islami ilimler fakültesi bitirince ne olunur / (PDF) Azerbaycanda türk-islam kültürü | Nargiz Aliyeva - funduszeue.info

Islami Ilimler Fakültesi Bitirince Ne Olunur

islami ilimler fakültesi bitirince ne olunur

Diyalog Avrasya № 31

ЕЖЕКВАРТАЛЬНЫЙ МЕЖДУНАРОДНЫЙ КУЛЬТУРНО-ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ ЖУРНАЛ 3 AYLIK ULUSLARARASI DÜŞÜNCE VE KÜLTÜR DERGİSİ

31 ВЕСНА / BAHAR TÜRKİYE’DE FİYATI:

TL.

ОДИН ИЗ АКСАКАЛОВ ЕВРАЗИИ:

Возвращаемсяк древнимтрадициям, нострудом Geleneklerimize dönüyoruz amazorla

Имперскаястолица Стамбул–Культурная столицаЕвропы İmparatorlukların başkenti İstanbulşimdide AvrupaKültürBaşkenti

Алишер Навои AVRASYA’NIN AKSAKALLARINDAN

AliŞir Nevaî

ВЕСНА / BAHAR

Молодежь–нашебудущее Geleceğimiz,gençliğimiz

ПРОЦЕСС ДЕМОКРАТИЗАЦИИ ТУРЦИИ

Конец истории переворотов TÜRKİYE’NİN DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Darbeler tarihinin sonu

31

ФИЛОСОФИЯ МИРА

Русская интеллигенция и Джемиль Мерич DÜŞÜNCE DÜNYASI

Rus intelijansiyası ve Cemil Meriç




редактор editör

Будущееи молодежь Gelecek ve gençlik

Обсуждая такие горячие и животрепещущие вопросы, как экономический подъем, развитие, занятие достойного места среди других наций, всегда важно помнить о том, что решающая роль в обеспечении этого принадлежит молодежи. Kalkınma, gelişme, büyüme, milletler ailesinde onurlu bir yer edinme gibi sıcak ve can alıcı konuları tartışırken tüm bunların merkezinde o iyi yetişmiş gençliğin bulunduğunu hep hatırlamak faydalı olacaktır.

бразование молодежи – одна из тех проблем, над которыми люди больше всего размышляли в прежние времена и продолжают размышлять в наши дни. Причину этого легко понять. Общество хочет передать свое наследие, свою культуру и свои ценности молодому поколению.

О

Хорошо воспитанное, способное, инициативное молодое поколение с широким кругозором является наиважнейшим источником существования общества. По этой причине, обсуждая такие горячие и животрепещущие вопросы, как экономический подъем, развитие, занятие достойного места среди других наций, всегда важно помнить о том, что решающая роль в обеспечении этого принадлежит молодежи. В этом номере, в рамках создания модели человека, который открывает свои объятия и душу всем, вне зависимости от цвета кожи, расы и религиозной принадлежности, мы подготовили подборку материалов на тему «Будущее и молодежь». Мы хотели рассказать вам о попытках совершения переворотов, которые начались практически сразу же после создания Турецкой Республики и продлились до сегодняшнего дня, об истории переворотов и процессе демократизации в Турции. Давайте все вместе откроем для себя Стамбул – легендарный город, который современные люди искусства со всех континентов выбирают для жизни, который объединяет не только Европу и Азию, но и Восток с Западом, старое с новым, традиционное с современным, сверхъестественное с научным, роскошь с простотой, догмы с прагматизмом, всемирное с местным, и который будет иметь честь называться Культурной столицей Европы , а также неизвестные до сих пор стороны АйяСофии. Мы предлагаем этот номер вам, наши дорогие читатели, с пожеланием жить и позволять жить другим по-братски До встречи в следующем номере…

ençliğin eğitimi geçmişten günümüze toplumların üzerinde en fazla düşündüğü konulardan birisi olmuştur. Bunun sebebini kolaylıkla anlamak mümkündür. Toplumlar kendi birikimini, kültürünü, anlayışını gençliğe aktarmak istemektedir.

G

İyi yetişmiş, dirayetli, inisiyatif üstlenen, ufuk sahibi gençler bir toplumun en önemli hayat kaynağıdır. O yüzden “kalkınma, gelişme, büyüme, milletler ailesinde onurlu bir yer edinme” gibi sıcak ve can alıcı konuları tartışırken tüm bunların merkezinde o iyi yetişmiş gençliğin bulunduğunu hep hatırlamak faydalı olacaktır. Renk, ırk ve din ayrılığına bakmaksızın herkesi seven herkese kucak açan herkese gönlünü adayan bir insan modelinin oluşması için bu sayımızda ‘Gelecek ve Gençlik’ konulu bir dosya hazırladık. Neredeyse Cumhuriyetin kuruluşuyla başlayan ve günümüze kadar uzanan darbe girişimlerini, Türkiye’nin darbeler tarihini ve Türkiye’nin demokratikleşme sürecini paylaşmak istedik. Dünyanın dört bir yanından sanatçıların yaşamak için seçtiği, sadece Asya’yı ve Avrupa’yı değil, Doğu’yu ve Batı’yı, eskiyi ve yeniyi, geleneksel ile moderni, tılsım ile bilgiyi, ihtişam ile tevazuyu, dogma ile pragmatizmi, evrensel ile yereli birleştiren efsane kent İstanbul, ’da Avrupa’nın Kültür Başkenti olma onurunu taşıyacak. İstanbul’u ve Ayasofya’nın bilinmeyen gün ışığına çıkmamış yönlerini birlikte keşfedelim. Hoşgörüyle, sevgiyle, muhabbetle, kardeşçe yaşamak ve yaşatmak temennisiyle ve bir sonraki sayıda buluşmak ümidiyle…


Платформа Диалог Евразия Diyalog Avrasya Platformu Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le başlar.

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал Üç aylık uluslararası düşünce ve kültür dergisi

Председатель Başkan Нурлан Оразалин Nurlan Orazalin Сопредседатель Eşbaşkan Харун Токак Harun Tokak Генеральный секретарь Genel Sekreter Исмаил Тас İsmail Tas

Весна , 31 номер Bahar , Sayı: 31

Редколлегия Yayın Kurulu

Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yayınıdır.

Yaygın Süreli Yayın / T. C. Kültür Bakanlığı Sertifika No:

Учредители İmtiyaz Sahibi В Турции: от имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Эркам Туфан Айтав. В РФ: НО «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. AŞ. Yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir, dergiyi bağlamaz.

Координатор журнала в РФ Rusya Federasyonu Koordinatörü: Али Сами Йылдырым Ali Sami Yıldırım Координатор журнала в Казахстане Kazakistan Koordinatörü: Салих Акчай Salik Akçay Координатор журнала в Анкаре Ankara Koordinatörü: Фарук Эрбильгин Faruk Erbilgin Управ. информационным отделом İstihbarat ve Haber Bölüm Şefi: Салих Яйладжы Salih Yaylacı Дизайн Görsel Tasarım: Мурат Аджар Murat Acar (VividGraf 65 15) Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Dağıtım: Сервет Балкач Servet Balkaç ([email protected]) Адрес Yönetim Yeri, İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Tophanelioğlu Cad. Aygün Sok. Altunizade Plaza, No: 4 Altunizade-Üsküdar/İstanbul-Türkiye Тел Tel: +90 () 90 25 Факс Faks: +90 () 90 26 Baskı: Beyazdüş Matbaacılık, Avcılar-İstanbul Tel: +90 () 89 89 Представительства Temsilcilikler: Турция Türkiye +90 () 14 42 Азербайджан Azerbaycan ([email protected]) + (12) 46 40 Беларусь Belarus ([email protected]) + (17) Грузия Gürcistan ([email protected]) + (32) 93 43 76 Казахстан Kazakistan ([email protected]) +7 () 31 60 Кыргызстан Kırgızistan ([email protected]) + () 59 65 30 Молдова Moldova ([email protected]) + (79) 76 70 83 Монголия Moğolistan ([email protected]) +34 29 66 32 54 63 Нахчеван Nahçıvan ([email protected]) + 12 02 17 Российская Федерация Rusya Federasyonu ([email protected]) +7 () 13 83 Татарстан Tataristan ([email protected]) +7 () 18 47 Таджикистан Tacikistan ([email protected]) + () 24 91 83 Туркменистан Türkmenistan ([email protected]) +99 () 41 14 Украина Ukrayna ([email protected]) +38 () 66 53 Türkiye’de fiyatı: YTL. KKTC’de fiyatı: YTL. Yıllık abone bedeli: 28 YTL. Öğrenciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO ABD: 35 USD Abone hesap numaraları: Asya Katılım Bankası A.Ş. Taksim Şubesi, YTL: USD: EURO: Posta çeki no: Подписной индекс: Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ İ от В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: Ж

funduszeue.info • [email protected]

Азербайджан Azerbaycan Низами Джафаров Nizami Caferov Иса Хабиббейли İsa Habipbeyli Мустафа Саатчи Mustafa Saatçi Сулейман Окумуш Süleyman Okumuş Беларусь Belarus Ихсан Дилекчи İhsan Dilekçi Сергей Трахимонак Sergey Trahimonak Грузия Gürcistan Гиули Аласания Giuli Alasania Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze Нона Гамбашидзе Nona Gambaşidze Ясин Аслан Yasin Aslan Казахстан Kazakistan Кансеит Абдезули Kanseyit Abdezulı Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov Кыргызстан Kırgızistan К. Молдокасымов K.


содержание

ГЛАВНАЯ ТЕМА DOSYA

Молодежь:гарантиянашегобудущего Geleceğimizinteminatı:Gençlik 20 Молодежь и будущее Евразии Avrasya gençliği ve Avrasya’nın geleceği Исмаил Сафи / İsmail Safi

56

МИНИСТР ПО ДЕЛАМ МОЛОДЕЖИ И СПОРТА АЗЕРБАЙДЖАНА АЗАД РАГИМОВ:

Молодежь формируется на основе национально-нравственных ценностей AZERBAYCAN GENÇLİK VE SPOR BAKANI AZAD RAHİMOV:

27 Молодежь – главное действующее лицо диалогa Diyaloğun aktörü olarak gençlik Билал Самбур / Bilal Sambur 30 Роль образованной молодежи в развитии страны Eğitimli gençliğin ülke kalkınmasındaki rolü Нуржигит Кадырбеков / Nurjigit Kadırbekov 34 Две метафоры жизни: молодежь и образование Yaşamın iki metaforu: Gençlik ve eğitim Дженгиз Шимшек / Cengiz Şimşek 42 Ценности современной украинской молодежи Çağdaş Ukrayna gençliğinin değerleri Инна Богданова / İnna Bogdanova 46 Новые требования ХХI века yüzyılın gençlerden talepleri O. Aндрусяк / O. Andrusyak 48 Кто решает? Tercih kimin? Лика Сюкияйнен / Lika Syukiyaynen 52 Родители должны уделять времени своим детям Aileler çocuklarına daha fazla vakit ayırmalı Кетеван Беридзе / Ketevan Beridze

Gençlik milli-manevi değerlerle şekillenir Беседовал: Мустафа Саатчи / Röportaj: Mustafa Saatçi 62 Всемирное волонтерское движение Dünya gönüllüler hareketi Каныбек Ибраев / Kanıbek İbrayev 66 Ценность семьи в жизни молодежи Беларусь Belarus gençliğinde aile değerleri Е.А. Данилова / Y.A. Danilova 68 Игры, толкающие на край пропасти, или Потерянные судьбы Uçuruma iten oyunlar ya da kaybedilmiş hayatlar Чынар Хамитова - Канышай Бейшеналиева Улан Эгизбаев - Нуржан Жумабек кызы Çınar Hamitova - Kanışay Beyşenaliyeva Ulan Egizbayev - Nurjan Jumabekkızı 72 Вы заметили, как мало на улице улыбающихся людей? Sokakta kaç tane gülen insana rastlıyorsunuz? Беседовал: Бахтияр Асылханулы Röportaj: Bahtiyar Asılhanuşı 76 Система образования будущего Geleceğin eğitim sistemi Беседовал: Гекхан Демир / Röportaj: Gökhan Demir


içindekiler

8

ПРОЦЕСС ДЕМОКРАТИЗАЦИИ ТУРЦИИ

Конец истории переворотов TÜRKİYE’NİN DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Darbeler tarihinin sonu Мюмтазер Тюрконе Mümtaz’er Türköne

98 Русская интеллигенция и Джемиль Мерич Rus intelijansiyası ve Cemil Meriç Сезаи Джошкун / Sezai Coşkun

80 Один из аксакалов Евразии: Алишер Навои Avrasya’nın aksakallarından: Ali Şir Nevaî Юсуф Четиндаг Yusuf Çetindağ

Крещенские купания при градусах derecede vaftiz

Обсуждение белорусскотурецких отношений Belarus ve Türkiye ilişkileri masaya yatırıldı

В МИРЕ МОДЫ

Красиво – не значит дорого MODA DÜNYASINDA

Güzel, pahalı demek değildir Беседовала: Лениза Мухаметзянова Röportaj: Leniza Muhametzyanova 84 Имперская столица Стамбул – Культурная столица Европы İmparatorlukların başkenti İstanbul şimdi de Avrupa Kültür Başkenti Йылмаз Курт / Yılmaz Kurt

У великих творцов есть день рождения, но нет дня смерти Büyük sanatkârların doğum tarihi olur, ölüm tarihi olmaz Интернет-сайт funduszeue.info занял первое место Diyalog Avrasya Kazan internet sitesi funduszeue.info birinci oldu

Демографический кризис на Западе Batıda demografik kriz Мухаммет Карадаг Muhammet Karadağ Черноморский диалог Karadeniz diyaloğu 90 Неизвестная Айя-София Bilinmeyen Ayasofya А. Халук Дурсун / A. Haluk Dursun 95 Ровесник СанктПетербурга Дворец Кантемира Petersburg’la yaşıt Kantemir Sarayı Н.А. Решетов / N.A. Reşetov

Возвращаемся к древним традициям, но с трудом Geleneklerimize dönüyoruz ama zorla Григорий Халымоненко Grigoriy Halımonenko

«ДА» новый офис в Москве DA Moskova artık yeni ofisinde


политика

ПРОЦЕССДЕМОКРАТИЗАЦИИТУРЦИИ

Конецистории переворотов TÜRKİYE’NİNDEMOKRATİKLEŞMESÜRECİ

Darbeler tarihininsonu

Мюмтазер Тюрконе Профессор, политолог, писатель, Турция.

Mümtaz’er Türköne Prof., Siyaset Bilimci, yazar, Türkiye.

8 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

Исторический период переворотов не является давним и укоренившимся в Турции. Этот исторический период, который сегодня уже подходит к концу, начался 27 мая года, т.е. пятьдесят лет назад. Для того чтобы определить, как он закончится, необходимо вспомнить, как он начался. Darbeler tarihi,Türkiye’nin çok eski ve çok köklü bir tarihi değil. Bugün sona ermekte olan bu tarih, 27 Mayıs ’da, yani elli yıl önce başladı. Nasıl biteceğini kestirmek için nasıl başladığını hatırlamamız lazım.

27

мая года военная хунта, состоявшая из 38 офицеров, совершила переворот и свергла законное правительство. В составе этой хунты было 8 капитанов, 10 майоров, 7 подполковников, 8 полковников и 5 генералов, большинство из которых присоединилось позднее. Эти офицеры задумали переворот задолго до его осуществления, спланировали его и использовали для него военные подразделения, находящиеся в их подчинении. Утром в день переворота они обнародовали заявление, в котором необходимость переворота объяснили следующим образом: «В связи с кризисом нашей демократии сегодня и в силу последних прискорбных событий, ради того, чтобы не допустить кровопролития между братьями, вооруженные силы Турции взяли руководство государством в свои руки».

27

Mayıs ’da 38 subaydan meydana gelen bir askerî cunta darbe yaparak hükümeti devirdi. Bu cunta’nın içinde 8 yüzbaşı, 10 binbaşı, 7 yarbay, 8 albay ve çoğunlukla sonradan işe dâhil edilen 5 general bulunuyordu. Bu subaylar, uzun bir süre önce darbe kararı almışlar, bunun için planlar yapmışlar ve emirlerindeki askerî birlikleri bu iş için kullanmışlardı. Darbe sabahı yayımladıkları bildiri, darbenin gerekçesini, “Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadiseler dolayısıyla ve kardeş kavgalarına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri memleketin idaresini eline almıştır.” ifadesi ile temellendiriyordu. Bu gerekçelerin tamamı “bahane” idi. Bahsedilen “son müessif hadiseler”, nisan ayı içinde DP iktidarının kurduğu tahkikat komisyonunun başlat-


siyaset

Все эти основания были не чем иным, как предлогом. Под упомянутыми «последними прискорбными событиями» подразумевался выход Народно-республиканской партии (НРП) на улицы в результате дебатов, начатых следственным комитетом, созданным в апреле руководством Демократической партии (ДП). Эти события, в которых принимал участие тогда еще молодой член партии НРП и сегодняшний глава НРП Дениз Байкал, усилили напряженность. Однако организаторы переворота приняли решение о его организации не в результате последних событий, а задолго до них. Через НРП среди народа начали распространять отвратительные сплетни. Рассказывали о молодых студентах университетов, которых пропускали через мясорубки на скотобойнях, убивали и заливали асфальтом или бетоном. События 27 мая, целью которых было посеять возмущение, научили нас тому, что сплетни, выходящие за рамки логики и разума, указывают на наличие у когото недобрых намерений. В результате, после событий 27 мая на скотобойнях были проведены расследования, а уложенный асфальт поднят и под ним проведены поиски тел. У Турции имеются сильные традиции, унаследованные от Османской империи. Народ близко знаком с культурой государства. Послушание

27маягодавоеннаяхунта,состоявшаяиз38 офицеров,совершилапереворотисверглазаконное funduszeue.infoвеэтойхунтыбыло8капитанов,10 майоров,7подполковников,8полковникови5генералов, большинствоизкоторыхприсоединилосьпозднее. 27 Mayıs ’da 38 subaydan meydana gelen bir askerî cunta darbe yaparak hükümeti devirdi. Bu cunta’nın içinde 8 yüzbaşı, 10 binbaşı, 7 yarbay, 8 albay ve çoğunlukla sonradan işe dâhil edilen 5 general bulunuyordu. tığı tartışmalarla, CHP’nin sokağa inmesinden ibaretti. Bugünün CHP Genel Başkanı Deniz Baykal’ın da genç bir CHP’li olarak katıldığı bu olaylar, gerginliği tırmandırmıştı. Ama, darbe yapanlar bu işe son olaylar üzerine değil, aylar öncesinde karar vermişti. Ortada CHP aracılığıyla halka yayılan mide bulandırıcı söylentiler vardı. Üniversite gençlerinin öldürüldüğü, mezbahalarda kıyma makinesinden geçirildiği, bir kısmının da gömüldükten sonra üzerine beton ve asfalt döküldüğü söyleniyordu. Amaç infial yaratmak olunca, akıl ve mantık sınırları dışına çıkan söylentileri, birilerinin niyeti bozduğu şeklinde anlamamız gerektiğini, 27 Mayıs bize öğ-

BAHAR • SAYI 31 DA

9


политика Из четырех совершенных переворотов мы должны сделать следующие выводы. Переворот осуществляется при благоприятных условиях или специально созданных благоприятных условиях. И всегда есть ктото, кто делает эти условия благоприятными. Дело «Эргенекона» показывает, что участники переворота уже не могут, как раньше, профессионально готовить необходимую для этого почву.

государству он рассматривает в качестве первоочередного условия спокойствия и порядка. Переворот 27 мая кардинально изменил политический облик страны, при этом породил в душе каждого турецкого офицера мечту о завоевании власти путем создания хунты. Начиная с того времени, турецкая армия стала местом создания бесчисленного количества хунт, которые пытались совершить переворот.

Опыт демократии Независимо от определяющих критериев понятий «опыт демократии» или «демократический опыт», турки вошли в этот процесс еще в году, когда начали избираться представители в советы эялетов (провинций). В х годах государство принудительным образом установило демократию среди всех народов, которые составляли население империи. В году перешли к конституционно-парламентскому управлению. Избираемый парламент проиллюстрировал более продвинутый и зрелый опыт демократии. В году снова перешли к конституционно-парламентскому управлению. К этому опыту добавился опыт многопартийности. В рамках этого нового опыта 23 апреля года в Анкаре был созван меджлис (парламент). Часто игнорируемая истина заключается в том, что война за независимость управлялась именно этим меджлисом. Парламент, основываясь на демократии, вел бой, детально обсуждая, издавая законы, принимая решения, а иногда передавая имеющиеся полномочия. В результате была объявлена республика. Желание создания республики было высказано этим же меджлисом. Этот момент очень важен. Конец империи и султанату был положен не в результате переворота или военного вмешательства, а в результате принятия решения меджлиса, и республика также была создана по решению меджлиса.

Переворот в армии Военные перевороты в Турции не являются собственным историческим опытом этой страны, а были воодушевлены военными переворотами на Среднем Востоке. В конечном итоге, источником вдохновения переворота от 27 мая стала не турецкая история, а переворот египетского полковника Гамаля Абделя Насера. Однако в Турции военные перевороты причинили большой вред сильным военным традициям. Самый большой урон военное руководство нанесло своим собственным подразделениям, т.е. армии, которая должна придерживаться иерархии и дисциплины. Любое военное вмешательство открывает путь для сведения счетов, а это ведет к ослаблению. Среди стран, в которых были осуществлены перевороты и которые ока-

10 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

retmiş oldu. Nitekim 27 Mayıs sonrasında mezbahalarda araştırmalar yapıldı, asfaltlar sökülerek altında ceset arandı. Türkiye’nin Osmanlı İmparatorluğundan tevarüs ettiği güçlü gelenekleri var. Halkı devlet kültürünü yakından bilir. Devlete itaati, huzurun ve düzenin ön şartı olarak görür. 27 Mayıs darbesi siyasî kültürü altüst ederken her Türk subayının gönlüne, bir cunta kurarak yönetimi ele geçirme hayali yerleştirmiştir. Bu tarihten sonra Türk Ordusu sayısız cuntaya ve çok sayıda darbe teşebbüsüne ev sahipliği yapmıştır.

