ilkokula başladı. Üç yıl sonra Miyek [Çuv. Miyak] bölgesinin Keken [Çuv. K egen ] köyünde öğretm enlik yapan halası Y evgeniya N ikolayevna İvanova, onu yanına aldı. K. V. İvanov üzerinde çok olum lu etkileri bulunan halası, yılında onu Simbirsk [Çuv. Çîm pîr] şehrindeki Çuvaş okuluna götürdü. Ünlü Çuvaş eğitimcisi î. Ya. Yakovlev tarafından kurulmuş olan bu okul, Rusya İmparatorluğu içindeki tek Çuvaş okuluydu ve bu okula Çuvaş Üniversitesi de deniyordu. Kendisi de bir Çuvaş olan 1. Ya. Yakovlev, bütün öm rünü Çuvaş halkının aydınlanm asına adamıştı.

12 10 Emine Yılmaz Bugün kullanılmakta olan Çuvaş alfabesi de İ. Ya. Yakovlev tarafından düzenlenmiştir (). i. Ya. Yakovlev in okulu, iki yılda bir öğrenci kabul ettiği için, K. V. İvanov, ilk gidişinde okula kabul edilmedi. Bu nedenle, Pelepey deki şehir lisesinde bir yıl okudu. Bugün, bu lise binasının kapısında, K. V. İvanov un yılları arasında bu okulda okuduğuna ilişkin Başkurtça ve Rusça olarak yazılmış bir tabela asılıdır (İvanov 27). K. V. İvanov, yılında, Simbirsk (Çuv. Çîm pîr] Çuvaş okulunun hazırlık sınıfına girdi ve iki yıl hazırlık sınıfında okudu. Edebiyata, resim sanatına ve el sanatlarına büyük ilgi duyuyordu ve çok yetenekliydi. T a h tadan yapmış olduğu eşyalar, bugün Slakbaş [Çuv. Slakpué] köyündeki İvanov müzesinde sergilenmektedir yılında birinci sınıfa geçen K. V. İvanov, o yıllarda yazm aya başladı. Çok sessiz ve çok çalışkan bir çocuktu. Ancak, yılları arasındaki birinci Rus devriminin rüzgarı Çuvaş okulunu sardığında, K. V. İvanov un öncü kişiliği de öne çıkmaya başladı. Şiirleriyle, Çuvaş halkını yüreklendirmeye, özgürlükleri için savaşma cesareti aşılam aya çalıştı. Devrime karşı çıkan okul hocaları ile de mücadeleye girişen K. V. İvanov, k en disi gibi düşünen otuz yedi öğrenci ile birlikte, 7 Mart de okuldan atıldı. Böylece, şairin Çuvaş okulundaki yaşamının birinci bölüm ü k ap an mış oldu. Doğduğu köye geri dönen K. V. İvanov, Başkurdistan Çuvaşlarıyla ilgilendi ve onlarla ilgili halkbilimi ürünleri topladı. Bu ürünler üzerinde çalıştı. İlk devrim dalgası sona erdikten sonra, İ. Ya. Yakovlev, sınıfındaki yetenekli öğrencileri yanına çağırdı. Ağustos de K. V. İvanov da böylece okula geri döndü. İ. Ya. Yakovlev in, okul kitaplarını Çuvaşçaya çevirme önerisine dört elle sarılan K. V. İvanov, bu amaçla masallar, bilm eceler çevirdi, resimler yaptı. Çok sevdiği M. Yu. Lermontov, A. M aykov, H. O g a rev, A. Kol tsov, N. Nekrasov ve K. Bal m ont un şiirlerini, L. Tolstoy ve K. Uşinskiy in öykülerini Çuvaşçaya çevirdi. En güzel eserlerini de bu yılarda ( ), onyedi, onsekiz yaşlarındayken yazdı. K. V. İvanov, neredeyse bir solukta Baxà вйрм ан luyxàm è ]=V atî vîrman şuhişı=yaşh Ormanın Düşüncesi], К ёркунне ]= K îrkunne= 5onbahar], Килсе çutpe кёркунне [=Kilse sitıi kîrkunne= G c//p Erişti Sonbahar] adlı şiirlerini yazdı. И кё х ёр =İkî hîr =İki Kız], Тимёр ты лё [-T ım ır h\i=demir Rende], Тйлёх ар ём = T îlîh arîm=dm/ Kadın] adlı manzum öykülerini düzeltti. Нарспи =N arspij şiirini tam amladı (funduszeue.info akovlev in isteğiyle). Ш уйттан ч у р и н е =Şuyttan çunnc= Şeytanın şiirinin ilk taslağını hazırladı. Çuvaş okulunun kuruluş yılönümü nedeniyle Хальхи сам ана =H al hi samana=şimdiki Zaman] adlı şıırı yazdı.

13 Narspi 11 i. Ya. Yakovlev in çabalarıyla, yılında, K. V. İvanov un eserlerinin ilk baskısı yapıldı. Чёваш х а л л а п ё с е м l=çîvaş hallapisem=fmv0f M asalları] adlı kitaptaki Н арспи [=Narspi] şiiri okuyucularda büyük şaşkınlık yarattı. Ünlü Çuvaş yazarlarından Peder Huzangay [Çuv. Petir HusankayJ genç şairin ustalığından etkilenerek şöyle diyor: Bu çok şaşırtıcı. Üçbin dizelik şiirde, eski Çuvaş yaşamının tüm ayrıntıları ortaya konuluyor. Bu, hiç bir kalıba sığm ayacak kadar şaşırtıcı bir durum. (İvanov 76). Narspi şiirinin basılmasından sonra, şair yedi yıl daha yaşadı. Bu d ö nemde de K. V. İvanov ölümsüz şiirler yazmış ancak, bu şiirler gün ışığına çıkmadan yok olmuştur. Ablasının anımsadığına göre, şairin el yazıları d o s yası, sivil savaş sırasında bir subay tarafından babasının evinden alıp g ötürülmüş ve yok edilmiştir yılının ilkyazında, K. V. İvanov, halk öğretmeni olmak için sınava girmiş, Simbirsk [Çuv. Çîmpîr[ Çuvaş erkek lisesi tarafından kabul edildiği halde şehirden çıkıp gitmiştir. Sonra Çeboksarı [Çuv. Şupaşkar] şehrindeki İkkasi okulundan çıkarılmış olan N. F. Belyayev adlı devrimci ile birlikte Sızran şehrindeki Koptevka istasyonu çevresinde yaz ve güzü geçirmiştir. Sim birsk [Çuv. Çîm pîr] Çuvaş okulundaki kitapların Çuvaşçaya çevrilmeleri konusunda yaptığı çalışmalara, bazı çevrelerce saldırılması üzerine, K. V. ivanov un umutları tümüyle yıkılmış ve yılında yeniden k ö y ü ne dönmüştür. Çok kötü günler geçiren şair, aynı yılın Kasım ayında, İ. Ya. Yakovlev in onu yeniden Simbirsk [Çuv. Çîm pîr] şehrine çağırmasıyla u- mutla dolar. İki sınıflı kız lisesinde, güzel yazı ve resim öğretmeni olarak göreve başlayan şair, yakın dostu, yetenekli yazar ve kom pozitör Fedor Pavlov ile Narspi operasını gerçekleştirmeyi tasarlar. İşe başlanır, ancak, izin alınamadığı ve sahne bulunamadığı için bu tasarı gerçekleştirilemez. M. Ya. Sirotkin e göre, K. V. İvanov un, yıllarındaki sanatsal çalışmaları, İvan Trofim ov un kitabına koymak üzere çevirdiği kısa öyküler, bu kitap için hazırlanmış resimler ve Petr Pazuhin in hazırladığı Çuvaş halkbilimi örnekleri içeren bir kitaba olan katkılarıyla sınırlı. Bu kadarı bile ona büyük bir ün kazandırmıştır. Birinci Rus devrimi sırasında çektiği güçlükler K. V. İvanov un hastalanmasına neden olmuş, fakat, o buna aldırmadan çalışm aya devam etm iştir. Resim çalışmalarına ağırlık vererek, Peterburg [Çuv. Pitîr] Güzel Sanatlar Akademisi sınavlarına hazırlanan şair, yılında, Simbirsk [Çuv. Çîm pîr[ Çuvaş okulundaki öğrenciler tarafından sahneye konulan İvan Susanin operasının dekorlarını hazırlamıştır. Çocukluğunda beliren üstün zekası ve yeteneği, resimde, grafikte, heykelde, fotoğrafçılıkta, d ek o rasy o n da hep unutulmaz ürünler vermesini sağlamıştır. Dinlenmeden çalışır K. V. İvanov, ve ancak kendini böyle avutur.

14 12 Emine Yılmaz Verem ve mide iltihabı, yılı sonbaharında onu yatağa düşürür. Erkek kardeşi Kvintiliyan İvanov, 13 kasım yılında, şairi Çuvaş okulundan alır ve babasının evine götürür. Şair böylece, üçüncü kez ve sonsuza dek, doğduğu köye dönmüş olur. Birkaç ay daha yaşayan K. V. İvanov, 13 Mart tarihinde, henüz yirmibeş yaşındayken ölür ve d o ğ duğu köyde gömülür. Bugün Slakbaş [Çuv. Slakpus] köyünde, K. V. İvanov un bir anıtm e zarı ve doğumunun yıldönümünde, 29 Kasım ta, P. N. K udryaşov tarafından kurulmuş olan bir K. V. İvanov müzesi vardır. Yine Çuvaşistan m başkenti olan Çeboksarı da [Çuv. Şupaşkar[, yılında dikilmiş bir K. V. İvanov heykeli ve şairin adıyla anılan bir sokak bulunmaktadır. K. V. İvanov adlı Çuvaş Devlet Akademi Drama Tiyatrosu ve Narspi o- perası da yine şairin Çuvaşlar için taşıdığı büyük değeri gösteriyor den beri Çuvaşistan da, güzel sanatlar alanında, her yıl, K. V. İvanov ödülleri dağıtılmaktadır. K. V. İvanov un doğum yıldönümü olan yılı, U n e sc o nun dönem toplantısında, önemli tarihler takvimine sokulmuş ve yılı K. V. İvanov yılı ilan edilmiştir (Ural Sassi, Aralık , no 30, s. 3). Yine, K. V. İvanov un doğum yıldönümü nedeniyle Чаваш кёнеке издательстви [=Çîvaş kîneke izdatel stvi=çmvöf Kitap Yayınevi], Константин Иванов, ÇbipHHceH пуххи [=Konstantin İvanov, Sımisen puhhi=konstantin İvanov, Tüm Yazıları] ve К онстантин И ванова аса илeççё [=Konstantin İvanova asa \\téi\= K onstantin İva n o v и A nım sıyoruz] adlı iki kitap yayımladı (Ural Sassi, Nisan , no 7, s. 2) K. V. İvanov un Eserlerinin Baskıları Çuvaşça a^ Чёваш халлапёсем [=Çîvaş hallapisem=çmvaf Masalları], Чёмпёр [=Çımpîr=5ım0ırsÂ:], A. ve M. Dmitriyev basım evi, b. Иван ёмпупе çampâk cы xлaвçà тата сатур Калашник xyça çhhчен хунё lopâ [=lvan împüpe éamrìk sihlavéì tata satur Kalaşnik huéa sinçen hunì y\ixi=çar İvan İle Genç Koruyucusu ve Yiğit Kalaşnik H a k kında Yazılmış Türkü], Ч емпёр [=Çîmpîr=Sımbırjk[, A. ve M. Dmitriyev basım evi, c. Нарспи [=Narspi], (Şiir), Хусан [=H usan=k azön[ , 2. baskı.

15 Narspi 13 ç. Чйваш халлап ёсем п е ю махёсем f=çîvaş hallapîsempe yum ahîsem=çuvaş M asalları ve Bilmeceleri],XycsiH = H usan= K aza«j d. Н арспи =N arspi], (Şiir), D lypâm nyç [=Şurîmpus=Ş&#;a/aÂ:] , , 3,4. e. Нарспи [=Narspi], (Şiir), 4. baskı. Kapak ve resimler A. F. Myasnikov. Önsöz N. Vasil yev Şupussınni nin, М ускав [=Muskav=Mo^Â:ova] f. Нарспи =Narspi], (Şiir), 5. baskı, Önsöz D. Danilov un, Шупашкар [=Şupaşkar=Ç ei>o/:san] g. Пёр том l= rtr tom=5/> Cilt], Önsöz Ya. G. Uhsay m, Ё пху [=İphü- =Ufa] h. С о ч и н ен и сем [=Soçinenisem=TMm Yazıları], Önsöz S. V. Elker, resimler G. D. Harlam p yev, Ш упашкар [=Şupaşkar=öe& oâ:5an], Сёвёсем =Sîvîsem=Ş&#;iı>/erJ, Önsöz V. Dolgov un, Шупашкар [=Şupaşkar =Çeboksarı] i. ÇbipHHceH пуххи [=Simisen puhhi=rmm Yazıları], Önsöz ve düzelti M. Ya. Sirotkin, Ш упашкар f=şupaşkar=ç&#;efeoban] j. Нарспи [=Narspi], (Şiir), resimleyen P. Sizov, Шупашкар [=Şupaşkar=Çeboksarı], k. Н арспи [=Narspi], (Şiir), kitabı süsleyen P. Sizov, Шупашкар [=Şupaşkar =Çeboksarı] Нарспи [=Narspi], (Şiir), kitabı süsleyen A. İ. Mittov, Шупашкар =Şupaşkar=Ç&#;efeoÂ:ran m. К илчё bipà 9уркунне [Kilçî ırî surkunne=gew ı Güzel İlkbahar], Ш упашкар =Şupaşkar =Çeboksarı] Rusça Çevirileri a. Н арспи [=Narspi), (Şiir), Çev. Andrey Petokki, M oskva b. Нарспи =Narspi], (Şiir), Çev. Aleksandr Carov, Red. V. V. Kazin, Resimleyen F. Bıkov, M oskva c. Нарспи l=narspi, (Şiir), Çev. B. İrinin, Red. A. Tvardovsko, Çeboksarı , 2. baskı: M oskva ç. Сказки \=Skazki=M asallar], Çev. B. İrinin, Çeboksarı d. Собрание сочинений =Sobraniye soçineniy=t Mm Yazıları], Red. M. Ya. Sirotkin, Çev. P. P. Huzangay ve N. F. Danilov, Çeboksarı

16 14 Emine Yılmaz e. Нарспи [=Narspi], (Şiir), Çev. V. Paymen, Önsöz: V. Paymen, Kuybışev f. Нарспи [=Narspi], (Şiir), Çev. B. İrinin, Red. L. Pen kovsko, Moskva g. Избранное: стихи, сказки, поэма [=İzbrannoye: stihi, skazki, poema=seçmeler: Manzumeler, Masallar, Şiirler], Çev. S. Botvinnik, B. İrinin. Toplayan: Ya. Uhsay, Moskva Rusça Dışındaki Dillere Çevirileri a. Başkurtça Нарспи l=narspij, (Şiir), Çev. Bayabit Bikbay ve Rahman Keli, Ufa baskı, Red. Mustay Karim, Ufa b. Tatarca Нарспи [=Narspi], (Şiir), Çev. Şaraf Mudarris, Kazan baskı. Kazan c. Dağ Maricesi Нарспи [=NarspiJ, (Şiir), Çev. A. K anyuşkov. A l m anah Peledşı santalak. No: 23, Koz m odem yansk ç. Ukraynca Нарспи [=Narspil, (Şiir), Çev. Ya. Şport, Kiyev d. Ova Maricesi Нарспи [=Narspi], (Şiir), Çev. A. Bik, Yoşkar-Ola e. Mordvince Нарспи [=Narspi, (Şiir), Çev. A. Rogocin, Saransk f. Bulgarca Нарспи. Чувашка Поэма l=narspi. Çuvaşka?otma=Narspi. Çuvaşça Şnr\, Çev. Nıkolay Marangozov, Sofıya: Narodna m ladets, g. Udmurtça ^^Н арспи [=Narspi], (Şiir), Çev. A. A fanats yev ve M. M otsgin, İtsevsk

17 Narspi 15 h. Azerice Н арспи [=Narspi], (Şiir), Çev. M. Rızaguluzade, Baku I. Macarca Нарспи, чипёр хёр l=narspi, çipîr hir=narspi, Güzel Kız], Çev. Anna Bede, Eger i. Sırpça-Hırvatça Вдова [=Vdova=DM/ Kadın], Çev. Badnyareviç. Knitsnoe slovo, 10 Kasım j. İtalyanca Нарспи (уйрём сы паксем) [=Narspi, uyrîm sıpiksem=narspi, Ayrı Basım], Demir Rende, Çev. Janroberto Skarçka ve Alessandra Trevizan, Rim k. Almanca WWW. funduszeue.info?page=./// ( de) K. V. ivanov un Eserleri Üzerine Yayımlanmış Çalışmalar f Г. l &#; a. REPİN, K. V: П ёртен-пёр çbihhümüp [Pîrten-pîr sinnim ir=rek İn sanımız], Ç ё н ё n y p â n â ç [=Şînî purînîs=yiem Yaşam], , No: 3, 5, 8., b. ŞUPUŞŞINNİ, N. V.: Чйваш л и тературин ашшё К. В. Иванов çhhчен асй н са пёр-ик сёмах [=Çîvaş literaturin aşşî К. V. İvanov sinçen a- sinsa pîr-ik sîmah=çmvaf Edebiyatının Babası K. V. İvanov H akkında B irkaç 5özl, К ан аш ]=Kanaş=Danışma], 14 Kasım , No: c. UHSAY, Y.: Константин Васильевич И ванов. Б иограф илле о- черк [=Konstantin Vasil yeviç İvanov. Biografine oçerk=konstantin Vasil yeviç İvanov. Biyografik Röportaj], Şupaşkar [=Çeboksan] , 2. baskı Şupaşkar =ÇeboksarıJ ç. DOLGOV, V. A.: Чёваш хал ёх поэчё. К. В. И ванов çhhuoh Çbipnâ статьясем =Çîvaş halîh poeçî, К. V. İvanov sinçen sırnî stat yasem=(7i<vaş Halk Şiiri. K. V. İvanov Hakkında Yazılmış Makaleler], Şupaşkar l=çeboksarı] , 2. baskı: Şupaşkar = Ç eboksarı d. STYAGİN, 1. N.: K. B. И ванов. основополо} ник и классик ч у вашской л и т е р а т у р ы = К. V. İvanov. osnovopolocnik i klassik çuvaşs-

18 16 Emine Yılmaz koy literatun=yarancî ve Klasik Çuvaş Edebiyatı], Şupaşkar [=Ç eboksarıl e. SİROTKİN, M. Ya.: Константин Васильевич И ванов (критикобиографический очерк) [=Konstantin Vasil yeviç İvanov (kritiko-biorafiçeskiy oçexk)=konstantin Vasil yeviç İvanov (Eleştirel ve Biyografik Röportaj)], Şupaşkar [=Çeboksarı] f. Классик чуваш ской поэзии f=klassik çuvaşskoy poezii=klasik Ç u vaş Şiiri], K. V. İvanov un doğum yıldönümü nedeniyle hazırlanmış makaleler kitabı. Şupaşkar [=ÇeboksarıJ g. HUSANKAY, P.: Нарспи lopâçn 9и тм ёлте =Narspi yurîsi sitmilte=narspi nin Şairi Yetmiş Yaşında], Ustalık ve Gerçeklik, Şupaşkar [=Çeboksarı], h. HUZANGAY, P.: Шедевр чувашской поэзии [=Şedevr çuvaşskoy poezii=şaheser Çuvaş Şiiri], Kniga drutsbı, Çeboksarı GORSKİY, S. P.: К. В. Ивановйн чёлхипе с т и л ё. Т ёван л и тер а тура утам ёсем [=К. V. İvanovîn çîlhipe stili. Tîvan literatura utîmîsem=k. V. İvanov un Dili ve Stili. Çuvaş Edebiyatına Adımları], Ş u p aşkar [=Çeboksarı], i. ZOTOV, 1. A.: Худо}ественный мир К. В. И ванова [=Hudocestvennıy mir К. V. lvanova=k. V. İvanov un Sanat Dünyası), Çeboksarı j. ZOTOV, 1. A.: Живое наследие К онстантина И ванова [Jivoye naslediye Konstantina \va\\o\a=konstantin ivanov un Yaşayan Mirası], Çeboksarı к. NİKİTİN, V. P.: Чаваш поэзийён классикё К. В. И ванов =Çîvaş poeziyın klassikî К. V. İvanov=ÇMvaj Şiirinin Klasiği К. V. İvanov], Ders kitabı (i. N. Ul yanov adıyla anılan Çuvaş Devlet Universitesi), Şupaşkar l=çeboksarı], HLEBNİKOV, G. Y.: Ы тарайми Н а р с п и п оем а [=Itaraym i N arspi poema=buyüleyici "Narspi Şiiri], Y öntem ve U stalık, Ş u paşkar f=çeboksarı], u ARTEM YEV, Yu. M.: Образная система поэмы К. В. И ванова Н арспи [=Obraznaya sistema poemi К. V. İvanova N a rsp i =K. V. /- vanov un "Narspi Şiirindeki Kişilikler Dizgesi], Çuvaş E debiyatı nda Sanatsal Kişilikler. Çeboksarı f i ^^"^^^ANDROV, s. a.: Поетика Константина Иванова =Poetika Konstantina ìvanova=konstantin İvanov un Şiirleri], (Yöntem, üslûp, stil sorunları), Çeboksarı