Demokrasi tecrübesi “Demokrasi tecrübesi” dediğimiz şeyi, hangi kritere göre tanımlarsanız tanımlayın Türkler bu işe ’de, temsil esasına dayalı eyalet meclisleri ile başladılar. İmparatorluğun zengin nüfus yapısı içinde yer alan her cemaat içinde demokrasi, devletin zorlamasıyla ’larda kurumlaştı. yılında, anayasalı ve parlamenter yönetime geçildi. Temsil esasına dayalı parlamento, demokratik denetimin ileri ve olgun örneklerini verdi. ’de anayasalı parlamenter yönetime tekrar geçildi. Çok partili hayat bu tecrübeye eklendi. ’de, 23 Nisan’da Ankara’da toplanan Meclis, bu tecrübe içinde teşekkül etti. Resmiyet kazanan söylemle göz ardı edilen basit bir gerçek: İstiklâl Harbi bu Meclis tarafından yönetildi. Demokratik temsil esasına dayanan bir parlamento, başından sonuna kadar müzakere ederek, kanun çıkartarak, karar vererek, bazen kendisinde var olan yetkileri devrederek bir savaşı yürüttü. Nihayetinde Cumhuriyet’i ilan etti. Cumhuriyet’i kuran irade de bu Meclis’ten çıkmıştır. Bu nokta son derece önemlidir: İmparatorluğun, saltanatın sonu bir devrimle, bir askerî müdahale ile değil Meclis’in verdiği bir kararla sona ermiş ve Cumhuriyet aynı Meclis’in kararı ile kurulmuştur.

Ordu içinde darbe Türkiye’deki askeri darbe geleneği kendi tarihsel tecrübesinden değil, Orta Doğu’da yaşanan askerî darbelerden ilham almıştır. Nitekim 27 Mayıs’ın ilham kaynağı Türk tarihi değil, Mısır’daki Albay Abdulnasır’ın darbesidir. Türkiye’de tersine, askerî darbeler güçlü askerî geleneklere de büyük zararlar vermiştir. Askerî yönetimler en büyük tahribatı hiyerarşiye ve disipline bağlı olması gereken kendi kurumlarına, yani orduya vermektedir. Her askerî müdahale, ordu içinde bir hesaplaşmaya yol açmakta, bu da yıpranmayı getirmektedir. Darbe yapan, askerî yönetimlere maruz kalan ülkelerde bu durumun istisnası yoktur. 27 Mayıs’ın askerî hiyerarşiye meydan okuyan kötü örneği, bugün bile sorun olmaya devam etmektedir. ’tan sonra yapılan askerî müdahalelerin tamamında, bu tahribatın yol açtığı tepkiler görülmektedir.


siyaset зались во власти военных, нет исключений. Дурной пример 27 мая, бросивший вызов военной иерархии, даже сегодня продолжает быть источником проблем. Во всех переворотах, осуществленных после года, можно наблюдать обратную реакцию, которая возникла в результате вреда, нанесенного этим переворотом. Из четырех совершенных переворотов мы должны сделать следующие выводы. Переворот осуществляется при благоприятных условиях или специально созданных благоприятных условиях. И всегда есть кто-то, кто делает эти условия благоприятными. Дело «Эргенекона» показывает, что участники переворота уже не могут, как раньше, профессионально готовить необходимую для этого почву. Вследствие не до конца разработанных планов переворотов, основного направления всех инициатив и подготовки благоприятных условий для переворота они предстают перед судом. Планы таких операций, как «Кафес» («Клетка») или «Бальез» («Кувалда»), которые появились после дела «Эргенекона», основывались на запланированных убийствах, необходимых для подготовки почвы для переворота. Единственным исключением из этого исторического периода является переворот 28 февраля, который называют «постмодернистским».

Отличие переворота 28 февраля Этот переворот был осуществлен военными, которые создали широкую коалицию с владельцами капитала, получавшими прибыль от спекулятивной экономики. На собравшемся 28 февраля года Совете национальной безопасности военное крыло совета сделало заявление. Согласно заявлению, ставшая реакционной светская республика оказалась лицом к лицу с близкой и серьезной опасностью. Использованным материалом послужили не отчеты агентурной разведки или особые данные, а газетные вырезки. Правительственное крыло только слушало и «покрывалось испариной», какой-либо дискуссии или напряженности не возникло. В конце своего заявления выступающие представили правительству, состоявшему из членов партии «Благосостояния» и партии «Правильного пути», «домашнее задание» из 18 пунктов. В течение пяти дней Эрбакан противился этому «меморандуму», но всё-таки подписал. На самом деле данный меморандум должен был быть представлен на Совете национальной безопасности еще месяц назад. Однако Демирель, дабы вмешаться в ситуацию, отложил его на последующее заседание под предлогом отсутствия подходящей повестки дня. Месячного периода хватило на то, чтобы придать этой борьбе общественный характер. Демирель с

Gerçekleşen dört darbeden şu sonucu çıkartmalıyız. Şartlar olgunlaştığında veya zorla olgunlaştırıldığında darbe yapılır. Her zaman şartları olgunlaştıracak birileri de bulunur. Ergenekon soruşturması, şartların olgunlaştırılması işini darbecilerin eskisi gibi ustalıkla yapamadığını gösteriyor. Eksik kalan darbe planları ve teşebbüslerinin tamamının ağırlık noktası, darbe şartlarını olgunlaştırma eylemleri yüzünden hakim karşısına çıkmaktadır. Ergenekon davası ve sonrasında gün yüzüne çıkan Kafes, Balyoz gibi eylem planları darbelere gerekçe bulmak için planlanan cinayetlerden oluşuyor. Bu tarihin tek istisnası adına“post modern”denen 28 Şubat Darbesidir.

28 Şubat’ın farkı Bu darbe rant ekonomisinden yararlanan sermaye kesimi ile geniş bir koalisyon kuran askerler tarafından yapıldı. 28 Şubat ’de toplanan Millî Güvenlik Kurulu’nda, Kurul’un asker kanadı bir“sunum” yaptı. Sunuma göre, irtica almış başını gitmiş, laik Cumhuriyet yakın ve ciddi bir tehditle karşı karşıya kalmıştı. Kullanılan malzeme, istihbarat raporları veya çok özel bilgiler değil gazete kupürleriydi. Hükümet kanadı, sadece dinledi ve terledi; herhangi bir tartışma veya gerginlik yaşanmadı. Sunumu yapanlar sonunda, Refah-Yol Hükümeti’nin önüne 18 maddelik bir ev ödevi koydular. Erbakan, bu “muhtıra”ya tam beş gün direndi; sonunda imzaladı. Aslında muhtıra, bir ay önce yapılan MGK’da verilecekti. Demirel, duruma vaziyet etmek için “gündemde olmadığı”gerekçesi ile konuyu sonraki toplantıya erteledi. Bu bir aylık süre müdahaleye sivil bir nitelik kazandırmaya yetti. Demirel, başından itibaren sürecin mimarlığını üstlendi. Sürecin taşları yola, onun eliyle yerleştirildi. Muhalefet, 28 Şubat Kararları’nı imzalaması için hükümete baskı yaptı. Yargı, irtica brifingleri mahkeme salonları dışında ispat-ı vücut etti. Üniversiteler, gönüllü destek birimleri halinde sürece dâhil oldular.“Sivil”toplum örgütleri beşli bir merkez oluşturarak, askerî kanadın yükünü azalttı. Medya, tek mutfakta pişirilen yemeği“birlik ve beraberlik”ruhu içinde servise sundu. Sivil kanadın da, geniş bir koalisyon halinde sürece destek vermesi ile müdahale, klasik darbe standartlarının dışına çıktı ve faillerinin nitelemesi ile“postmodern” sıfatını kazandı. Sonuçta 28 Şubat ’de yapılan MGK toplantısı tarihimize“28 Şubat Postmodern Darbesi”, aynı gün hükümetin önüne konan ve sonraki hükümetlerce de takip edilen 18 maddelik“eylem planı”nın gerçekleştirilmesi, “28 Şubat Süreci” olarak geçti. Bugün daha açık görülüyor: 28 Şubat’ı önceki müdahalelerden ayıran temel özellik,“Silahsız Güçler”in sürece yaptıkları katkılardır. 28 Şubat basit bir askerî darbe değil, diğer kurumsal güçlerin de mo-

Gerçekleşen dört darbeden şu sonucu çıkartmalıyız. Şartlar olgunlaştığında veya zorla olgunlaştırıldığın da darbe yapılır. Her zaman şartları olgunlaştıracak birileri de bulunur. Ergenekon soruşturması, şartların olgunlaştırılması işini darbecilerin eskisi gibi ustalıkla yapamadığını gösteriyor. BAHAR • SAYI 31 DA

11


политика 28 февраля – это не простой военный переворот, это «военногражданское» вмешательство, которое мобилизовало другие общественные силы, но которое ставило своей целью напрямую задержать или остановить демократические организации и законы.

самого начала взял на себя роль архитектора этого процесса. Камни «мостовой» для процесса были выложены его рукой. Оппозиция надавила на правительство для подписания решений от 28 февраля. Используя реакционные брифинги, судебные органы предъявили доказательства за пределами залов заседаний суда. Университеты в качестве добровольной поддержки присоединились к этому процессу. Неправительственные общественные организации, создав пятисторонний центр, уменьшили тяжесть ноши военного крыла. СМИ предложили приготовленное ими «блюдо» в духе «единства и единения». Переворот, который поддержала широкая коалиция гражданского крыла, вышел за стандарты классического переворота, и, по определению действующих лиц, был назван «постмодернистским». В результате 28 февраля года заседание Комитета национальной безопасности вошло в нашу историю как «постмодернистский переворот 28 февраля», а осуществление «плана действий» из 18 пунктов, который был предложен правительству в тот же день, и которого придерживались и последующие правительства, называется «процессом 28 февраля». Сегодня очевидно, что основным отличием этого переворота от предыдущих является вклад «невооруженных сил». 28 февраля – это не простой военный переворот, это «военно-гражданское» вмешательство, которое мобилизовало другие общественные силы, но которое ставило своей целью напрямую задержать или остановить демократические организации и законы. При помощи штыка можно сделать всё: почистить апельсин, использовать его в качестве отвертки, пригрозить кому-либо и даже, надев на ствол винтовки, пойти в лобовую атаку. Только одно вы не можете сделать – сесть на него. При помощи штыков вы можете низложить правительство, угрозами сохранять в обществе порядок, но не сможете управлять им. Чтобы управлять, вам обязательно понадобится тот, у кого нет в руках штыков, т.е. гражданские лица.

То, что не смогли сделать военные Необходимые условия военной профессии противоречат естественному ходу общественной жизни. Армию, в которой нет четкой иерархии, вы не только не заставите воевать, но даже не сможете заставить выйти на поле боя. Если же вы привяжете общество к такой же иерархической цепочке, то в результате получите неумелых, безвольных и несчастных людей. Обязательным условием для одержания победы является дисциплина, но когда вы устанавливаете дисциплину в обществе, то все блага независимости, и в пер-

12 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

bilize edildiği, ama doğrudan demokratik kurumları ve kuralları askıya almayı veya durdurmayı hedef alan“sivil-asker”ortaklığı ile gerçekleşmiş bir müdahaledir. Süngü ile her şeyi yapabilirsiniz: Portakal soyar, tornavida gibi kullanır, birilerini tehdit eder, hatta tüfeğin namlusuna yerleştirir ve kahramanca göğüs göğüse hücuma da kalkabilirsiniz. Sadece bir şeyi yapamazsınız; üzerine oturamazsınız. Süngü ile hükümeti iktidar koltuğundan indirebilirsiniz, toplumu tehditle zapt u rapt altında tutabilirsiniz; ama hükümet edemezsiniz. Hükümet edebilmek için mutlaka elinde süngü bulunmayanlara, yani sivillere ihtiyaç duyarsınız.

Askerlerin yapamadıkları Askerlik mesleğinin icapları ile toplum hayatının doğal düzeni birbiriyle çelişir. Keskin hiyerarşinin işlemediği bir orduyu, bırakın savaştırmayı, savaş mahalline bile götüremezsiniz. Toplumu, aynı hiyerarşinin zincirlerine bağladığınız zaman ortaya beceriksiz, iradesiz ve mutsuz insanlar çıkar. Ordunun zaferi için disiplin şarttır. Bir toplumu disiplin içine aldığınız zaman, özgürlüğün bütün nimetleri, en başta zenginlik ortaya çıkmadan yok olur gider. Ordu işlerini düzen içinde yürütmek zorundadır; bunun için üniformalar, silahlar, cephaneler bir standarda sokulur. Aynı düzeni topluma getirdiğiniz zaman, bir deli gömleğinin içine hapsettiğiniz insanlardan ne memlekete ne de millete bir hayır gelir. Ordu düzeni ile toplum düzeni hakkında söylediklerimiz bir spekülasyona dayanmıyor; içinde yaşadığımız dünya ve insanlığın birikimi bize bu karşılaştırmayı bihakkın dikte ediyor. Modern, güçlü, müreffeh bir ülke istiyorsanız özgür bir topluma; bunun için ise askerlerin düzenli ve disiplinli dünyasını sadece güvenlik gerekleri ile sınırlamaya ihtiyacınız var. Öbür taraftan elinde silah tutanların dediği oluyorsa; o ülke geriliğe, bütün kurumları ile ilkel kalmaya mahkûmdur. Silahı olanın hâkim olması, bir tür şiddet duygusunun topluma egemen olması demektir. Şiddetin egemen olduğu bir toplumdan iyi şeyler, ancak tesadüfen çıkar. Dünya sahnesindeki değeriniz de ancak bir muz cumhuriyeti kadar olur. Sevgi, uyum, barış, üretkenlik, özgüven ancak özgür bir ortamda gelişir. Silahın gölgesindeki bir toplum ise kin ve nefrete mahkûm olur. Fazla zahmete girmeden, Türkiye’de asker imzalı bildiri ve beyanlardaki“kin”,“nefret”,“düşmanlık”gibi kelimeleri sayarak, yukarıdaki sonuca varmak mümkün. Bu kadar fazla “nefret” ile, bu kadar fazla “kin” ile bir toplumu bir arada tutamazsınız. Toplumun hassas dengelerini kuran ve sürdüren, uyumu yakalayan ve çözümler bulan her zaman sivil siyasettir. Bu yüzden demokrasinin üzerine silahın gölgesinin düştüğü her dönem, aynı zamanda sivil siyasetin (de-


siyaset вую очередь богатство, исчезают, даже не появившись. Армия должна действовать, соблюдая порядок, и для этого существуют униформа, оружие, боеприпасы. Но когда тот же порядок вы переносите в общество, то от людей, на которых словно надели смирительную рубашку, не будет проку ни для страны, ни для нации. Наши слова о военном и общественном порядке основываются не на каком-то отдельном умозаключении, это сравнение диктует нам накопленный должным образом мировой и человеческий опыт. Если вы хотите, чтобы страна была современной, сильной и богатой, то для этого необходимо свободное общество, в котором военный порядок и дисциплина ограничены только требованиями безопасности. С другой стороны, если в стране всё происходит так, как диктуют люди с оружием в руках, то такая страна обречена на отставание, а все организации в ней – на то, чтобы оставаться на самом начальном этапе развития. Господство оружия означает воцарение в обществе жестокости. А из общества, в котором царит жестокость, нечто хорошее может появиться лишь случайно. И ценность такой страны на мировом рынке будет не выше ценности какой-нибудь «банановой республики». Любовь, согласие, мир, продуктивность и уверенность в себе развиваются только в атмосфере независимости. А общество, которое находится в тени военного оружия, обречено на ненависть и злобу. Особо не утруждаясь, просто подсчитав такие слова, как «злоба», «ненависть» и «вражда», в заявлениях и разъяснениях военных в Турции, можно легко прийти к приведенному выше выводу. При таком большом количестве «ненависти» и «злобы» вы никогда не сможете объединить общество. Только гражданская политика может создавать и сохранять хрупкое равновесие в обществе, достигать согласия и находить решения. По этой причине любое время, когда над демократией нависает тень оружия, является периодом, когда некоторые люди, выйдя за рамки гражданской политики (что недемократично), ищут помощи у военных сил.

Создание условий для предотвращения переворотов Утверждение: «Военные не совершают переворотов» не означает, что они «не могут» их совершить. Хунта, которая обладает властью в критических точках, на практике может взять в свои руки управление государством. Тайная военная организация, имеющая в своих руках достаточно военных подразделений, может с самого раннего утра арестовать премьер-министра и членов правительства, может разместить в го-

mokratik değil) içinden çıkanların askerlerin imdadına yetiştiği dönemdir

Darbeyi önleme şartlarının olgunlaşması Bu sorunun cevabı açık:“Askerler darbe yapmaz.” Ancak bu hüküm“yapamaz”anlamına gelmiyor. Kritik noktalara hakim bir cuntanın Türkiye’de devleti ele geçirmesi pratik olarak mümkün. Elinde yeteri kadar askerî birlik olan gizli bir askerî örgüt, sabahleyin erken saatlerde Başbakanı ve Hükümet üyelerini tutuklayabilir, Ankara’da şehir merkezine 15 km. mesafede bulunan Tank Birliği’ni şehir içinde ana noktalara yerleştirebilir. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin emir-komuta hiyerarşisi içinde, yani Genelkurmay Başkanı’nın liderliğinde Coup d’Etat çok daha kolay gerçekleşebilir. Böyle bir teşebbüsü engelleyecek, durduracak fiili bir güç hâlâ ortalıkta görünmüyor. Halkın sokaklara çıkıp direnişe geçmesi ve darbecileri engellemesi pekala mümkün. Darbecilerin en korktuğu ihtimal de bu. Ancak halkın sokaklara dökülmesi için bir önderliğe ihtiyacı var. İç güvenlik birimi olarak polis gücünün daha önceki darbelerde görüldüğü üzere direnmek gibi bir seçeneği hiç yok. İktidar partisi üyelerinin tutuklanması halinde, Yeltsin’in Moskova’da tankın üzerine çıkarak bir darbeyi durdurması gibi bir cesareti ve kararlılığı gösterecek muhalefet temsilcileri de mevcut değil. Ancak darbe şartları gibi, darbeyi önleyecek şartların da olgunlaşması gerekiyor. Başbakan, darbe teşebbüslerinin neden bugün yargı önüne çıkabildiği sorusuna tam olarak bu şekilde cevap verdi. Başbakan“Neden bugün, neden şimdi, neden 7 yıl beklediniz sorusuna böyle cevap veriyor:“Türkiye bu demokratik olgunluğa bugün ulaşmıştır. Şartlar bugün oluşmuştur.” Devam ediyor:“Onun için bugün bu konuları ele alıyoruz.” Bu sözler sessiz ve derinden gi-

Заседание Совета национальной безопасности 28 февраля года 28 Şubat döneminde bir Milli Güvenlik Kurulu toplantısı

28 Şubat basit bir askerî darbe değil, diğer kurumsal güçlerin de mobilize edildiği, ama doğrudan demokratik kurumları ve kuralları askıya almayı veya durdurmayı hedef alan“sivilasker”ortaklığı ile gerçekleşmiş bir müdahaledir. BAHAR • SAYI 31 DA

13


политика Политика – это работа ума. Как говорил известный немецкий канцлер Бисмарк, это искусство возможного. Использование имеющихся возможностей для принятия самых рациональных решений приносит успех как политику, так и стране, которая проводит такую политику.