19 Narspi ÇUVAŞLAR ve ÇUVAŞ EDEBİYATI O ndokuzuncu yüzyıla değin edebi metinleri bulunm ayan Çuvaşça, a n cak çarlık Rusya sı içinde, Hristiyan misyonerlerin çabalarıyla bir yazı dili olm uştur sayımına göre, i Orta Volga bölgesindeki Çuvaş Federasyonu içinde olmak üzere, toplam kişi tarafından konuşulan Çuvaşça, Türk dilleri ailesi içinde. Genel Türkçe z!ş seslerine karşılık, r//* bulunduran tek Türk dilidir ve bu özelliğiyle, tek başına eski batı Türkçesini temsil eder. Batı Sibirya ve Güney Urallar dan, Orta Volga ve Ural bölgesine, milat sıralarından başlayarak sürekli göç eden Türk boyları arasında, Çuvaşların ataları olan Bulgar Türkleri de vardı. Attila nın Hun İmparatorluğu içinde yer alan Utigur ve Kutrigur boylarının ortak adı B ulgar dı. K utrigurlar ö n ce Büyük Bulgaristan ı (7. yüzyıl), sonra da Tuna Bulgar Devleti ni () kurmuşlar, Bizansla olan yakın ilişkileri sonucunda, te Hristiyanlığı resmen kabul etmişler, de de tümüyle Bizans yönetimi altına girmişlerdir. Dilleri de güney Slavcası tarafından sömürülmüş, unutulm uştur. Orta Volga bölgesine göç eden (Avarların baskısı sonucu) Utigurlar ise Volga Bulgar Devleti ni kurmuşlar ve yüzyıllar arasında İslam ülkeleri ile girdikleri ticaret ilişkisi sonucunda yavaş yavaş müslüman olm aya başlamışlardır. Volga Bulgar Devleti, de M oğol-türk ordusu tarafından yıkılmış, başkent Bulgar şehri de yerle bir edilmiştir. A ltın-o rdu e g e menliği altındayken Volga Bulgar halkının büyük bir çoğunluğu m üslüman olmuştur. Altın-Ordu yıkıldıktan sonra kurulan Kazan Hanlığı ( yüzyıl başı), bugünkü Çuvaş topraklarını da içine almaktaydı. Kazan Hanlığı nın de Rus çarı Korkunç İvan tarafından yıkılışından sonra, bölge Rus egemenliğine girmiş ve Bulgarlar da yavaş yavaş Hristiyan olm aya başlamışlardır. Çuvaş adına da ilk kez, bu döneme ait Rus kaynaklarında rastlanm aktadır. Çuvaş yazı dilinin başlangıcı, Rus egemenliği altındaki Çuvaşların Hristiyanlaşması için uğraşan misyonerlerin çalışmalarıyla sıkı bir ilişki içindedir. Ruslar, Incil i Çuvaşçaya çevirmeye çalışmışlar, m isyonerlere Çuvaşça ö ğ retebilmek için de Çuvaşça gramer kitapları hazırlamışlardır. İlk gram er k i tabı da hazırlanmış, ilk Çuvaşça kitaplar yılları arasında yayımlanmıştır. Kiril kökenli misyoner yazısı, kiliseye hizm et am acıyla k u l lanılmış, dinsel öyküler, kutsal kitaplar, din kurallarını öğreten kitaplar Ç u vaşçaya çevrilm iştir. Ekim devrimine kadar basılmış olan kitabın n e re deyse yarısı dinsel içerikliydi (Benzing ). 1 ör. GT öküz öküz =Çuv. v M r, GT beş beş =Çuv. pilîk.

20 18 Emine Yılmaz N. i. İl minskiy ve N. İ. Zolotnitskiy tarafından geliştirilen, Rus alfabesine dayalı Çuvaş yazısı karmaşık bulunduğu için uzun ömürlü olmamıştır. Bugün kullanılan ve fonem yazımına dayalı olan Çuvaş alfabesi, ünlü Ç u vaş eğitimcisi İ. Ya. Yakovlev tarafından de düzenlenmiştir (Benzing ). yüzyıl ortalarına değin yazıya geçirilmemiş olmakla birlikte, çok zengin bir halk edebiyatı geleneği olan Çuvaşlar, modem edebiyatlarını da bu gelenek üzerine kurmuşlardır. Halk edebiyatı geleneği ile beslenen m o dem Çuvaş edebiyatı, Rus okullarında okuyan Çuvaş aydınlarının çok iyi bildikleri Rus edebiyatı etkisiyle gelişmiştir. Özellikle türkü türü açısından çok zengin olan Çuvaş halk edebiyatında, musallar, bilmeceler ve atasözleri^ de büyük yer tutuyor. Çuvaş halk e d e biyatı içinde epik şiir örnekleri bulunmayışı dikkat çekiyor. Bu özellikten ilk kez FinlandiyalI araştırmacı A. Ahlquist, Nachrichten über Tschuwaschen und Tscheremissen () adlı kitabında söz ediyor: Çuvaş şiiri çok zengin ve çok güzel. Epik türküler ve büyü türküleri yok. Ancak b ü yü türküsü yerine geçebilecek jöm se leri^ var (Benzing ). Benzing, Ahlquist in bu saptamasına, ve bir halk edebiyatı türü olarak epik şiirin Çuvaş edebiyatı içinde yer almayışına dayanarak, Uksak Timîr Pülere iini [=Aksak Tim ur un Biler Şehrini Alışı H akkında ^] adlı Çuvaş destanının, İbrahim Halfin tarafından de K azan da yayım lanmış olan Cengiz Han ve Aksak Timur un Yaşamı adlı Tatarca destanın bir uyarlaması olduğunu öne sürm üştür ( ). Çuvaş sözlü halk edebiyatı ürünleri, yüzyılın ikinci yarısından itibaren yazıya geçirilmeye başlanmıştır. A. A. Fuchs (), V. Sboyev (), S. M. Mihaylov () ve N. İ. Zolotnitskiy (), N. İ. Aşmarin (, ), i. N. Yurkin () ve G. Timofeyev (, ) tarafınyayımları özellikle söz edilm eye değer (Benzing Birinci dünya savaşının sonuna kadar, Çuvaş edebiyatında, Rusçadan yapılmış çeviriler büyük yer tutuyor. Simbirsk [Çuv. Ç îm pîr] Çuvaş o k u lunun kurucusu ve bugünkü Çuvaş alfabesinin düzenleyicisi olan İ. Ya. 2 bkz. Ceylan b. 3 yu m sî ~ yum îs büyü; büyücü. Ы ^ Polorussov tarafından halk ağzından derlenmiş ve de Çuvaşça Benzing tarafından, yine kendi gramerinde yer alan Çuvaş alfaazırlanmış, Türkçe çevirisi ve bir sayfalık Fransızca özetiyle birlikte, Türk m Araşürmaları Yıllığı Belleten de yayımlanmıştır (Benzing ). TDAYB deki bu Çuvaşça ile ilgili makalelerinin toplandığı ve C. Schönig tarafın- 14П 5/кЛеп (Wiesbaden vnnıi I y *" ulıyor. Destanın son yayını bu kitabın yazarı tarafından yapılmıştır, bkz. Ceylan a.

21 Narspi 19 Yakovlev ve onun öğrencileri, Rusçadan çok sayıda çeviri yapmışlardır. A. S. Puşkin, L. N. Tolstoy, M. Yu. Lermontov ve N. A. N ekrasov un şiirleri, 1. A. Krilov un masallan, S. T. Aksakov un öyküleri, Andersen masalları ve Rus eğitimcisi K. D. Uşinskiy in okul kitapları Çuvaşçaya çevrildi (B enzing , Yumart ). Bu çeviri yayım lar, m odem Ç u vaş edebiyatı için çok önemli bir temel olmuş, K. V. İvanov un Narspi öykü-şiiri de bu temel üstünde fakat halk şiiri geleneğinin bir devamı olarak ortaya çıkmış ve bugüne dek Çuvaş şiirinin klasiği olarak süregelmiştir içerik İncelemesi Konu 3. NARSPİ Çuvaşların eski köy yaşamlarını, inançlarını, geleneklerini, doğa ile olan ilişkilerini Narspi ile Setner in aşk öyküleri etrafında anlatan bu şiir, aynı zamanda, İvanov un tek sevgi şiiri. Babasının, yoksul ve yiğit S etner den ayırıp, zengin ve yaşlı Tîhtam an la zorla evlendirdiği güzel N arspi nin ö y küsü, geleneksel Türk toplum una hiç de yabancı değil. Güzel ve büyük Silpi köyünün ve bu köyde yaşayan Çuvaş insanının gündelik yaşantısının betimlenmesiyle başlayan şiir. Sarı Hîr başlığıyla, öykünün kadın kahramanı güzel N arspi nin ve zengin ailesinin tanıtılmasıyla devam eder. Narspi yalnız güzelliğiyle değil, becerileri, neşesi, sevinci ve iyi huyuyla da ailesinin ve köyün bir tanesidir. Köyün en zen gini olan ve en güzel evinde oturan ailesi onu el üstünde tutar ve bir dediği iki edilmez. A ncak gelinlik yaşına gelip de evlenmesi söz konusu o ld u ğunda kendi görüşünün hiçbir değeri olmaz. Zengin baba Miheter için kızına layık görebileceği tek erkek yine kendisi gibi zengin bir erkektir ve yaşlı olmasının hiçbir önemi yoktur. Anne de baba gibi düşünmekte ve kızının duygularını dikkate almamaktadır. Narspi ise genç, yakışıklı fakat yoksul bir dul kadının oğlu olan ve atından başka hiçbir şeyi bulunm ayan Setner ile gizli gizli görüşmeye devam etmektedir. Sonuçta, bütün ağlayıp sızlamalarına karşın Narspi ailesi tarafından zorla yaşlı Tîhtam an a verilir; nişan ve düğün yapılır. Şiirde çok ayrıntılı anlatılmış olan düğünün bir gece öncesinde Narspi ve Setner kaçarlarsa da köyün yanındaki büyük orm anda uyuyup kaldıkları bir sırada yakalanıp geri getirilirler. Bu kaçış olayı güveyiden gizlenir ve hiç bir şey olmamış gibi düğüne devam edilir. Bu durum şiirde A kî tuy ta éakì tuy. Bak düğün, işte düğün Pısîk tuy ta pîsîk tuy! Büyük de bozuk düğün!

22 20 Emine Yılmaz dizeleriyle anlatılır. Sonunda Narspi komşu köy H uşîlka ya gelin gider ve yeni bir hayata başlar. Genç ve güzel karısını kıskanan ve bir an önce yaşlanmasını isteyen Tîhtaman onu ilk günden başlayarak sürekli kırbaçla d ö ver. Şiirde yaşlı TîhtamanTn psikolojisi şöyle anlatılır: Hine, hine, Tîhtaman, Döv sürekli Tîhtam an, Sanran, sam rîk an kultîr! O senden genç kalmasın! Asaplantar, Tîhtam an, Eziyet et Tîhtam an, Narspi çasrah vatîltîr! Hemencecik yaşlansın! Tîhtaman ın eziyetlerine ve Setner den ayrı kalmaya dayanam ayan Narspi bir akşam Tîhtaman ın çorbasına arsenik katarak onu öldürür ve iki köyün arasındaki ormana kaçar. Setner in bulmak um uduyla köye gitm e ye çalışırken karanlık, yağmur ve fırtına nedeniyle ormanda kaybolur. Narspi nin ormanda korku ve vicdan azabıyla boğuşmasını anlatan bölüm şiirin en içten ve en etkileyici bölümüdür. Örneğin; Vîrman tata hıtîrah. Orman daha da kötü, Şavlat, yîret, ahîrat. Gürlüyor, bağırıyor Turî sırlah, an pîrah! Tanrım, acı, bırakma! Ahîrsaman huskalat! Kıyametler kopuyor! Tîhtaman ın evde ölü bulunmasıyla Narspi nin kaçtığı anlaşılır. Olay kısa sürede Silpi köyünde duyulur. Narspi yi bulmak um uduyla orm ana koşan Setner sonunda korku içindeki Narspi ile karşılaşır ve bu karşılaşma üzerine rüzgar bile diner: İki savni pirleşsen. Aşıklar kavuşunca, Pusne tayrî vat yuman. Meşe başını eğdi rtr-ik taphîr sil virsen. Rüzgar bir kez esti de, Şîp lîplançi sîm vîrman. Sonra tümüyle sustu. İki sevgili Setner in evine gider. Ancak bunu duyan anne ve babası geerek Narspi yi götürmek ister. Narspi bu kez karşı koyarak S etner le k a lır. Anne ve baba kızlarına beddualar ederek evlerine dönerler: Pıtır, tipîr sakînta. Mahvol, kuru burada, Tjpir hîrîk turat pek! Kupkuru dallar gibi! Şîm m îr-şakkîr sîriççen. Kemiklerin çürüsün, Asaplanîr yıtî pek! Acı çek köpek gibi!

23 Narspi 21 Öykü aynı gece, Setner ve Miheter ile karısının köye gelen hırsızlar tarafından öldürülmesiyle, beklenmedik bir biçimde sona erer. Aslında öykünün kurgusu sebep-sonuç ilişkisi bakımından son derece zayıftır. Öykünün sonundaki felakete, Narspi nin zorla evlendirilmesinin değil, hırsızların neden olması, İvanov un vermek istediği mesajı desteklem e mektedir. Narspi büyük bir acıyla, donmuş gibi bir süre ölülerin başında bekler: K îtîr-kîtîr arman çuli. Sanki değirmen taşı, Ç îre sinçe avîrat. Yüreğinin üstünde Arman çulî ayînçe. Ve altında bu taşın, M îskîn çîre su rîlat. Yüreği lime lime. Ardından Narspi yürüyerek köyden uzaklaşır. Artık yaşaması için bir sebep kalmadığını düşünür; köyün dışında bir tarlada, kendini bir meşe a- ğacına asarak hayatına son verir. Köylüler onu öldüğü yere gömerler ve mezarı bir ziyaret yeri haline gelir: H al te pulin Silpire, Şimdi bile Silpi de, A sîn assî m îskîne. Hatırlanır zavallı Yalan, sum îr sum asan. Yağmur yağm azsa eğer, Şıv sapassî tîprine. Sularlar toprağını. Kendi ölümü pahasına Tîhtam an la yaşamaya başkaldıran Narspi ile, daha öğrenci iken çarlık düzenine karşı verilen mücadelenin içinde yer alan ve bu uğurda çektiği sıkıntılarla yirmi beş yaşında verem den ölen K. V. İvanov, birbirlerine çok benziyorlar. İvanov un şiirde anlattığı Silpi, gerçekte, kendi çocukluğunu geçirdiği Slakpus köyüdür. Konstantin İvanov adlı kitaptan öğrendiğimize göre (bkz. KAYNAKÇA), Slakpus köyü Kiremet dağının eteklerinde yer alır. Dağın eteğindeki beyaz taşların aralarından pınarlar fışkırır. Bunlardan biri de, köye adını veren Slak suyudur. Bu pınarlar, oluklar boyunca çağlayarak akar. Köye ilk kez gelen bir insanın, pınarların sesini değirmen sesi sanabileceği belirtilir. Köyün doğusunda büyük, kara bir orman, ortasında ise yeni yapılmış bir kilise vardır. Burada Çuvaşlar çiftçilik yapar, çizme dikip satarlar. Slakpué tan üç suhrîm uzaklıkta, İvanov un şiirindeki köye adını veren Silpi çayırı başlar. Şairin bu köydeki yaşamı, öyküde, T îh tam an ın yeğeni olan küçük Sentti ile verilmiştir. Çuvaş edebiyatının en ünlü şiiri ve modern Çuvaş şiirinin klasiği sayılan Narspi, Rusçaya (beş kez), Başkurtçaya, Tatarcaya, M ariceye, U krayncaya,

24 22 Emine Yılmaz Mordvinceye, Bulgarcaya, Udmurtçaya, Azericeye, Macarcaya, 51ф-Н1гvatçaya ve İtalyancaya çevrilmiştir.^ Çevrildiği her dilde hayranlık u y a n dıran Narspi şiirinin Bulgarcaya çevrilmesi nedeniyle A. Todorov şunları söyler: Biz Bulgar yazarları, yılından başlayarak, Çuvaş yazarları ile hep dostluk içinde olmaya, Çuvaş edebiyatını kitaplarım ızda tanıtm aya çalıştık. Bulgar yazarları, Çuvaş yazarlarının ürünlerini Bulgarcaya çevirmeye başladı. Bu ürünler arasında, Çuvaş ulusal şiiri Narspi, uzaklarda bir yıldız gibi parlar (İvanov 86). Narspi nin yazılışından yaklaşık elli sene sonra V. A. D olgov un yazdıkları, bu şiirin neden bu kadar çok okunduğuna ışık tutuyor: Ünlü şiir Narspi yazılalı neredeyse yarım yüzyıl oldu. Okuyanların yüreklerinden çıkmıyor. O, halkın yüreğine, gönlüne gittikçe daha çok işliyor. Neden böyle? Niçin herkes Narspi yi severek okuyor? Çünkü İvanov un yazdığı Narspi yi yaşam yarattı. O, yaşamla büyüdü, yaşamla yürüyor. Onun temeli hüm anizmdir (İvanov 83) Dil ve Anlatım K. V. İvanov un anlatımında, en belirgin özellik doğrudan anlatımı y e ğ lemesi ve sembollere başvurmamasıdır. Örneğin: PursTn süselli çarşav, İpek saçaklı perde, Maççaranah sullanat. Yukarıdan sarkıyor Hirlî çarşav hısînçe. Perdenin arkasında, Pirkençikpe hîr larat. Duvaklı kız duruyor Hîr larap te, hîr yîret. Kız oturmuş ağlıyor, Pîrkençîkne sîklem est. Duvağı kaldırmıyor Hîr summisem yurlasa. Şarkıların sesinden, Unîn sassi iltînmest. Hıçkırık duyulmuyor. A. Röna-Tas, Narspi nin Macarca çevirisine yazdığı sonsözde (Bede ) bu özelliği şöyle ifade ediyor: İvanov un dili kristal gibi temiz, gerçek şiir dili. Şiirlerinde, özellikle düşünülerek kullanılmış sözcükler yok. İvanov için, yalancı sanatın, kurnaz sözcüklerin ardına gizlenmek çok yabancı bir şey. İvanov un şiirlerinde, çok yerde, Çuvaş halk türkülerinden alınmış örnekler var. Bu nedenle de çok özgün bir dil 5 AÜ DTCT Türk funduszeue.infoçeleri Bölümü nde öğretim görevlisi olan Yuriy V asiliyev, K. V. vanov un yüzüncü doğum yıldönümünde, bu şiirin Yakutçaya da çevrildiğini belirtmiştir.

25 Narspi 23 Şiirde sıfatlara çok yer verilmemiştir; kullanılanların da daha çok basit sıfatlar olduğu görülüyor: ır î surkunne güzel ilkbahar, a slî yal b ü y ü k köy, mattar kaççisem yiğit delikanlılar vb. İvanov un aynı zam anda ressam olm asına karşın, şiirinde bu özelliği pek hissedilm iyor. Betim lem e ler çok yalın biçimde ve eylemlerle anlatılmış. Her şey hareket halinde: Tırî şıvîn îşînçe, Kî vak pîlît yavînat. Vatî yîmra tayîlsa, Tîsne pîhsa savînat. Berrak suyun içinde. Mavi bulut kıvrılır. Koca söğüt eğilir. Yansısına sevinir. Eylemlerin en çok ulaç biçimi kullanılmış. Bu da şiire sürekli bir h areket, canlılık ve süreklilik sağlar. Eylemlerin çok kullanılması, doğaya b a ğımlı, göçebe bir toplumun izlerini yansıtır. Şiir bu özelliğiyle eski Türk halk şiirine yaklaşır: Untan şurî suhaine, Kîvak süsne yakatsa, U ksa sine, sukkîrsker, P îhrî kusne çakîrtsa K hsa tîçî-tîçî te, Şur suhaine yakatsa, Kalarî vîl yeripe, K arçîk yenne savrînsa: Sonra ak sakalını. Saçını sıvazlayıp. Paraya bir kör gibi. Baktı gözünü açıp. Bakıp durdu, durdu da. Sakalını okşayıp. Konuştu yavaş yavaş. Yaşlı kadına bakıp: Doğa sürekli insana benzetilerek ve kişileştirilerek anlatılır: Hîl k ussulî şavlasa, Yuhsa kayrî sırm ara. Açi-pîçi vılyasa, Çupsa süret uramra. Tîttîm vîrm an çîrîlet. Yeşîl tum tir tîhînat. Seéenhir te yeşeret. İlem îpe m uhtanat. Sırma yuhat kîrlese, Aslî yalîn éumìpe. Hîvel, tîrî tîrlese, V ılyat unîn şıvîpe. Kışın gözyaşlarıdır. Akıp giden ırmakla. Sokaklarda, her yerde. Şimdi çocuklar oynar. Kara orman dirilir. Yeşilleri giyinir. Bozkır bile yeşerir. Görkem iyle övünür. Bir ırmak gürüldüyor. Büyük köyün yanında. Güneş nakış işliyor. Oynayıp sularıyla.

26 24 Emine Yılmaz Bu özellik bir rastlantı olarak görülmüyor dizeyle başlayan d ö rtlükte, insanın doğanın efendisi olarak betimlenmesi, bunun ipuçlarını veriyor: Sakı sutî tinçere. Bu aydınlık dünyada, Vîyli suk ta etemren. İnsandan güçlü yoktur Şıvsem sinçe, sìr s1nçe. Suların ve yerlerin, Husa pulsa vîl tîrat. Tek efendisi odur. Fakat, bu kadar güçlü olan insan da kendi doğasına esir. Buraya kadar doğayı anlatan şair, bundan sonra insanı anlatmaya başlıyor ve öyküye asıl buradan geçiliyor: Ançah vîylî etem te. Fakat güçlü insan da, Hîy tinçine pîhînat. Kendi nefsine esir Uksapala ereheh. Para ve şarap ile, Sınna îsran kîlarat. Yoldan da çıkabilir. Sarı Hîr [Sarı Kız[ bölümü ile birlikte ( dizeden itibaren) artık in sanın betimlenmesine geçiliyor. Bu bölümde, önceki bölüm ün tersine insan doğaya benzetilerek anlatılır: Yeşil kuıîk huşşinçe. Yeşil çimler içinde, Sap-sarî çeçek üset. Sapsarı çiçek büyür Aslî Silpi yalînçe. Büyük Silpi köyünde, Narspi yatlî hîr üset. Narspi adlı kız büyür. Şairin ressam oluşuyla bağdaşmayan bir özellik de renklerin az kullanımı. Yalnız ak, kara, yeşil, kırmızı, mavi, sarı, ala gibi ana renkler kullanılm ş ve bunların da sayısı çok değil: yeşîl tumtir yeşil elbise, kîvak pîlît mavi bulut, hura vîrman kara orman, sa p -sa rî çeçek sapsarı ç iç e k Anlatımda çok dikkat çeken özelliklerden biri de yansıma sözcüklerin sık kullanımıdır: yîltîryaltîr ışıl ışıl, şîltîr şaltîr çıngır çıngır, şînkîr şîn- yapîrt yaldır yaldır, çînkîr çankîr şıngır şıngır, тгъ гга/- m ırıldanmak, şavla- gürlem ek, şîhîr- ç a ğ la m a k, Г ^ Т а çıkararak yürüm ek vb. Yansımalarda ağırlıklı o ara uyulan f ve j sesleri S. A. Laşman ın, şiiri çıngırak sesine benzetmesini haklı kılar: Gümüş bir çıngırak sesi gibi çıngırdayarak akıyor ons antın ın şiiri. Şiirin her sözü güzel, açık, yerinde ve etkileyici. Şim - lye dek ışıtılmediği kadar yürek coşturucu (İvanov 70).

27 Narspi 25 Şiire hareket ve canlılık sağlayan öğelerden biri de karşılıklı konuşm a lardır. Bu özellik Atte-Anne [Baba-Anne] başlıklı bölümle birlikte ( dizeden itibaren) iyice yoğunlaşıyor. Bir dörtlük karşılıklı konuşm a biçiminde ikiye ayrılabiliyor: Karçîk Yaşlı Kadın Av tata mîn kalasat! Bak işte ne söylüyor! Savnî hîm e itle-ha! Bak sevgili kızına! M iheter Miheter Siti, karçîk, vulaşma. Yeter, kadın, konuşma H îr sîm ahne itler-ha! Kız konuşuyor, dinle! İvanov un Narspi ile Çuvaş diline kazandırmış oldukları en iyi K. V. Pıta tarafından özetlenmiştir: İvanov, Narspi yi yazarak Çuvaş dilinin güzelliğini ortaya çıkardı. Çuvaşça, yoksul bir dil olarak bilinirken, Narspi şiiri ile, Çuvaşların tüm yaşamı, sevinçleri, kederleri, sevgileri anlatılam ayacak bir güzellikte ortaya konuldu. Böyle bir şiir, Çuvaş edebiyatında bir daha yazılmadı. îvanov, Çuvaşça ile neler yazılabileceğini gösterdi (İvanov 30) Kültürel Öğeler İçerikle ilgili önemli bir özellik de bilmece, atasözü, büyü duası, türkü gibi halk edebiyatı ürünlerinin şiire yerleştirilmiş olmasıdır. V. Ya. Kanyukov, İvanov un sanatını bu açıdan Puşkin le karşılaştırır: İv an o v un lirik ve epik şiirlerinde, Çuvaş kültürünün çok önemli bir dönemi başlıyor. Puşkin gibi, İvanov da eserlerine halk türküleriyle bilmeceleri sokuyor, Çuvaş edebiyatında ilk kez bilmeceleri şiire yerleştirip işliyor (İvanov i 74). Şiir, bu açıdan karşılaştırmalı halkbilimi araştırmaları için önemli bir kaynaktır: Süs hürellî hurm yıtî, İp kuyruklu çelik it, Pîr kîret te pîr tuhat. Bir girip bir çıkıyor. (Bilmece: iğne) Çîn sîm ahîn suyi suk. Doğru sözün yalanı yok (Atasözü) «Sitm îl tinîs leş yençen, "Yetmiş deniz öteden, Kilet karçîk Şapatan. Gelir yaşlı Şapatan.

28 26 Emine Yılmaz Vır, sur, karçîk yaşkana Üfür, tükür, çorbaya Pîttir usai Tîhtaman! Ölsün kötü Tîhtam an! (Büyü duası) Utmîl tinîs uttinçe. Altmış deniz adasında, Larat, siket, yîs pukan. Sıçrıyor bakır Pukan, Sikeh, sikeh, yîs pukan, Sıçra da bakır Pukan, Fittîr usai Tîhtaman! Ölsün kötü Tîhtam an! (Büyü duası) «Mînşîn şîppîn laratîr, Ne kadar sessizsiniz, Mînşîn şîppîn laratîr? Ne kadar sessizsiniz Şîppîn-şîppîn larmaşkîn. Böyle sessiz durulmaz, Şîpçîk çîppi mar epir» Kuş yavrusu değiliz. (Halk türküsü) «At îr kayar sulpala. Gel gidelim yol boyu Kurka tulli pılpala» Kupam ız balla dolu (Halk türküsü) İvanov un şiirindeki halk edebiyatı geleneğinden M. Ya. Sirotkin de söz eder: Narspi şiiri, İvanov un en ünlü şiiri. Narspi nin acılı yaşamı, sıcak yüreği, onu, öbür kardeş halkların büyük yazarları ve şairlerinin çizdiği olumlu kadın tipleriyle akraba yapıyor. İvanov un şiir yeteneği, Çuvaş halk edebiyatı kaynağından beslenmiş, modern Rus edebiyatı etkisiyle g e lişmiştir. İçeriğiyle, biçimiyle, fikirleriyle, halk yığınlarının düşünce ve ru hunu derinden işleyen Narspi, Çuvaş edebiyatının dilini zenginleştirm iştir (İvanov ) İvanov, özellikle düğünü anlattığı bölümde, sık sık Çuvaş geleneklerine de göndermeler yapmıştır. Aşağıdaki alıntılarda italik olan bölümler bu göndermelerle ilgili örneklerdir: Tepîr kunne uramra. Ertesi gün sokakta, Turîs yalta vîy-killi. Vîy-killi de yapıldı. vîy-killi: Çuvaş geleneklerine göre, gelinin, kocasının ailesiyle karşılaştığı yerde yapılan eğlencenin adıdır Şıy-şur puslpuslasan, Şıv-şur p u s î başlayıp, Tîttîmççeneh sikrfs te. Akşam a dek oynandı Tîhtam anpa Narspiye, Tîhtam an la Narspi kız Hive hupns kîlete. Odaya kapatıldı.

29 Narspi 27 şıv-şur p u s î pusla-: Çuvaş geleneklerine göre gelin ve güveyiyi su başına götürmeyi ifade eden bir deyim. Şiirde, pek çok bölümde, Çuvaşların eski Şam anist gelenekleriyle, g ö rece yeni inançları olan Hristiyanlığın gündelik yaşama nasıl bir sentezle yansıdığına ilişkin örneklere rastlanabilir: T uyne-pusne pusliççen, Aval çîvaş yìl ipe, V atti sene asınsa, T ıkar éìkìr-tìvarne: «Vat attesem, annesem, Irî kurîr sîtm ahra Pirin sîkîr-tîvarsem, Pulççîr sirîn umîrta Simik kunî yîlipe, Sinsem munça kîressî Sim îk kurîkîpele, Sansurîm ne hîrtessî (Vat attesem, annesem, Sapla huşsa hîvarnî.) Sapla payan çîvaşsem, Munça kirse tasalnî Pülîh, hîф an, sut tînçe, M ana savsa tîratçîs Kîvak-huppi, sut-hîvel, M ana tupîş paratçîs. Başlatmadan düğünü, Budur Çuvaş töresi. Hatırla yaşlıları. Dağıt tuzu-ekmeği. Yaşlı anne-babalar. Kutsayınız cennette. T uzumuz-ekm eğim iz. Bulunsun önünüzde. Şim îk geleneğiyle. Herkes banyo yapıyor. Şimîk otları ile. Vücudunu ovuyor. (Yaşlı anne-babalar. Böyle buyuruverdi) Çuvaşlar da banyoya. Girip tertem iz oldu. Pülîh, hîrpan, bu dünya. Beni her zaman sevdi. Kîvak-huppi ve güneş. Bana iyi davrandı. İçerikle ilgili olarak dikkat çeken bir özellik de Çuvaş insanının yaşamı algılayışı ile ilgili ayrıntılara yer verilmesidir. İvanov, zaman zaman sevgiyle eleştiren, hoşgörüyle yol gösteren bir üslupla Çuvaş insanına seslenir: «Numay îs&#;le, numay éi Hıtî tarla, hıü îs!» Ereh tesen, îs smni N ihîşî te tirkemest. Çokça çalış, çokça ye. Çokça terle, çokça iç! Şarap dersen Çuvaşa, Reddedemez onu hiç.

30 28 Emine Yılmaz «Vîhîçîpe îslipir Vîhîçîpe îsîpîr Kilte îsm e pulmasan, Kürşî patne kîrîpîr Kürşîn îsm e pulmasan, Uyranne te îsîpîr Uyranî te pulmasan, Turî parassa kîtîpîr întî, üsîr çîvaşsem, Urîr sine tîrîr-ha Yem-yeşîleh stil tusem, Şıv ta çaknî sırmara Ey, piççesem, tîrîr-ha Urlî-pirlî pîhîr-ha Aka pusne tiirletes Urapuna tirpeyles. Vakti gelir çalışır. Vakti gelir içeriz. Evde içkimiz yoksa. Komşulara gideriz. Yoksa içki komşuda. Ayranla yetiniriz. Ayran da olmayınca Tanrım ızdan bekleriz. Haydi sarhoş Çuvaşlar, Kalkın artık ayağa! Yemyeşil yüce dağlar Su çekilmiş ırmakta. Ey kardeşlerim kalkın! Sağa sola bakının! Çalışmak gibi var mı? Tamir et arabanı. Krueger, İvanov un bu şiirle, çarlık düzeni içindeki eşitsizliği sorguladığı görüşündedir ( ). Bu eşitsizlik şiirde, Miheter ve Tîhtam an ın temsil ettiği zenginlik ve atından başka bir şeyi olmayan Setner in temsil ettiği yoksullukta somutlaşır. Yukarıda yer alan son iki dörtlük, eleştirilen çarlık düzeni içinde, Çuvaş halkını özgürlük ve eşitlik için savaşmaya çağıran bir öncünün de sesidir aynı zamanda Biçim İncelemesi Nazım Birimi dizelik bir öykü-şiir olan Narspi, bu yayımda kullanılan metnin a- hndığı kaynakta* yirm işer dizelik bentler biçiminde verilmiş olm akla b irlikte, uyak düzeni gözönüne alınarak dörtlüklere ayrılmıştır. Ayrıca, bu şiirin, Krueger tarafından Chuvash M anual&#;dc ( , ) yayımlanan çok küçük bir bölümünde de nazım biriminin dörtlük olduğu görülm ektedir. 6 Урал сасси =zural sassi=t/ra/ 5 e j(, Mayıs , no: 8, Pelepey-Başkort ASSR. olduğu 07^Г gazetesinin, K. V. İvanov un doğum yıldönümü nedeniyle çıkarmış

31 Narspi 29 Ancak şiirin dört yerinde nazım birimi farklıdır. , ve dizeler bir üçlük oluşturur. Çünkü, ilk dize yerine, alındığı kaynakta sıra n o k talar görünür: Ikî vîylî alli pur Tîşm an pusne pîterm e, Vîri vut pek siili pur. ve dizeler ise ikilik oluşturur: Akî tuy ta sakî tuy Pısîk tuy ta pîsîk tuy! Bir dörtlük de karşılıklı konuşma biçiminde ikişer dizeye ayrılmış: Karçîk Av tata mîn kalasat! Savnî hîm e itle-ha! M iheter S itî, karçîk, vulaşma H îr sîm ahne itler-ha! Nazım birimi açısından, şiirin, eski Türk halk şiiri geleneğiyle uyum i- çinde olduğu görülüyor. Eski Türk halk şiirinde, nazım biriminin dize ve ikilik olduğu görüşleri de ileri sürülmüş olsa da, yaygın kanı Türk şiirinde asıl birimin dörtlük olduğudur. Ancak Türk şiir geleneğinde, nazım biriminin dize, ikilik, üçlük, beşlik olduğu ürünler de vardır (Dizdaroğlu 25, T. Tekin VIII) Ölçü Şiirde, hece ölçüsünün Türk halk şiirinde en çok sevilen duraklı, yedili kalıbı kullanılmıştır. Türk halk şiirinin en eski örneklerinin b u lu n duğu D îvânü lu ğ â ti t-türk&#;ie de en çok bu kalıp kullanılmıştır (Dizdaroğlu 26, T. Tekin b, ). İvanov un bu şiirinde, ölçüye büyük bir çoğunlukla uyulmuş, zaman zaman sekiz heceli dizeler de kullanılmıştır: Sivî kuséulìpe yîret/ Aslî uram ürîşşîpe/ Uram ikî ayîkkipe/ Starik larat vîltapa vb.

32 30 Emine Yılmaz Yedi heceli dizelerde 4+3, sekiz heceli dizelerde 4+4 durak uyak d ü z e nine büyük ölçüde uyulmuştur. Bunun yanında duraksız dizeler de g ö rü lüyor; Uksapala ereheh, (4+3=7) Hîysen puyanlîhîpe, (yedi heceli, duraksız) Turî pürsen sıvî pulsan, (4+4=8) Sivi kussulipe yiret, (sekiz heceli, duraksız) Uyak Düzeni Krueger ( ) şiirin uyak düzeninin abab olduğu görüşündedir. Dörtlüklerin yarıya yakını gerçekten de bu düzenle yazılmıştır. Ancak yine yarıya yakınında abcb ve çok az bir bölümünde de abac, aaba, aabb, aabc, abcd düzenleri görülüyor. Uyak düzeniyle ilgili örnekler şu şekildedir; abab 1. Puş uyîhin vis&#;inçe, 2. Hîvel pîhrî îşîtsa. 3. Silpi çîvaş yalînçe, 4. Yur irîlçî vaskasa. abac Sakî sutî tînçere, Vîyli suk ta etemren Şıvsem sinçe, sìr sinçe, Husa pulsa vîl tîrat. aabb Kalîm irtet, yur pîtet, Surhi suha ta sitet Çîvaş çasah urîlm ast, M uhmîr irtse kayaym ast. abcd An üpkeleşsem, Setner, M înşîn sınna üpkeles? îsta tarsa kayas-ha, Puyan atte-anneren.

33 Narspi 31 abcb Silpi yalî puyan yal, Larat vîrm an îşînçe. Kantur pekeh surçîsem, Vat yîm rasem ayînçe. aaba V îhîçîpe îslîpîr, V îhîçîpe îsîpîr Kilte îsm e pulmasan, Kürşî patne kîrîpîr. aabc V îyîsençe un sassi, Kayîk sassi yevîrlî A hîltatsa kulnî çuh, Sirîp sın ku temelle Uyak Değeri Yine eski Türk halk şiiri geleneğinde olduğu gibi, dize sonlarında, ç o ğunlukla, gerçekte ses benzerliği (asonans) denilebilecek yarım uyaklarla yetinilmiştir. Az sayıda tam uyaklı dizelere de rastlanır: Süite, pîlît ayînçe, Tîri yurri iltînet. Sem se kurîk ^iyînçe, Putek-surîh sikkelet. Kilçî ırı éurkunne, Kilçî, yaçî îşîtsa. Hîvel savat tînçene, Hîl lyhinçen vîratsa. Gerçekte çoğu durumda, ses benzerliği yalnız rediflerle sağlanmıştır. U- yak hiç yoktur: Akî kîper siyînçe, Starik larat vîltapa. Y îpîrt-yapîrt pulline, Ultalasşîn îm anpa.

34 32 Emine Yılmaz Pek çok dörtlükte, en eski Türk şiirini anımsatacak biçimde, dize başı ses benzerliği ve uyaklardan yararlanılmıştır : S imik kunî yîlipe, Sinsem munça kîressî Sim îk kurîkîpele, Sansurîm ne hîrtes&#;sî Ançah vîl ta vılyama, A ptîrarî inkîşpe Aptîrasa urama, Tuhsa kayrî laşipe Türü Krueger, bu şiirin epik bir şiir veya bir saga^ sayılamayacağı, en iyi ad landırmanın romance* olacağı görüşündedir ( ). Eski Türk halk şiiri geleneğiyle karşılaştınidığı zaman, N arspi nin, n a zım birimi, dörtlük sayısı ve ekseninde bir olay bulunması açısından destan türüne yakın olduğu söylenebilir. 7 T. Tekin e göre, eski Türk halk şiirinde iki tür uyak geleneği var. Biri, Moğol şiirinde de görülen dize başı uyak geleneği, diğeri de D ıvânii lu ğ â ti t-tiirk&#;leki en eski Türk halk şıırı örneklerinde görülen dize sonu uyak geleneği (a: 7, X). Arat, eski Türk şiirinde, aynı dizede ve şiirde, her iki uyak türünün de kullanıldığı örnekler veriyor ( ). Ancak, Arat, dize başı uyak geleneğinin daha eski olduğunu, bunun da eski Tiirkçede vurgunun söz başında olmasından kaynaklandığını, sonradan vurgunun söz sonuna kaymasıyla dize sonu uyağın ortaya çıktığını düşünüyor ( 8 Eski İskandinav öyküsü veya masalı; eski zamanlara ait öykü. omans. Sekiz mısralı kıt alardan örülü bin İspanyol şiiri türü. Dokunaklı ya da âşıkça ır şarkı çeşidi, Romansero, romançero ve romans antolojisi terimleri de kullanılıyor (Akalın ).