14 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

роде танковые подразделения, которые находятся в 15 километрах от центра Анкары. При царящей в вооруженных силах Турции иерархии под руководством главы Генерального штаба нетрудно совершить переворот. Для предотвращения такого рода действий реальной силы до сих пор нет. Вполне возможно, что народ выйдет на улицы и даст военным отпор, что помешает зачинщикам переворота. Это именно то, чего они боятся. Однако для того чтобы народ вышел на улицы, нужен лидер. Как уже было видно из предыдущих переворотов, силы полиции, которые являются подразделениями внутренней безопасности, не имеют возможности оказывать сопротивление. В случае ареста членов правящей партии нет и представителей оппозиции, которые могли бы проявить смелость и решительность Ельцина, взобравшегося на танк во время переворота в Москве, тем самым остановив этот переворот. Однако так же, как для возникновения переворота требуется создание необходимых условий, они нужны и для его предотвращения. На вопрос о том, почему именно сегодня попытки совершения переворота были представлены на судебное разбирательство, премьер-министр ответил следующим образом: «Почему сегодня, почему сейчас, почему вы ждали 7 лет? Турция только сегодня достигла такой демократической структуры. Условия появились именно сегодня, поэтому именно сегодня мы рассматриваем эти вопросы». Эти слова говорят о том, что тихая и глубоко скрытая демократическая революция уже закончилась. В противовес попыткам совершить военный переворот, обещавший медовые реки, это «переворот» от представителей народа, т.е. демократический переворот. Если бы сложились подходящие условия, то случился бы переворот. А если бы не сложились? Тогда сначала эти условия подготовили бы. Именно эта логика лежала за грязными делами, которые осуществляли военные в Турции, начиная с года. Некоторые создавали план за планом, чтобы создать необходимые условия. Между зачинщиками заговора и правительством шел настоящий армрестлинг, по большей части за закрытыми дверями. Слова премьер-министра также объявляют поражение зачинщиков переворота. А как же им было не проиграть? После того как были раскрыты десятки грязных дел, кто из тех, кто «потерял свое лицо», мог бы совершить переворот, отдавая приказы направо и налево? Политика – это работа ума. Как говорил известный немецкий канцлер Бисмарк, это искусство возможного. Использование имеющихся возможностей для принятия самых рациональных решений приносит успех как политику, так и стра-

den bir demokratik devrimin artık tamamlandığını ifade ediyor. Bal gibi askerî darbe teşebbüsüne karşı halkın vekaletini taşıyan temsilcilerden, yani demokrasiden gelen bir “karşı darbe” işte. “Şartlar olgunlaşmışsa darbe yapılır”dı. Ya olgunlaşmamışsa? O zaman da önce şartlar olgunlaştırılırdı. Türkiye’nin ’yılından beri asker kişilerin karıştığı tezgâhların tamamının arkasındaki mantık buydu. Birileri darbe şartlarını olgunlaştırmak için plan üstüne plan yapıyordu. Darbecilerle hükümet arasında çoğunun kapalı kapılar arkasında geçtiği düşünülen bir bilek güreşi devam ediyordu. Başbakan’ın sözleri, darbecilerin kaybettiğinin de ilanı. Nasıl kaybetmesinler: Ortaya dökülen onca kirli tezgahtan sonra kim, hangi kaşarlanmış yüzle darbe yapıp sağa sola emirler yağdırabilirdi? Siyaset akıl işi. Ünlü Alman Şansölyesi Bismark’ın söylediği gibi imkân sanatı. Elinizdeki imkânlarla en akılcı çözümleri üretmek, siyasetçiye ve siyaset yaptığı ülkeye başarı getiriyor Demek ki Başbakan hesap yapıyordu ve şartların olgunlaşmasını bekliyordu. “Ne duruyorsunuz?” diyenlerle “seni yok ederiz tehditleri arasında bocalamadı, imkânları değerlendirdi ve belki en zor olan şeyi, durması gereken yerde durmayı başardı. Sabırla bekledi. Tabii şartların olgunlaşmasını. Bu şartlardan büyükçe bir kısmını da hükümetin olgunlaştırdığı ortada. Silahlı güç, elindeki silaha dayanarak darbe yapıyor. Siyasetçi imkânları akılcı bir şekilde değerlendirerek darbeyi önlüyor. Darbeci elindeki silahtan başka yönetme aracına sahip olmadığı için


siyaset

не, которая проводит такую политику. Это значит, что премьер-министр сделал расчет и ждал подходящих условий. Несмотря на то, что некоторые говорили: «Почему вы ждете?», он не колебался перед лицом угроз типа «Мы тебя уничтожим», а оценил возможности и сделал, возможно, самое трудное, смог подождать там, где это было необходимо. Он терпеливо ждал. Ждал подходящих условий. Очевидно, что большую часть этих условий создало само правительство. Вооруженные силы осуществляют переворот, полагаясь на оружие у себя в руках. Политики же, рационально оценивая имеющиеся у них возможности, предупреждают переворот. Так как у участников переворота нет никаких других средств управления, кроме оружия, то они прибегают к насилию, насаждая огромное количество запретов и превращая страну в открытую тюрьму. Политики же, в свою очередь, опираются на согласие народа и с каждым шагом мобилизуют народ. С ростом ответственности народа растет законность руководства страны. Участники переворота, не сумев осуществить руководство страной, добившись определенных изменений, которые обеспечивают для них преимущества, в конце концов, уходят, передав правление гражданским лицам. Так как политики каждый раз вынуждены давать отчет у избирательных урн, то они максимально используют свой ум. Для того чтобы в стране, в которой нет условий для переворота, создать их, зачинщики переворота стремятся превратить страну в море крови. Политики же сначала лишают зачинщиков переворота необходимых для них условий, а затем, убедив народ и зару-

zora başvuruyor, koyduğu yasaklarla ülkeyi bir açık cezaevine dönüştürüyor. Siyasetçi, halkın rızasına dayandığı için her adımda halkı seferber ediyor. Halkın sorumluluğu, yönetenlerin meşruiyeti artıyor. Darbeci sonunda beceremediği yönetimi kendine imtiyaz sağlayacak düzenlemeleri yaptıktan sonra sivillere devredip kaçıyor. Siyasetçi her seferinde sandıkta hesap vereceği için ferasetin sınırlarını zorluyor. Darbeci olmayan darbe şartlarını olgunlaştırmak için ülkeyi kan gölüne çevirmeye teşebbüs ediyor. Siyasetçi önce darbecileri şartlarından mahkum bırakıyor, sonra halkı ikna ederek, desteğini alarak ülkeye huzur ve refah getiriyor. Son 7 yılın kritik dönemeçlerini bu gün önümüze dökülen bilgilerin ışığında yeniden gözden geçirmek gerekiyor. Hükümet daha iş başına gelir gelmez ne tuzaklar hazırlanmış, ne kumpaslara girişilmiş, ne planlar yapılmış. Tayyip Erdoğan’ın Başbakan sıfatıyla katıldığı ilk MGK toplantısından başlamak lâzım. En son 27 Nisan Bildirisi’ni ve bu bildiri karşısında hükümetin dik duruşunu ve ortalığa dökülen kirli tezgahlar karşısında sabırlı ve dikkatli tavrını hatırlayalım. Demek ki her şeyin içinde bir öngörü ve hesap varmış. İktidar olabilmek için kendi halkını düşman ilan eden darbecilere, halkı temsil eden demokratik hükümet 7 yıldır karşı karşıya idi. Başbakan “şartlar bugün oluşmuştur” sözüyle kazanan tarafı ilan ediyor. Türkiye’de bütün sorunların kaynağı ve anası olan silahlı vesayet sorunu artık sona eriyor.

Demokratik siyasetin zaferi Askerî vesayet rejimi çözülüp gerilerken, askeri savunma babından bir karşılaştırma yapılıyor. “Asker mi, yoksa siyasetçi mi?” sorusunu akla zarar karşılaştırmalarla çözen ve askeri yüceltenler sizi ikna ediyor mu? Ülke yönetiminde kimi tercih ediyorsunuz: Askeri mi siyasetçiyi mi? Bu sorunun hiç kimsenin şüphe etmemesi gereken kesin bir cevabı var. Siyaset içindeki asker, ordu yönetmeye kalkan siyasetçiden bin kat daha berbat bir yaratıktır. Bir siyasetçi, elindeki silah ve emrindeki ordu ile siyasete soyunan askerden bin kat daha dürüst, bin kat daha ahlâklı ve bin kat daha vatanseverdir. Bundan hiç kimsenin şüphesi ve endişesi olmasın. Daha ötesi askerin yönettiği bir ülke, en beceriksiz siyasetçinin yönettiği ülkeden daha kötü durumda olur. Delili, yakın tarihimiz. Siyasetçilerin en zayıf oldukları yerden başlayalım: Yolsuzluklar. Siyasette Lockheed skandalının bir benzeri vuku buldu mu? 12 Eylül döneminde Time dergisinin“dünyanın en zengin generali”diye kapak yaptığı kuvvet komutanına benzeyen bir siyasetçiye rastladınız mı? Neden sadece Hilmi Özkök’ün genelkurmay başkanlığı yaptığı dönemde bir kuvvet komutanı dahil, bir çok asker yolsuzluk su-

Siyaset akıl işidir. Ünlü Alman Şansölyesi Bismark’ın söylediği gibi imkân sanatıdır. Elinizdeki imkânlarla en akılcı çözümleri üretmek, siyasetçiye ve siyaset yaptığı ülkeye başarı getiriyor BAHAR • SAYI 31 DA

15


политика Сложились необходимые условия, и находящиеся при исполнении служебных обязанностей военные, а также те, у кого в подчинении находится большое количество солдат и оружия, уже могут предстать перед судом. Турция оставляет период военных переворотов позади.

чившись его поддержкой, приносят в страну спокойствие и благополучие. Критические виражи последних семи лет сегодня стоит еще раз рассмотреть в свете появившейся информации. Как только правительство приступило к работе, какие ловушки для него были подготовлены, какие интриги придуманы, какие планы разработаны? Начать следует с первого заседания Комитета национальной безопасности с участием премьер-министра Тайипа Эрдогана. Давайте вспомним заявление от 27 апреля, стойкость правительства перед лицом этого заявления, а также его спокойствие и внимание по отношению к своему поведению, когда начали выносить на всеобщее обозрение «грязное белье». Это значит, что за всем этим стоит дальновидный расчет. Демократическое правительство, представляющее народ, в течение семи лет находилось перед лицом зачинщиков переворота, которые ради власти объявили свой собственный народ врагом. Словами «сегодня сложились благоприятные условия» премьер-министр объявил победившую сторону. Проблема вооруженной опеки, которая является источником и родоначальницей всех проблем в Турции, наконец, разрешилась.

Şartlar olgunlaştı ve görevi başındaki askerler, emrinde çok sayıda asker ve silah bulunanlar artık yargı önüne çıkabiliyor. Türkiye askerî darbeler dönemini geride bırakıyor.

Победа демократической политики

16 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

С уходом режима военной опеки начали проводить сравнения с политикой военной защиты. Но убеждают ли вас те, кто в ответ на вопрос: «Военный или политик?», предлагает вредоносные для ума сравнения или возвышает военных? Кого вы предпочитаете для руководства страной: военных или политиков? На этот вопрос есть точный ответ, который ни у кого не вызывает сомнений. Военный в политике в тысячу раз хуже политика, который вознамерился командовать армией. Политик с оружием в руках и армией под своим началом в тысячу раз честнее, в тысячу раз нравственнее и в тысячу раз патриотичнее военного, который погряз в политике. В этом ни у кого не может быть ни малейшего сомнения. Более того, страна, которой руководит военный, будет в худшем состоянии, чем страна, которой руководит самый неспособный политик. Доказательством тому является наша недавняя история. Давайте начнем с самого слабого места политиков: со злоупотреблений. Было ли хоть одно событие в политике, похожее на скандал Локхида? Встречали ли вы когда-нибудь политика, похожего на военного командира, который в период 12 сентября был напечатан на обложке журнала «Тайм» в качестве «самого богатого генерала в мире»? Почему только в период,

когда Хильми Озкок возглавлял Генеральный штаб, многие военные, среди которых был один военный командир, были отданы под военный трибунал за злоупотребление служебным положением? Не кажется ли вам многозначительным то, что все случаи злоупотребления приходятся на этот период? Политики работают в свете прожекторов, а генералу, который совершил ту или иную ошибку, журналисты задают вопросы, стоя при этом по стойке «смирно», и то если есть аккредитация. Политик ежедневно отчитывается за каждую минуту своей жизни. Журналисты его критикуют, конкурирующие партии изводят, избиратели приходят и требуют отчета за проделанную работу, негосударственные общественные организации преследуют, а когда дело доходит до избирательных урн, то со всех сторон он получает пощечины от народа, из-за чего просто начинает сходить с ума. Те, кто после этого может удержаться на ногах, представляют наши интересы и руководят нами. А военные? Турция уже пришла к тому, что сама требует отчета у военных. И тому есть разные причины. В первую очередь, был положен конец спекулятивной экономике, стремящейся к общественной поддержке и стоящей за спиной военных переворотов. Помимо этого, сложились необходимые условия, и находящиеся при исполнении служебных обязанностей военные, а также те, у кого в подчинении находится большое количество солдат и оружия, уже могут предстать перед судом. Турция оставляет период военных переворотов позади.

çuyla askerî mahkemede yargılanıp hüküm giydi? Bütün yolsuzluk davalarının bu döneme tesadüf etmesi size manidar gelmedi mi? Siyasetçi projektörlerin altında iş görüyor. Hata yapan generale gazeteci soruyu hazır olda soruyor. O da akreditasyonu varsa. Siyasetçi hayatının her evresinde hem de günlük olarak hesap veriyor. Gazetecisi muaheze ediyor, rakip partili hırpalıyor, seçmeni gelip hesap soruyor, sivil toplum örgütleri peşine düşüyor ve sandık ortaya çıktığı zaman halktan sağlı sollu tokadı yiyor, serseme dönüyor. Bütün bunlardan sonra ayakta kalmayı başaranlar bizi temsil ediyor ve yönetiyor. Ya asker? Türkiye artık askerden hesap sorar hale geldi. Bunun çok farklı sebepleri var. En başta darbelerin arkasındaki sivil desteğin peşinde olduğu rant ekonomisinin sona ermesi. Şartlar olgunlaştı ve görevi başındaki askerler, emrinde çok sayıda asker ve silah bulunanlar artık yargı önüne çıkabiliyor. Türkiye askerî darbeler dönemini geride bırakıyor.


Ислам

и акциях террористов-смертников

Исла Ис ламс ламс мски киее учен ки уч чен ные ыее-бо бого г сл с ов вы да дают ю науучн ют чно обос об о но ос ова ванн ны ыее отв твет еты ет ы на на шир ирок окий ок ий и й кр рууг во вопр пр п рос ро осов в • На Нассккол Наск ко олльк ь о прав пр рав авом вом омер ерно ер н свя но вязы язы ываать исл слаам м и тер ерро рр ро ор? •Д Дааю ютт ли зе з ллеен ны ый св свет етт тер ерро рори ро ри изму зм му ис исла лаамс ламс мски скки ие ис и то точн чник чн чник ики и прак пр ракт ак кти тика тика к это той ре той рели лиги лиги ии? • Что Что ск Чт с ры ыва вает етсся ет я за ча част аст стым ы упо ым п ми инани нани на ием е исллам ама р ряядом дом с до т рр те ррор ором ом?? •Я Яввля яеттсяя ли дж д их ихад тер ихад ерро р ро ро ром? • Ка Како ово отн т ош ошен шен ние ие исл слам лам ама к ак акци циям ци ям тер ям рро рор рор ри исттов овсмер см ер ртн тникков тник ов??

В кн книге ра книг разъ зъяс зъ яссня няет еттсся я, чт я, что что • Ис Исла л м и те ла т рр ррор ор нессо оввмест меест стим и ы; им • Исла Иссла лам м вс всег егдда ег да под о де держ рж жив ивал алл и под одде держ де рж жив ивае аеет ми мир р; • Ко Кора р н ссч ч чит и ае ит аетт че чело лове ло вече ве ческ че скую ск кую ю жиззнь нь вел елич и айше ич ай йше шей й ценн це ннос нн о ть ос тью ю; • Ис Исла лам ссч ла чит и ае ает уб убий и сттво ий о одн ним м из самы саамы мыхх стр ст раашн р ных ых гре реххов ов; •Д Дж жиххадд отн тню юддь нее озн знач знач ачае аеет те тер ерр ррор ррор ор;; • Ак Акци ции те терр ерр рор риссто тов-см тов мер ртник тн ник и ов о в исл слам амее сч ам счит итаю ит аю ютс т я тя яжк жким им м пре рест ступ ст уп пле лени нием ни ем. ем

ɋ ɫɬɚɜ ɋɨɫɬɚɜ ɋɨ ɋɨɫ ɬɚɜɢɢɬɟ ɢɬɟɥɶ - ɗɪɪɝɸ ɢɬɟɥɶ ɸɧ ɑɚɩɚ ɩɚɧ ɄɄɨɥ ɨɨɥ-ɜɨ ɜɜɨɨ ɫɬ ɫɬɪɪɚɧ ɪɚɧ ɚ ɢɰ: ɰ:: ISB ISB SBN N: N: 5 9


главнаятема


dosya

Молодежь: гарантиянашегобудущего Geleceğimizinteminatı

Gençlik


главнаятема Молодежьи будущееЕвразии Avrasyagençliğive Avrasya’nıngeleceği молодежь: гарантия нашего будущего

Исмаил Сафи Политолог, доктор наук, председатель, Евразийской демократической ассоциации, Турция.

İsmail Safi Dr., Siyaset Bilimci, Avrasya Demokrasi Derneği Genel Başkanı, Türkiye

Евразийский регион обладает значительным историческим и культурным наследием. Avrasya bölgesi tarih, coğrafya ve kültür bakımından derin ve köklü bir birikime sahiptir.

20 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

Е

вразийский регион обладает значительным историческим и культурным наследием. Начиная с самых ранних периодов истории, народы, живущие на этом географическом пространстве, вносили свою лепту в развитие крупнейших мировых цивилизаций. Они выступили в роли родоначальников этих цивилизаций либо стали их опорой и проводниками. Сегодня на плодородных землях, простирающихся от Адриатического моря до Северного Ледовитого океана, от Персидского залива до восточных берегов Азии, происходит рождение новых цивилизаций. Народы, которые на протяжении столетий теряли историческую динамику и погружались в дремоту, стали, наконец, постепенно пробуждаться и ломать сковывающие их цепи инертности. Конечно же, это происходит не просто и иногда сопровождается болезненными и мучительными процессами. Как отметил великий философ ибн Халдун, цивилизации и государства, подобно живым организмам, рождаются, растут и умирают. Окинув взглядом историю, мы убедимся, что все крупные государства, империи и цивилизации пережили этот неизбежный процесс. Остались в прошлом империя Александра Македонского, Римская империя, давшая миру право и гражданственность, Османская империя, властвовавшая над народами трех континентов, империи Чингисхана и Тимура, потрясшие всю Азию, и, наконец, СССР. Когда высыхающее дерево или вянущий цветок бросает в землю свое семя, через какоето время из него появляется новый росток. Так же как дерево и цветок стремятся обрести бессмертие, так народы и цивилизации хотят дотянуться до вечности. И на этих землях сегодня появляются новые всходы.

vrasya bölgesi tarih, coğrafya ve kültür bakımından derin ve köklü bir birikime sahiptir. Bu coğrafyada yaşayan topluluklar tarihin ilk dönemlerinden itibaren çeşitli büyük medeniyetlere sayısız katkılar sağlamıştır. Onlar, ya bu büyük medeniyetlerin bizatihi kurucusu olmuşlar ya da büyük medeniyetlerin kuruluşunda katkı verici ve taşıyıcı-iletici konumda olmuşlardır. Adriyatik Denizinden Kuzey Buz Denizine, İran Körfezinden Asya'nın doğu kıyılarına kadar uzanan bu geniş mümbit topraklar, medeniyetlerin doğuşuna şahitlik edecektir. Yüzyıllardır tarihsel toplumsal dinamiğini kaybeden ve uzun bir uykuya ve karanlığa gömülen bu toplumlar artık yavaş yavaş uyanmaya ve üzerlerindeki atalet zincirini kırmaya başlamıştır. Tabii ki bu çok da kolay olmayacaktır, kimi acılı ve sancılı süreçleri de beraberinde taşıyacaktır. Büyük filozof İbn-i Haldun’un da işaret ettiği gibi medeniyetler ve devletler de canlı organizmalar gibidirler; doğarlar, büyürler ve ölürler. Gerçekten de tarihe baktığımızda bütün büyük devletler, imparatorluklar ve medeniyetler aynı kaçınılmaz süreci yaşamışlardır. Dünyanın gelmiş geçmiş en büyük imparatorluğunu kuran Büyük İskender’in imparatorluğu, dünyaya nizam veren hukuk ve vatandaşlığı öğreten Roma İmparatorluğu, üç kıtada hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu, Asya’yı bir baştan diğer başa titreten Cengiz ve Timur’un İmparatorlukları ve son olarak da SSCB, aynı süreci yaşamış ve tarihin karanlık sayfalarına gömülmüşlerdir. Fakat her ağacın, her çiçeğin, her tohumun sonsuz yaşama ve ölümsüzlüğe uzanma isteği gibi toplumlar ve medeniyetler de sonsuza uzanmak isterler. Kuruyan her ağaç, solan her çiçek içine sakladığı tohumu toprağa düşürdüğünde belli bir zaman son-

A


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik

На рассвете возрождения на молодых людей возлагается историческая миссия, потому что старое поколение, возможно, еще долгие годы не сможет избавиться от старых привычек и старых идей, и они, будучи несчастными жертвами «потерянного поколения», будут тихо уходить в историю. С крахом семидесятилетней коммунистической системы, в которой не было религии и духовности, молодежь Евразии, попавшая в цепкие объятия гедонистического и материалистического капитализма, оказалась лицом к лицу с новой глобальной системой, лишённой моральных устоев, которая стремится потреблять, ничего при этом не производя. Сегодня капитализм со всей безжалостностью навалился на побежденную им социалистическую систему и стремится поглотить ее без остатка. Капитализм не ограничивается экономической экспансией, но, насаждая свою культуру и потребительские ценности, реализует программу нравственной и духовной эксплуатации.

Евразийскаятерритория находитсянаначальнойстадии становлениядемократии Евразийская территория находится на начальной стадии становления демократии, а также испытывает значительные экономические трудно-

Цивилизации и государства, подобно живым организмам, рождаются и умирают, считает философ ибн Халдун. Filozof İbn-i Haldun’un da işaret ettiği gibi “medeniyetler ve devletler de canlı organizmalar gibidirler; doğarlar, büyürler ve ölürler.” ra o topraktan yeni bir filiz doğacaktır. İşte bu topraklarda da bugün o doğumlar gerçekleşiyor. İşte böyle bir yeniden dirilişin sabahında bu coğrafyada gençlerimize büyük görevler ve sorumluluklar düşüyor. Çünkü yaşlı kuşağın eski alışkanlıklardan ve eski düşüncelerden kurtulması kolay olmayacaktır; onlar kayıp bir neslin bahtsız kurbanları olarak tarihteki yerlerini sessiz sedasız alacaklardır. Yetmiş yıllık dinsiz-maneviyatsız Komünist sistemin çöküşüyle ansızın hazcı-maddeci Kapitalizmin kucağına düşen Avrasya gençliği, maneviyattan ahlaktan yoksun, üretmeden tüketmeye çalışan yeni bir küresel sapkın sisteme teslim olmakla karşı karşıyadır. Bugün Kapitalizm tüm vahşiliği ile, yendiği Sosyalizmin üzerine çullanarak son kalıntısına kadar onu tüketmeye çalışmaktadır. Kapitalizm buralara sadece mal satarak ekonomik bir sömürüyle yetinmiyor; yeni bir kültür ve tüketim alışkanlığı aşı-

BAHAR • SAYI 31 DA

21


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего Страны Ülkeler

Соотношение молодoго Уровень преступности Неправительственныемонаселения среди молодежи лодежныеорганизации Nüfusun genç Gençlerin suç işleme Genç sivil toplum dağılımı (%) oranları / (%) kuruluşları

Россия / Rusya

27

57

Более üzeri

Турция / Türkiye

64

41

Украина / Ukrayna

24

28

Казахстан / Kazakistan

43,5

2

Азербайджан/Azerbeycan

70

Кыргызстан / Kırgizistan

60

5

Беларусь / Beyaz Rusya

70,4

12

55

Грузия / Gürcistan

50

4

Узбекистан / Özbekistan

60

3

Туркменистан/Türkmenistan

58

3

Таджикистан / Tacikistan

48

12

32

Молдова / Moldova

48

11

25

сти. По этой причине, двигаясь в направлении экономического развития региона, необходимо в то же время обучать и просвещать евразийскую молодежь в вопросах демократического развития, прав человека и верховенства закона. Феномен, который мы называем глобализацией, с одной стороны, играет позитивную роль в распространении таких ценностей, как демократия, права человека, экономическое благополучие и бережное отношение к окружающей среде, а с другой – размывает устои нравственных ценностей. Эта ситуация приводит к социальной деградации, одиночеству и отчуждению, а это, в свою очередь, становится причиной разрушения личностных, семейных и социальных отношений, появления алкогольной и наркотической зависимости.