35 Narspi KAYNAKÇA AKALIN, L. S.: Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Varlık, İstanbul ARAT, R. R. : Eski Türk Şiiri, TTK VII. Dizi-Sa. 45^, 2. baskı, A nkara AŞMARİN, N. i.; Thesaurus Linguage Tschuvaschorum, Kazan, Çeboksarı, BEDE, A.: Narspi, Szép Leany, Konsztantin İvanov, Eger (Andrâs Róna-Tas in sonsözüyle). b e n z i n g, J.: Biler Şehrinin Fethi, Türk Dili Belleten III, , İstanbul ) b e n z i n g, J.: Die tschuwaschische Literatür, PhTF II, , Wiesbaden. BOMBACI, A.: T he Turkic Literatures. Introductory Notes on the History and Style, PhTF II, , W iesbaden. CEYLAN, E.: Biler Şehrinin Fethi, Çuvaş Halk Destanı, Türk Dilleri A- raştırm aları 5, Ankara a: CEYLAN, E.; Çuvaş Atasözleri ve Deyimleri, Çuvaşça-Türkçe/Türkçe- Çuvaşça Sözlük, TDAD 10, Simurg/ Ankara b. DİZDAROĞLU, H.: Halk Şiirinde Türler, TDK , Ankara İV A N O V -Pârtta, K.V.: Narspi, в у ч а х Biblioteki 2 (14), Константин И ванов [=Konstantin İvanov], F otoal bum, Kandidat filologiçeskih nauk A. P. Huzangay, G. S. Samsonova, Çeboksarı (=İ vanov ). KRUEGER, J. R.: Chuvash Manual, Indiana University Publications, Uralic and Altaic Series, Vol. 7, Bloomington PAASONEN, H.: Çuvaş Sözlüğü, TDK С , Istanbul [=Csuvas Szójegyzék, Budapest ]. SERTKAYA, O. F.: Eski Türk Şiirinin Kaynaklarına Toplu Bir Bakış, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı 1 (Eski Türk Şiiri), sayı , Ocak SİDOROVA, Ye. S.: Чувашский фольклор в творчестве к.в. ива- HOBa l=çuvaşskiy fol klor v tvorçestve К. V. İvanova=K. V. İ- v a n o v un Yaratıcılığında Çuvaş Folkloru] Çuvaşskiy yazık, literatura i f o l klop 1: , Çeboksarı

36 34 Emine Yılmaz SİROTKİN, funduszeue.info:Чувашско-русский словарь [=Çuvaşsko-russkiy slovar =Çuvaşça- Rusça Sözlük], Moskva SKVORTSOV, M.İ.: Чувашско-русский словарь [=Çuvaşsko-russkiy slovar =fm vajfa- Rusça Sözlük], Moskva TEKİN, Ş.: Uygur Edebiyatının M eseleleri, Türk Kültürü Araştırmaları II (), Ankara TEKİN, T.: İslâm Öncesi Türk Şiiri, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı I (Eski Türk Şiiri), sayı , Ocak a: : Karahanlı Dönemi Türk Şiiri, Türk Dili, Türk Şiiri Özel S a yısı 1 (Eski Türk Şiiri), sayı , Ocak b: : XI. Yüzyıl Türk Şiiri, TDK , Ankara у р а л сасси f=ural sassi=ura/ 5csı], Nisan , no: 30, Pelepey-Başkort ASSR. у р а л сасси [=ural sassi=ural Sesi], Nisan , no: 7, Pelepey-Başkort ASSR. у р а л сасси [=ural sassi=ural Se^ı], Mayıs , no: 8, Pelepey-Başkort ASSR.(Başkortostan gazetesinin, K. V. İvanov un doğum yıldönümü nedeniyle çıkarmış olduğu özel sayı) YILDIRIM, Dursun: Çuvaşlı Şâir İvanov ve N arspi si, Akçağ yay, Türk bitiği, YILMAZ, Emine: Narspi, Çuvaşça Bir Aşk Ö yküsü, Scholarly Depth and Accuracy, Lars Johanson Armağanı, Ed. Nurettin Demir, Fikret Turan, Grafiker yay., Ankara YUMART, G. F.: Револю циччен чйвашла Kyçapnâ п о э з и [=Revolyutsiççen çîvaşla kusarnî poczi=devrime Kadarki Çuvaş Çeviri Şiiri], Çuvaşskiy yazık, literatura ifo T kio r 4: , Çeboksarı

37 НАРСПИ 1. Пуш уййхён вё9ёнче, 2. Хёвел пёхрё ёшатса. 3. Силпи чёваш ялёнче, 4. Юр и рёлчё васкаса. 5. Тусем, сёртсем хупхура, 6. Юрё кайса пётнёрен. 7. Тухать курёк çân-çâpa, 8. Хёвел хы тё хёртнёрен. 9. Сивё, хаяр хёл иртет, Каять йёрсе, хурланса. Сивё ку99улёпе йёрет, Иртн ё кунш ён хуйх ёрса. Путёксемпе, варсемпе, Ç ём ёpёлce шыв кёрлет. Анчах, мёнле йёрсен те, Хёвел хёртнё9ем хёртет. Хёл ку99у л ё шавласа, Юхса кай рё ÇbipMapa. А чи-пёчи выляса, Чупса 9^рет урамра. Килч ё ыр ё 9уркунне, Килчё, я ч ё ёшётса. Хёвел савать тёнчене, Хёл ыйхинчен вёратса. Тёттём вёрман чёрёлет, Ешёл тум тир тёхён ать. ÇeçeHxnp те ешерет, И лем ёпе мухтанать. Т ёрлё-тёрлё чечексен, Ы рё шёрши сарёлать. Пур 9ёрте те кайёксен, Лайёх юрри ян ёрать.

38 36 Emine Yılmaz Çyлтe пёлётайёнче, Тари юрри илтёнет. ÇeMçe курак 9ийёнче, Путек-cypàx сиккелет. Хай кётёвё патёнче, Ача шёхличё калать. Хырёмё пит вы9нипе, Силпи ялнелле пахать. Силпи ялё пуян ял, Ларать варман ашёнче. Кантур пекех 9урчёсем, Ват йёмрасем айёнче. Ялё тавра у к алча, Çёнё 9атан укёлча. Кив кап анлё анкарти, Тёрлё 9имё9лё пахча. Аслё урам тарёшшёпе, Хама витнё 9урчёсем. Урам икё айёккипе, Ем-ешёлех сачёсем. ÇypTceM тавра килкарти, Чул хуме пек 9аварий. Capâ хапха килсерен, Ч ёнтёрленё тёраллё. Силпи ялё аслё ял, Хула тейён и н 9етрен. Ахёр, кунти чёвашсен, Мул ё пур-тёр 9ав вёсен. ÇbipMa юхать кёрлесе, Аслё ял ён 9ум ёпе. Хёвел тёр ё тёрлесе, Вылять унён шывёпе. Тёрё шывён ёшёнче, Кёвак пёлёт явён ать. Ватё йёмра тайалса, Тёсне пёхса савён ать.

39 Narspi Акё кёпер 9ийёнче, Старик ларать вёлтапа. Й ёпёрт-япёрт пуллине, У лталасш ён ёманпа. Ав ачасем 9ул емче, Шывра ишсе 9уре99ё. Пулё тытан ваттине, Хирё9терм е пёле99ё. Акё пёр 9ЫН кёперпе, Ка9са пырать 9ырмана. Çёpмa урлё ка9рё те, Кёрсе кай рё вёрмана. Çётмax пекех туйёнать, Силпи чёваш ялёнче. В ёхёт иртни сисёнмест, Савёнё9л ё кунсенче. Кайёк юрри, 9ын сасси, Ян-ян ярать таврана. ÇypKyHHexH хавас юрё, Килсе кёрет хёлхана. Урам т ёр ёх 9ыннисем, Улпут пекех ута99ё. Пурт хьф ёнче шавласа, А чи-пёчисем вы ля99ё. Нар пек хитре хёрёсем, Акёшсем пек ута99ё. Чёнк ёр-чанк ёр тенкисем, Й ёлтёртатса пыра99ё. Çöp 9ём ёрсе каччёсем, Ташлать хапха ум ёнче. П урёнё9сем, ах, аван Аслё Силпи ялёнче Ç aкё 9ута тёнчере, Вёйли 9ук та этемрен.

40 38 Emine Yılmaz Шывсем 9инче, 9ёр 9инче, Ху 9а пулса вёл тёрать Анчах вёй лё этем те, Хёй тёнчине пёхёнать Ук çan ала эрехех, ÇbiHHa ёсран кёларать Аслё калём эрнинче, Мёнле чёваш ё9мен-ши?! Тарён нухреп ёшёнче, Мён чухлё сёра пётмен-ши?! Ё9нё те çab, 9инё те, Йёркипеле сикнё те Унсёр nyçhe еплелле, Тёвас тетён npaçhhke? Кун иртнё9ем урамра, ^сёр çbihcem нумайрах Kaç пулн ё9ем вёрмана, Сасё кять хытёрах Ё9е-ё9е ка9алла, Усёр чёваш ывёнать ÇypKyHHexH пылчёк та, Канма çemçe туйёнать Выртать чёваш улпут пек, Ш ухёш ламасть ё 9тине Пётём урам тёрёш ш ёпе, Кёш кёрать х ёй юррине: «Нумай ё9ле, нумай çh, Хытё тарла, хытё ё9!» Эрех тесен, ё9 çbihhh, Нихёшё те тиркемест «Вёхёчёпе ё9лёпёр, Вёхёчёпе ё9ёпёр Килте ё 9ме пулмасан, Куршё патне кёрёпёр.

41 Narspi Куршён âçme пулмасан, Уйранне те ё9ёпёр У йранё те пулмасан, Typà парасса кётёпёр» Калём иртет, юр пётет, ÇypxH суха та çhtct Чёваш часах урёлм асть М ухмёр иртсе каяймасть Ёнтё, у&#;сёр чёвашсем, У рёр 9ине тёрёр-ха! Ем-ешёлех 9ул тусем, Шыв та чакнё 9ырмара Эй пиччесем, тёрёр-ха, У рлё-пирлё п ёхёр-ха Ака п у 9не турлетес, У рапуна тирпейлес Сивё шывпа 9ёвёнсан, Питне-ку9не тёс кётёр А вантарах апатлан, Ака тума вёй кётёр Кулес ён тё лашана, Тухса каяс акана Турё9ём, сы влёх пар, Акнё тыррёма ёнтар! Сарё Хёр Ешёл курёк хушшинче, С ап-сарё чечек ^сет А слё Силпи ялёнче, Нарспи ятлё хёр усет Пичё-ку9ё пит хухём, Хирти сар ё чечек пек Икё ку9ё хуп-хура, Икё хура шёр9а пек.

42 40 Emine Yılmaz Явана99ё хьфалта, Ç ивёт вёдё катрисем У тса-утса пына чух, Ш анкартатать тенкисем Ку9ёсемпе п ахна чух, К аччан чёри 9ёкл ен ет Çyxe тути кулнё чух, Каччан чунё 9ем 9елет Хирти cap a чечеке, Аша ку9па кам пёхм ё? Ун пек лайах хитре хёре М ёнле к а ч ч а юратмё? Хёвел анса л арсан ах, Питне 9ёвать, ш ёланать Вёййа ту х м а шёлкеме, К ёкёрё 9ине 9акать Ш ёнкёр-ш ёнкёр теветне, Хулпу99и у р л ё ярать Хёрлё пур9ён тутёрне, Хёрле 9авёр са 9ыхать В ёйёсенче ун сасси, Кайёк сасси евёрлё А хёлтатса кулнё чух, Çиpёп 9ЫН ку тем елле Вёйё салан и ччен ех, Савёнтарать сассипе И рхи9ёл тёр х ёп ар са, Й ёл-йёл кулать ту п ер е Хёйён ашшё килёнче, Нарспи канлё 9ЫВёрать Ы рётёл ёксем курса, Т ёлёкре те савён ать Ирех тёрать, тум ланать, Нарспи ё 9е ты тён ать.

43 Narspi E nypçâh ÇHn илет те, Ю рла-юрла тёрё тёвать Е 9ёлеме ларать те, ёвви шёр9а пек пулать Сус хуреллё xyp9à йытё, Пёр кёрет те пёр тухать Е пир тёртме ларать те, Вылянтарать ёсине Е хулт ёрч à тытать те, Ç nnne тирет 9ёррине Е сак 9ИНЧИ кушакё, Питне 9ёва п у9ласан, Апат хатёр хёнашён А лли-ури 9ём ёлран Аван иртрё пурёнё9, Хёрён 9у л ё туличчен Ашшё килне хётана, Ç ичё ютран киличчен Нарспи ашшё Михетер, Çёpмe пуян пурёнать Вёл хёй хёрне юратать, Н арспиёпе мухтанать «Ман хёр пекки камён пур? К ам апурнё ун пек хёр? Пушмак 9ук-и хёрём ён? ÇypeT-и вёл тенкёсёр? Силпи ялё ёмёрне, Ун пек хёрсем курас 9ук! Пёр чёваш та хёй хёрне, М ихетер пек пёхас 9ук! М ихетере мён 9итмен? Мёнём 9ук-ши 9уртём ра? Кёмёл тенкё, тёртнё пир, Сахал-ш им-мён 9у-п9емре?

44 42 Emine Yılmaz Т ы рё-пулатулли ех, И ш ёлм ест-и кёлетре? Çy, сёт-турах, càpa-пыл, Тулли мар-и нухрепре? Чан сам ахан суйи 9ук, М ихетер ён мён 9итм ест? Пётём я л та пёр пуян, Ана никам 9итейм ест У нён 9урчё хула пек, Кёрсен, витёр тухм а 9ук Х уралтисен тёрри н е, Чёх-чёп вё9се 9и тм е 9ук Карташ ту л л и япала, К упаланса вы рта99ё Кёлет тулли тыррисем, Тёкёнас пек тё р а 99ё У рхам ах пек лашисем, У тё-сёлё 9ие99ё У нён вы льёх-чёрлёхсем, Пичёке пек 9у р е 99ё Тури касри 9ак кил-9урт, А якранах курён ать Пирён ватё М ихетер, Тивё9липе м ухтан ать ÇaK ы рё 9ЫН М ихетер, Хёйён хёрне юратса, А слё 9ёварни хы 99ёнах, Хучё ёна 9ура9са Пулас т у я ялйышсем, Тусеймесёр кёте 99ё: Икё пуян пёрлешсен, Шеп те пулё т у й! - тс99ё ÇHHçe х ё 9ан 9итё-ши? Епле вёхёт ирттерес?

45 Narspi Çhmök кунё ин9е-ши? Епле унчченех xj/cec? М ихетерён килёнче, Парне валли 9ёле 99ё Туйан хёватне сиссе, Вёйран тухса ё9ле99ё Анчах Нарспи, cap à хёр, Туй пуласран хурлан ать В ёрттён-вёрттён вёл йёрет Сетнер ятн е асёнать Ял вё9ёнче, тукасра, Пёчёк9е99ё пурт ларать Амёшёпе 9ак пуртре, Сетнер ача пурёнать Чипер ача Сетнер ён, Пёр урхам ах лаши пур Ватё карч ёк ам ёш пур Вёри юнлё чёри пур Икё вёйлё алли пур Тёшман п у 9не пётерме, Вёри вут пек 9илли пур Унтан урёх Сетнерён, Нимён те 9ук япала (Анчах асту: М ихетер, Хёрне памасть 9укалла.) Пирён Нарспи, сар ё хёр, ÇaB Сетнере юратать ÇaB ён пала сарё хёр, Туй пуласран хурланать Çj/л ё Ьалак патёнче, Ватё йёмра еш ерет Куллен ирех 9авёнта, Сетнер Нарспие кётет.

46 44 Emine Yılmaz Кёте-кёте шаварать, У рхамах пек лашине Шыва ан ать витрепе Нарспи куллен ирхине Нарспи и к ё витрипе, Ш ёлтар-ш алтар ки л ет-çke Савённипе С етнерён, Чёри кёлт-к ёл т сикет- ÇKe Нарспин çyxe тутисем, К ула99ё-9ке TaçTanax Ç yлё валак п у 9ёнче, Сетнер тёрать 9ут ё л сах Й ёл тёр -ялтёр ку9ёсем, Сарё хёр 9ине п ёх а 99ё Сар м ёйёхл ё тутисем, Ашё сёмах кала99ё. 0 и м ё к К а9ё Ш ёнкёртатса шыв юхать, Ç y л ё валак п у 9ёнче Кёмёл пекех ял тёр ать, Шывё хёвел 9утти н че Кёмёл м ерчен тухъяпа, Сарё хёрё шыв ёсать Сарё качч ё кала9са, Хёй лашине ш ёварать Ç ^лё йёмра ёшёнче, Кайёк ю рлать юррине Лаши ё 9се тён ё 9ем, Каччи калать сём ахне: «Çanлах вара, Н арспи9ём, ÇyK-шим манён ёрёскалём? ап л ах сана ют 9ёре, И лсе кайё-шим усал? Ах, телейём, 9у к -тёр 9ав, А9у-анну пит пуян!

47 Narspi Хёйсен пуянлёхёпе, Пёрёна99ё 9ук 9ынран> Ан упкелешсем, Сетнер, Мёншён 9ынна упкелес? À9Ta тарса каяс-ха, Пуян атте-ан н ерен? А тте-анне ухмах 9ав, Мён каласа кёнтарас? Мён тёв ар -х а, кала-ха, М ёнле пирён май тупас? Хёвел ансан, ка9 пулсан, Паян туя ларта99ё Хушёлкари пуянпа, Манён ту я п у 9ла 99ё Тёшман ы тла хаяр, тет, Епле унтан хётёлас? Сетнер, Сетнер, кала-ха, À9Ta каяс, мён тёвас? Сана тем пек ю ратса, Савса эпё пурёнтём Анчах 9апах 9ак куна, амрёк п у 9ёмпа куртём «П ёртен-пёрех п у 9ём пур Вёри юнлё чёрем пур Ватё карчёк аннем пур У рхам ах пек у тём пур Вёсенчен те хаклёрах, Чунём савни, эсё пур А нчах сан а та паян, Туртса илен тёшман пур Вёл тёшмана пётерме, Икё вёйлё аллём пур Анчах ён а пётерсен, Унтан усал тёнче пур.

48 46 Emine Yılmaz Хёван кам алу пулсан, Лашам ÇHHe л артёттам А яккаллах ку ялтан, BeçeTT6M те кайёттём» Сетнер, таврён хёвёртрах, Шыва анать пёр арём Чун савнипе Kajıaçca, У йрёлассён туймарём «С ы вёп ул, эппин Нарспи, Ан ман, эппин, м ёскёне!» Лаши сикрё, ы ткёнчё, Вё9се кайрё, килнелле Нарспи ёна хурланса, Пёхса юлчё хьф ёнчен Х ускалм арё вы рёнтан, Савни ку9ран кайиччен: «Сывё пулах, сы вё пул! Епле сана м анёп-ш и? Санпа пёрле пулмасан, Епле ютра пулёп-ш и?» Мёншён, Нарспи, хуйхёратён? Каччу ы тла ватё-им? Парну ытла сахал-им? Терё арём 9итрё те Нарспи шывне ёсрё те, Килне утрё хуйх ёрса Килне 9итрё, йёрсе яч ё, Сетнерёшён хурланса П уртре ватё карч ёкё, Вёр9са 9урет а х а л е х Сиплет тулта М ихетер, Туй камине пёчченех Ё9лет ватё п у 9ёпе, П урттипеле каскалать.

49 Narspi Савна хёршён тёрёшса, Пичё тёрёх тар юхать «Мён кё9ёнрен устертём, ÇaK таран а 9итерме Ёнтё паян юлашки, Ё9ём пултёр хёрёме Усрё 9итрё, пулчё хёр Пуян упёш ка кирлё, Упёшкине тупрём ёр К$/ми лай ёхрах кирлё итрё ёнтё 9имёк те, Хёрён туйне тум алла Тантёш ёмсем пухёнсан, Кё9ёр туйне лартмалла» М ихетерён килёнче, Сёра пичёки кусать Ялти тантёш&#; -тёвансен, Пырё тёпё ярёнать Икё пысёк кёмака, Т ёрлё апат пёсланать Ялти тантёш-тёвансен, Т ута-9ёвар 9уланать Хура пуртре шёпёр9ё, Ларать шёпёр турлетсе. 43 О. Ялти 9амрёк кач ч ёсен, Ури каять 9ёкленсе Туйён хёватне кётсе, Пурте вё9се 9^ р е 99ё Килти пёр чун хуйхине, Пёртте вёсем сисм е99ё Нарспи ларать л а 99инче, И керчёсем 9уласа. 10 Metindeki таншйн yazılışı bir dizgi yanlışı olmalıdır. Aşmarin de (c. 9: ) bu dize kullanılmış ve тантйш biçiminde yazılmış.