Воспитать достойное молодое поколение Количество населения и его прирост являются самыми обсуждаемыми темами среди демографических характеристик стран. В прошедшие годы для стран большое значение имело численное количество населения. Считалось, что чем больше населения, тем больше влияние. Однако в наши дни большее значение начало приобретать не количество населения, а качество.

Двигаясьвнаправленииэкономическогоразвития региона,необходимовтожевремяобучатьипросвещать евразийскуюмолодежьввопросахдемократического развития,правчеловекаиверховенствазакона. Ekonomikgelişimyönündeadımlaratılırken,demokratik gelişim,insanhaklarıvehukukdevletininönemiveanlamı hususundadaAvrasyagençliğieğitilmelivebilinçlendirilmeli.

22 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

layarak buraları ahlaki-manevi bir sömürü programına alıyor.

Avrasya coğrafyası demokrasinin başlangıcında Avrasya coğrafyası demokrasinin emekleme aşamasında olduğu kadar, yoksulluğun da yoğun olduğu bir bölgedir. O nedenle, bir yandan bölgenin ekonomik gelişimi yönünde adımlar atılırken, özellikle demokratik gelişim, insan hakları ve hukuk devletinin önemi ve anlamı hususunda Avrasya gençliği eğitilmeli ve bilinçlendirilmelidir. Küreselleşme dediğimiz olgu bir yandan demokrasi, insan hakları, ekonomik refah ve çevre duyarlılığı gibi değerlerin yaygınlaşmasında olumlu bir rol oynarken diğer yandan, gençlerin ahlaki-manevi değerlere bağlılığını zayıflatmaktadır. Bu durum toplumsal yozlaşma, yalnızlaşma ve yabancılaşmaya yol açmakta, bu da uyuşturucu ve alkol bağımlılığı başta olmak üzere, insani, ailevi, toplumsal-ahlaki değerler erozyonuna ve tahribatına neden olmaktadır. Eğer Avrasya halkları tarihsel toplumsal genlerindeki son tohumu toprağa düşürüp çekirdeğini kıracak dinamizmi yakalayamaz ve karanlık toprağın altındaki özünü filizlendirip toprağın üstündeki aydınlığa çıkaramazsa ebediyen karanlıklara gark olmaya mahkûm olacaktır.

Nitelikli genç yetiştirmek Nüfusun miktarı ve artış hızı ülkelerin nüfus özellikleriyle ilgili olarak en çok üzerine durdukları konulardan birisidir. Geçmiş yüzyıllarda ülkeler için nüfusun sayısal fazlalığı büyük önem arz etmekteydi. Yani ne kadar çok nüfus o kadar çok nüfuz anlamına geliyordu. Oysa günümüzde ise nüfusun sayısal fazlalığından çok niteliği önem kazanmıştır. Ayrıca nüfusun sayısal olarak çokluğunun tek başına fazla bir anlam taşımadığı, nüfusun diğer özelliklerinin de değerlendirilmesi gerektiği kabul edilmektedir. Yani nitelikli gençlik yetiştirmek gereklidir.

Dünya medeniyet tarihi Dünya medeniyet tarihine baktığımız zaman doğudan batıya döngüsel bir ilerlemenin varlığına şahit oluruz. Beş-on bin yıllık büyük Çin medeniyeti birikimlerini batıya doğru aktararak önce Hint uygarlığının gelişimine, Hint uygarlığı daha batıdaki İran, Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarının doğuşuna, bu uygarlıklar da daha batıdaki Yunan ve Roma medeniyetlerini hazırlamışlardır. Bin yıllık muhteşem Yunan-Roma uygarlığının giderek ateşinin sönmesi üzerine Eski YunanRoma medeniyet kalıntılarını yeniden işleyerek Avrupa’ya taşıyan İslam medeniyeti küllerin altından


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik Кроме этого, на сегодняшний день признают, что численное превосходство населения само по себе не имеет большого значения, очень важно оценивать также другие характеристики этого населения. Таким образом, нам необходимо воспитывать достойную молодежь.

История мировой цивилизации Если последнее семя в исторических и социальных генах народов Евразии, упав в почву, не сможет обрести динамизм, необходимый для того, чтобы пробить свою оболочку, прорасти и выйти к свету, то оно будет обречено навечно оставаться в темноте. История мировой цивилизации свидетельствует о циклическом движении с востока на запад. Достижения великой китайской цивилизации, просуществовавшей пять - десять тысяч лет, способствовали развитию индийской цивилизации, которая, в свою очередь, способствовала рождению иранской, месопотамской и египетской цивилизаций, подготовивших почву для находящихся еще дальше к западу греческой и римской цивилизаций. После того как угасло пламя великолепной греко-римской цивилизации, просуществовавшей тысячи лет, на ее пепелище взошла исламская цивилизация, которая сохранила остатки древней греко-римской цивилизации и перенесла их в Европу, подготовив почву для рождения современной западной цивилизации. Европа, в свою очередь, распространила продвинутые технологии и свой уровень развития еще западнее – в Америку, а отсюда информация и технологии, пройдя через Океанию, отправились еще западнее – в Японию. Таким образом, солнце цивилизации, достигнув самой крайней точки на западе, сегодня начинает восходить на востоке – через Японию оно снова освещает земли Китая, страны, в которой изначально появилось. Эта цикличность свидетельствует, что после Китая солнце цивилизации в ближайшем будущем снова начнет освещать земли Евразии. И все мы, народы, населяющие Евразию, особенно молодежь, должны быть готовы к этой ситуации в ближайшем будущем. Если мы не будем готовы и пропустим приближающуюся волну новой цивилизации, то история ни в коем случае нам этого не простит. Но мы видим, что, благодаря открывающимся на этой территории школам диалога, здесь уже начали появляться бутоны и раскрываться цветы толерантности и мира. Придёт время, когда десятки тысяч молодых людей – выпускников этих школ, открытых в самых отдалённых уголках Евразии, – построят на этой территории светлое будущее, основанное на принципах диалога и терпимости, в котором будет господствовать культура совместного существования.

Если мы не будем готовы и пропустим приближающуюся волну новой цивилизации, то история ни в коем случае нам этого не простит. Eger yükselen ve yaklaşan yeni medeniyet dalgasına hazırlıksız yakalanarak ıskalayacak olursak tarih asla bunun sorumlularını affetmeyecektir. yeni bir medeniyetin, bugünkü Batı (Avrupa) medeniyetinin doğuşunu hazırlamıştır. Avrupa ileri teknoloji ve gelişim düzeyini daha batıya Amerika’ya taşımış, buradan taşan bilgi ve teknoloji Okyanusya üzerinden daha batıya Japonya kadar ulaşmıştır. Böylelikle, en batıya ulaşan medeniyet güneşi bugün en doğudan, Japonya üzerinden tekrar Çin topraklarını aydınlatmaya başlamıştır. Yani medeniyet güneşi tekrar ilk doğduğu topraklar üzerinde parlamaya başlamıştır. Bu döngü devam edecek ve Çin’den sonra yakın bir gelecekte tekrar Avrasya toprakları üzerinde medeniyet güneşi parıldayacaktır. Millet olarak, Avrasya toplumları olarak, özellikle gençlik olarak bizler de bu yakın gelecek duruma hazırlıklı olmalıyız. Hazırlıksız yakalanırsak yükselen ve yaklaşan yeni medeniyet dalgasını ıskalayacak ve tarih asla bunun sorumlularını affetmeyecektir. Fakat biz inanıyoruz ki, bugün bu coğrafyada açılan diyalog okullarıyla hoşgörü ve barış tomurcuklanmaya ve çiçek açmaya başlamıştır. Bugün Avrasya’nın en ücra köşesine kadar yayılan bu okullar ve bu okullarda yetişen on binlerce genç bu coğrafyada ahlaki temeller üzerine kurulu, hoşgörü ve diyalog eksenli, birlikte yaşama kültürüyle yetişmiş bir şekilde aydınlık gelecek tesis edeceklerdir.

BAHAR • SAYI 31 DA

23


главнаятема Воспитанная молодежь–управляет будущии Eğitimligençlik geleceğeyönverir молодежь: гарантия нашего будущего

Шахлар Аскеров Профессор, Азербайджан.

Şahlar Asgerov Prof., Azerbaycan.

Гейдар Алиев: «Для меня самое главное благо – дети и молодежь Азербайджана. Я думаю о будущем Азербайджана. Будущее Азербайджана будет строиться и существовать на разуме этих молодых людей». Haydar Aliyev:“Benim için en aziz nimet Azerbaycan’ın çocukları ve gençleridir. Ben Azerbaycan’ın geleceğini düşünüyorum. Azerbaycan’ın geleceği bu genç dimağlar üzerinde kurulacak ve yaşayacaktır.” В XXI веке, который является веком науки и технологии, стало сложнее правильно понимать быстро меняющие события, а также отделять правильное от неправильного, хорошее от плохого. Однако молодых людей необходимо воспитывать так, чтобы они, понимая, что кроется за событиями, могли принимать разумные решения. Молодежь всегда подвержена злоупотреблениям. Воспитанная молодежь – это не та молодежь, которой управляют события, а та, которая сама управляет событиями. Программы, обеспечивающие воспитание молодежи и ее подготовку к жизни, должны стать самыми важными программами государства. Молодежь не следует оставлять предоставленной самой себе, ее следует воспитывать в качестве гарантии будущего нашей цивилизации.

24 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

İlim ve teknoloji asrı olan Yüzyılda, hızla değişen sosyolojik olayları doğru anlamak, yanlışı doğrudan, iyiyi kötüden ayırt etmek oldukça zordur. Ancak gençler olayların perde arkasını okuyup geleceğe yön verebilecek kararlar alma yönünde kendilerini yetiştirmelidirler. Gençlik her zaman suistimale açıktır. Eğitimli bir gençlik hadiselerin yön verdiği değil, hadiselere yön veren gençliktir. Gençliğin eğitilmesi ve geleceğe hazırlanması devletin en önemli programı olmalıdır. Gençlik başıboş bırakılmamalı aksine medeniyetimizin teminatı olacak şekilde yetiştirilmelidir.


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik

олодежь составляет значительную часть населения Азербайджана. Согласно официальным данным, 2,8 млн населения страны составляют молодые люди в возрасте лет. Если к этому добавить возрастную группу до 14 лет, то мы увидим, что более половины населения страны составляют молодежь и дети. Во времена Советского Союза эти молодые люди, представляющие сейчас половину всей страны, были объединены организацией, которая называлась комсомолом. Управление этой организацией, имевшей государственную поддержку, осуществляла партия. После объявления независимости эта организация распалась. Молодежь некоторое время оставалась предоставленной самой себе, но постепенно снова начала организовываться. Гейдар Алиев говорил: «Для меня самое главное благо – дети и молодежь Азербайджана. Я думаю о будущем Азербайджана. Будущее Азербайджана будет строиться и существовать на разуме этих молодых людей». Он проводил политику, направленную на воспитание молодежи. В году был установлен День молодежи – 2 февраля. Начиная с этого года, начали действовать 65 молодежных общественных организаций, которые помогают юношам и девушкам обретать жизненный опыт. В связи с переходом от социалистического к либерально-демократическому режиму мы сталкиваемся со многими проблемами. Этот период можно назвать переходным, и он означает проведение перемен во всех слоях общества. Например, для президента республики это период создания административной системы страны, для премьер-

М

zerbaycan nüfusunun büyük bir kısmını genç nesil oluşturmaktadır. Resmi rakamlara göre ülkenin 2,8 milyonu yaş grubu arasındadır. yaş grubunu da buna ilave edersek ülke nüfusunun yarısından fazlası genç demektir. Sovyetler Birliği döneminde ülkenin yarısını teşkil eden bu gençleri Komsomol adında bir teşkilatta birleştiriliyorlardı. Devlet tarafından desteklenen bu kurum partiler tarafından idare edilmekteydi. Bağımsızlıktan sonra bu teşkilat dağıldı. Bir müddet başıboş kalan gençlik ufak ufak yeniden teşkilatlanmaya başladı. Haydar Aliyev“Benim için en aziz nimet Azerbaycan’ın çocukları ve gençleridir. Ben Azerbaycan’ın geleceğini düşünüyorum. Azerbaycan’ın geleceği bu genç dimağlar üzerinde kurulacak ve yaşayacaktır.” diyerek gençlere yönelik politikalar üretmiştir. 2 Şubat Gençlik Bayramı ’de ilan edildi. Bu yıldan itibaren 65 genç sivil toplum örgütü faaliyetine başladı ve gençlerimizi ülke içi ve ülkeler arası deneyimlerle tanıştırıyor. Sosyalist rejimden Liberal-Demokratik rejime geçtiğimizden birçok problemle karşılaşmaktayız. Bu dönem geçiş dönemi olarak adlandırılabilir. Ancak bu dönem toplumun tabakaları için değişkenlik arz etmektedir. Mesela bu dönem cumhurbaşkanı için, ülkenin idari sistemini kurma dönemi, başbakan için ekonominin temellerini sağlam zemine oturtma dönemi, halk için ise bağımsızlığın ve hürriyetin en yüksek nimetlerden bir nimet olduğunu idrak etme dönemidir. Cumhurbaşkanı için geçiş dönemi bitmiştir. Bunu Sayın Cumhurbaşkanımız İlham Aliyev

A

BAHAR • SAYI 31 DA

25


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

У молодежи, которая является самым важным потенциалом общества, два больших преимущества – здоровье и время. Gençlik toplumun en büyük potansiyeli iken gençliğin de iki büyük potansiyeli sağlık ve zamandır.

26 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

министра – период формирования прочных основ экономики, а для народа – период осознания того, что независимость и свобода являются одними из самых главных ценностей. Для президента переходный период закончился. Об этом наш уважаемый президент Ильхам Алиев объявил во время празднования летия Бакинского государственного университета. Однако для премьер-министра и народа этот период всё еще не закончился. По мнению философов, переход от одной системы мышления к другой возможен через три поколения. Социалистическое мышление еще продолжает царить в умах многих людей. Одни смотрят на запад, другие – на восток, а третьи так и не определилась в своих предпочтениях. Эти обстоятельства негативно сказываются на воспитании молодежи. Главным достоянием любого государства является его территория и человеческий потенциал. Западные государства, обладающие небогатыми природными ресурсами, рассматривают своих граждан в качестве потенциального капитала и создают соответствующие условия для их воспитания. У молодежи, которая является самым важным потенциалом общества, два больших преимущества – здоровье и время. Молодые люди должны хорошо понимать ценность этих двух преимуществ, дарованных им Аллахом. Время настолько важное преимущество, что его не следует тратить попусту, тем более на вредные занятия и духовное разрушение. Между временем и воспитанием имеется тесная взаимосвязь. Воспитание – это уважение ко времени и умение довольствоваться малым. Молодежь, которая не ценит время и не развивает себя, может привести общество к катастрофе. Воспитать поколение, которое будет защищать национальные и духовные ценности, – вопрос жизни и смерти. Для того чтобы передать наше государство, нашу молодежь, наши национальные и духовные ценности будущим поколениям, необходимо качественное образование. Об этом хорошо сказал один из американских президентов: «Американские университеты сильны не потому, что Америка – богатая страна, это Америка богата потому, что в ней сильны американские университеты». На Западе образование рассматривают в качестве «сокровища по своей сути». Из двух государств с одинаковыми природными богатствами сильнее то, в котором система образования лучше. Жан-Жак Руссо говорил: «Не незнание, а полузнание обладает разрушительной силой». Как видно из этих слов, хорошее образование важнее всего. Гейдар Алиев сказал: «Расширение профессиональных знаний и повышение интеллектуального уровня означает связь с родной землей и страной и, в конечном итоге, формирует модель качественного человека». Молодежь, которая является гарантией сохранности наших исторических корней и будущего, может осуществить эту миссию, лишь обладая хорошим воспитанием.

Bakü Devlet Üniversitesinin yıl dönümü kutlama programında beyan etti. Ancak bu dönem başbakan ve halk için daha bitmemiştir. Filozoflar bir düşünce sisteminden başka bir düşünce sistemine geçmenin üç neslin değişmesiyle mümkün olacağını söylerler. Sosyalist düşünce tarzı hala bir çok insanın beynine hâkim. Halkın bir kısmı doğuya bir kısmı batıya bakarken bir kısmının ise nereye baktığı hala bilinmiyor. Bu dönem gençliğimizin yetişmesine çok menfi tesir göstermektedir. Devletlerin en büyük servetleri coğrafi mekânları ve insan potansiyelleridir. Toprağı zengin olmayan batılı devletler vatandaşlarına sağladığı imkânlarla onları bir potansiyel değer olarak yetiştirmekte ve dünyadaki değişimi gerçekleştirecek insan oldukları misyonunu yüklemektedir. Gençlik toplumun en büyük potansiyeli iken gençliğin de iki büyük potansiyeli sağlık ve zamandır. Gençler Allah’ın kendilerine verdiği bu iki potansiyelin değerini iyi bilmelidir. Zaman basit hayat tarzına, zararlı alışkanlıklara, manevi erozyona sarf edilemeyecek kadar önem arz eden potansiyeldir. Zaman ile terbiye arasında sıkı bir alaka vardır. Terbiye zamana saygı ve kanaatin diğer adıdır. Zamanı değerlendirecek ve kendini yetiştirecek işlerle meşgul edilemeyen gençlik toplumu felakete sürükleyebilir. Bunun yolu ise milli manevi değerlere sahip çıkacak neslimizi sağlam bir eğitim sistemi ile yetiştirmekten geçmektedir. Devletimizin, gençliğimizin, milli ve manevi değerlerimizin gelecek nesillere aktarılabilmesi için kaliteli eğitim ölüm-kalım meselesi gibidir. Amerikan Cumhurbaşkanlarından biri ifadelerinde“Amerika üniversiteleri Amerika zengin olduğu için güçlü değil, Amerika üniversiteleri güçlü olduğu için Amerika zengindir”sözlerine yer verir. Batıda eğitime“Değerli Hazine”olarak bakılır. Yeraltı zenginlikleri aynı olan iki devletten eğitim sistemi mükemmel olan devlet daha güçlü devlettir. Jan Jak Russo ya göre‘’Bilmemek değil, yarım bilmek mahvetme gücüne sahiptir.’’Bu sözden de anlaşılacağı gibi sağlam eğitim her şeyden önemlidir. Haydar Aliyev “Mesleki bilgi ve entelektüellik seviyesinin artması toprağa ve yurda bağlılık ve nihayetinde keyfiyetli insan modeli demektir.’’Bu sözden de anlayacağımız gibi tarihi köklerimizin, medeniyetimizin ve geleceğimizin teminatı gençler ancak sağlam bir eğitimle bunu gerçekleştirebileceklerdir.


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik

Молодежь–главное действующее лицодиалогa Diyaloğunaktörü olarakgençlik

Билал Самбур Доктор наук, доцент, директор Либеральная Мысль Общество, Турция.

Bilal Sambur Doç.Dr., Liberal Düşünce Topluluğu Merkezi Direktörü, Türkiye.

Первойизсоциальныхгрупп,незнающих,каксправитьсяс колоссальнымисегодняшнимивызовами,являетсямолодежь. İnsanlığıngünümüzdekidevasaproblemleriylenasılbaşa çıkacağınıbilemeyenkesimlerinbaşındagençlergelmektedir. BAHAR • SAYI 31 DA

27


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего асто говорят об одиночестве, изолированности и самоотчуждении, характерных для современного человека. «Одиночество» сегодняшнего человека свидетельствует о том, что все мы столкнулись с фундаментальными проблемами, лежащими в различных областях: эмоциональной, духовной, нравственной, социокультурной, научной и не обладаем достаточными знаниями, чтобы решить эти проблемы. Первой из социальных групп, не знающих, как справиться с колоссальными сегодняшними вызовами, является молодежь. Выдающийся психолог Эриксон считает, что наиболее отчетливой характеристикой юношеского (пубертатного) периода является стремление найти себя как личность, создать для себя определенные ценностные и поведенческие рамки. Эриксон называет этот поиск «комплексом личности».

Ч

Молодежь и мир

Молодые, находясь в динамике познания и толкования мира, обладают наибольшим стремлением к его изменению. Dünyayı tanıma ve anlamlandırma konusunda dinamik bir arayış içerisinde olan genç bireylerin, herkesten daha fazla dünyayı değiştirme arzusuna sahip olduklarını söyleyebiliriz.

28 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

В силу того что юношеский период является специфическим периодом развития, молодые люди обладают рядом особенностей. Можно сказать, что молодые, находясь в динамике познания и толкования мира, обладают наибольшим стремлением к его изменению. И очень важно не превратить стремление молодежи к изменению мира в фанатизм, расизм и насилие. Диалог, в который молодежь включается в качестве полноправного действующего лица, способен превратить стремление молодых людей к изменению мира в плодородную почву для развития таких ценностей, как терпимость, плюрализм, свобода, справедливость.

Молодежь и диалог Диалог требует знакомства и налаживания связей с другими сообществами. Для молодых людей, которые ищут пути построения своего психологического, духовного, эмоционального, интеллектуального и поведенческого мира, встреча с другими сообществами является источником новых возможностей. Каждый молодой человек при этом должен задать себе вопрос: «Чем для меня является диалог с другой личностью и что этот диалог может мне дать?» И тогда диалог становится способом построения человеческих отношений, инструментом углубленного учебного процесса, частью жизненной философии. Юношеский возраст – период познания. Познание тесно связано с общением и так же как юношеский возраст является периодом познания, диалог является познавательной деятельностью. Диалог – это практический ответ на вопрос: «Чем я могу поделиться с другими и чему я могу научиться у них?» Для молодых людей, которые стоят на пути обретения личностной зре-

odern insanın yalnızlığından, izole edilmişliğinden ve kendine yabancılaşmasından sık söz edilmektedir. Günümüz insanından ‘yalnız insan’ olarak bahsedilmesi, hepimizin ciddi duygusal, manevi, ahlaki, sosyal, kültürel, bilimsel ve daha başka boyutlarda birçok temel problem ve açmazla yüz yüze bulunduğumuzu ve bunlarla nasıl başa çıkabileceğimizi ve onlarla nasıl yaşayabileceğimizi bilme konusunda yeterliliğe ve yeteneğe sahip olmadığımızı ortaya koymaktadır. İnsanlığın günümüzdeki devasa problemleriyle nasıl başa çıkacağını bilemeyen kesimlerin başında genç insanlar gelmektedir. Erikson, gençlik döneminin en belirgin karakteristiğinin kişinin kendini bulması ve kendini anlamlı bir çerçeveye oturtmak için giriştiği arayış olduğunu söylemektedir. Erikson ‘kimlik karmaşası’ifadesiyle bu arayışı ifadelendirmektedir.