50 48 Emine Yılmaz ÇypaçHHne асёнса, Ларать мёскён хуйхâpca «Çичё ютран килчё ют, Атте килне хётана Сарё хёре çypaçatb, Ç ичё ютри пуяна Атте-анне, ан васкёр, Тата пёр 9ул тёрёр-ха П ёртен-пёрех хёрёре, Тата пёр 9ул усрёр-ха Атте-анне усёрпе, Хёрне и тл ес тем ерё Каччи пуян тенипе, Хёрин чунне п ёлм ерё» Ватё чун та хытнё чун, Хытса кайн ё кё99е 9а в ам рёк чун та пёчёк чун, Чунё ытла 9ем 9е 9ав Кайёк чунё пулсассён, Й ёрёччё те кулёччё Суначёсем пулсассён, Вё9ё ч ч ё те кайёччё Хёвел ан ч ё хёрелсе, Хура вёрм ан хы 9нелле Кёту ан чё кёрлесе, А слё Силпи ялнелле Ав ун та хитре хёрсем Ёни хы99ён чупа99ё Чее м аттур каччисем, Вёсен хы99ён ю лм а99ё А кё пёр этем чупать, Ула ёни м ёкёрет Сёме ёр сысни 9ух ёрать, Пётём я л а 9ёмёрет.

51 Narspi Кёту xbiççâh у рамп а, Хура тусан хёпарать А кё тусан ёш ёнче, Карчёк аран çeç утать Хёй вёл хёрах аллипе, Й ётнё сёра чёресси А х-хай хён пек 9ёклесси Ай-хай 9ём ёл ё9есси! Пирён ватё М ихетер, Тантёшсене йы хёрать Ун ён ватё карч ёкки, Сёра й ётн ё уттарать Тантёш патне кёрет те, У9ать сёр а чёресне Туя пыма йыхёрса, Ё9терет туй сёрине Ы р ё тантёш-тёвансем, Пире хисеп тумёр-ш и? Хёре качча п аратп ёр Тури касса утм ёр-ш и? «Пырёпёрах, пырёпёр Пымасёрах ю лмёпёр? Турё пурсен, сывё пулсан, К ём ёлёра татмёпёр!» Карч ёк яла ёретлет Тёттём те пулса 9итет Карчёк 9Урет кили ёнче ёкёр-тёвар хатёрлет Ы р ё тант ёш - тёвансем, Тури касса уттарар! П ерекетлё сёрана, Ё9е-ё 9е туй лартар! Пирён тёван хёр парать Пире унта йы хёрать.

52 50 Emine Yılmaz Хёйён савн а хёрёшён, Урём-9урём туй пу9лать Туйне-пу9не пу9личчен, Авал чёваш йёлипе, Ваттисене асёнса, Тёкар 9ёкёр-тёварне: «Ват аттесем, аннесем, Ы рё курёр 9ётмахра Пирён 9ёкёр-тёварсем, Пулчч ёр сирён ум ёрта Пирён савн ё Нарспие, Парёр ы рё пурёнё Парёр ун ён телейне, Ы рёлёхпа савёнё9!» Ваттисене асёнчё9, Авалхисен йёркипе Унтан туя п у 9лама, Кёчё9 шурё кёлете Курка тулли сёрипе, Ашшё-амёш пехиллет Ашшё-амёш умёнче, Хёрё хурланса йёрет: Нарспи, хёрём, пил сана! Упёшкуна ан пёрах Аван пурён унпала Тату пулёр яланах Итле ёна, йёваш пул Усал 9ынпа ан 9ыхлан Ё9не ё9ле, ё9чен пул Кирлё марпа ан хётлан! Атте-анне укётлет, Хёр ку99ульне ю хтарса Шёпёр сасси чёйлатать, Туя ячё9 пу9ласа.

53 Narspi Силпи я л ё харлатса, Вилнё çbih пек 9ы варать Тёнче лёпкине курса, Ç yлтe уй àx савён ать Кёрсе пётн ё вёйёран, Сарё хёрсем, каччёсем Туй хал ёхё 9ывёрать Çывёpa99ё ху9исем Ашё сывлёш сивёнет С асё-чёвё илтёнмест Пёр йытё 9е9 вёркелет ёвар карма уркенмест Автан 9у р 9ёр авётать Л арн ё 9ёрте 9ЫВёрать Хуллен-хуллен уйёх та, Вёрман хьфне пытанать Ыр ё тутл ё ёйх ёпа, Чёваш 9ынни 9ыв ёрать Пёр чунён 9е9 хуйх ёпа, ÇaB ка9 чёри 9урёлать. Туй Хёвел тухнё-тухманах, Тётём кай рё ял 9инче Ку9не у9нё-у 9манах, Чёваш ларать мунчинче Çимёк кунё йёлипе, ÇbiHceM м унча кёре99ё Çимёк курёкёпеле, Çaн9ypёмнe хёрте99ё (Ват аттесем, аннесем, Ç aплa хушса хёварнё.) Ç aплa паян чёвашсем, М унча кёрсе тасалн ё.

54 52 Emine Yılmaz Ç ene кёпе-йём пеле, Т ухрё9 вёсем урам а Т ухрё9 вёсем ерипе, Утрё9 ирех туй курма А кё туй та ака туй, Пирён туйсем 9аплалла! Тури касри ту й сасси, Я нтёратать 9у р яла М ихетерён ки л -9урчё, А якранах курёнать Урам енчи хапхаран, ÇbiH кёрет те 9ын ту х а т ь Пурт ум ёнче 9ЫН нумай, Килнё вёсем туй курма В аттисем те сахал мар, Килнё вёсем сёр а ё9ме Ярёнтарса, явён са, Ш ёпёр кёвви таш латать Ы рё х у 9а хушнипе, Туй хал ёхё туй тёв ать Туй хал ёхё туй туса, Ы вёнать те савён ать Ш ёпёр сасси чарёнсан, Туй ю ррийё п у 9ланать «Мёншён ш ёппён ларатёр, Мёнш ён шёпп ён ларатёр? Ш ёппён-ш ёппён ларм аш кён, Ш ёпчёк чёппи мар эпир» Анчах шёпёр хёл ёх сёр, Татах таш лама чён ет К ёрёс-кёрёс ташласа, Пурт у р ай ё силленет Ы р ё хёнасем тёпелте, Ё9се-9исе савён а 99ё.

55 Narspi Х ёрёпеле каччине, Ы рё кунсем суна99ё; «Сывё пулчч ёр, пур пулчч ёр А ча-пёчаллё пулчч ёр Ы рё-тату п урён ччёр Усал сём ах ан илтч ёр Ё9ер-9иер, тёвансем Ёмёр пёрле пурёнар! Хёрпе качча юратса, Атьёр, шепрех туй тёвар! Акё ёнтё, пёх ёнтё Епле ташлать ват ху9а! Хёрин туйин савёнё9ё, ёклет иккен в атп у 9а! М аттур пуса-каччисем, Вёйран тухса сике99ё Вёсен хы 99ён хёрёсем, Такмакёпе 9и те99ё Пур9ён 95^9ел л ё чаршав, М аччаранах сулланать Хёрлё чаршав хьф ёнче, П ёркенчёкпе хёр ларать Хёр ларать те, хёр йёрет П ёркенчёкне 9ёклем ест Хёр 9уммисем юрласа, Ун ён сасси илтёнмест Хёр 9уммисем юрринче, А сёна99ё Нарспие М ихетерён Нарспине Тёва99ё-м ён ун туйне Ш урё сухал Тёхтаман, Упёш кийё пулм алла Хёйён чунё савнинчен, К аймаллипех каймалла.

56 54 Emine Yılmaz Эсё юта кайсассён, Мён тёвё-ши Сетнеру? Ы рё Нарспи аппа9ём, À9Ta санён телейу? Туй тёв а99ё 9ём ёрсе, У нён вё9ё-х ёр р и 9ук Тантёш патне 9уресе, Ялта тантёш пётес 9ук у л ё сёран кумийё, Тантёш патне 9уретет Хёр 9ум м исен ю ррийё, Та9та 9итех илтёнет К унён-9ёрён выляма, Шёпёрё те чарёнм асть К унён-9ёрён таш лама, Пуса-каччи ы вёнм асть Пётём ялти ача-пёча, Туйё хы99ён хёвалать Вилес пекех ватё 9ын, Пурт хьф ён че 9ЫВёрать Туй тёвёр та шеп тёвёр Ватё 9ыннён халё 9у к Выртнё 9ёрте сиккелет, Анчах тём а вёйё 9ук. K)Mâç Патёнче Пёчёк9е9ё хура пурт, Ш урё старик сак 9инче С у т ё к у р тм ест нимён те, Тёнё пек 9е9 ч ^рече У9са хунё алёк 9е9, П уртён ёшне 9утатать Хёвел 9у тти пайёрки, У рай тёр ёх ав ш ёвать.

57 Narspi Л арать старик тёпелте, ÇânaTHHe сапласа Ват ал-ура йёркипе, М ёш ёл-мёш ёл маташса А кё хёвел 9уттийё, Ш уса-шуса пы чё те, Сиксе л ар ч ё старикён, Кёвак 9У9лё п у 9 9ине и м ёк 9у й ё урамран, ё к л е н тер ет чёрине Хёвелё те вы ляса, у татать 9У9 пёрчине М ёкёр татса, мёш латса, Ç ёпaтинe сапласа, Л ар н ё 9ёрте, сисмен те ÇbiH килнине пёлм ен те У9ё алёк ум ён ч е, К арчёк тёра парать-м ён Кёвак 9^ 9л ё старике, Ашё сёмах калать-м ён Ашё сём ах калакан, Сетнер амёш пулн ё-м ён Ун ы вёлне Сетнерне, У сал -тёсел ернё-м ён ÇaB ёнпала ам ёш ёи Юмё9 патне уттар ч ё А х-ахлатса хуйх ёрса, Хёй хуйхине каларё Нумай вёсем стари кп е, Л ар ч ё 9 сёмах кала9са К ала9нё чух хуш ёран, Ёлёкхине асёнса Ю лаш кинчен тин вара, Килёш рё леш старикки.

58 56 Emine Yılmaz Машар чёлха, пёр кёпе, Пама пулч ё карч акки Вара старик тёчё те, Хайён ё9не парахса, Хупса хучё ал акне, Турчакипе 9аклатса ÇHHe кёрёк тёх ан са, Çёлёк ты трё хул айне Ури айне шарт хурса, Ук 9а хучё ун ум не Унтан ш урё сухалне, Кёвак 9у9не якатса, Ук9а 9ине, суккёрскер, Пёхрё ку9не чакёртса Пёхса тёч ё-тёч ё те, Шур су х алн е якатса, К аларё вёл ерипе, К арчёк енне 9аврёнса; «ÇaMKH ш ётёк хупёнм ё Чёри татёк сыпёнмё Пулёх ту р ё пурнинчен, Нимёнпе те иртейм ё Панё ён а п^&#;лёх9ё, Вёри ю нпа9ем 9е чун Пурнё ёна пулёх9ё, Кёске ём ёр, йы вёр кун Сивё кунсем килё9 те, Ш ёнса кайё вёри юн Хытё кунсем килё9 те, Хытса кайё 9ем 9е чун Вёри кунсем килё9 те, В ёриленё ш ённёю н Х ы тн ё 9ёртен ирёлсе, ÇyHca кайё 9ем 9е чун».

59 Narspi Унтан старик чаранса, Ш ухёшласа тёчё те, Кёрёкёпе 9ёлёкне Сакки 9ине хучё те, Ç aплa татах каларё, Карч ёк енне 9аврён са, (Ларать карч ёк сак 9и н ч е У рлё-п и рлё тайёлса): «Т ёрлё у сал-тёсел мар Киреметри хывни мар Ч ир-чёр ертен йёрёх мар ÇbiH тухатса хуни мар ÇyK, кин, санён ы вёлна, Т урё 9ырни 9плалла Ан йёр, кинём, п улёх 9е, Епле хирё9 пымалла?» Старик 9апла каларё Нимён тум а п ёлм ерё Х ёйён ё9не ты тр ё те, Пёр сём ах та чёнм ерё Пу9не усса хурланса, Тухса кайрё карч ёкё ёп ати н е сапласа, Л арса юлчё старик ё М ёкёртатса, мёшлатса, А птёраса ларать вёл: «М ёнле вара ку паян? Хёй ёш ёнче ыйтать в ёл Х аличченех 9ынсене, Юмё9 п ёхса параттём Суя сёмах суяйса, У лталаса яраттём М ёнле вара ку паян? Чёре чёнах пёлчё-ш им?

60 58 Emine Yılmaz 11 A. Суйса napac тенёччё Ak тамаша! тёрёс-шим?» Тарни Хёвел ан са пы танать Силпи я л ё лёпланать Тёттём пулса ÇHTecne, Пирён туй та салан ать Ялти хёрсем, качч асем, Ваййа т у х н ё выляма Тухн а пирён Нарспи те, Хёр ём ёрне асатма Юлашки Kaç вы ляса, Юлас арём пуличчен Юлашки Kaç Сетнере, Курас юта кайиччен Сетнер тё р а ть çabёнтах, nyçhe усса хуй х ёрса Сарё хёрён к у 9ёнчен, Анать ку99у л ё юхса В ёйё 9ЫННИ салансан, Пайтах вёсем кал а 9рё Ы таласа пёр-пёрне, Тёттём 9ёрте 9у х а л ч ё Вёт 9ёлтёрсем TaxçaHax, Пёлёт айне хуплан ч ё В ёрман тёлне хуп-хурах, Сём пёлётсем капланчё ÇyM ёр 9ёвать, шыв юхать, Хура вёрм ан кёр-кёрлет Çил тухать те 9ил каять, Вьфё кашкёр пек улет и9ём пёрм ай 9уттипе, В ёрм ан ёшне 9утатать Тёттём вёрм ан ёшёпе, Пёр ю ланут кустарать.

61 Narspi &#; Лаша пырать тёлхёрса Вёрман ёшне ян ратса Иккён ларн ё утл анса Лаша çhtct ыв ёнса Йывё9 ларать у л ёп пек, Тёттём 9ёр те кашласа «Чипер кайёр!» тиет те, Пу9не таять, 9у л п арса П1урёмпу9ё 9а п -9утах, Хёвел тухас пек тёрать Пурёмпу9ё шурсанах, Туй х ал ёхё пухёнать Хёй йёркипе ташлама, В ёхёт п у са-кач ч и сен Хёй йёркипе юрлама, В ёхёт 9итнё хёр 9ум сен Ш ёпёр сасси илтёнмест Ш ёпёр9и те курёнм асть Ы р ё хёна хушшинче, Э рех-сёра такёнм асть С тариккипе карч ёкки, Хура п уртре вёр 9а99ё Мён пулнё-ш и çae т ё р л ё х Пурте шёпп ён л а р а 99ё? Шёпп ён-шёпп ён ларм ас ёр, Вёсен хёрё 9ук паян Нарспи усал Сетнерпе, Тарса кай н ё вёйёран Ви9 ю ланут вёрм анта, Йёр йёрлесе 9Уре99ё Пёри кунта, леш унта, Тем ёнле йёр й ёр л е 99ё Й ёр йёрле99ё, итле99ё Пёрер сасё пулмё-ш и?

62 60 Emine Yılmaz Хёвел п ё х а тьçyratca, К ирлё 9у л а у9мё-ши? Анчах нимён п а л л ё мар, Кёрес тата шаларах Вёр9ас килет 9иллипе: Т у п асчё-9ке хёвёртрах! Вёрман 9ёра, пит тискер У нён ёшё чёв та чав! Йёр н и 9та та п а л л ё мар Ни9та кайма аптёрав! Ви9 ю ланут вёрм анта, Йёр йёрлесе 9Уре99ё Пёри кунта, леш унта, Темёнле йёр йёр л е99ё Сетнер тутл ё 9ЫВёрать, Çyne юман кутёнче Нарспи ларать тёлёрсе, Сетнер п у 9ё вё9ёнче Нарспи тёлёк тёлленет: Ашшё йытё п у л н ё та, Ш ёлёсемпе шаккаса, Сиксе 9Урет вёрм ан та «À9Ta тартёнь усал хёр? Пу9на 9ийёп тупёнсан!» Йытё ури айёнче, Ш атёртатать сём вёрм ан Çывёx, 9ывёх, ак 9итет! Нарспи ялтах вёран ать Пёхать: хёйён патнелле, Ви9 ю ланут кустарать Сетнер, Сетнер! ты трёке! Тёр, тёр! тарса хётёлар! Ай, пётрём ёр, пётрёмёр! À9Ta тарса пытанар!

63 Narspi М аттур m ânâpçâ паян, Икё пуса-каччипе, Тытса килчё9 вёрмантал, С етнерпеле Нарспие К арчёк вё9се т у х р ё те, Ç y9peh яврё Нарспине Старик чупса ту х р ё те, Чышкё п ач ё С етнерне Эй ан н е9ём, анне9ём, М а н а 9у9рен ан сётёр М ана апла вёрентсе, М анран ы р ё ан кётёр Эй, М ихетер асатте, Х ёненипе усси 9ук Эсё м ана хёнесе, Кёлрен вутё тёвас 9ук! Урнё йытё Михетер, Хёй саламат йётрё те, Т ы тён чё-9ке тулам а, Çbixca хунё Сетнере Карташ ёнче 9ЫН нумай, Туйне курм а килнё пек Хура т ё п р а 9ий ёнче, Выртать Сетнер вилнё пек Ам ёшё те 9ав ёнтах, Т ёрать й ёрсе, ы лханса Ярать ён сёр ывёлне, И к ё 9ынна й ё ттар с а Хура п уртре Нарспине, П итне-ку9не 9ёва99ё Татах пёркенчёк айне, Чаршав хьф не л а р та99ё Т ёп ёр-тёп ёр тёпёртёк, А тьёр шепрех туй тёвар!

64 62 Emine Yılmaz А нчах хальхи éq 9инчен, ÇeH к ёрёве калас мар! Ак à туй та 9ак а туй Пысак туй та пасёк туй! Икё Туй ÇypKyHHexH вут хёвел, Ка9 еннелле сулёнать Ял вё9ён чи сём вёрман, Темёншён пит ян ёр ать Халёх кётет тах 9анах, Анат хапха патёнче Туй килнине 9ав ёнтах, С истерчё9ё евёче К ёпёр-кёпёр сиктерсе, Килсе ту х р ё вёрмантан Ы тти сен чен м аларах, ё н ё кёру Тёхтаман Лаптак сёмса, хёсёк ку9, С ёрё 9У9пе cap сухал Лаши вё9се пы рупа, П ичё-ку9ё пит усал Хура сёхман, сарё 9ёлёк, ÇaMKH 9инче тенк ёп е Ш урё ч ёл х а -9ёпата, Пит килёш ет кёрёве А р9ын туйё юрласа, Урам тёр ё х уттарать Ы р ё евчён хапхисем, У9ёлать те хупёнать Хёр туйё те тукасран, Хирё9 ан ать 9ём ёрсе Нарспи тутёр айёнче, Т ёрса пы рать хёр-йёрсе.

65 Narspi Capâ хёрён чёрнинче, В утра çyhhâ пек 9унать Ватй каччине курса, Нарспи хытй хурлан ать А тте9ём, анне 9ём, М ёншён 9и р ё р хёр п у 9не М ёншён п атёр хёрёре, Çh4 ё ютйн аллине? Эй каччём 9Йм, Тёхтаман, М анпа ыр ё курас 9у к Эпё, чунём пётсен те, Санпа пёрле пулас 9ук» Ы р ё евчё сёрапа, Туя хирё9 вёл тухать Хушёлкасен мён кёру, Хёй такмакне вёл калать Хёй аллинчи сёрана Т ёка-тёка 9аптарать Хура лаша тёк тёмасть, Ç ânâ кёру 9у н тарать Ç ёнё кёру 9ум ёнче, и ч ё ю ланут ташлать Пётём я л а 9ём ёрсе, ÇâBap карса ан тёхать Ç ânâ хапха айёнчен, Кёрсе пётм ест урапа Хапха тёр р и ш атлатать, Саламатпа çanyna Ы р ё евёчё килёнче, Туйне турёу ытлашши Т епёр кунне у рам ра, Т урё9 я л та вёй-килли Т урё9 ту я ви9ё кун, Хушёлкари хётасем.

66 64 Emine Yılmaz Анчах кайма тепёр кун, BàxàT те99ё ханасем А р9ын туйё пуханать Х уш алкана каяс тет Кунта ту я турём ар Ё нтё киле тарас тет Ан васкёр-ха, хётасем Тепёр киле каяр-ха Х алех киле кайиччен, Туя шепрех тёвар -х а! Татах тепёр тапхёрне, Туйне ту р ё 9 9унтарса Ю лашкинчен хётасен, Халё п ётрё туй туса Ар9ын туйё пухёнса, Килне кайма хускалчё Каян туя ёсатма, Пётём Силпи пухёнчё А слё масар тёлёнче, Туй лашисем Tâpaççâ Хёрин туй н е ёсатма, Ашшё-амёш nbipaççâ Туйё тавра ялйышсем, К ёп ёр тетсе тёра99ё В аттисене асёнсан, Хёр кайнине сёна 99ё Ч ирлё Сетнер 9авёнтах, Тёрать хёйён амёшпе Чун савнине Н арспине, Шырать ч и р л ё ку9ёпе М ихетерпе карч ёкки, П ехиллерё9 ^^&й хёрне М ёнпур тан тёш а йёртсе, Т ёкрё9 âimâ ку99ёльне.

67 Narspi Савнё хёрне сём ах та К алам арё9 намёсш ён С етнерпеле вёрмана, Намёс ту са тарнёш ён П ехиллесен мён тусан, К айрё туйё хускалса Сетнер 9ине п ё х р ё те, Нарспи кай рё м акёрса Туй кайсассён тах9анччен, Я нтёрарё сём вёрм ан Ялйыш утрё килнелле, Туйё ку9ран 9ухалсан А мёш ёпе С етнер те, Килне у тр ё 9 хуйх ёрса Чун савнинчен ём ёрех, Ячё9 ёна уйёрса: п у р ён ё 9, п у р ён ё 9! Вилме анчах юлчё 9ав п у р ён ё 9, Нарспи те, и ч ё юта кай рё 9ав У нсёр п у 9не мён тёвас, А рёскалсёр п у 9ёмпа? À9Ta кайса кёрес-ха, Хамён усал хуйхём па?» Нарспи кай рё ют яла Сетнер утрё хёй килне Икё чун та савн ё чун ён ей м ерё9 тёшманне И кё савни тарнине, Х уплайм арё сём вёрм ан Сарё хёре Нарспие, И лчё-и лчех Т ёхтам ан Т ёрса юлчё кёлёхах, Сетнер 9автер чун савни.

68 66 Emine Yılmaz Тура çbiphh axàpax Ç aп л a-тâp çab самани Ялта нум ай ун 9инчен, У рлё-пирлё кала9рё Темтер ёсл ё çbihcem те, Кутне-nyçHe тупмарё Нарспи кайрё ют 9ёре С етнер юлчё кёл ёхах Ашшё 9и рё хёй хёрнех Тёван 9и р ё тёванах. Хушёлкара Хуш ёлкара туй иккен Туйё ытла шеп иккен Шур с у х а л л ё Тёхтаман, Туйне тёвать, тет, иккен Чипер качч ё Тёхтам ан, Силпи хёрне 9аклатнё ÇaBTep аван мёшёра, Ур ём- 9УР ём туй лартнё Туй тёва99ё ташласа, Ç aм pёк пуса-каччисем Туй ю ррисем юрласа, Ы вёна99ё 9ёварсем Ёнер Силпи ялёнчен, Туйё килчё тавр ёнса Паян кёру х ё р туйне, Кётет хёру туй туса Паян хёр туйё килсен, Kaçna хёве хупм алла Ы ран ирех тём алла Хёртен арём тум алла А слё я л та Хушёлка, Икё тё в ан хушшинче Туйне ту с а Тёхтам ан, Л арать сётел хушшинче.

69 Narspi Т ёрлё апат айёнче, ÇâKa сётел авён ать ^сёр кёру п у 9ёнче, Тёнче вёр -вёр 9аврёнать Тулта хёвел 9утатать К ёнтёрлана сулёнать Кёру пу9ё ^сёрпе, А ял ал л а усён ать ÇeçeHXHpTe путене, В ёхёт-в ё х ё т вёл ю рлать Туй килм ест-и -ха тесе, Текех кёру й ётетет К ёру 9ИНЧИ ш урё кёпен, Арки вёр -вёр тёватъ-9к е Туя кётсе, ватё пу9ён, Чунё вёр -вёр тёв ать-9ке Шёнк ёр-ш ёнк ёр шёнк ёрав, Ш ёнкёртатать 9улпала Хёр туй килет 9ём ёрсе, Урам тёр ё х ялпала Вунё арём хушпупа, Сёран куме 9ийёнче Хёрёх ви 9ё урапа, Сёран куме хьф ёнче и ч ё 9ёрте урам ра, Чарёнч ё9 туй 9ы ннисем Хирё9 т у х р ё 9 сёрапа, Хушёлкари тант ёш сем Ю рла99ё те кёре99ё, Ы р ё кёр^/хап хинчен Ё9е99ё те 9и е 99ё, ÜHçe 9улсем хьф ёнчен К ён тёрла та 9итм ен-ха Kaç4eH в ёх ёт нум ай-ха.

70 68 Emine Yılmaz Kaç пуличчен туй тума, Пире вахёт нумай-ха Шыв-шур п у 9ё пу9ласан, Т ёттём чченех сикрё9 те, Тахтам анпа Нарспие, Хёве хупрё 9 кёлете А слё ÇbiHceM у 9ёпах, П итёрчё9 туй кёлетне Й ёл-йёл кула-кула çeç, Кёрсе кайр ё9 п ^ р тн елле А кё каччё, пёр каччё, Кёлет тавра я в ё н а ть Те итлем е, те пёхма, Пушё вырён вёл шырать Т ёват-пилёк ача-пёча, Яв ёна 99ё çan ё н тах Ай, н ам ёссёр ача-пёча! Мён кирлиех пур унта? ИЗО. А нчах акё и тл е 99ё И лтёнет те пулм алла Ав усалсем лёп лан ч ё 9; «Хёр кал а 9атъ, ан шавла!» Шалта Нарспи темёскер, Тёттамана каларё Анчах хуллен сёмахне, Пёртте илтсе пулм арё «Асту, Нарспи, йёвену, Ман ал ёра малашне! Т ерё хы тах Т ёхтам ан, Ч арайм асёр 9и ллине Т уйна ан чах ёсатам, У нта мана п ёл ён -ÇKe Мён пуласне пёлме 9ук Ху курасн е курён- ÇKe!

71 Narspi У р ёх нимён илтёнм ест Пёр сём ах та ч ён м ер ё И тлекенсем, кётсен те, Пёр сём ах та и лтм ерё А чи-пёчи çab ёнтах, Ашшё килне ч у п а 99ё Илтни 9инчен çab хутрах, Ялта сёмах сар а 99ё И лтен-тёран cap качч ёи Вёрманалла уттарч ё Х ёлха и л тн ё сёмаха, Хёй ёш ёнче пытарчё Ун 9и л ё л л ё ку9ёнчен, Й ё л тёр -я л тёр вут кайрё К ёрен-тухан ялти çbih, К ач ч ё 9ине п ёхм арё. / Юман ан ч ах вёрм анта, Хёй куршине систерчё: ÇaB вёрм ан а кёнё çbih, Пирён тёван С етнерчче П уртре сётел 9ийёнче, Пётё пёсне кёларать ё н ё кёру Тёхтаман, Хёнасене ёсатать Ы р ё кёр^) Тёхтаман, Туй пёттипе сёйласа, Туй халёхне n y ç таять Ç ariлa сём ах каласа; «Ан ^пкелёр, хётасем Сёйём питех нумай мар Ё9ё р - 9ийёр, тёвансем Ёмёр пёрле п у р ё н а р» Виле ^сёр хётасем, Ур ём- 9УР ём кёрле99ё.

72 70 Emine Yılmaz Биле у сёр пулсан та, Мён каласне пёле99ё: К ёру9ём Тёхтаман, Сана упкев çyk пиртен Пирён хёре хытё пёх Тату п улёр виличчен» Карташ ён че лашасем, Т ёра99ё - ÇKe ташласа Тухса кайрё9 хётасем, Ыр ё юр ё юрласа : «Атьёр каяр 9улпала Курка тулли пылпала» У раписем хьф ёнчен, Тусан кайрё 9улпала Ав шёнк ёрав ян ёр ать С илпиелле чуптарать Лаши чупать n y ç ухса У сёр xyçh хёвалать Туй п ётрё те, туй каять Такёр 9улпа чуптарать П ёрер ватти тёл пулсан, Тавси, тавси! кёшк ёрать Каян туйён сассине, Нарспи юлчё итлесе TaçTa TaçTa HHçeTpe, Тусан кайрё 9ёкленсе. Çhmök И ртсен И ртрё 9имёк, и ртрё туй И ртрё туйри савён ё К айрё пёр пек тёсёлса, К унран-кунах п у р ён ё Хирте ака ай ён че, ёрём лёп-лёп касёлать Усал хуйх ё-суй хёран, Нарспи чунё касёлать.

73 Narspi Хирте çaba ай ён че, Курёк вёш-ваш йёванать У сал хуйх ё-суй хёран Нарспи п у 9ё усёнать К уллен-кунах тёнчене, Хёвел х ё р тн ё 9ём х ё р т е т Х уйхё-суйхё кунран-кун, Нарспи чёрине 9иет К уллен-кунах саламат, А нать-ё9ке патаран Хытё ты тать пулм алла, Хёй арём не Тёхтаман Чипер ача Сентти пур Чупса çypet урамра К ёвентине утлан са, Ача вы лять лаш алла А слё урам тёршшёпе, Чикс ёр тусан к ёл ар ать Х ура чикан пек хура, Kaçna килне таврёнать Чипер ача Сенти пур Чупса килет лашипе Хёйён пёчёк чёлхипе, П ак ёл татать инкёшпе Çёнё çbih та Нарспи кин, П ёрмаях вёл хуйх ёрать П ёяхёш ин ачине, С енттие çeç ю ратать Ç ёнё çmh та Нарспи кин, П ёрмаях вёл хуйх ёрать Сенттипе çeç кала9са, Хёй хуйхине пусарать Ç ab Tep ы р ё ачана, Т урё чунне панё çae.

74 72 Emine Yılmaz К улса сиксе вы ляма, Кайёк чунё ян й çab Ç и чё 9улхи ачара, Чёваш чунё ларать çab Пёчёк к у 9ё йёрсен те, Йёваш ту ти кулать çab Чипер а ч а Сентти пур Инкёш патне ёнтёлать Хёйён пёчёк чёлхипе, Инкёшне вёл й ёпатать «Ан йёр, инкем, ан йёрсем Т утёрупа шёл KyçHa Ан хуйхёрсам, инке9ём Х ёваласам хуй х ёна» Ы р ё кёру Тёхтам ан, Туй кёлетне астёвать К уллен-кунах ар ёмне, С алам атп а кастарать М ёскён ар ём ё тусет, А сапсене чёнм есёр У хм ах упёш ка хёнет, Мён пуласне пёлм есёр Пёрре пёр ÇbiH килчё те, Тёхтам анпа кал а 9рё Нарспи п уртре 9ук чухне, Пёшёл-пёшёл кала9рё Нарспи кёчё сёрапа, Леш хёнана ё9терет Хёна тухса кайсанах, С аламачё вёрентет: «Эсё апла хёр иккен, Эсё ап л а С етнерпе, Т ар н ё-м ён -х а вёрмана, Туйна тунё 9ёртенех!»

75 Narspi Хёнет, хёнет Тёхтаман, Т ёрлё асап кётартать Ялти çbihceh хушшинче, Текех сёмах сарёлать Ç aпли-кaпли 9а в ё çae: Ун пек нумай тёнчере Чылай усал ё9 пулать, В ёрттён 9ёрте тёттём ре А тте-анне хёй хёрне, Ю ратса çeç устерет Хёртен арём пулсассён, Ват уп ёшка кулешет Т упрё пуян упёшка, А тте-анне хёй хёрне Анчах унта мён усси Ю ратмасан пёр-пёрне? Тату, ы рё, килёшсе, Иккёш пёрле пурёнсан, Ç ёp х ут ы тла телей лё, Ю рлё ÇbiH та пуянран Хёне, хёне, Тёхтаман, Чунне кёлар унённе! А саплантар, Тёхтаман, Хурсам йытё вырённе! Хёне, хёне, Т ёхтам ан, Санран, 9ам рёк ан култёр! А саплантар, Тёхтаман, Нарспи часрах ватёлтёр! Анчах кайран хёвёнах, ^кёнмелле ан п ултёр Хёне, хёне, Тёхтаман, Санран 9ам рёк ан култёр! Иртсе кайрё bhç эрне, Çимёк эрни хьфёнчен.

76 74 Emine Yılmaz Ват уп ашка хёснине, Нарспи ту е р ё çab анччен А нчах теп ёр эрнинче, Пёрре у яр ы рё Kaç (Чим-ха, к ён а калама, В ёхётсёрах юрамасть). Нарспи Ёфё Хёвел тухать, улёхать, Çyne тусем тёррине Хёй 9уттипе ёшётать, TaçTH-TaçTH 9ё р сен е ÇaK 9уллахи ы р ё кун, Х уш ёлкана та савать Пур тёнчери чёрё чун, Ташлать, сикет, савёнать Ячё9 ю рё юрласа, Сём вёрм анти кайёксем Акёшсем пек я р ёнса, А нчё9 шыва cap хёрсем А нчах акё шурё пурт, Пёр сасё та илтёнм ест Ш урё п уртре 9ёнё çmh, Л арать, nyçhe 9ёклемест И рех хырём тёрантса, К айрё хире Тёхтаман nyçhe чиксе хуйх ёрса, Л арать ар ём ё паян: «Арём п ултём ирёксёр, А тте-ан н е хуш нипе А нчах хёрёр, м ёскён ёр, Ы р ё курм асть каччипе Х ёрхенм есёр хёрёре, Ç и чё ютён аллине, Ç и чё юта, ют 9ёре, Парса я т ё р м ёскёне.

77 Narspi Халё хёрёр, м ёскёнёр, Асап курса п у р ён ать А на ватё упёшки, Йытё вы рённе хурать М ёншён мана савнинчен, Çanлах ятёр уйёрса? М ёншён кунта киличчен, Çимepём-ш и хам nyça? М ёншён х аяр тёшманпа, Ман пёр 9у р тр а пурёнас? Пётес мар-ши п у 9ёмпа? Епле туссе пурёнас?! «Качча пачё9 и р ёксёр П улм арё-çke ы рлёха А тте-анне ёссёрри, Ы рлёха мар, х у р л ёх а Качча пачё9 и р ё к с ё р Савёнё9 çyk ку тёнчен А тте-анне ёссёртан, Савни юлчё п ёр-п ёч чен Качча п ачё9 и р ё к с ё р Ят ём 9ёрч ё TaxçaHax А тте-анне ёссёртан, П улчё асап ём анчах Качча пачё9 и р ё к с ё р М анён п у р ён ё 9 х ён -хур А тте-анне ёссёртан, Капла п у р ён са мён пур? Качча пачё9 и р ё к с ё р П улм арё-çke ы рлёха А тте-анне ёссёрри, Ы рлёха мар, х у р л ёх а А нчах м анён савни п у р Ç ёлaйм ё-ш им вёл м ана?

78 76 Emine Yılmaz Ун ён вёйл ё аллисем, П ётерм ё9-шим тёш мана? ÇyK, п у 9ёма 9ийиччен, Тёш манёма пётерем А сапланса тусиччен, Тёхтамана вёлерем А нчах вёйём 9итё-ши?! Епле кунтан 9ёлёнас? Эй п у л ёх 9ём пулёш сам! Чунём 9унать, мён тёвас? Пётсен пётем, пёт тёш м ан П урёнё9ём ырах мар Н аркёмёш ём, эс паян, Х ёвёнё9не туса пар!» Ç aплa паян пуртёнче, Нарспи, мёскён, хурланать Чунё вёркет, п у 9ёнче, У сал шухёш хускал ать Вут пек хёвел выляса, Çyл тупене хёпарать Х уллен-хуллен яр ён са, К ёнтёрлана сулёнать Тулта тёнче хёпёртет Тулта тёнч е я л т ё р а т ь Нарспи п у р тён ч е йёрет У нён чёри 9у р ёлать Сентти килет сиктерсе Кёвентине утланса Инкёш патн е 9ём ёр се, Кёрсе кайр ё ах ёрса ÇanaTb п атт ё р лашипе, Хёй аллинчи хуллипе А нсёртраиах инкёшне, Tanca илет урипе.

79 Narspi T l А нчах вёл та выляма, А птёрарё инкёшпе А птёраса урама, Тухса кайрё лашине Вёрет, су рать сар ё кин, Хёй яшкине п ётратса Хуран айё 9ёлен пек, ÇynaTb вучё явёнса «Çитмёл тинёс леш енчен, Килет карчёк Шапатан Вёр, сур, карч ёк яш кана П ёттёр усал Тёхтаман! У тм ёл тинёс уттинче, Л арать, сикет, йёс пукан Сикех, сикех, йёс пукан П ёттёр усал Тёхтаман! В ётёр та пёр ту 9инче, Йёс х уран ра пи9, яшка ÇaB яшкара пи9, 9ёлен Пи9 там ёкра, упёшка!» Вёрет, сурать сар ё кин, Хёй яшкине п ётратса Вилём ЯШКИ в ё р е т-9ке, Ç ёлeн пекех чаш ласа Ка9 пулсассён упёшки, К илчё хиртен 9аврёнса Сётел 9ийёнче ЯШКИ, Л арать пёсне кёларса Кашёк и лчё Тёхтаман, Л арчё сётел хушшине «Яшка т у т л ё - 9ке паян», Тесе м ухтать яшкине Усал к у 9па 9ав ёрса, К ётартать вёл чём ёрне:

80 78 Emine Yılmaz «Яшка тухла, çh ларса!» Кашкёрать вал а р амне ÇHft n-çke-xa кайран та Пит 9иессём ех килм ест Ах, Н арспийё 9авён та, Т ухса каять, тусей м ест Тулта ларать ку 99ульне, Т ёпра 9ине юхтарса П уртри 9иет яшкине, У рлё-п и рлё тайёлса Ç nex, 9иех, Т ёхтам ан, Парк ёмёшл ё яш кана Ё н тё эсё малашне, Упёшка мар арём на Пётрён ён тё, Тёхтаман, Ç y т ё тёнче санён мар! «Нарспи, часрах кёр пурте! А йхё килет, вырён cap! Ака турём, ётлентём Ашём 9унать çabxepex Яшка хы 99ён шыв ё9рём Т уйёнчё эрех пекех» Н арспи кёч ё итлесе, Ç ёpтe л арать упёшки Пётём ёш не-чиккине, Çy рать х ё в а тл ё ЯШКИ А р ё м с а р ч ё вырённе, Упёшкине вы рттарчё Ç ёклe-çёклe 9апрё те, Чунё утне хёварчё Пётрё пёр чун тёнчере Ё9ёсемшён х уплан чё П ётрё чёваш ём ёрё У нён чёри лёпланчё.

81 Narspi П уртри сётел-пукансем, Х ёр ата99ё ар ём не Пайтах п ё х р ё 9 шеллесе, Ху9ин сивё виллине А нчах 9ёр л е п у л ч ё те, Сём х упларё пурт ёшне Хёйён вёрём аллипе, Х ёратать вёл Нарспие П ётрё чёваш ём ёрё Вырён 9инчен тёрас 9ук Вьфё в ы л ьёх -ч ёр л ёх н е, Т ёрса апат парас 9ук Вы9ё ака лаш исем, Кё9ене99ё картара А нчах эсир, тёлёхсем, Курасс ёр 9ук ху çapa! Ял вё9ён че сём вёрман, Ч аш ёлтатать 9у л 9ипе Хушка 9ё л т ё р вы лятать, Ç yл Tiy-nepe 9уттипе Х уш ёлкари чёваш сем, Ç ы вёpaççё харлатса А нкартинчи тёмана, А нчах вё9ет ухлатса Уй ёх кукри яр ёнса, Т ухрё вёрм ан хьф ёнчен Шёпп ён-ш ёпп ён çeç утса, Т ухрё Нарспи п ^ р тён ч ен К айрё м ёлке пек шуса, А нкартисем хьф нелле Ялтан ту х р ё, ыткёнса, Ч упрё вёрм ан ёш нелле Курас тесе ён тёлса, У йёх ч у п р ё тах9анччен.

82 80 Emine Yılmaz Варман анчах шавласа, Юлчё Нарспи хьфёнчен Нарспи пы рать вёрм анпа, Темшён ытла ытканса Шёпп ён тёрать сём вёрман, Нарспи чунне хёратса А рмак-чармак йывё9сем, Пу9ёсем п е сулла99ё Н арспи иртсе пы нё чух, С улне пулсе тёра99ё Ват йы вё9сем хушшинче, А р9урисем вы л я 99ё Нарспи иртсе пынё чух, Аллисене тёса99ё С асартёках 9ИЛ тухса, А срё-кайрё сём вёрман Й ёри-тавра ах ёрать; «Тыт ар ёмна, Тёхтаман Тыт ар ёмна, упёш ка Тарать усал арём у!» В ётёр та пёр шуйттан пек, В ёрм ан улать: у-у-у! И рех тёр са тумланса, Сентти ту х р ё выляма К ёвентине утлан са, Ч упрё инкёшне курма А нчах инкёш курёнм асть Пиччёш халь те çbibёрать Т ёратса та вёранм асть Сентти шёпах аптёрать Пёр ÇbiH килсе кёчё те, Хытса кайр ё вы рён тах Пёхса тёч ё-тёч ё те, Тухса кайр ё çae ё н тах.