M

Gençlik ve dünya Gerçekten gençlik dönemi, insanın en özel gelişim dönemi olduğu gibi, genç insanlar da çok özel insanlardır. Dünyayı tanıma ve anlamlandırma konusunda dinamik bir arayış içerisinde olan genç bireylerin, herkesten daha fazla dünyayı değiştirme arzusuna sahip olduklarını söyleyebiliriz. Gençlerin dünyayı değiştirme arzusunun fanatizme, ırkçılığa ve şiddete dönüşmemesi çok önemlidir. Gençleri merkezi aktör olarak gören diyalojik anlayış, genç bireylerin dünyayı değiştirme arzularını tolerans, çoğulculuk, özgürlük, adalet ve barış değerlerinin gelişimine katkıda sunan zengin bir kaynağa dönüştürme potansiyeline sahip bulunmaktadır.

Gençlik ve diyalog Diyalog, farklı dünyalarla iletişime geçmek ve onları tanımayı gerektirmektedir. Kendi psikolojik, manevi, duygusal, düşünsel ve davranışsal dünyasını yani kişilik dünyasını inşa etme arayışında olan genç insan için farklı dünyalarla karşılaşmak büyük bir fırsat ve zenginlik kaynağıdır. Her gencin duygu ve düşünce dünyasında şu soru mutlaka gündeme gelmelidir: Diyaloğun benim için anlam ve önemi nedir? Bu soru üzerinde düşünme, gençleri hem kendileriyle diyaloğa sokacaği gibi, onlara kendileri dışında varolan diğer insani gerçeklerle de ilişki kurma imkânı sağlayacaktır. Bu bağlamda genç bireyin, diyaloğu, insan ilişkilerinde pratik bir metot olmanın yanında, aynı zamanda bir eğitim süreci ve felsefesi olarak algılaması gerekmektedir. Gençlik dönemi, bir öğrenme dönemidir. Gençlik döneminin bu karakteristiği ile diyalog yakından ilişkilidir. Gençlik dönemi bir öğrenme dönemi olduğu gibi, diyalog da bir öğrenme faaliyetidir. Diyalog, diğeriyle ne paylaşabilirim ve ondan ne öğrenebilirim sorularına verilen pratik cevaptır. Diyalog olgusunu kişisel olgunluk düzeyinde içselleşti-


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik

Молодые люди испытывают сильнейшую потребность не только в том, чтобы выслушивать чужие наставления, но и в том, чтобы их собственное мнение было услышано другими. Genç insanlar, dışarıdan öğütler dinlemek yerine, kendi görüşlerinin de başkaları tarafından dinlenilmesini şiddetle arzu etmektedirler. лости, диалог является как человеческой потребностью, так и возможностью научиться чему-то у других. Благодаря позитивным социальным изменениям, породившим «общество диалога» в общественной структуре, молодежь получает возможность делиться друг с другом мнениями, а обмен мнениями влечет взаимные изменения. Благодаря отношениям, построенным на диалоге, человек может понять как собственную ценность, так и ценность других. Осознание молодежью того, что «столкновение» и «диалог» являются противоположными понятиями и что первое ведет к отсутствию положительных результатов и возникновению конфликтов, а второе – к высокой продуктивности и миру, является показателем того, что молодежь достигла высокого уровня зрелости. Большинство молодых и зрелых людей по инерции мысли полагает, что окружающий мир не меняется. Однако мир, в котором мы живем, не является неизменным. Когда возникает понимание того, что мир – это нечто, что можно изменить, и что люди обладают способностью и возможностями изменить его, такое понимание указывает на радикальную умственную трансформацию. Опыт диалога показывает всем людям, и в первую очередь молодежи, что окружающий мир может меняться и может быть отстроен заново. Этот опыт приглашает их к изменению мира. Существует много разного рода программ, посвященных молодежи. Однако в ходе большинства заседаний и мероприятий молодым людям говорят о том, что им нужно делать, дают советы и наставления. Между тем, молодые люди испытывают сильнейшую потребность не только в том, чтобы выслушивать чужие наставления, но и в том, чтобы их собственное мнение было услышано другими. Участие молодежи в диалоге удовлетворяет ее потребность и желание играть активную роль в жизни. Благодаря диалогу молодежь учится доброжелательно выслушивать оппонента, учится дискутировать, не повышая голоса. Возможность научиться культуре общения и культуре спора дает большое преимущество любому молодому человеку.

ren gençler için diyalog, hem insani bir ihtiyaç hem de diğerlerinden yeni şeyler öğrenme için bir yol ve fırsat konumundadır. Sosyal yapının‘diyalog toplumu’şeklinde ifade edebileceğimiz pozitif bir olguya dönüştüğü insan ilişkileri sayesinde gençler, görüşlerini birbirlerine ifade etme imkânına kavuşmakta ve görüşlerin ifade edilmesi karşılıklı bir değişime neden olmaktadır. Diyalojik ilişkiler sayesinde, kişi hem kendi değerinin hem de ötekinin değerinin farkına varabilmektedir.’Didişme’ ve‘diyalogun’birbirinin zıddı şeyler olduğunu, birincisinin verimsizlik ve kavgaya, ikincisinin üretkenlik ve barışa ulaştırdığını gencin fark etmesi, çok ciddi bir olgunlaşma düzeyine ulaşıldığının göstergesidir. İster genç, ister ileri yaşta olanlarımızın çoğu, kendimizi çepeçevre saran dünyanın değişmez olduğunu düşünürüz. Bu algılamanın aksine, içinde kendimizi bulduğumuz dünya, değişmez bir niteliğe sahip değildir. Dünyanın değişebilir bir şey olduğunu ve insanların onu değiştirecek yetenek ve kapasiteye sahip olduğu şeklinde yeni bir anlayışa sahip olmaları çok radikal bir zihinsel dönüşümü ifade etmektedir. Diyalog tecrübesi, gençler başta olmak üzere bütün insanlara, dünyanın değişebilirliğini ve yeniden inşa edilebilirliliğini göstermekte ve onları dünyayı değiştirmeye davet etmektedir. Değişik kurumlar tarafından farklı platformlarda gençlere hitap eden değişik aktiviteler ve toplantılar yapılmaktadır. Ancak yapılan bu aktivite ve toplantıların çoğunda gençlere ne yapmalarını söyleyen, onlara hep öğüt ve nasihat veren konuşmalar yapılmaktadır. Oysa genç insanlar, dışarıdan öğütler dinlemek yerine, kendi görüşlerinin de başkaları tarafından dinlenilmesini şiddetle arzu etmektedirler. Diyalog platformlarında gençlerin, salt dinlemek yerine kendilerini ifade etmeleri, gençler açısından büyük bir anlam ve değer taşımaktadır. Diyalog sürecinde gençlerin aktif olmaları, onların hayatta aktif aktörler olma arzu ve ihtiyacını karşılanması anlamına gelmektedir. Gençler, diyalog aktiviteleri sayesinde, kavga ve gürültü etmeden, birbirlerine seslerini yükseltmeden, birbirlerine bağırmadan farklı olan insanları dinleyebileceklerini öğrenebilirler. Diyalog tecrübesinden böyle bir dersin öğrenilmesi, bir genç için büyük bir kazanımdır.

BAHAR • SAYI 31 DA

29


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

Рольобразованной молодежи вразвитиистраны Eğitimligençliğinülke kalkınmasındakirolü 30 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik irçok gelişmiş ülke için doğum oranının keskin biçimde düşmesi en önemli problemlerden biridir. Bu demektir ki; yakın zamanda bu devletler, ülkelerinin sosyal, ekonomik, insani ve siyasi fonksiyonlarını yerine getirmekte önemli rol oynayabilecek genç insanların eksikliğini şiddetle hissedecekler. Mesela bazı uzmanlar yılında doğru Japonya’nın bugün milyon olan nüfusunun milyona düşeceğini üstelik bunun %40’nın emeklilik yaşındaki insanların olacağını tahmin ediyorlar. Böyle bir nüfus dağılımının ülkenin ekonomik kalkınmasını gerekli seviyede desteklemenin çok zor olacağı düşünülüyor. Şu halde genç nüfusun azalması devletin milli menfaatlerini tehdit eden sadece demografik faktör değil, aynı zamanda politik ve ekonomik faktörlerdir. Kırgızistan’da genç nüfusun azalması problemi şimdilik yok. Aynı zamanda gençlerin kitleler hâlinde ekonomik ve sosyal rahatlık aramak için ülkeden ayrılıp yurt dışına gittikleri gözlemleniyor. Geçici veya sürekli yaşamak üzere ülkeden ayrılan gençler farklı sebeplerden dolayı Kırgızistan’ın iç piyasasında yer bulamayanlardır. Ülkemiz maalesef şimdi şiddetli bir işsizlik yaşıyor bu da iş piyasasında talebin arzı çok aştığı anlamına geliyor. Devlet yönetiminde memur kadrolarının önemli derecede azaltılması beklentisinin yan etkileri bu problemi belirli ölçüde artırabilir. Yurt dışına giden gençlerin diğer kategorisini, iç piyasada teklif edilen şartların tatmin etmediği gençler oluşturuyor. Bu insanlar aldıkları iyi eğitimden dolayı kendilerini gerçekleştirmek için sadece Kırgızistan’da değil yabancı ülkelerde de geniş imkanlara sahipler. Onun için yabancı işverenlerin sundukları daha cazip finansal ve sosyal şartlar onları cezbediyor. Genç uzman ve işçilerin ülkeyi terk etmesi yakın gelecekte şüphesiz belirli maddi kazanç getirecektir. Örneğin resmi olmayan verilere göre sadece yılında Kırgızistanlı göçmen işçiler Kırgızistan’a 1 milyar milyon ABD doları gönderdiler. Bu, ülkenin sosyal ve ekonomik hayatına yapılan önemli bir ek kaynak olsa da madalyonun diğer yüzünü unutmamalıyız. Bu göçmen işçilerin gurbette doğan ve büyüyen çocukları ve torunları kendilerini başka kültürle özdeşleştirme ve başka devletlere hukuken bağlı olmayı kabullenme tehlikesi taşıyorlar. Bu Kırgızistan için en değerli insan kaynağının kısmen kaybedilmesi demektir. İnsan sermayesinin her devlet için istikrarlı bir kalkınmanın en önemli şartı olduğu unutulmamalıdır. Ülke ve yurt dışı üniversitelerinde iyi eğitim almış, yabancı şirketlerde kaliteli, çağdaş yöneticilerin iş tecrübesine sahip eğitimli genç uzmanlardan bahsedi-

B

ля многих развитых стран мира резкое уменьшение рождаемости остаётся одной из главных проблем. Это означает, что в скором времени такие государства столкнутся с острой нехваткой молодых людей, способных играть важную роль в обеспечении социального, экономического, гуманитарного и политического функционирования страны. К примеру, некоторые специалисты прогнозируют, что к году население Японии уменьшится до миллионов человек с нынешних , причем около 40 процентов из них будут людьми пенсионного возраста. При таком демографическом раскладе поддерживать экономическое развитие страны на должном уровне представляется крайне трудным. Таким образом, сокращение удельного количества молодежи является не только демографическим, но и политическим и экономическим факторами, представляющими угрозу национальным интересам государства.

Д

Нуржигит Кадырбеков Писатель, Кыргызстан.

Nurjigit Kadırbekov Yazar, Kırgızistan

Сокращение удельного количества молодежи является не только демографическим, но и политическим и экономическим факторами, представляющими угрозу национальным интересам государства. Genç nüfusun azalması devletin milli menfaatlerini tehdit eden sadece demografik faktör değil, aynı zamanda politik ve ekonomik faktörlerdir. BAHAR • SAYI 31 DA

31


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего В Кыргызстане проблемы сокращения молодёжи, к счастью, пока не существует. В тоже время наблюдается массовый отток из страны молодых людей, ищущих экономическое и социальное благополучие на чужих просторах. Зачастую уезжают из страны на временное или постоянное жительство молодые люди, не востребованные по той или иной причине на рынке труда Кыргызстана. Пока, к сожалению, наша страна испытывает острый дефицит рабочих мест, а значит, на внутреннем трудовом рынке спрос намного превышает предложение. Побочный эффект ожидаемого значительного сокращения количества госчиновников в результате проведённых реформ государственного управления может в определенной мере усугубить эту проблему. Другой категорией молодых людей, уезжающих за рубеж, являются те, кого не удовлетворяют предложения внутреннего рынка труда. Благодаря хорошему образованию такие люди, как правило, имеют широкую возможность самореализации не только в Кыргызстане, но и за рубежом, где им предлагаются более привлекательные финансовые и социальные условия. Отток молодых специалистов и рабочих из страны в краткосрочной перспективе, безусловно, принесёт определённую материальную выгоду. К примеру, по неофициальным данным, только в году трудовые мигранты из Кыргызстана перечислили в республику 1 миллиард миллионов долларов США. Хотя это является существенным вливанием в бюджет республики, мы не должны забывать об обратной стороне медали. Есть угроза того, что дети и внуки многих мигрантов, рожденные и выросшие на чужбине, будут идентифицировать себя с иной культурой и государственностью. А это для Кыргызстана означает частичную потерю самого ценного ресурса – человеческого. Нельзя забывать о том, что человеческий капитал является одним из важнейших условий для устойчивого развития любого государства. Речь идёт о грамотных молодых специалистах, получивших качественное образование в республиканских и зарубежных учебных заведениях и имеющих опыт работы в иностранных компаниях и учреждениях с качественным современным менеджментом. Поэтому развитые страны мира жестко конкурируют между собой из-за привлечения именно квалифицированных мигрантов. Предлагают различные гранты, стипендии и другие формы поощрения талантливых ученых и одаренных студентов, предоставляют вид на жительство и комфортные жизненные условия лучшим профессионалам в различных областях. Именно таким образом ведущим державам США, Франции, Англии, Японии удалось аккумулировать у себя достижения мировой науки, которые сыграли ключевую роль в их развитии. Один из секретов впечатляющего экономического рывка

32 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

Нельзя забывать о том, что человеческий капитал является одним из важнейших условий для устойчивого развития любого государства. İnsan sermayesinin her devlet için istikrarlı kalkınmanın en önemli şartı olduğu unutulmamalıdır. yoruz. Bu yüzden gelişmiş ülkeler özellikle kalifiye elemanları çekmek için kendi aralarında rekabet ediyorlar. Kabiliyetli ve üstün yeteneklere sahip öğrencilere çeşitli yardımlar, burslar ve başka teşvikler teklif ediyorlar, çeşitli alanlardaki en iyi profesyonellere ikamet izni, rahat hayat şartları sağlanıyor. Ekonominin güçleri ABD, Fransa, İngiltere, Japonya kalkınmalarında anahtar rolü oynayan iyi beyinleri, fikirleri dünyanın her tarafından asıl böyle toplayabildiler. “Asya Kaplanları” (Singapur, Tayvan, Güney Kore, Malezya, Tayland v.d.) göz alıcı ekonomik sıçrayışları kaliteli insan potansiyellerini akıllıca kullanmaktan ibarettir. Çin’de ve Malezya’da Japon veye Batı işletme okullarında okumuş genç kadrolar özel değere sahipler. Yerel işletmeler ve şirketler böyle uzmanlar için tam anlamıyla savaşıyorlar ve onlara maksimum şartları teklif ediyorlar. Benzer eğilimler dünyanın birçok gelişmiş ülkesinde gözlemleniyor. Bu ülkelerde “head hunting” uygulaması gelişmiştir, mahiyeti diğer şirketlerden profesyonelleri kendisine transfer etmektir.“Kadro her şeyi çözer”vecizesinin önemi Kırgızistan’da her zaman anlaşılmıyor. Bugün devlet başkanının talimatları doğrultusunda Kırgızistan Cumhuriyeti’nin yeni gençlik politikasının programı hazırlanıyor. Bu programda önceliğin uygar bir şekilde düşünen ve çalışan yeni profesyonel neslin gelişmesine, bu insanların Kırgızistan’ın geleceği için kullanılması konularına verileceğine eminim. Bunun için iş piyasada rekabet için uygun şartların oluşturulması gerekir. Vatanseverlik ve toplumsal sorumluluk bilincinin, yeni neslin güçlü manevi ve ahlaki değerlerinin oluşması, tahsilini yurtdışında yapmış çoğu gençlerin sadece kişisel maddi çıkarlarını gütmek için oralarda kalmamalarını ve Kırgızistan’a dönüp onun için çalışmalarını sağlayacak eğitimin ideolojik çalışmaların yapılması da en az bu kadar önemlidir. Mesela Japonya ve Malezya eskiden bu ideolojinin yürütülmesinde oldukça başarı kazandılar. Çin ise devlet kaynaklarıyla yurt dışında okuyan öğrencilere “en az iki yıl vatana hizmet” mecburiyeti getiriyor. Bu politikanın sonuçları ortada, kısa bir süre zarfında bu ülkeler kalkınma yolunda inanılmaz engeller aşmayı başardılar.


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik ВКитаеиМалайзииособенноценятся молодыекадры,прошедшиеяпонскуюили funduszeue.infoиятия икомпаниивбуквальномсмыслеслова борютсязатакихспециалистов,предлагаяим максимальнопривлекательныеусловия. Çin’deveMalezya’daJaponveyeBatıişletme okullarındaokumuşgençkadrolarözel değfunduszeue.infoşletmelerveşirketler böyleuzmanlariçintamanlamıyla savaşıyorlarveonlaramaksimumşartları teklifediyorlar. «азиатских тигров» (Сингапур, Тайвань, Южная Корея, Малайзия, Таиланд) заключается именно в умелом использовании ими качественного человеческого потенциала. В Китае и Малайзии особенно ценятся молодые кадры, прошедшие японскую или западную школу менеджмента. Предприятия и компании в буквальном смысле слова борются за таких специалистов, предлагая им максимально привлекательные условия. Получила развитие технология «headhunting» («охота за головами»), суть которой заключается в переманивании успешных профессионалов из других компаний. К сожалению, в Кыргызстане не везде и не всегда понимают значение крылатой фразы «Кадры решают все». В настоящее разрабатывается новая концепциямоло-дежной политики Кыргызской Республики. В ней, я уверен, приоритетное значение будет придано вопросам развития новой генерации профессионалов, мыслящих и работающих по-современному, вопросам использования труда этих людей на благо Кыргызстана. Для этого необходимо создать условия, максимально благоприятные для добросовестной конкуренции на внутреннем рынке труда. Не менее важно вести идеологическую работу по воспитанию патриотизма и гражданской ответственности, формированию здоровых духовно-нравственных ценностей у нового поколения с тем, чтобы большинство молодых людей, получивших образование за границей, предпочли вернуться в Кыргызстан и работать на страну, а не оставаться за рубежом, преследуя сугубо личные меркантильные цели. Кстати, Япония и Малайзия в своё время весьма преуспели в проведении такой политики. А Китай административным путём обязывает своих студентов, обучающихся за рубежом на средства государства, «служить родине не менее двух лет». Результат налицо: за короткое время эти страны сумели преодолеть неимоверные барьеры на пути своего развития.

BAHAR • SAYI 31 DA

33


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

Двеметафорыжизни:

молодежь иобразование

Yaşamınikimetaforu:

Gençlikveeğitim Дженгиз Шимшек Доктор наук, Университет Мармара, главный редактор журнала «ДА», Турция.

Cengiz Şimşek Dr., Marmara Üniversitesi, Da dergisi Sorumlu Yazı İşleri Müdürü, Türkiye.

34 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

редставления о приемлемой для людей жизни, а также о том, какие выгоды это принесет, задают направление экономике, политике, искусству, литературе и образованию. Представления меняются с ходом времени. Возможность следить за актуальностью изменений, т.е. идти в ногу со временем, является естественным результатом осведомленности о научных, социальных и технологических достижениях. По сути, стремление «держаться» за жизнь вокруг нас можно описать термином «идти в ногу со временем», который ассоциируется с Европой, развитием и новыми технологиями, о которых мы говорим на каждом заседании Платформы. Мы внимательно изучаем тех, кто не может поспевать за этим процессом, говорим о том, что их идеи и образ жизни постепенно тускнеют и приходят в упадок, и, в конце концов, начинаем называть их «несовременными». В нашем отношении к современности очень большую роль играет то, как мы ее воспринимаем и как определяем наше окружение. Что же нужно делать или как нужно поступать, чтобы восприятие, размышления и предположения не делали человека несовременным? Чтобы дать удовлетворительный ответ на этот вопрос, полезно будет проанализировать восприятие общества, и особенно молодежи, которая находится в точке пересечения традиций и инноваций, а также изучить мнения об образовании, в котором соединены идеи и концепции, требуемые современностью. Для анализа общества следует взглянуть на такие явления, как «плохая экономика», о которой постоянно говорят в ходе дискуссий, поли-

П

oplumların yaşanabilir bir hayat ve onun getirilerinin neler olacağıyla ilgili tasavvurları: ekonomiye, politikaya, sanata, edebiyata ve eğitime yön vermektedir. Tasavvurlar ise geçen zamana paralel olarak değişiyor. Bu değişim günceli takip edebilme yani çağı yakalama, günün gerektirdiği bilimsel, sosyal ve teknolojik gelişmelerden habersizce yaşamamak isteğinin doğal sonucu olarak ortaya çıkıyor. Aslında, içinde bulunduğumuz bu yaşama tutunma gayretlerini, her fikir platformunda dile getirdiğimiz, Avrupa’yı, gelişmişliği ve yeni teknolojiyi çağrıştıran “çağdaşlaşmak” kelimesiyle de açıklamak mümkün. Bu sürece ayak uyduramayanları irdeler, fikir ve yaşantılarının yavaş yavaş donuklaştığını, kokuştuğu ifade eder ve sonunda kişiyi “çağ dışı” olmakla etiketleriz. Şunu ifade etmek gerekir ki, çağa karşı bu tavır alışımızda onu nasıl algıladığımız ve çevremizi nasıl tanımladığımız önemli derecede rol oynar. Ne yapmalı ya da nasıl yapmalı ki, algı, düşünce ve kurgular insanı çağın dışına itmemeli? Bu soruya yeterli cevap verebilmek için toplumu, özellikle gelenek ve yeniliğin kesişme noktasında yer alan gençliğin algılarını tahlil etmek, çağın gerektirdiği fikirlerin ve kavrayışların yoğrulduğu eğitim hakkındaki görüşlerini incelemek faydalı olacaktır. Toplumun tahlili için tartışmalarda dile getirilen “kötü giden”ekonomi, politik entrikalar,“sorumsuzca gezen” genç nesil ve “iyi vatandaş” yetiştirmediğinden şikâyet edilen eğitim sitemi gibi verilere bakmak bir mesafe kazandıracaktır. Toplumsal kurumların karşı karşıya gelmesi tam da bu süreçte ortaya çıkar. Çatışmayı hızlandıran sebepleri, teknolojideki gelişim hızının günümüz yaşam biçimini ta-

T


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik

Когда образование, которое должно воспринимать молодых людей такими, какие они есть на самом деле, не оправдывает ожиданий молодежи, она начинает стучаться в другие двери или становится «материалом» для депрессивных сценариев. Gençleri oldukları gibi algılaması gereken eğitim de kendinden bekleneni yerine getiremeyince, gençler sığınacak başka kapılar arıyor ya da depresyon senaryolarına malzeme oluyorlar.