83 Narspi П ёртак тёр сан, вёл кайсан, Т улчё пурте тулли çbih: Епле вилнё Т ёхтам ан? ÂçTa кайн ё Нарспи кин? ÇyK, мён ч у х л ё ыйтсан та, Сире виле калас 9ук Н арспи 9^/рет вёрм анта, Эсир ёна тупас 9ук. Силпире А слё Силпи ялён ч е, Хуллен шёвать п у р ён ё Иртсе кайрё9 9им ёкри, Ы р ёл ёх п а савён ё Чёваш кёпи улача, Хир варринче кён-кёвак Ё9чен чёваш вёкёр пек, Ю рла-ю рлаё9 тёвать Тёрать ш урём пу9ёпе, И рех хире вёл ту х а т ь Кёш т-кёш т апат тёвать те, Ç y т ё 9ава вёл йётать Уч^/к хы 99ён чёвашсем, Айкашрё9ё хирсенче Валем, купа, капансем, Л ар ч ё 9 у л ё х варринче Ç ивчё 9ава ваш латрё ÇyAMaH 9аран 9ийёнче Пу9л ё ыраш сарал ч ё, Çe9eHxnpceH хушшинче Сёмах нумай ял 9инче ÇeM9e ч ёл х е вё9ёнче Т ёрёсси те п у р -тёр 9ав, Ялти сём ах хуш ш инче.

84 82 Emine Yılmaz С илпире те этемсем, Нарспи, Т ёхтам ан, Teççe Вёсем Taxçan Т ёхтам ан, Х аяррине пёле99ё М и хетертен шикленсе, В ёрттён 9ёрте сёмахсем Пу9не чиксе шеллесе, А птёра99ё чёвашсем Сетнер ача, 9ы нсенчен, ÇaB сём аха илтсенех, Амёшёнчен уйрёлса, Кайрё та9та пёчченех ÇbiHceM хи рте ё9лесе, Ка9па килне киле99ё Ка9хи апат ту н ё чух, Нарспи, Сетнер, ти е99ё Сетнер утрё пёр-пёччен, Кёрсе кайрё вёрмана Нарспи асап н е илтсе, Вилём сунать тёшмана «Тёттём пулё, к а 9 пулё, Тёшман патне 9ити ччен Тёшман чёри лёпланё, Хёвел кусса тухиччен Хёвел тухё, 9утатё, Этем тё р ё ёйх ёран Тёшман анчах вёранм ё Айхи ытла йы вёртан Хёвел тухё, 9утатё, Эпё пулёп вёрм анта Тёшман, вы ртён, хускалм ён Нарспи пулми 9уртёнта» А нчах Нарспи унсёрах, Кё9ёр т у х р ё килёнчен.

85 Narspi Xàex тарч ё таш м анран, Савни пырса 9итиччен. Вёрманта Ш авлать, кашлать сём вёрман, Вё9ё -х ё р р и курёнм асть Кутс ёр-пу 9сёр 9ил тухсан, Ч арёнассён туйёнм асть Ш авлать, каш лать, сём вёрм ан, Т ам ёкрё пек ах ёрать Те ар 9ури, те шуйттан, ÇaB териех аш кёнать Т а п х ё р -т а п х ёр 9ИЛ килет, П ёл тёр -п алтёр 9авёрса Тёттём вёрм ан j/хёрет, Ç ёpe 9итех авёнса Хура пёлёт пёрм аях, Шёвать вёрм ан тёрринче Ярать 9и9ём 9ёр 9урсах, Хура пёлёт хушшинче А9а 9апать, ш артл атать Пётём тёнче кисренет ÇyM ёр 9ырма пек юхать Л упаш касенче кёр л ет Сём-сём вёрм ан, сём вёрм ан М ёншён хы тё ш авлатён? М ёнш ён шёй-шай ш ёхёрса, М ёскён чуна хёрататён? В ёрман тата хы тёрах, Ш авлать, й ёрет, ах ёр ать Т урё 9ы рлах, ан пёрах! А хёрсам ан хускалать! Ах, 9ы л ё х л ё п у 9ёма, À9Ta чиксе хурам-ш и? Ах, 9ы л ё х л ё чунёма, Епле ты тса чарам-ш и?

86 84 Emine Yılmaz Епле Сетнер м ёскён -ÇKe, У рнё варм ан ашёнче Апле 9ирёп йывё9сем, Ю рла99ё nyç тёрринче Вёрман хёсёк 9ул ёпе, Аш 9уннине пусарса Вёрман шавне хуплас пек, Пырать сетнер юрласа : «Сём-сём вёрман, сём вёрм ан Мёншён хы тё ш авлатён? М ёнш ён шёй-шай ш ёхёрса, М ёскён ч уна хёрататён? Ах, ман хуйхём, итле-ха: М ёншён мана 9унтаратён Мёнш ён мана тёл ёха, С авёнё9а м антаратён? Ç ypaлтём -м ён аннерен, Х ён-хур, асап курм а çeç ÇaB асапран, хёнлёхрен, ÇaMpÜK п у 9ём пётни çeç Ç aм pёк п у 9ём пётм ёччё, М улём 9укки пётерчё Вёл та пулин ю рёччё, ÇbiH ухм аххи п ётерчё ÇbiH ухм аххи ю рёччё, Усал тёшман тупён чё У сал тёшман пётёччё, Турё 9ырни курёнчё» Сетнер юрлать юррине В ёйлё тёвёл тапранса, Сетнер юррине илсе, Вё9ет й ёрсе, ах ёр са ÇaB х у й х ё л л ё сасёсем, Чуна çypca й ёр е 99ё.

87 Narspi В ёйлё тёвёл п а пёрле, TaçTa ÇHxex 9ите99ё Хура вёрм ан ёшёнче, Х уллен-хуллен п ёте99ё ÇaB ю рёри ку99ульсем, Пёр чун патне 9и те99ё TaçTaH-TaçTaH аякр ан, Тепёри хирё9 м акёрать Усал асап -х у й х ёр ан, У нта тепёр чун 9унать Такам ю ррин сассисем, К ёрет Сетнер хёлхине В ёйлё тёвёл п а пёрле, Ю рлать Сетнер юррине «Хура вёрм ан, сём вёрман, М ёншён хы тё ш авлатён? Савни пекех ю рласа, В илнё чуна вёрататён? Тёттём вёрм ан, сём вёрман, Ан у л т а л а т ё л ё х а Савни пекех ю рласа, Ан хёварсам хурл ё х а А слё вёрм ан, сём вёрман, М ана чённе кала-ха! М ёскён чуна шеллесе, Чун савнине кётарт-ха А нчах утать кунталла, Ман паталла хёрарём : Ы рё турё, 9ырлахсам! Нарспи, Нарспи, эсё-им?» Икё савни пёрлеш сен, Пу9не тай р ё ват юман Пёр-ик тап х ё р 9ИЛ вёрсен, Шёп л ёп лан ч ё сём вёрм ан.

88 86 Emine Yılmaz Хура пёлёт саланса, Пётрё вёрман хьф ёнчe Хёвел п ёх ать ш ёратса, Кайёк ю рлать йёвинче Курёк ÇHH4H сывлёма, Хёвел п арать ёшшине Икё чуна савёшма, Хёвел парать 9уттине Я лтёртатать ы р ё кун У сал кунён мён ё9 пур? С авёнса утать икё чун Ç ичё ютён мён ё9 пур? А нчах вёрм ан ёшёнче, Хура кайёк чёйлатать: Ай Тёхтаман, Тёхтаман, Нарспи чунне вёл шырать! Атте-Анне Сетнер пёчёк п уртён ч е, Вёсем иккёш л а р а 99ё Л у тр а сётел хушшинче, Ка9хи апат тёва99ё Сетнер ватё амёшё, Т урёх т у п р ё курш ёрен Ç ёкёp-тёвap кёларса, Хучё сётел ёш ёнчен А п атл ан са икё чун, Хёру сёмах кала9ать В атё карч ёк ам ёшё, Шёпп ён итлесе л а р а т ь А сёна99ё ёлёкхи, Ы рё лёпкё пурёнё9не, Ка9хи вёйё-уллаха, Ç им ёкчeнxи кунсене.

89 Narspi С асартёках илтёнчё, Ура сасси п ёл тёр тан М ихетерпе карч ёкё, К илчё9 кёчё9 алёкран Карчёк Пирён Нарспи ку пуртре, ÇyK-ШИ тесе килтёмёр Ялти ы р ё 9ынсенчен, Кунта тесе и лтрём ёр М ихетер хёр, х ё-ёрх ёр -и эс! Нарспи, м ёскер хётлантён? Епле, 9ынсен ум ён ч е, ÇaK нам ёса кётартрён? М ён 9итм ерё-ш и сана, М ён 9итм ерё тёнчере? М ёншён, хёрём, мён пуртан, Ю рататён С етнере? Пуян хёрё п у 9упа, М ёншён 9ап л а хётлантён? Ёмёр курм ан намёса, Ват п у 9ём па кётартрён? Карчёк М ён 9итмен-ш и ухм аха, У пёш кине вёл ерм е ÇaK С етнерпе вёрм анта, Л ап ёш татса 95^реме? М ихетер Т урра шёкёр, халиччен, Усал сём ах илтм енччё ÇaK таран а 9итиччен, Киремет те тивм енччё.

90 88 Emine Yılmaz Манан килём -çyprâm a, Ы р ё пирёшти пёхатчё Ырё пирёшти пёхнипе, Ялта ягём кайманччё Пулёх, хёр п ан, çyt тёнче, М ана савса т ё р а тч ё Кёвак-хуппи, 9ут-хёвел, Мана туп ёш п аратч ё ÇaK тарана 9итрём те, Ватё пу9ём у сён ч ё Эсё 9ап л а пулнипе, Ы рё кунём пёсёлчё К арчёк (М ихетере) В ёр9сам ён тё хы тёрах, П ёсёрлантар Сетнерне Ё9ре х ы тн ё аллипе, Ан хапс ёнт ёр 9ын хёрне! М ихетер Мён кё9ёнрен S/стертём Хёр кём ёлне татмар ём Савн ё хёрш ён п уянл ёх, К унён-9ёрён п у 9тартём Кёнт ёрла та, 9ёрле те, Канлё ы йхё курмарём Хёрёмш ёнех тёрёш са, Ку9ём сене хупм арём Епле качча парёп-ши, Тесе ялан ш утларём Хёр телейён тёрёшса, Пуян к а ч ч ё шырарём Качча патём, туй турём Паян а к ё мён 9итрё М анён ватё пу 9ёма, Паян а к ё мён 9ирё!

91 Narspi Карч ёк Ш еллемест ён а н н о н е Ах, 9ёр 9ётм ан ё пу 9на! Камён хёрё пултён-ш и, Кам устерчё-ш и сана? М ихетер Мён кё9ёнрен j/стертём, Питне п ёхса савёнма ÇaK таран а 9итрё те, Хёрём 9и р ё п у 9ёма А9у-анну и рёкё, П улчё 9ёрё вы рённе Пёр Сетнершён тёктартён, А9у-анн^)н шур 9У9не П улёш марё пуянл ёх П улёш м арё сём ах та Пуян к а ч ч ё 9ум ёнче, Апла п у л м ё ухм ах та Н арспи А тте9ём, 9ам рёк чух, М ёншён пат ёр хёрёре? Пуянл ёх р а анчах мар, Ы р курасси 9ы ннинче Ам ёшё У сал, ытлашши, Ан кар ён тё 9ёварнё Аннун ёшне 9унтаратён Т урёран килесш ё п у 9на! М ихетер ÇaK нам ёса к ётартрён Ялти 9ынсем мён калё9? Хёрне ан ман, ват су п н ё! А9у 9ине к ё тар т ё 9.

92 90 Emine Yılmaz А нчах ялти çâeapcem, Кирек мён те кала9чар, Яту 9ё р н ё пулсан та, Ç anax эсё манён хёр Атя, хёрём, таврёнар, Ш ётёк-шатёк ку пуртрен Тепрер качч ё тупёпёр, Яту 9ёрсех кайиччен Атя, Нарспи, ан хуйхёр Санён а9у пур вёт-ха Яту пётн ё пулсан та, А9ун м у л ё пур вёт-х а К арчёк Атя, йытё, хёвёртрах Пёртте мана пёхмастён С етнер, йы тё, кё99е пит, Пуян хёрне ан хапсён! Нарспи А тте9ём, атте9ём, М ёншён м ана 9иетён? Намёс куне х ёр ёр е, Хёвён патна чёнетён? К арчёк Ав тата мён кал а 9ать! Савнё хёрне итле-ха! М ихетер Ç итё, карч ёк, вулашма Хёр сём ахне и тлер-ха! Н арспи А рём п у л н ё п у 9ёмпа, Киле пы рса тёрёп-и?

93 Narspi Савман кач ч а кай сассён, Татах асап чётёп-и? ÇyK, 9ук, атте, ан чён те Халь тин киле пы райм ёп Ç aплa пулса пётсен тин, К ач ч ё кётсе ларайм ёп Эсир мана J/стертёр Ача чухне ю ратрёр А нчах уссе 9и трём те, Хёрёр чунне курм арёр Эпё сире кёлтурём Эпё сире йёлёнтём Вё9не 9ите п у 9ласан, Й ёваланса м акёртём А нчах эсир х ёр ёр е, S^cTepecce устертёр, Yстерт ёр те ук 9аш ён, Сутса ярса п ётертёр Ача чухне хёрёре, Ю рататпёр, теттёр ч ч ё С авнё хёрёр мён ы й тн ё Ана пурте х атёр ч ч ё У ссе 9итрём, аттене, Пёр 9у л кёт-ха, терём те, Атте вёр9са п ётерчё Анне 9У9рен сётёрчё Мёнш ён м анён кёмёла, ÇaB юлашки кём ёла, Тумарён-ш и, а тте9ём? Халь п у л м ёттём каплалла М ёншён 9ап л а ху хёрне, Парса я тён каш кёра? Саншён 9ав пур ы рёлёх, М ёнпурё те ук9ара

94 92 Emine Yılmaz Эпё асап курниш ён, Ху ай апла, эпё мар С етнер кёр^) пулм асан, Эпё сирён хёр ёр мар Эй атте9ём, анне9ём, С етнерпеле п ехиллёр ÇaBâH чухне тин вара, Ёмёр пёрле пулёпар К арчёк Ав-ав хёру мён калать Сетнер, шуйттан, и л ёр тн ё М ихетер, каяр-ха Хёру 9ине сур ёнтё! М ихетер Ы-ых, Сетнер, астёвён: М анён хёрё эс 9ирён! Эсё, 9автер усал хёр, Хура ns/ртрех тип, эппин! А9у килне, чим -халё, Хёвах чупса пы рён-ха А9у м ёнле ыррине, ÇaB ён чухне курён-ха! А тя, ватё карч ёкём, К аяр ён тё килелле Ё нтё сёмах п ётрё пулё, Паян пирён хёрпеле! Карчёк Пётёр, типёр 9акёнта, Типёр хёрёк турат пек! Ш ёммёр-ш аккёр 9ёриччен, А сапланёр йы тё пек!

95 Narspi Тухса кай р 9 ылханса, Ашшё-амёш хёй хёрне Урам тёр ё х карч ёкё, Ç an T ap at b х ёй сём ахне Н амёсланса, хёрелсе, Х ёвел анчё, пы танчё Сетнер амёш, ахл атса, Сётел 9ине п у 9тар ч ё. Т ёватё Виле Йывёр ё9сем хьф ёнчен, Л й хё тем рен те п а х а Силпи ялин 9ыннисем, Кайр ё9 тутл ё ый ё х а Çывёp)a99ё этем сем Хура вёрман тёк тёрать Т ёрсан -тёрсан, чашласа, Çил вёрнипе вёранать Килсе т у х р ё 9 вёрмантан, А кё икё урапа Шёпп ён шурё9 ялалла, П арён-парён лаш апа А кё сасё илтёнет, Чуна 9урса ян ярать Авё cacca илтнё те, Пёр 9ЫН урам па чупать Ш ёлтёр-ш алтёр ташласа, У рапасем кустар ч ё Вёрман ёшне кустарса, Кёрсе к ай р ё 9, 9у х а л ч ё Ш ёри-ш ари 9ын ш авлать Урам т ёр ёх чупкалать М ихетере 9ар атн ё! Тесе пёри кёшк ёрать П урте ту р и касалла, Хашка-хашка ч у п а 99ё.

96 94 Emine Yılmaz Мён п у л н ё та мён п у л н ё? П ёр-пёринчен bifttaççö М ихетере 9аратнё, Пёр яп ал а хёварм ан! Çёp 9ё т м а н ё вёрёсем, Т урёран та хёрам ан М ихетерпе карч ёкне, Иккёшне те вёл ерн ё! Ç ичё тар9и -тёр 9ине, Эрех парса усёртн ё Сетнер чупса 9итнё-м ён, Илтсе карч ёк сассине В ёрё, ш уйттан, пурттипе, Пу9нех 9у р н ё у н ён н е! М ихетере вёлернё М улне-м ённе хёварм ан С ём сёр"-п у 9сёр вёррисем, Т урёран та хёраман! Пётнё мёскён Сетнер те, Усал вёр ё пурттинччен Ун пек усал ё9 курман, Силпи я л ё халиччен М ихетерён Нарспийё, Пёр к у 99уль те ю хтармасть Ашшён пушё килёнче, В ьф ёнтан та хускалм асть К ётёр-кётёр арман чулё, Чёре 9инче ав ё р а т ь Арман ч улё айёнче, М ёскён чёре 9урёл ать Ах, 9 урёлса кайрё те, Нарспи кайрё йёванса. 11 Metindeki С ём сёр yazılışı bir dizgi yanlışı olmalıdır. Aşmarin de (c. ) bu dize kullanılmış ve С ём сёр biçiminde yazılmış. Anlamca da böyle olm ası gerekiyor.

97 Narspi Тин ён ки л се кёчё те, Йёрсе яч ё кёшк ёрса: Эй атте9ём, анне9ём, М ёншён м ана 9у р атр ёр? Тёнче асапне курма, Кун 9утине кётартрёр Эй ту р ё 9ём -п у л ё х 9ём, Мёншён м ан а чун патён? М ёскён 9амрёк п у 9ёма, П ёртел ей те ям арён Эй чунём 9ём, 9ам рёк п у 9, Мёншён капла пултён-ш и? Пётём тён ч е хушшинче, Эсё п у л тён ытлашши» Й ёре-й ёре хуйх ёрса, Нарспи у тр ё х и р е л л е Ялтан ту х р ё, уттар ч ё, К ан тёр-варё еннелле Ялти 9ы нсем ш еллесе, Пёхса ю лчё9 хьф ёнчен Паян п у л н ё ё9 9инчен, П акёлтатрё9 тёттём ччен Тепёр кунне ирхине, Чёваш х и р е тухм арё Эрнекуна асёнса, Нимён ё9 те тум арё Ёлёкхи пек урама, Сарё хёрсем ту х м ар ё В ёйё ташшисем таш лама, К аччисем те х ё й м ар ё Тёрлё 9ё р те ватёсем, Ушкён-ушкён т ё р а 99ё М ихетерён кил-9уртне, Сутма канаш тё в а99ё.

98 96 Emine Yılmaz Нарспи r a ç ja кайн аран, Ячё9 ё н а шырама М ихетерпе карч ёкне, Пурте утрё9 пытарма Аслё м асар-хёям ат Ви9ё виле шётёкра Ч ипер ач а Сетнер те, Выртать юман тупёкра К ёнтёрлана пётём ял, Пё99исен е шарт 9апать Нарспи виллине ту пса, Нимён тум а аптёрать Ш ыракансем таврён ч ё9, Лаш исене 9унтарса К ан тёр-варта йёмраран, Вилнё, терё 9, 9акёнса Вара вилнё вырённех, Хучё9 ёна пы тарса Тёпри тавра шёшкёрен, ÇaTaH л а р тр ё 9 9авёрса Хёвел анчё, к а 9 пулчё, Чёваш 9ынни 9ыв ё р а ть Хёвел ту х р ё, 9уталчё, Чёваш ё 9е ты тён ать А нчах пирён Н арспиш ён, Ё м ёрлёхе ка9 п улчё Ёмёр тёттём тупёкра, Х уйхи-9уйхи татёл ч ё Ç aплa и ртрё п у р ён ё Пу9ё п ётрё 9ам рёклах Ашшё-амёш ухм ахран, Пётрё х у й х ё-суйхёп ах Курч ё 9ут ё тёнчене, П ^ л ёх-турё п^рнипе.