тические интриги, «безответственное» молодое поколение, и образование, на которое сетуют в связи с тем, что оно не формирует «хороших граждан» общества. Именно в ходе этого процесса возникает столкновение общественных организаций. Причины, ускоряющие конфликт, будет правильно искать в полном изменении современного образа жизни в результате быстрого технологического прогресса. Естественно, многие представления нового поколения о жизни, качестве, порядке, стабильности, благосостоянии, страхе, искусстве, государстве, нации, друзьях, врагах и образовании постоянно меняются и заново оформляются. Попытки идти в ногу со временем, но при этом не отрываться от традиций, сталкивают молодое поколение, которое живет в мире с собой и своими представлениями, лицом к лицу с мышлением старшего поколения, и в первую очередь родителей, которые думают по-иному. Это приводит к непониманию, страхам и конфликтам. В сущности, именно такая коллизия лежит в основе большинства общественных волнений и недовольства государством. Когда образование, которое должно воспринимать молодых людей такими, какие они есть на самом деле, не оправ-

mamen başkalaştırmasında aramak yerinde bir tespit olacaktır. Doğal olarak yeni yetişen neslin yaşam, kalite, düzen, istikrar, refah, kaygı, sanat, devlet, millet, dost, düşman ve eğitim olmak üzere birçok kavram anlayışı sürekli değişecek şekilde yeniden yapılanmaktadır. Bütün bu çağı yakalama ama gelenekselden de kopamama gayretleri, kendiyle ve kişisel hayat tasavvuruyla hep barışık bir yaşam süren genç nesli, anne-babaları başta olmak üzere eskilerle farklı düşünmek, anlaşılamamak, sahip çıkılmamak, sürekli kaygıya sürüklenmek ve baskı altında tutulmakla karşı karşıya bırakır. Aslında, çoğu toplumsal huzursuzlukların ve devletin verdiği hizmetlerden memnun kalmamanın altında da bu gerçek yatar. Gençleri oldukları gibi algılaması gereken eğitim de kendinden bekleneni yerine getiremeyince, gençler sığınacak başka kapılar arıyor ya da depresyon senaryolarına malzeme oluyorlar.

Gelenek mi yenilik mi? Eğitim kurumlarını bir yönüyle uçuk hayallerimizin, hatta başka hiçbir kimse tarafından desteklenmeyen fikirlerimizin yuvalandığı, filizlendiği yerler olarak da biliriz. Buna rağmen, eğitim sistemi, amacı ve hedefleri bakımından yeniliği, sosyal ve devlete ba-

BAHAR • SAYI 31 DA

35


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

Говоря о школах будущего, Тоффлер заметил: «В школе ребенок будет иметь возможность участвовать в различных экспериментах. Будут классы, состоящие из одного ученика, но с несколькими учителями. Ученики будут работать в коллективах с временными обязанностями и в проектных группах. Ученики будут постоянно менять свои группы и иногда оставаться наедине с собой».

36 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

дывает ожиданий молодежи, она начинает стучаться в другие двери или становится «материалом» для депрессивных сценариев.

Традиции или нововведения? С одной стороны, мы считаем образовательные учреждения местом, где зарождаются и всходят ростки наших самых неожиданных мечтаний и даже идей, которые нигде в другом месте не поддерживаются. С другой - образовательная система, с точки зрения ее целей и задач, обязана оценивать нововведения с точки зрения общественной и государственной стабильности. Если в других сферах новшества легко претворяются в жизнь, то образовательная система принципиально действует более осторожно, растягивает нововведения на долгие годы, продвигает их постепенно, опираясь на практический опыт. Игнорирование данной особенности образовательной системы может вызвать у молодежи депрессию, ощущение безвыходности положения, а также беспокойство и пустые размышления. По этой причине образование закроет двери перед молодыми людьми. Болезненное состояние, охватывающее молодого человека, изменяет его отношение к семье, экономике, политике, системе вероисповедания, истории и идеалам; порождает отчуждение от таких понятий, как школа, наука, государственный деятель, учитель, книга, мужчина, женщина, деньги и многое другое. В разговорах с молодыми людьми мы часто сталкиваемся с непривычным для нас стилем общения, словами и мнениями. Темы, с которыми они обращаются к нам, их учителям, поражают: надежда, будущее, заработок, благосостояние, покой, решение, конфликт, анархия… Эти слова словно обнажают душу молодых людей; вместо того чтобы сказать о гложущих их изнутри проблемах и заявить: «я болен», «я в безвыходном положении», «я могу сбиться с правильного пути», они прибегают к недомолвкам, которыми пересыпают разговор со старшими. Когда они попадают в безвыходные ситуации, сталкиваются с неразрешимыми проблемами, их книги, прическа и одежда приходят в беспорядок, они покрывают листы бумаги бессмысленными каракулями. Вместо того чтобы при малейшем расхождении во мнениях поговорить или, подумав, найти решение, они предпочитают уединиться, закрывшись в своей комнате, уйти из дома или играть в молчанку. Вы сожалеете: «Ах, если бы поговорить…», но напрасно. Молчание и отдаление молодых людей в такие моменты должно беспокоить, в первую очередь, родителей, а также учителей и других ответственных лиц. Можно ли сказать, что главную роль в соз-

kan yönüyle gelenekselliği temsil etmekte ve etmek zorundadır. Hayatın farklı alanlarında yeni bir değişimi kolaylıkla uygulamaya koyarken, eğitimde daha temkinli davranmak, uzun yıllara yaymak, adım adım ilerlemek, pilot uygulamalarla yaygınlaştırmak prensiptir. Eğitim siteminin özen gerektiren bu özelliğine dikkat edilmezse, gençliği içinden çıkılmaz bunalımlara, gereksiz kaygılara ve içi boş düşüncelere yönlendirmek hiçten bile değildir. Bu nedenle bazen eğitim de gençliğin yüzüne kapanan bir kapı olmaktan kurtulamaz. Gençliğin içine düşebileceği bu hastalıklı hal, başta aile içi düzen olmak üzere yaygınlaşarak ekonomiyi, ülke politikasını, inanç sitemini, tarih ve ülkü bilincini yeniden şekillendirmekte, okul, bilim adamı, devlet adamı, öğretmen, kitap, erkek, kadın, para, politika ve daha birçok kavram üzerinde başkalaşmaya, hatta “yabancılaşmaya” itmektedir. Gençlerle hayata yönelik yapılan çoğu sohbetlerde kullandıkları konuşma stilleri, kelimeler ve bakış açıları pek alışık olmadığımız türden. Ders aralarında, ikili özel sohbetlerde biz öğretmenlerine yönelttikleri kelimeler insanı şaşkına çevirecek nitelikte; umut, gelecek, kazanç, refah, huzur, çözüm, çatışma, kargaşa… Gençlik bu kelimelerle sanki ruh röntgenini ortaya koyar gibi; içten içe kendilerini kemiren sıkıntılarını“ben hastayım”,“ben çıkmazdayım”,“ben sapabilirim”diye dile getirmek yerine, normal insan sözlerinin arasına serpiştirdikleri dilaltı kelimelerle


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik

дании такого положения сыграли мы, родители, защитники установившегося порядка? Критические замечания, которые появляются и меняются с появлением новых веяний, обогащают знания и личные качества людей, дают им возможность переоценивать свою деятельность, легко преодолевать трудности и легко подстраиваться к меняющимся условиям жизни. Соответственно, такие люди могут лучше «охватить» будущее. От системы образования ожидают, что она формирует именно таких людей. Но, как сказал Элвин Тоффлер, образование, охраняющее традиции, постоянно отстаёт. Говоря о школах будущего, он заметил: «В школе ребенок будет иметь возможность участвовать в различных экспериментах. Будут классы, состоящие из одного ученика, но с несколькими учителями. Ученики будут работать в коллективах с временными обязанностями и в проектных группах. Ученики будут постоянно менять свои группы и иногда оставаться наедине с собой». Представляя будущее образование в таком виде, Тоффлер утверждает, что в современных обществах чувствуется потребность в новых подходах к обучению, системе отношений и проблеме выбора. Мы, и в первую очередь родители, защищающие установленный порядок, не можем предложить молодежи подобную структуру мышления. В наши дни, когда частное предпринимательство набрало силу, одна за другой откры-

ifade ediyor. İçinden çıkamadıkları durumlar ve çözemedikleri problemleri olduğunda defter ve kitapları düzensiz kullanıyor, saç ve giyimlerini anlamsız ve düzensiz bir hale sokuyor, defter sayfalarını anlamsız çizgilerle dolduruyorlar. En küçük bir fikir ayrılığında konuşarak ya da düşünerek çözüm bulmak yerine, odasına kapanarak, evi terk ederek veya susarak yalnızlaşmayı yeğliyorlar. Anne-baba olarak “ah bir konuşsa…” diyorsunuz ama nafile. Gençlerin bu gibi kronik sıkıntılı anlarındaki suskunlukları ve yalnızlaşmaları başta aileler olmak üzere, öğretmen ve yetkilileri endişelendirmeli. Zira arkadaşlıkları bile kısa süreli ve zaman zaman da çatışmalı bir hale bürünebiliyor. Genç nesli bu hale getirmekte biz eskilerin; kurulu düzen savunucularının yani anne-babaların da başrolü olabilir mi? Modernizemle birlikte artan zaman bireyselleşen sitemleri, bilgiye, zekâya ve kişisel özelliklere değer kattı. İnsanların çalıştıkları işlere eleştirel bakabilmelerini, zorlukların altından kolay kalkabilmelerini, sürekli değişen şartlara kolaylıkla uyum sağlanabilmelerini buna bağlamak mümkün. Haliyle bu kişiler geleceği de bütün incelikleriyle kavrayabiliyorlar. Eğitimden de işte bu yönde bir insan yetiştirmesi bekleniyor. Ama Alvin Toffler’in da dediği gibi eğitim sanki gelenekseli savunuyor gibi, hep geriden takip ediyor. Toffler geleceğin okullarından bahsederken“Okullarda çocuk, çok değişik deneyler içinde bulunacaktır. Birçok öğretmenli ve tek öğrencili sınıflar olacaktır. Öğrenciler geçici görev toplulukları, proje gruplarında çalışacaklardır. Öğrenciler sürekli grup değiştirecek, zaman zaman tek başına kalacaktır” diyor. Eğitim ve geleceği bu şekilde düşünen Toffler, günümüz toplumlarında insanların öğrenme, ilişki kurma ve seçme alanında yeni becerilere ihtiyaç duyacaklarından bahsediyor. Öyle görülüyor ki, başta anne-babalar olmak üzere kurulu düzeni savunan bizler gençlerimize bu düşünce yapısını sunmakta zorlanıyoruz. Özel teşebbüsün hız kazandığı günümüzde faaliyet yürüten yerli ve yabancı okullar yeni nesli Toffler’in dediği gibi bir geleceğe hazırlamayı amaçlayarak art arda açılıyor, ortaya koydukları programlarla ve geleceği şimdiden yakalayışlarıyla yarışıyorlar. Eğitimin her şeye rağmen gelenekseli savunmak zorunda oluşu, çağın gerekleri ile anlayışları kaçınılmaz bir şekilde karşı karşıya getiriyor. Belki de bu nedenle yeni bir sistemle eğitim vermek isteniyor, hatta milli iradeye rağmen sırf farklı oldukları için yabancı eğitim kurumlarının faaliyetlerine izin veriliyor.

“Ben hasta mıyım öğretmenim?” Geçmişle barışık yaşayıp, zamanın onlara biçtiği programlarla geleceklerini düzenlemeye çalışan genç nesil kendilerinin nasıl eğitilmesi gerektiği hakkında ne

Alvin Toffler: “Geleceğin okullarında çocuk, çok değişik deneyler içinde bulunacaktır. Birçok öğretmenli ve tek öğrencili sınıflar olacaktır. Öğrenciler geçici görev toplulukları, proje gruplarında çalışacaklardır. Öğrenciler sürekli grup değiştirecek, zaman zaman tek başına kalacaktır.” BAHAR • SAYI 31 DA

37


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего Таблица 1. С чем ассоциируется у студентов университетов понятие «образование молодежи» и как распределены ассоциации по странам Tablo 1: “Gençliğin eğitimi” kavramının üniversite öğrencisinde çağrıştıkları ve ülke dağılımı. Турция/Türkiye

Человек/Kişi

Россия/Rusya

Будущее/Gelecek

60

Университет/Üniversite

50

Будущее/Gelecek

61

Исследователь/Araştırmacı

38

Информация/Bilgi

38

Карьера/Kariyer

41

Университет/Üniversite

37

Хорошие манеры/Edep

35

Развитие/Gelişim

37

Будущее/Gelecek

37

Информация/Bilgi

35

Будущее/Gelecek

35

Бедствие / трагедия /Facia

36

Образование/Eğitim

36

Диплом/Diploma

34

Терпимость/Hoşgörü

35

Модернизация/Çağdaşlaşma

35

Культура/Kültür

36

Семестр/Dönem

34

Уважение/Saygı

35

Безработица/İşsizlik

35

Информация/Bilgi

35

Экзамен/İmtihan

34

Синтез/Sentez

35

Культура/Kültür

35

Интернет/İnternet

35

Карьера/Kariyer

34

Развитие/Gelişme

34

Ошибка/Yanlış

35

Самое необходимое/En gerekli

34

Просвещение/Aydınlanma

33

Хороший мир/İyi Dünya

34

Образование/Eğitim

34

Капиталовложение/Yatırım

34

Пара(спаренныйурок)/Blokders

33

Технология/Teknoloji

33

Зубрежка/Ezber

34

Ум/Akıl

33

Качество/Kalite

33

Успех/Başarı

32

Человек/Kişi

Украина/Ukrayna

Студенты университетов Турции, России, Украины, Боснии и Герцеговины ответили на вопрос о том, с чем у них ассоциируется понятие «образование молодежи».

ваются национальные и иностранные школы, которые ставят своей целью, как говорил Тоффлер, подготовку молодого поколения к будущему и соревнуются по предлагаемым программам и возможностям уже сегодня «ухватить» это будущее. То, что образование, несмотря ни на что, вынуждено защищать традиционность, неизбежно сталкивает его лицом к лицу с потребностями и концепциями нового времени. Может быть, именно по этой причине возникло стремление к созданию новой образовательной системы и даже, несмотря на государственные рескрипты, дается разрешение на открытие иностранных образовательных учреждений только потому, что они отличаются от своих.

Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Bosna’da eğitim gören üniversite öğrencilerinin “Gençliğin eğitimi” kavramının kendilerine neyi çağrıştırdığına verdikleri cevaplar oldukça manidar.

«Я болен, учитель?»

38 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

А молодое поколение, которое, мирно уживаясь с прошлым, пытается планировать свое будущее в рамках современных программ, что оно думает о том, какое образование ему требуется? Что могут предложить ему программы, созданные по разумению психологов, социологов, политиков и даже экономистов? Насколько слова, произносимые с трибун и кафедр, отражают наш подлинный внутренний мир? Хорошо бы нам найти точные ответы на эти вопросы – те ответы, которые помогли бы понять душевное состояние молодых людей. Попытаемся пролить свет лишь на часть этих проблем в рамках небольшого исследования. Студенты университетов Турции, России, Украины, Боснии и Герцеговины ответили на вопрос о том, с чем у них ассоциируется понятие «образование молодежи». Возможно, рамки исследования можно было бы расширить, но, в связи со сложностью темы, мы предпочли места, где можно легко собрать информацию. В ходе анализа ответов студентов разных университетов и факультетов, было установлено отдельных ассоциаций (метафор).

Человек/Kişi

БоснияиГерцеговина/Bosna

Человек/Kişi

düşünüyor acaba? Peki, çoğu psikologların, sosyologların, politikacıların ve hatta ekonomistlerin akıl okumalarıyla çizdikleri programlar gençlere nasıl bir yaşam sunmuş olabilir? Bilimsel konuşmaların yapıldığı kürsülerde dile getirilen sözler içimizdeki gerçek dünyayı ne kadar yansıtıyor? Keşke bu sorulara doğru ve yeterli cevaplar bulabilsek ve bu cevaplar da gençliğin içinde bulunduğu ruh halini anlamayı bize sağlayabilse. Bu konuda bir çaba harcamak amacıyla dar çerçevede yürüttüğümüz bir araştırma meselenin sadece belli bir kısmına ışık tutuyor. Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Bosna’da eğitim gören üniversite öğrencilerinin“Gençliğin eğitimi”kavramının kendilerine neyi çağrıştırdığına verdikleri cevaplar oldukça manidar. Belki araştırmanın çapı daha da genişletilebilirdi ama konunun zorluğu sebebiyle kolay veri toplanabilecek yerler tercih edildi. Farklı üniversitelerin yine farklı fakültelerinde okuyan toplam öğrencinin katıldığı araştırmada ayrı çağrışım (metafor) ortaya çıktı. Çağrışımlar listelendikten sonra ne kadar sıklıkla ortaya çıktıkları tespit edildi. Ülkeler arasında önemli derecede farkın olduğu görüldü. Bunun bir sebebini ülkenin içinde bulunduğu siyasi ve ekonomik değişimlere bağlamak mümkün. Bir diğer dikkat çeken tespit çoğu metaforun politik ve ekonomik karakter taşıyor olması. Ayrıca belirtmek gerekirse, çağrışımların büyük bir çoğunluğu tekil, yani sadece bir ya da birkaç kişi tarafından dile getirilmişler. Bu veriyi gençlerimizin ne kadar farklı bilgi kaynaklarından beslendiği, herkesin kendi başına bir çıkış yolu aradığı ile açıklamak mümkün. Ülkeler arasında bu açıdan bir farklılık olup olmadığına baktığımızda bir değişimin olmadığı görülüyor. Bir fikir verebilmesi amacıyla, listenin en üstünde ve birçok kişi tarafından dile getirilen metaforlara dikkat çekmekte fayda var. Tablo 1’de farklı ülke öğrencilerinin hangi metaforları kaçar kişinin dile getirdiği görülmektedir.


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik

Составив список ассоциаций, мы установили, с какой частотой они высказывались. Было замечено, что между мнениями студентов разных стран имеются значительные отличия. Причины этого явления связаны с политическими и экономическими особенностями тех или иных стран. Обращает на себя внимание тот факт, что большинство ассоциаций имеет политический и экономический характер. Кроме того, ассоциации в большинстве своем не повторяются и даже высказываются всего одним или несколькими участниками опроса. Это объясняется тем, что молодые люди «питаются» из очень разных источников, и каждый из них пытается найти свое решение. Различия между странами в этом вопросе отсутствуют. В Таблице 1 можно увидеть число студентов тех или иных стран, выбравших определенные ассоциации (метафоры). Чтобы сформулировать вывод, обратим внимание на метафоры, высказанные большинством опрошенных, которые находятся в верхней части списка. Наиболее часто упоминаемой метафорой является будущее. Затем по степени убывания идут карьера, информация, исследователь, университет, развитие, бедствие/трагедия, модернизация, безработица, культура, ошибка и зуб-

Если в других сферах новшества легко претворяются в жизнь, то образовательная система принципиально действует более осторожно, растягивает нововведения на долгие годы, продвигает их постепенно, опираясь на практический опыт. Hayatın farklı alanlarında yeni bir değişimi kolaylıkla uygulamaya koyarken, eğitimde daha temkinli davranmak, uzun yıllara yaymak, adım adım ilerlemek, pilot uygulamalarla yaygınlaştırmak prensiptir. Tablo 1’e bakıldığında en sık dile getirilenin“Gelecek” metaforu olduğu görülmektedir. Bundan sonra sırasıyla “Kariyer”, “Bilgi”, “Araştırmacı”, “Üniversite”,“Gelişim”,“Facia”,“Çağdaşlaşma”,“İşsizlik”,“Kültür”,“Yanlış”,“Eğitim”ve“Ezber”metaforları dile getirilmiş. Sıklıkla dile getirilen metaforların aydınlık, refah ve ilerleme nitelikli olması gençlerin eğitime karşı pozitif düşünceye sahip olduklarına ve eğitimden “büyük şeyler” beklediklerine işaret etmektedir. Üretilen metaforlardan sadece birer defa dile getirilenlerden negatif niteliktekilerin bir kısmını dikkate sunmakta fayda var: Açlık, ahlaksız, aile bas-

BAHAR • SAYI 31 DA

39


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего Если бы задача образования заключалась лишь в привитии национальной культуры, языка и наследия, то мир не достиг бы имеющегося на сегодняшний день уровня прогресса. Eğitim sadece milli bir kültür, dil ve birikimi aşılama işi olsaydı, dünya bugünkü gelişmişlik seviyesinde olmazdı.

40 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

режка. Значительное количество метафор: просвещение, благосостояние и продвижение указывает на то, что молодежь видит ценность образования и многого ждет от него. Обратим внимание на метафоры, упомянутые всего по одному разу, часть которых носит негативный характер: голод, безнравственность, давление семьи, бесцельность, понимание, повиновение родителям, поиск, стереотип, «белая смерть», неосознанность, впустую, отсутствие ценностей, ужас, дисциплина, туман, «плоская» логика, хаотичность, волнение по поводу средств к существованию, доверие, усталость от жизни, обвал, тоска, неквалифицированность, отсутствие саморазвития, одиночество, контроль, плохое воспитание, «сухое озеро», спасение, вред студентам, игнорирование, поверхностность, незапланированность, позор, испорченное душевное состояние, политика, монотонность, цунами, бессонница, дикость, бесплодная почва.