99 Narspi ^ с р ё, п у л ч ё capâ хёр, А тте-анне пахнипе П ^ л ёх-ту р р ан кёмёлё, А слё турё хёй хёрне А тте-ан н е ирёкё, Ç и pё сар ё хёр nyçne В ы ртрё хёсёк тупёка, Ячё юлчё ял 9инче Ун хурл ёхл ё юррисем, Ю лчё9 9ынсен асён ч е Халь те пулин Силпире, А сёна99ё м ёскёне Ялан, 9ум ёр 9умасан, Шыв сап а 99ё тёприне.

m».t V.&#; Ч -V 7.,vî4ir)î&#;-]lV V *&#;&#;i.- <i &#; &#; &#;*i,îi,u * Й-+ ; &#; u c v #, 4 % < r Ч &#; L V ;.;: - t &#;t &#;- f >fi /V i f i.sî. î -?- *^мщщ4тм^ш İ li,1шф^фшш0тф *H M :M ywn^wml &#;î* ), > r&#; &#; W \ 4 ; \ &#; - Л. i - v. <: >&#;».»,&#;&#;? ; <.f,* <(.&#;. «r = V Kİ-

NARSPİ Silpi Yalînçe 1. Puş uyîhin vîsînçe, 2. Hîvel pîhrî îşîtsa. 3. Silpi çîvaş yalînçe, 4. Yur irîlçî vaskasa. 5. Tusem, sîrtsem huphura, 6. Y urî kayşa pîtnîren. 7. T uhaf kurîk éìp-sìra, 8. Hîvel hıü hîrtnîren. 9. Sivî, hayar hîl irtet, K ayat yîrse, hurlansa. Sivî kuséulìpe yîret, İrtnî kunşîn huyhîrsa. Putîksempe, varsempe, Sîmîrîlse şıv kîrlet. Ançah, m înle yîrsen te, Hîvel hîrtnîsem hîrtet. Hîl kuésulì şavlasa, Y uhsa kayrî éirmara. Açi-pîçi vılyasa, Çupsa siiret uramra. Kilçî ırî éurkunne, Kilçî, yaçî îşîtsa. Hîvel savat tînçene, Hîl lyhinçen vîratsa. Tîttîm vîrm an çîrîlet. Yeşîl tumtir tîhînat. Seéenhir te yeşeret. İlem îpe m uhtanat. Tîrlî-tîrlî çeçeksen, Irî şîrşi sarîlat.

Emine Yılmaz Pur éìrte te kayîksen, Layîh yum yanîrat. Süite, pîlît ayînçe, Tiri yurri iltînet. Sem se kurîk Siyînçe, Putek-surîh sikkelet. Hîy kitîvî padnçe, A ça şîhliçî kalat. Hırîmî pit viénipe, Silpi yalnelle p îh at. Silpi y a lî puyan yal, Larat vîrm an îşînçe. Kantur pekeh surçîsem, Vat yîm rasem ayînçe. Yalî tavra ukîlça. Sînî éatan ukîlça. Kiv kapanlî ankarti. T îrlî éim ìslì pahça. A slî uram ürîşşîpe, Hîm a vitnî surçîsem, Uram ikî ayîkkipe, Yem-yeşîleh saçîsem. Süitsem tavra kilkarti, Çul hüme pek savîm î. Sarî hapha kilseren, Ç întîrlenî tîrîllî. Silpi y alî aslî yal, Hula teyîn insetren. A hîr, kunti çîvaşsen, M ulî pur-tîr éav vîsen. Sırma yuhat kîrlese, A slî yalîn éumìpe. Hîvel, tîrî tîrlese, V ılyat unîn şıvîpe.

Narspi T m şıvîn Îşînçe, Kîvak pîlît yavînat. Vatî yîmra tayîlsa. Tîsne pîhsa savînat. A kî kîper siyînçe. Starik larat vîltapa. Y îpîrt-yapîrt pulline. Ultalasşîn îmanpa. Av açasem éiil yençe. Şıvra işse siireééì. Pulì titan vattine. Hirîsterm e pîlessî. Akî pîr sın kîperpe. K assa pırat kırmana. Sırma urlî kaérì te. Kîrse kayrî vîrmana. Sîtm ah pekeh tuyînat. Silpi çîvaş yalînçe. Vîhît irtni sisînmest. Savînî^lî kunsençe. Kayîk yurri, ёш sassi. Y an-у an yarat tavrana. Surkunnehi havas yurî, Kilse kîret hîlhana. Uram tîrîh Ninnisem, Ulput pekeh utaésì. Pürt hısînçe şavlasa. Açi-pîçisem vilyaééì. Nar pek hitre hîrîsem. Akîşsem pek utas^î. Ç înkîr-çankîr tenkisem. Yîltîrtatsa piraééì. Sìr öîmîrse kaççîsem. T aşlat hapha um înçe.

Emine Yılmaz Punm ésem, ah, avan, A slî Silpi yalînçe! Sakî sutî tînçere, Vîyli su k ta etemren Şıvsem sinçe, sìr sinçe, H usa pulsa vîl tîrat Ançah vîylî etem te, Hîy tînçine pîhînat U ksapala ereheh, Sınna îsran kîlarat A slî kalîm eminçe, Mînle çîvaş îsmen-şi?! T arîn nührep îşînçe, M în çuhlî sîra pîtmen-şi?! îsnî te sav, sinî te Yîrkipele siknî te U nsîr pusne yeplelle, Tîvas tetîn prasnike? Kun irtnîs&#;em uramra, Ü sîr sinsem numayrah K as pulnîsem vîrmana, Sasî kayat hıtîrah îse-îse kasalla, Üsîr çîvaş ıvînat Surkunnehi pılçîk ta, Kanma ё е т ё е tuyînat V ırtat çîvaş ulput pek, Şuhîşlam ast îstine Pîtîm uram tîrîşşîpe, K îşkîrat hîy yurrine; «Numay ìéle, numay éi Hıtî tarla, hıü îs!» Ereh tesen, ìé éinni N ihîşî te tirkemest.

Narspi «Vîhîçîpe îslîpîr Vîhîçîpe ìéìpìr Kilte îsm e pulmasan, K ürşî patne kîrîpîr Kürşîn îsm e pulmasan, Uyranne te îsîp îr U yranî te pulmasan, T urî parassa kîtfpîr» Kalîm irtet, yur pîtet, Surhi suha ta sitet Çîvaş çasah urîlm ast, M uhm îr irtse kayaym ast întf, üsîr çîvaşsem, U rîr sine ürîr-ha! Yem-yeşîleh ёш tusem, Şıv ta çaknî ёптпага Ey, piççesem, tîrîr-ha U rlî-pirlî pîhîr-ha Aka риёпе türletes Urapuna tirpeyles Sivî şıvpa ёîvînsan, Pitne-киёпе tîs kîtîr Avantarah apatlan, Aka tuma vîy kîtîr Küles în tî laşana, Tuhsa kayas akana Ey, Шп(ё1т, sıvlîh par, A knî tırrîm a întar! Sari Hîr Yeşîl kurîk huşşinçe, Sap-sarî çeçek üset A slî Silpi yalînçe, Narspi yatlî hîr üset.

Emine Yılmaz Piçî-ku^î pit hühîm, Hirti sarî çeçek pek İkî ku sî hup-hura, İkî hura şîrsa pek Yavìnaésì hısalta Sivît v îsî kîtrisem Utsa-utsa pınî çuh, Ş înkîrtatat tenkisem K usîsem pe pîhnî çuh K aççîn çîri sîklenet Sühe tuti kulnî çuh K aççîn çunî seméelet Hirti sarî çeçeke îşî kuspa kam pîhm î? Un pek layîh hitre hîre M înle kaççî yuratm î? Hîvel ansa larsanah Pitne éìvat, şîlînat V îyya tuhma şîlkem e K îkîrî éine sakat Şînkîr-şînkîr tevetne H ulpuési urlî yarat H îrlî puréìn tutîm e Hîrle éavìrsa éihat Vîyîsençe un sassi Kayîk sassi yevîrlî A hîltatsa kulnî çuh Sirîp ёш ku temelle V îyî salaniççeneh Savîntarat sassipe İrhi ёîltîr hîparsa Y îl-yîl kulat tüpere Hîyîn aşşî kilînçe Narspi kanlî ё ^ ^ а!.

Narspi Irî dlîksem kursa T îlîkre te savînat İreh rîrat, tum lanat Narspi ìée tıtînat Ye purâin éip ilet te Yurla-yurla tîrî üvat Ye sîlem e larat te Sîvvi şîrâa pek pulat Süs hürellî hurâî yıtî Pîr kîret te pîr tuhaf Ye pir tîrtme laraf te V ılyantarat îsine Ye hultîrçî tıta f te Sipne tiret sîrrine Ye sak ^inçi kuşakî Pitne sîva pullaşan Apat hatîr hînaşîn Alli-uri sîm îlran Avan i ıtrî purìnìé H îrîn su lî tuliççen A şşî kilne hîtana Siçî yutran kiliççen Narspi aşşî Miheter, Sîrm e puyan p u rîn at Vîl hîy hîrne yuratat N arspiyîpe m uhtanat «Man hîr pekki kamîn pur? Kama pürnî un pek hîr? Puşmak ёик-i hîrîm în? Süret-i vîl tenkîsîr? Silpi yalî îmîme Un pek hîrsem kuras ёик! Pîr çîvaş ta hîy hîme M iheter pek pîhas ёик!

Emine Yılmaz M ihetere min sitm en? M inîm suk-şi surtîm ra? Kımıl tenkî, tîrtnî pir, Sahal-şim-m în siipéem re? Tırî-pulî tulliyeh, İşîlmest-i kîletre? Su, sît-turîh, sîra-pıl, Tulli mar-i nührepre?» Çîn sîm ahîn suyi suk, M iheterîn mîn sitm est? Pîtîm yalta pîr puyan, îna ni kam siteym est U nîn ^urçî hula pek, Kîrsen, vitîr tuhm a ёик Huraltisen tîrrine, Çîh-çîp vìsse sitme suk Kartaş tulü yapala, Kupalansa virtaééì Kîlet tulü tırrisem, Tîkînas pek tîras^î Urhamah pek laşisem, Utî-sîlî siyessl Unîn v ıl îh-çîrlîhsem, Piçîke pek siireséì Turi kasri ёак kil-surt, Ayakranah kurînat Pilin vatî Miheter, T ivîslipe m uhtanat Sak ırî ёш Miheter, H îyîn hîrne yuratsa, Aslî stvami hıёёînah, H uçî îna ёuraёsa Pulas tuya yalyışsem, T üseym esîr kîteёёî:

Narspi İkî puyan pîrleşsen, Şep te pulì tuy! tessî Sinse Ыёап sitî-şi? Yeple vîhît irtteres? Sim îk kunî inse-şi? Yeple unççeneh tüses? M iheterîn kilînçe, Pame valli sîlessî Tuyîn hîvatne sisse, V îyran tuhsa ìsleésì Ançah Narspi, sarî hîr, Tuy pulasran hurlanat V îrttîn-vîrtön vîl yîret Setner yatne asîn at Yal vîsînçe, tukasra, P îçîksessî pürt larat A m îşîpe sak pürtre, Setner aça p urînat Çiper aça Setnerîn, P îr urhamah laşi pur Vatî karçîk amîş pur v îr i yunlî çîri pur İkî vîylî alli pur Tîşm an риёпе pîterme, v îri vut pek ёйи pur Untan urîh Setnerîn, Nimîn te ёик yapala (Ançah astu: M iheter, H îrne pam ast ёикапа.) Pirîn Narspi, sarî hîr, Sav Setnere yuratat Savînpala sarî hîr, T uy pulasran hurlanat.

Emine Yılmaz Sülî valak patînçe V atî yîm ra yeşeret Küllen ireh savînta, Setner Narspiye kîtet Kîte-kite şîvarat Urhamah pek laşine Şıva anat vitrepe Narspi küllen irhine Narspi ikî vitripe Şîltîr-şaltîr kilet-éke Savînnipe Setnerîn, Çîri kîlt-kîlt siket-éke Narspin éiihe tutisem K u lassî-ske taétanah Sülî valak pu^înçe, Setner tîrat éutìlsah Y îltîr-yalür kusîsem Sarî hîr éine pìhaséì Sar m îyîhlî tutisem îşî sîm ah kalaésì. Sim îk К аё! Şînkîrtatsa şıv yuhat, Sülî valak риёь 9е Kîm îl pekeh yaltîrat Şıvî hîvel ёии1п9е K îm îl merçen tuh yapa Sarî hîrî şıv îsat Sarî kaççî ка1аё$а Hîy laşine şîvarat Sülî yîm ra îşînçe K ayîk yurlat yurrine Laşi îёse tînîёem, Kaççi kalat sîm ahne:

Narspi «Saplah vara, Narspiéìm, Suk-şim m anîn îrîskalîm? Saplah sana yut sîre, İlse kayî-şim usai? Ah, teleyîm, éuk-tìr sav, A su-annü pit puyan! Hîysen puyanlîhîpe, H rinaééì ёик ёшгап» An üpkeleşsem, Setner, M înşîn ё т п а üpkeles? ё1а tarsa kayas-ha, Puyan atte-anneren? Atte-anne uhmah ёav, M în kalasa kîntaras? M în tîvar-ha, kala-ha, M înle pirîn may tupas? Hîvel ansan, каё pulsan, Payan tuya lartaёёî Huşîlkari puyanpa, M anîn tuya puёlaёёî Tîşman ıtla hayar, tet, Yeple untan hîûlas? Setner, Setner, kala-ha, îёta kayas, mîn tîvas? Sana tem pek yuratsa, Savsa epî purîntîm Ançah ёараь ёак kuna, Sam rîk puёîm pa kurtîm «Pîrten-pîreh puёîm pur vîri yunlî çîrem pur V atî karçîk annem pur Urhamah pek utîm pur Vîsençen te haklîrah, Çunîm savni, esî pur.

Emine Yılmaz Ançah sana ta payan, Turtsa ilen tîşm an pur Vîl tîşm ana pîterme, îkî vîylî allîm pur, Ançah îna pîtersen Untan usai tînçe pur H îvîn kîm îlu pulsan, Laşam sine lartîttîm Ayakkallah ku yaltan, V îsîttîm te kayîtüm» Setner, tavrîn hîvîrtrah, Şıva anat pîr arîm Çun savnipe kalassa, U yrîlassîn tuymarîm «Sıvî pul, eppin Narspi, An man, eppin, m îskîne!» Laşi sikrî, ıtkînçî, v ìsse kayrî, kilnelle Narspi îna hurlansa, Pîhsa yulçî hısînçen Huskalm aıi vırîntan, Savni kusran kayiççen: «Sıvî pulah, sıvî pul! Yeple sana m anîp-şi? Sanpa pîrle pulmasan, Yeple yutra pulîp-şi?» M înşîn, Narspi, huyhîratîn? Kaççu ıtla vatî-im? Pam ü ıtla sahal-im? Terî arîm éitrì te Narspi şıvne îsrî te, Kilne utrî huyhîrsa Kilne âitrî, yîrse yaçî, Setnerîşîn hurlansa.

Narspi F4irtre vatî karçîkî, V îrssa süret ahaleh Siplet tulta Miheter, Tuy küm ine pîççeneh lélet vati pusîpe, Fhırttipele kaskalat Savnî hîrşîn tîrîşsa, Piçî tîrîh tar yuhat «M în kîsînren üstertîm, Sak tarana siterm e în tî payan yulaşki, îsîm pultîr hîrime Üsrî sitrî, pulçî h îr Puyan upîşka kirlî U pîşkine tuprîm îr Kümi layîhrah kirlî Sitıi întî sim îk te, H îrîn tuyne tumalla Tantîşîm sem puhînsan, К М г tuyne lartmalla» M iheterîn kilînçe, Sîra piçîki kuşat Yalti tantîş-tîvansen, Pırî tîpî yarînat İkî pısîk kîmaka, T îrlî apat pîslanat Yalti tantîş-üvansen, T uta-éìvar éulanat Hura pürtre şîpîrsî, Larat şîpîr türletse Yalti sam rîk kaççîsen, Uri kayat sîklense Tuyîn hîvatne kîtse, Purte vî^se ёйгеёёг

Emine Yılmaz Kiki pir çun huyhine, Pirite vîsem sismessî Narspi larat lassinçe, îkerçîsem éulasa Surasnipe asınsa, Larat m iskin huyhîrsa «Siçî yutran kilçî yut, Atte kilne hîtana Sarî hîre surasat, Siçî yutri puyana Atte-anne, an vaskîr Tata pîr sul tîrîr-ha rtrten-pîreh hîrîre, Tata p ìré u l usrîr-ha Atte-anne üsîф e, Hîrne itleş temerî Kaççi puyan tenipe, Hîrin çunne pîlm erî» Vatî çun ta hıtnî çun, Hıtsa kaynî kìéée éav Samrîk çun ta pîçîk çun, Çunî ıtla sem ée sav Kayîk çunî pulsassîn, Y îıiççî te kulîççî Sunaçîsem pulsassîn, V M ççî te kayîççî Hîvel ançî hîrelse, Hura vîrm an hiénelle Kîtü ançî kîrlese, Aslî Silpi yalnelle Av unta hitre hîrsem, îni hiàéìn çupassi Çeye mattur kaççisem, Vîsen hiééìn yulmaééì.

Narspi ИЗ A kî pîr etem çupat, Ula îni m îkîret Sîm sîr sısni éuhìrat, Pîtîm yala sîm îret Kîtü hıssîn urampa, Hura tusan hîp arat Akî tusan îşînçe, K arçîk aran ёеё utat Hîy vîl hîrah allipe, Yîtnî sîra çîressi: Ah-hay hîn pek sîklessi Ay-hay éìm ìl îsessi! Pirîn vatî Miheter, Tantîşsene yıhîrat Unîn vatî karçîkki, Sîra yîtnî uttarat Tantîş patne kîret te, U sat sîra çîresne Tuya pıma yıhîrsa, ìéteret tuy sîrine Irî tantîş-üvansem, Pire hisep tum îr-şi? H îre kaçça paratpîr Turi kassa utmîr-şi? «Pırîpîrah, pırîpîr, Pımasîrah yulm îpîr? T urî pürsen, sıvî pulsan, Kîm îlîra tatmîpîr!» K arçîk yala îretlet, Tîttîm te pulsa éitet K arçîk süret kilînçe, Sîkîr-tîvar hatîrlet Irî tantîş-üvansem, Turi kassa uttarar!

Emine Yılmaz Pereketlî sîrana, îse-îse tuy lartar! Pirîn tîvan hîr parat Pire unta yıhîrat Hîyîn savnî hîrîşîn, U rîm -surîm tuy puslat T uyne-pusne pusliççen, Aval çîvaş yîlipe, Vattisene asînsa, T îkar éìkìr-tìvam e: «Vat attesem, annesem, Irî kurîr sîtm ahra Pirîn éìkìr-tìvarsem, Pulççîr sirîn umîrta Pirîn savnî Narspiye, Parîr ırî purìnìé Parîr unîn teleyne, Irîlîhpa savînîâ!» Vattisene asînçî^, Avalhisen yîrkipe Untan tuya puélam a, Kîçî^ şurî kîlete Kurka tulli sîripe, Aşşî-am îş pehillet Aşşî-am îş umînçe, Н Ы hurlansa yîret: Narspi, hîrîm, pil sana! U pîşkuna an pîrah Avan purîn unpala Tatù pulîr yalanah İtle îna, yîvaş pul Usai ёш ра an Mıhlan ìéne îsle, î^çen pul Kirlî т а ф а an hîtlan!

Narspi Atte-anne tikîtlet, H îr киёёигпе yuhtarsa Şîpîr sassi çîylatat Tuya yaçî^ puslasa Silpi yalî harlatsa, V ilnî ёш pek ёıvîrat^ Tînçe lîpkine kursa, Süite uyîh savînat Kîrse pîtnî vîyîran Sarî hîrsem, kaççîsem Tuy halîhî ёıvîrat, Sıvîra^sёî huёisem îşî sıvlîş sivînet Sasî-çîvî iltînmest, r tr yıtî ёеё vîrkelet Sîvar karm a ürkenmest Avtan ёurёîr avîtat I л m î ёîrte ёıvîrat Hullen-hullen uyîh ta V îrm an Ыёпе pıtanat Irî tutlî îyhîpa Çîvaş ёшп1 ё ^ к а! Pîr çunîn ёеё huyhîpa Sav каё çîri ёи!11а1. Tuy Hîvel tuhnî-tuhm anah T îtîm kayrî yal ёinçe Киёпе uёnî-uёm anah, Ç îvaş larat munçinçe Sim îk kunî yîlipe, Sinsem munça kîreёёî Sim îk kurîkîpele Sanёurîm ne hîrteёёî.