Молодежь за новаторское образование Если задуматься о том, чего требует от человека жизнь в наш век, каково место образования в русле общественного и душевного блага, то полученные в результате исследования данные указывают на то, что молодежь ощущает свою безнадежность перед проблемами века. Наблюдая развитие технологий и большую разницу между вчерашним и сегодняшним днем, молодое поколение, по разным причинам ставшее политизированным, испытывает обеспокоенность за свое будущее и критически оценивает возможности образования. Если бы задача образования заключалась лишь в привитии национальной культуры, языка и наследия, то мир не достиг бы имеющегося на сегодняшний день уровня прогресса. Преподавание иностранных языков в школах, приглашение преподавателей из-за рубежа, открытие иностранных образовательных учреждений имеют целью раскрытие перед молодым поколением новых горизонтов. «Идеи», которые вынашивает наша молодежь, показывают, в какую ловушку мы их толкаем, и именно поэтому большую важность имеют слова Элвина Тоффлера, которые мы цитировали выше. Не поступаться национальными и традиционными ценностями - да, но до какой степени?.. Как долго мы сможем удерживать молодежь от ее стремления к новаторству, предсказать невозможно. Технология, наука и знание уже сегодня не накладывают никаких ограничений на свободу мышления, индивидуальную инициативу, карьеру. Взрослые, по своей природе предпочитающие держаться за вчерашний день, не должны жалеть усилий для образования молодого поколения, которое позволит «поймать» будущее.

kısı, amaçsızlık, anlayış, anne-babaya itaat, arayış, basmakalıp, beyaz ölüm, bilinçsizlik, boş verilmiş, değerlerden yoksun, dehşet, disiplin, duman, dürüstlük, düz mantık, düzensiz, geçim kaygısı, güven, hayattan bezmiş, heyelan, hüzün, kalifiye olmayan, kendisini geliştirmeyen, kimsesiz, kontrol edici, kötü eğitim, kurak göl, kurtuluş, öğrencinin zararı, önemsemeyen, özensiz, plansız, rezalet, ruh sağlığı bozuk, siyaset, sorgulamayan, tekdüze, tusunami, uykusuz, vahşet, verimsiz toprak.

Gençler yenilikçi eğitimden yana Modern bir çağda yaşamın neleri gerektirdiği, eğitimin insanları nereye taşıması gerektiği, sosyal ve iç huzurda eğitimin neleri üstlendiği düşünüldüğünde, elde edilen bu araştırma verileri çağın sıkıntıları karşısında gençliği içine düştüğü ümitsizlikten hala kurtaramadığımıza işaret ediyor. Çeşitli sebeplerle politize hale gelen gençlik, gelişen teknolojiye, dün ile bugün arasındaki büyük değişime bakınca geleceğini ve kendisine yapılan eğitim yatırımını kaygılı duygularla değerlendiriyor. Eğitim sadece milli bir kültür, dil ve birikimi aşılama işi olsaydı, dünya bugünkü gelişmişlik seviyesinde olmazdı. Okullarda öğretilen yabancı diller, öğretimde istihdam edilen yabancı öğretmenler, kapıları açılan yabancı öğretim kurumları, genç nüfusun önüne çağdaş ve modern bir ufuk çizmeyi amaçlamaktadır. Gençlerimizin içlerinde tuttukları bu“düşünceler”, onları nasıl bir kapanın üzerine ittiğimizi gösteriyor. Başlangıçta dile getirdiğimiz Alvin Toffler’in sözleri işte bu nedenle önemli. Yerelden ve gelenekselden ödün vermemek ama nereye kadar? Gençleri kendi doğasından daha ne kadar uzak tutabiliriz, bu tahmin edilmez. İnsanlar bu çatışmalı hale daha ne kadar direnir bilinmez ama teknoloji, bilim ve anlayış şimdiden düşünce özgürlüklerini, bireysel girişimi, kariyer geliştirmeyi ve zamanı mekânla sınırlamamayı yakaladı bile. Doğası gereği ayaklarını düne sabit kılan yetişkinler, gençler için de geleceği yakalamalarını sağlayacak bir eğitimi çok görmemeli.


ø

ø


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

Ценностисовременной украинскоймолодежи ÇağdaşUkrayna gençliğinindeğerleri 42 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik вадцатилетний опыт работы преподавателем высшей школы (с начала 90х годов прошлого века по сегодняшний день) позволяет мне прокомментировать динамику изменения личностных потребностей и ценностных ориентаций студенческой молодежи. Прошедшие годы ознаменовались весьма сложными социальными, культурными, экономическими и политическими событиями как в Украине, так и за рубежом, несомненно повлиявшими на социальные ожидания и устремления молодежи. Студенческая молодежь составляет особую социально-демографическую группу в возрасте от 17 до 25 лет. Этот период отмечен интенсивным развитием психической и физиологической сфер организма, формированием характера, интеллекта, жизненных ценностей, качеств личности, мировоззрения, кругозора, социальной активности. Важным аспектом является подготовка к будущей профессиональной карьере. Таким образом, рассматривая студенческие годы как специфический период жизни человека, можно сказать, что именно в это время выбирается жизненный путь и определяется жизненная стратегия. Студенческая молодежь по своей сути является наиболее прогрессивной частью населения, служит своеобразным барометром общественных отношений в государстве, что позволяет ей быть потенциальным лидером в освоении новых демократических идей. Современное общество особенно нуждается в привнесении идей, связанных с обретением молодыми людьми жизненных смыслов и перспектив будущего развития, поскольку сегодня очевидна потеря жизненных ценностей, спровоцированная падением уровня жизни, удручающим состоянием здоровья, ростом безработицы и преступности, кризисом института семьи, распространением алкоголизма, наркомании, проституции, СПИДа и т.п. Беседы со студентами х годов характеризовались, в большинстве случаев, констатацией негативных факторов, влияющих на социализацию молодежи, на её становление в различных сферах жизнедеятельности. Обсуждались причины губительного обнищания большинства граждан и причины резкого обогащения их незначительной части. Большой интерес вызывали темы, связанные с получением высшего образования и его стоимостью, приобретением жилья, устройством на работу, удовлетворением материальных благ, созданием новых экономических и политических моделей общества. Первые места в рейтинге ответов на вопрос «Чего больше всего вам хотелось бы достичь в жизни?» занимали ответы, ориентированные

Д

irmi yıllık(geçen yüzyılın 90’lı yıllarının başından yılına kadar) üniversite hocalığı tecrübem bana, öğrenci gençliğinin bireysel taleplerinin değişimini, dinamiklerini ve değerlerinin yönelimini yorumlama imkânı veriyor. Geçen yıllar Ukrayna’da olduğu gibi yurtdışında da şüphesiz gençliğin sosyal beklenti ve hedeflerini etkileyen oldukça zor toplumsal, kültürel, ekonomik ve politik olaylarla fark ediliyor. yaşlarındaki öğrenci gençliği sosyal-demografik yapının özel grubunu teşkil ediyor. Bu dönem; organizmanın psikolojik, fizyolojik yoğun gelişimle, karakterinin, zihninin, hayat değerlerinin, kişilik niteliklerinin, dünya görüşünün, ilgi alanlarının, toplumsal aktivitesinin oluşmasıyla farklılık gösterir. Bunlardan başka gençlerin hayat faaliyetlerinin önemli bir bölümünü de gelecekteki profesyonel kariyerlerine hazırlık oluşturur. İnsanın özel dönemi olan öğrencilik yıllarını incelerken gençlerin hayat yolunun ve yaşam stratejilerinin özellikle bu dönemde kurulduğunu söylemek mümkündür. Öğrenci, özü itibariyle ülkede halkın en az muhafazakâr en fazla ilerici kısmını teşkil eder, yani öğrencilik toplumsal ilişkilerde kendine özgü bir barometre görevi üstleniyor, bu da ona yeni demokratik fikirlerin benimsenmesinde potansiyel lider olma imkânı verir. Çağdaş toplumun, genç insanların hayatın anlamını ve istikbaldeki kalkınma perspektiflerini elde etmesiyle bağlantılı fikirlerin edinilmesine ihtiyacı var. Zira bugün yaşam standardının düşmesi, sağlık durumlarının verdiği üzüntü, işsizliğin ve suç oranlarının artması, aile kurumunun zayıflaması, alkolizmin, uyuşturucunun, fuhşun, AİDS hastalarının artmasıyla hayat değerlerinin kaybedildiği apaçık. 90’lı yılların üniversite öğrencileriyle yapılan söyleşiler çoğunlukla gençliğin sosyalleşmesini, bu sosyalleşmenin hayatın farklı alanlarını olumsuz yönde etkileyen faktörlerin tespiti ile karakterize edilir. Halkın çoğunun hızlı bir şekilde fakirleşmesinin ve az bir kısmının hızla zenginleşmesinin nedenleri görüşüldü. Üniversite eğitimi ve fiyatı, aile için konut edinme, işe girme, maddi isteklerin karşılanması, topluma yeni ekonomik ve politik modellerin hazırlanması konuları büyük ilgi çekti. Anketlerde“Hayatta

Y

Инна Богданова Доктор наук, профессор. Национальный педагогический университет им. К.Д. Ушинского, Украина.

İnna Bogdanova Prof. Dr., K.D. Uşinskiy Devlet Pedagoji Üniversitesi, Ukrayna.

Студенческая молодежь по своей сути является наиболее прогрессивной частью населения. Öğrenci, özü itibariyle ülkede halkın en az muhafazakâr en fazla ilerici kısmını teşkil eder. BAHAR • SAYI 31 DA

43


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего Первые места в рейтинге ответов на вопрос «Чего больше всего вам хотелось бы достичь в жизни?» занимали ответы, ориентированные на обогащение, карьеру в профессиональной деятельности, семейное счастье, реализацию своих возможностей и потребностей, приобретение независимости от родителей и работодателей.

44 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

на обогащение, карьеру в профессиональной деятельности, семейное счастье, реализацию своих возможностей и потребностей, приобретение независимости от родителей и работодателей. Особое место занимали ответы, в которых студенты выражали желание улучшить социальное, экономическое и политическое устройство общества в целом и, в частности, совершенствовать систему образования. Им не нравились социальные условия тех лет, которые не способствовали саморазвитию с позиций лидерства, инициативе с опорой на организаторскую и управленческую деятельность, самовоспитанию с чувством ответственности за свои действия и поступки, самоуправлению с опорой на свои интересы, способности и желания. Молодые люди не приветствовали систему образования, которая целиком была подчинена императиву подготовки человека знающего, а не человека понимающего и практичного. Однако в целом студенческая молодежь тех лет была ориентирована наряду с личностноматериальными ценностями на такие общечеловеческие ценности, как любовь, счастье, взаимопонимание, уважение, толерантность, милосердие, взаимопомощь, мирное сосуществование Болезненные проблемы, которые требовали немедленного решения, студенческая молодежь видела в первую очередь в неудовлетворительном состоянии экономики. С годами экономическое состояние украинского государства становилось более стабильным, государственная молодежная политика целенаправленно способствовала и способствует постепенному решению основных проблем. В этой связи молодежная проблематика перешла в другую плоскость. Беседы со студенческой молодежью в первые годы нового столетия выявили новые темы, интересующие их, а именно - диалог культур, здоровый образ жизни, волонтерская деятельность и социальные инициативы, познание себя и определение жизненно важных смыслов и стратегий будущей деятельности. Наиболее часто во время бесед обсуждаются проблемы вхождения Украины в Европейское сообщество, заимствование культурных и социальных ценностей западных государств, возрождение национального и гражданского достоинства людей, а также такие болезненные темы, как торговля детьми и работоспособными гражданами. Межвузовские конференции на тему «Студенческие социальные инициативы: реалии и перспективы», которые проходили в гг. под эгидой Южно-Украинского государственного педагогического университета имени К.Д. Ушинского, позволили молодежи сформулировать свои жизненные цели, приоритеты и

en çok neyi elde etmek isterdiniz?” sorusuna verilen zengin olma, profesyonel hayatta kariyer yapma, aile mutluluğu, hayallerini ve isteklerini gerçekleştirme, aileden ve işverenden bağımsız olmaya yönelik cevaplar ilk sıraları aldı. Öğrencilerin genelde toplumun sosyal ve ekonomik yapısını, özelde ise eğitim sistemini iyileştirme isteklerini ifade eden cevaplar önemli bir yer aldı. O yıllardaki yönetimin kendini gerçekleştirmeye yardımcı olmayan toplumsal şartları hoşlarına gitmiyordu. Organize ve yönetimsel inisiyatiflerin dayanakları, hareket ve davranışlarından sorumlu olma duygusunu terbiye etmeyen, çıkarlarını, kabiliyetlerini ve taleplerini yönlendirmesine yardımcı olmayan girişimleri sevmediler. Gençler, ezberci insan yetiştirmeyi emreden eğitim sistemini tasvip etmediler. Fakat o yılların öğrenci gençliği bütün olarak bireysel maddi değerler yanında sevgi, mutluluk, karşılıklı anlayış, saygı, hoşgörü, merhamet, yardımlaşma, barış içinde beraber yaşama gibi ortak insani değerlere yönelmişti. Acil çözülmesi gereken hastalıklı problemleri öğrenci gençliği, ekonominin tatmin etmeyen durumundan kaynaklandığını görüyorlardı. Ukrayna devletinin ekonomisi yıllar geçtikçe istikrar kazandı ve bundan başka devletin gençlik politikası amaca uygun şekilde temel problemlerin çözümüne yardım etti ve ediyor. Bu bağlamda gençlik problemleri başka bir düzleme geçti. Yeni yüzyılın ilk yıllarında gençlerle yapılan sohbetler, onları ilgilendiren yeni konularla özellikle kültürlerin diyalogunun yeniden doğuşu, sağlıklı hayat tarzının propagandası, gönüllü faaliyetler ve genç toplumsal girişimler, kendini tanıma ve hayati öneme sahip anlamların ve gelecekteki faaliyetlerinin


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik стратегии деятельности в современном обществе. Обсуждались пути решения таких острых проблем, как направления волонтерского движения студентов; формирование духовного здоровья молодежи; возможности студенческого социально-психологического онлайн-консультирования; состояние и роль студенческого самоуправления; деятельность Черкасского областного молодежного центра; адаптация первокурсников к новым образовательным требованиям; работа с подростками, склонными к суициду; профилактика табакокурения, алкоголизма, наркомании, заболеваний туберкулёзом, венерических заболеваний и распространения СПИДа и множество других. На конференциях была выработана особая этическая позиция социальных студенческих инициатив. Она характеризуется такими общими чертами, как учет равных прав каждой человеческой жизни; уважительное отношение к себе и другим; свобода и солидарность; взаимопонимание и мужество; этническая, расовая, политическая, культурная и религиозная толерантность. Проявление толерантной позиции должно сопровождаться набором значимых умений, а именно умением разрешать конфликты неагрессивным путем, аргументировать и защищать свою точку зрения, интерпретировать аргументы другого, понимать и принимать взгляды другого, подвергать моральному анализу альтернативные позиции, нести общую ответственность за принятые решения, развивать конструктивные отношения с другими, критически осмысливать и сравнивать различные позиции. Личностная позиция в реализации ценностной деятельности должна характеризоваться набором таких качеств, как стремление познать себя, свои сильные и слабые стороны; развитие чувства самосознания и осмысления своего предназначения в жизни; принятие ответственности за свою жизнь. Были определены общие ценности в проявлении социальных инициатив студенческой молодежи, которые опирались на уважение достоинства всех людей, на доверие и открытость ко всем людям, на сотрудничество и помощь нуждающимся, на сбережение окружающей среды для будущих поколений, на бережное отношение к миру, на решение проблем мирным путем. Основополагающими принципами деятельности в реализации социальных инициатив были названы патриотизм, гуманизм, трудолюбие, сохранение семьи как источника любви и основы государства, возрождение культурного наследия всех народов, живущих на территории Украины, уважение их прав и свобод, дружба с народами разных стран.

stratejilerinin belirlenmesi gibi konularla dikkate değer. Sohbet sürerken daha çok Ukrayna’nın Avrupa Birliği’ne girmesi, Batı ülkelerinin kültürel ve sosyal değerlerinin alınması, insanlarda milli ve sivil onurun yeniden doğması keza çocukların ve çalışma kabiliyetindeki insanların ticareti gibi üzücü problemler de konuşuluyor. “Öğrencilerin Toplumsal Girişimleri: Gerçekler ve Perspektifler”konulu Güney Ukrayna K.D. Uşinskiy Devlet Pedagoji Üniversitesinin himayesinde yapılan üniversiteler arası konferanslar, gençlere hayat amaçlarını, önceliklerini ve çağdaş toplumdaki faaliyetlerinin stratejilerini aktif bir şekilde ifade etme imkânı verdi. Gönüllü hareketlerin yönü, gençliğin manevi sağlığının gelişmesi, öğrencilere toplumsal konsültasyonun yirmi dört saat verilmesi imkânları, Çerkez Gençlik Merkezinin faaliyetleri, birinci sınıf öğrencilerinin yeni eğitim şartlarına adaptasyonu, suça eğilimli çocuklarla yapılacak çalışmalar, sigara, alkol, uyuşturucu, tüberkülozla mücadele, keza zührevi hastalıklarla ve AİDS’le mücadele ve diğer birçok konuyla ilgili sorunların çözümleri ele alındı. Konferanslarda öğrencilerin toplumsal girişimlerdeki etik tutumları belirlendi. Bu tutum; her insan hayatının eşit haklara sahip olduğunun bilinmesi, kendine ve başkalarına saygı, özgürlük ve dayanışma, karşılıklı anlayış ve cesaret, etnik, ırki, politik, kültürel ve dini hoşgörü vasıflarına sahiptir. Hoşgörülü tutum, önemli bir takım kabiliyetlerle ama özellikle anlaşmazlıkları barışçıl bir şekilde halletmek, görüşünü ispatlamak ve savunmak, ötekinin delillerini yorumlamak, ötekini anlamak ve görüşlerini kabul etmek, alternatif tutumların moral analizini yapmak, alınan kararların ortak sorumluluğunu taşımak, ötekilerle yapıcı ilişkiler kurmak, farklı duruşların kritiğini yapmak ve kıyaslamakla tezahür etmelidir. Bireysel tutum değerlerle ilgili faaliyetlerin gerçekleşmesinde, kendini bilme gayreti, zayıf ve güçlü taraflarını öğrenme, bilinç duygusunun geliştirilmesi ve hayattaki görevini idrak etme, yaşamının sorumluluğunu kabul etme gibi niteliklerin bir araya gelmesiyle kendini belli eder. Öğrenci gençliğin toplumsal girişimlerinde dayandığı ortak değerler; bütün insanların onurlarına saygı gösterilmesi, bütün insanlara güven duyma ve onlara açık olma, işbirliği ve ihtiyaç sahiplerine yardım etme, gelecek nesiller için çevreyi koruma, dünyaya özenli yaklaşım, problemleri barış yoluyla çözme olarak belirlendi. Vatanseverlik, hümanizm, çalışkanlık, sevgi kaynağı ve devletin temeli olarak ailenin korunması, Ukrayna topraklarında yaşayan bütün milletlerin kültürlerinin yeniden dirilmesi, haklarına ve özgürlüklerine saygı gösterilmesi, farklı ülkelerden milletlerle dostluk toplumsal girişimlerin gerçekleştirilmesinde genel prensipleri olarak benimsendi.

Anketlerde “Hayatta en çok neyi elde etmek isterdiniz?” sorusuna verilen zengin olma, profesyonel hayatta kariyer yapma, aile mutluluğu, hayallerini ve isteklerini gerçekleştirme, aileden ve işverenden bağımsız olmaya yönelik cevaplar ilk sıraları aldı. BAHAR • SAYI 31 DA

45


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

Новыетребования ХХIвека yüzyılın gençlerdentalepleri O. Aндрусяк Журналист, Украина.

O. Andrusyak Gazeteci, Ukrayna.

46 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

Т

ехнологический прогресс и информатизация всех видов жизнедеятельности человека обозначили важную роль новых ресурсов ХХІ века. Это информация и знания современного мира, которые влияют на развитие и благополучие целых стран и регионов, в то же время порождая асимметрию в их развитии. Сейчас уже недостаточно что-то знать и уметь, чтобы быть образованным человеком. Необходимо постоянно узнавать новое, учиться новому. Известная пословица «Век живи – век учись» в современных условиях является уже не образным выражением, а четким и практическим советом. Стоять на месте сегодня - значит оставаться далеко позади. Работая с молодыми людьми от 16 до 26 лет

nsan hayatının her alanındaki teknolojik ilerlemeler ve enformasyon süreci yüzyılın yeni kaynaklarının önemini ortaya çıkardı. Enformasyon ve bilgi, çağdaş dünyanın birçok ülke ve bölgesinde kalkınmayı ve refahı etkileyen faktörlerdendir. Günümüzde bir şeyler bilmek ve yapabilmek eğitimli insan olmaya yetmiyor. Devamlı yeni şeyler bilmek ve öğrenmek gerekiyor.“Yüzyıl yaşa, yüzyıl öğren”sözü günümüz şartlarında artık mecaz değil, net ve pratik bir tavsiyedir. Yerinde saymak bugün çok arkada kalmak manasına geliyor. yaşları arasındaki gençlerle olan organizasyonlarımızda sinerjik olarak birbirine bağlı iki kavramı paylaşıyoruz: Gençlerin yüksek eğitim kurumlarında aldıkları akademik eğitim ve gençlik kon-

İ


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik и уделяя огромное внимание образовательному процессу, мы в нашей организации разделяем два понятия, которые, безусловно, связаны синергетически: академическое образование – которое молодые люди получают в высших учебных заведениях, и неформальное образование – те знания и опыт, которые приобретаются при участии в молодежных конференциях, тренингах, семинарах и т.п.

Неформальное обучение Неформальное обучение не является альтернативой академическому, поскольку у него иные цели. Если цель академического образования – предоставить молодежи необходимый объем знаний и, что самое важное, – научить учиться, то неформальное обучение дает возможность реализовать на практике полученные знания, совершенствоваться профессионально и личностно. Условно мы разделяем цели и результаты неформального обучения на стратегические и тактические. Прежде всего, при участии в молодежных мероприятиях, а также в процессе их подготовки и реализации мы учимся: работать в команде, уважать мнение других и уметь аргументировать собственное, осознавать собственную ценность и значимость для общего дела, выступать перед аудиторией, находить общий язык с людьми, имеющими другие взгляды, грамотно изъясняться на разных языках, принимать осознанные решения на принципе общего консенсуса, анализировать и делать выводы, планировать и организовывать собственные проекты, вести дискуссию не для того, чтобы доказать свою исключительную правоту, а чтобы найти совместное решение. Практические занятия помогают обрести то, что в английском языке обозначается понятием «youth empowerment», усиление роли молодежи, ее интеллектуального и личностного развития и самореализации. Среди стратегических результатов неформального обучения мы выделяем долгосрочные изменения, которые не сразу видны, но проявляются в последующей деятельности человека. Прошедшие его молодые люди толерантны в общении с представителями разных стран, религий, национальностей. Устанавливаются взаимопонимание и дружественные отношения между представителями современного поколения исторически конфликтующих сторон. Происходит обмен знаниями, опытом, идеями и мнениями, строятся коммуникации – ведется диалог.

feranslarına, treninglere, seminerlere v.s. katılmakla aldıkları formal(resmi) olmayan eğitim.

Formal olmayan eğitim Formal olmayan eğitim akademik eğitimin alternatifi değil çünkü ikisinin rolleri ve hedefleri farklıdır. Eğer akademik eğitimin hedefi gençliğe gerekli bilgileri vermekse ve en önemlisi öğrenmeyi öğretmekse, formal olmayan eğitim de alınan bilgileri pratikte uygulama, profesyonel ve kişilik olarak mükemmelleşme imkânı sağlar. Formal olmayan eğitimin hedef ve faydalarını stratejik ve taktik olarak kısaca ayırıyoruz. Biz her şeyden önce gençlik etkinliklerine, aynı şekilde bunların hazırlanması ve gerçekleştirilmesi sürecine katılmakla; Takımla çalışmayı, Başkalarının fikirlerine saygı duymayı ve kendi düşüncelerimizi ispatlamayı, Kendi değerimizin farkına varmayı ve ortak amaç için bunun önemini, Toplum önünde konuşmayı, Farklı algıları ve bakış açıları olan insanlarla diyalog kurmayı, Farklı dillerde doğru konuşmayı, Bütün katılımcıların uzlaşması prensibiyle alınan makul kararları kabul etmeyi, Analiz yapmayı ve sonuç çıkarmayı, plan yapmayı ve kendi projelerimizi organize etmeyi, Kesin olarak haklılığımızı ispat için tartışmayı ama ortak çözümü bulmayı öğreniyoruz. Bütün bu pratik beceriler ve tecrübeler, İngilizcede“youth empowerment(gençliğin güçlenmesi)” isim tamlamasının ne için olduğunu yani gençliğin rolünün güçlendirilmesi sürecine, gençliğin entelektüel ve bireysel gelişimine ve kendini gerçekleştirmesine yardımcı oluyor. Formal olmayan eğitimin faydaları arasında hemen görünmeyen sonuçları insanın gelecekteki faaliyetlerinde ortaya çıkacaktır. Formal olmayan eğitimden geçen gençler, farklı ülkelerden, dinlerden, milletlerden insanlarla iletişimlerinde toleranslı oluyorlar. Geçmişte çatışan tarafların günümüzdeki nesillerinin mensupları arasında karşılıklı anlayış ve dostane ilişkiler kuruluyor. Bilgi, tecrübe, düşünce alışverişi gerçekleşiyor, iletişim kuruluyor ve diyalog sürdürülüyor.

Молодые люди, проходящие через неформальное образование, толерантны в общении с представителями разных стран, религий, национальностей. Formal olmayan eğitimden geçen gençler, farklı ülkelerden, dinlerden, milletlerden insanlarla iletişimlerinde toleranslı oluyorlar. BAHAR • SAYI 31 DA

47


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

Кторешает? Tercihkimin? 48 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

Лика Сюкияйнен

Lika Syukiyaynen

Журналист, Москва.

Gazeteci, Moskova.


dosya

geleceğimizin teminatı: gençlik on zamanlarda kendimi bir şeyler seçmek zorunda buluyorum. Bunu daha önce annem, babam ve yakınlarım yapardı. Bu sorumluluk şimdi bizzat bizim üzerimizde; geleceğimizi etkileyecek seçimi yapma sorumluluğu. Ben özellikle gençlerin herkesten çok zorlandığını düşünüyorum. Yaklaşık on yıl içinde mesleği, evi, aile kurmak isteyeceğin insanı bulmak gerekiyor. Bu olaylar bütün hayat için temel olan şeyler ama onları şimdi, başlangıçta seçmek gerekiyor. Peki, hata yaptığını idrak ettiğinde ne yapmalı ve çözümün nerede olduğunu nasıl anlamalı? Bir zamanlar o kadar dumanlı olan gelecek, gerçek olup sırlar perdesini kaldırarak“bu hesap tuttu mu?”gösterir. Çokları geleceğe yürürken sadece kendisine güvenir, birileri ise alınyazısına inanır. Kimin haklı olduğunu bilmiyorum, haddizatında böyle hassas ve karmaşık bir konuda net bir cevap vermek mümkün müdür? Gençlik ile geleceğin karşılıklı ilişkilerini herhalde en iyi şu hikâye anlatır: Çok eskiden şehrin birinde büyük bir bilge yaşarmış. Bilgeliğinin şöhreti yaşadığı şehrin çok ötesine taşmış, insanlar uzaklardan tavsiyelerini almak için kendisine gelirlermiş. Aynı şehirde bu şöhreti çekemeyen başka bir bilge daha yaşarmış. Bu bilge diğerini utandırmak için bir gün çayırlıkta bir kelebek yakalar ve avuçlarının içine alır ve gidip ona “Ey bilgelerin bilgesi, avuçlarımdaki kelebek ölü mü canlı mı?” sorayım diye düşünür. Eğer“ölüdür”derse avuçlarımı açarım kelebek uçar, eğer “canlıdır” derse avuçlarımı sıkarım kelebek de ölür. İşte o zaman hangimizin daha bilge olduğu anlaşılır. Böyle de olur her şey. Hasetçi şehre gelir halkı toplar ve bilgeye sorar: “Ey bilgeler bilgesi söyler misin, ellerimdeki kelebek ölü mü, canlı mı?” Bilge gelene dikkatle bakar, bir süre duraklar ve “her şey senin elinde” der Gelecek gerçekten birçok genç için karmaşık ve sisli hatta gerçekleşmeyecek bir ham hayal olarak görünür. Kendine güvenen biri kendisine neyin beklediğini önceden bilir ve hedefine yürür. Ben ise kendi geleceğimi hayatın çeşitli dönemlerinde hem kendisinden kaçılamayan kader olarak, hem de sadece bana bağlı bir şey olarak benimsedim. Şimdiyse daha dengeli bir yaklaşım güdüyorum ve“gereken neyse yap ve ne olacaksa olsun”sözü bizi bekleyen şeylerle ilişkimizin nasıl olması gerektiğini doğru öğretiyor. Ancak gençler için bu o kadar kolay değil. Biz, karşılığında bir mükâfat alma ümidiyle(sevmediğimiz işte yüksek bir maaş, yapmak istemediğimiz hareketten dolayı etrafımızdakilerin takdirleri) içimize sinmeyen şeyleri seçerek sık sık kendimizi ve kaderi kandırmaya yelteniriz. Fakat lezzeti vazgeçilmez şeyler vardır. Sevdiğimiz işi daha fazla maaş verilen başka bir işe tercih etmeyiz, bir insanın manevi sıcaklığını başkasının maddi rahatına ve statüsüne tercih etmeyiz. Bu şeylerin anlaşılması daha

S

последнее время всё чаще ловлю себя на том, что приходится что-то выбирать. Сначала это делали родители и близкие. Теперь на нас самих лежит эта ответственность – ответственность за выбор, который может повлиять на наше будущее. Считаю, что труднее всего приходится именно молодым людям. Примерно за десять лет нужно выбрать профессию, жилье, найти человека, с которым хотелось бы создать семью. Именно эти вещи являются основополагающими для всей жизни, а выбирать их нужно сейчас, в ее начале…. Как быть, если осознаешь, что сделал ошибку, и как понять, где находится именно твоя дорога? Будущее, когда-то столь туманное, становясь настоящим, приподнимает завесу тайны, по-

В

Будущеедля многихмолодых представляется неоднозначным итуманным, поройдажечемтонесбыточным. Кто-то,будучи увереннымв себе,знает наперед,чтоего ждет,иидетк своейцели. Gelecek, gerçekten birçok genç için karmaşık ve sisli hatta gerçekleşmeyecek bir ham hayal olarak görünür. Kendine güvenen biri kendisini neyin beklediğini önceden bilir ve hedefine yürür. BAHAR • SAYI 31 DA

49


главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего Семья призвана помочь молодым не бояться будущего и тех ошибок, которых иногда просто невозможно избежать. Важен дом, где тебя примут любого – достигшего успеха или познавшего вкус неудач и потерь. Aileler, gençleri gelecekten ve bazen kaçma imkânı olmayan hataları işlemekten korkmamalarında yardım etmeye çağırır. Seni her halinle; başarılı olmuş veya başarısızlığı ve kaybı tatmış birini kabul eden çevre mühimdir.

50 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

казывая, «сыграла ли эта ставка». Многие полагаются только на себя, двигаясь вперед, а кто-то верит в предопределенность. Я не знаю, кто прав, и можно ли вообще на такой тонкий и неоднозначный вопрос дать четкий ответ. Лучше всего взаимоотношения молодежи и будущего иллюстрирует старинная историяпритча. Давным-давно в одном городе жил великий мудрец. Слава о его мудрости разнеслась далеко за пределы его родного города, люди издалека приходили к нему за советом. В этом же городе жил другой мудрец, который завидовал его славе. Для того чтобы посрамить первого мудреца, он как-то пришел на луг, поймал бабочку, посадил ее между сомкнутых ладоней и подумал: «Я пойду и спрошу у него: скажи, о мудрейший, какая бабочка у меня в руках – живая или мертвая? Если он скажет «мертвая», я открою ладони, бабочка улетит, а если он скажет «живая», сомкну ладони, и бабочка умрет. Вот все тогда поймут, кто из нас мудрее». Так всё и получилось. Завистник пришел в город, собрал народ и спросил у мудреца: «Скажи, о мудрейший, какая бабочка у меня в руках – живая или мертвая?» Мудрец внимательно посмотрел на пришедшего и, сделав паузу, сказал: «Всё в твоих руках…» Действительно, будущее для многих молодых представляется неоднозначным и туманным, порой даже чем-то несбыточным. Кто-то, будучи уверенным в себе, знает наперед, что его ждет, и идет к своей цели. Я же на разных жизненных этапах воспринимала свое будущее и как судьбу, от которой не уйдешь, и как то, что зависит исключительно от меня. Сейчас я придерживаюсь более взвешенного подхода и считаю, что поговорка «Делай, что должно, и будь что будет» верно учит, как мы должны относиться к тому, что нас ждет. Но для молодых это не так просто. Часто мы пытаемся перехитрить себя и судьбу, выбирая то, к чему не лежит душа, надеясь, что взамен получим какое-то вознаграждение (высокую заработную плату за нелюбимую работу, одобрение окружающих за поступки, которые мы на самом деле не хотим совершать). Но есть вещи, удовольствие от которых незаменимо. Нельзя найти замену любимой профессии, выбрав другую, выше оплачиваемую, нельзя променять душевное тепло одного человека на достаток и статус другого. Зачастую понимание этих вещей приходит лишь с годами, а кто-то знает результат еще до выбора Конечно, очень важна среда, в которой формируются пристрастия человека и его жизненные приоритеты. Семья призвана помочь молодым не бояться будущего и тех ошибок, которых иногда просто невозможно избежать. Важен дом, где тебя примут любого – достигшего успеха или познавшего вкус неудач и потерь. Важно уметь

çok yıllar geçtikçe olur. Ama birileri daha seçimden önce sonuçlarını bilir İnsanın heveslerinin ve hayati önceliklerinin şekillendiği çevre elbette çok önemlidir. Aileler, gençleri gelecekten ve bazen kaçma imkânı olmayan hataları işlemekten korkmamalarında yardım etmeye çağrılır. Seni her halinle; başarılı olmuş veya başarısızlığı ve kaybı tatmış birini kabul eden çevre mühimdir. Başkalarının değerini bilme, onları dinleme ve anlamaya çalışma ve farklı görüşleri kabul etme hüneri ehemmiyetlidir. Bunları yapabilen geleceğinden korkmayabilir zira ruhen yakın birileri mutlaka yanında çıkacaktır.

Peki, kim kimi seçer? Gelecek mi bizi, biz mi geleceği? Sadece senin geleceğinin seni seçtiğini ve onu karşılarken hiçbir surette kaybetmemeyi bilmek çok önemlidir. Kader bize şans hediye eder ve işaretler yerleştirir. Onları görmek ve kalbini dinlemek gerek. Gençlerin seçimlerini yaptıkları zaman kendilerini yargılayacak kişilerin olduğunu unutmamaları gerek. Ama bu sayede tecrübe kazanacaklardır. Şu halde hem biz geleceğimizi seçeriz hem de o bizi seçer. Bu ilk görüşte karşılıklı aşktır. İlk seferde olan çok nadir şey vardır. Önemli olan bunun olduğuna inanmaktır. Her şey gerçekten bizim elimizdedir ancak basiretli olmak farklıdır. Basiretli kararlar verebilmek yani düzgün kararlar verebilmek için yolun başında kendimizi dinlemeyi öğretecek yardımcılara ihtiyaç vardır.

ценить других, слышать их, пытаться понимать и принимать другую точку зрения. Умея делать это, можно не опасаться за свое будущее: ведь рядом наверняка окажутся близкие по духу люди.

Так кто же что выбирает? Будущее нас - или мы будущее? Важно знать, что именно твое, и ни в коем случае не упустить, встретив его. Судьба дарит нам шансы и расставляет знаки. Нужно видеть их и слышать свое сердце. Молодым необходимо помнить, что есть выбор, сделав который, мы будем корить себя. Но он же даст опыт, благодаря которому уже никогда не пропустишь свое. Так что и мы выбираем будущее, и оно выбирает нас. Это взаимная любовь с первого взгляда. То, что с первого раза случается очень редко. Главное – верить, что оно есть. Всё действительно в наших руках, но далеко не всегда мы знаем, что с этим делать, поэтому в начале пути нужны те, кто помогут научиться слушать себя.



главнаятема

молодежь: гарантия нашего будущего

Родителидолжныуделять временисвоимдетям Ailelerçocuklarınadaha fazlavakitayırmalı Кетеван Беридзе Психолог, Грузия.

Ketevan Beridze Psikolog, Gürcistan.

олодые люди являются архитекторами будущего, однако при этом очень часто родители и учителя жалуются на молодежь и, для того чтобы научиться строить с ними отношения и правильно вести себя, обращаются к психологам. Подростковый период является самым важным в психологическом развитии любого индивида. Говоря о нем, часто используют такие определения, как «критический период», «период полового созревания», «сложный период», подчеркивая тем самым, какое это трудное время. Известный мыслитель П. Райс так описал подростковый период: «Подростковый период – это мост, по которому должен пройти каждый человек, переходя из детства к периоду половой зрелости». На улицах дети, словно магнит, притягивают к себе сверстников. Ребята очень быстро находят друг с другом общий язык. Такая ситуация беспокоит некоторых родителей, но, если контролировать этот процесс, дети успешно входят в общественную жизнь. Подростки стремятся общаться между собой и выражать себя, находить поддержку своим эмоциям у сверстников. Для формирования социальных привычек молодым людям очень важно налаживать отношения с представителями их собственной возрастной группы, потому что в этом возрасте любой индивид в рамках собственной возрастной группы имеет одинаковые со всеми права. В данной ситуации человек имеет возможность выражать свои чувства и мысли, перенимает социальные ценности

М

Образование в школе и воспитание в семье должны дополнять друг друга. Родители должны больше времени уделять своим детям. Okuldaverileneğitimileailedenalınaneğitimbirbirini tamamlamalıdıfunduszeue.inforçocuklarınadahaçokvakitayırmalıdır.

52 ДА ВЕСНА • 31 НОМЕР

ile ve öğretmenler geleceğin mimarları olan gençlerden çoğu zaman şikâyet ederler, gençlerle nasıl ilişki kuracakları, onlarla nasıl davranacakları konusunda ders almak için psikologa başvururlar. Çünkü gençlik dönemi bireyin psikolojik gelişiminde en önemli devredir. Her zaman söylendiği gibi; gençlik çağı- kritik dönem, ergenlik çağı- zor zamanlar gibi ifadelerle de bu zamanın sorunlarla geçtiği vurgulanır. Bu zor dönemlerde genç çocukluk evresinden gençliğe (ergenlik dönemine) adım atıyor. Ünlü düşünür P. Rice şu sözü söylemiştir: “Gençlik, çocuklukla ergenlik arasında kurulmuş her insanın mutlaka geçmesi gereken bir köprüdür”. Sokaklar da aynı yaştaki çocuklar yaşıtları olan diğer çocukları mıknatıs gibi kendine çekiyor. Çocuklar birbirleri ile çok kısa zaman da iletişim kuruyorlar. Bu durum bazı velileri endişeye sevk etse de, aslında kontrollü bir şekilde buna izin verilirse gençlerin sosyal hayatı için bu çok önemlidir. Ancak arkadaş çevresi ailelerce çok iyi takip edilmelidir. Çocuklar bu dönemler de kendi yaşıtları ile iletişim kurmayı ve kendilerini ifade etmeyi ister. Bu nedenle aileler de çocuklar ile anne-baba arasında ilişkiler zayıflar. Çocuklar kendi yaşıtlarında kendilerine göre duygu desteği bulurlar. Gençlerin sosyal alışkanlıklarının oluşması için kendi yaş gurubu ile iletişim kurması çok önemlidir. Çünkü bu durumda genç yaştaki herhangi bir birey kendi yaş gurubu içerisinde eşit haklara sahiptir. Böyle durumda fert kendi duygu ve düşüncelerini ifade edebilir. İçerisinde bulunduğu çevrenin sosyal değerlerini benimser. Büyüklerin gençler için“bizim dediğimizi yapacaksın”“bizim istediğimiz gibi yaşayacaksın” gibi ifadeleri birçok gençte, istenilen, arzu edilen niyet iyi ifade edilemediği için sorunlara yol açıyor. Ailesi ile sorun yaşayan gençlere sorulduğunda her zaman şu cevap ile karşılaşıyorsunuz;“Ailem beni dikkate almıyor”,“beni dinlemiyorlar”,“bir defa da beni dinleseler ne olur ki”…

A


dosya

БАКЫ ДЮВЛЯТ УНИВЕРСИТЕТИ ИЛАЩИЙЙАТ ФАКЦЛТЯСИНИН ELMИ МЯЪМУЯСИ № 04 (04) СЕНТЙАБР (ЕЙЛЦЛ) BAKI DÖVLET UNİVERSİTETİ İLAHİYYAT FAKÜLTESİNİN ELMİ MECMUASI ONURSAL BAŞKAN Vasim Memmedeliyev EDİTÖR Abdullah KAHRAMAN Yardımcı Editör Ömer ASLAN YAYIN KURULU Abdullah Kahraman ● Hasan Cirit ● Ömer Aslan Malik Qarazade ● Salman Süleymanov HAKEM KURULU Celal Erbay ● Orhan Çeker ● Saffet Köse ● Ramazan Altıntaş Ali Akpınar ● Ahmed Yaman ● Nadim Macit ● Süleyman Toprak Vasim Memmedeliyev ● Zahid Hüseyinov ● Zekeriya Güler ● Zeki Arslantürk Cemal Ağırman ● Emin Aşıkkutlu ● Ali Akyüz ● İzzet Er ● Mehmet Bayyiğit Suat Yıldırım ● Yakup Çiçek ● Abdullah Kahraman ● Mustafa Altundağ HABERLEŞME Metbuat Prospekti BDU Telebe Şeherciği 36/6 Yasamal/Baku [email&#;protected], [email&#;protected]

1 TÜRK DİLLƏRİ ŞÖBƏSİNİN Cİ İL ÜÇÜN ÇAP İŞLƏRİ MONOQRAFİYALAR 1. Türk dillərinin müqayisəli qrammatikası, II c., Sintaksis, Bakı, , (kollektiv monoqrafiya) (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva). 2. Türk dilləri şöbəsi , Bakı, (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva). 3. funduszeue.infov. Azərbaycan dilinin tarixinə dair tədqiqlər,3 cilddə, I c., Bakı, (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) 4. funduszeue.infov. Azərbaycan dilinin tarixinə dair tədqiqlər, 3 cilddə, II c., Bakı, , (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) 5. Mayıl B.Əcgərov.Türk dillərində zaman formaları, adverbial fel formaları və onlar arsında funksional-semantik əlaqələr. Bakı, «Elm», Əlavə və düzəlişlər edilmiş ikinci nəşr, s.. 6. Айнель funduszeue.infoьное описание закона гармонии в тюркских языках. Баку, Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri, I c., Bakı, , (kollektiv monoqrafiya) (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) 8. Abdulla Vəliyev. Azərbaycan dilinin keçid şivələri. Bakı,, (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) 9. Книга моего Дэдэ Коркуда, Баку, (funduszeue.infov və funduszeue.infoA.Q.Ələkbərlinin tərcüməsində) Məhəmmədtağı Qaraqoyunlu. Fərhəngi-türki lüğəti.(funduszeue.infovun şəxsi arxivindən əldə olunmuş faksimilenin nəşr variantı). Bakı, Elnarə Ələkbərova. Dilimizin ulu səsi Dədə Qorqud abidəsi. Bakı, (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) Şəkər Orucova. Türk dillərində xitab. Bakı,

2 Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri, II c., Bakı, , (kollektiv monoqrafiya) (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) Cahid İsmayıl oğlu Kazımov. XI yüzilliyin tarixi onomastik leksikası (Mahmud Kaşğarlının «Divanü lüğat-it-türk» əsəri əsasında). (Monoqrafiya).Bakı: «Elm» nəşriyyatı, s. Məhəbbət Mirzəliyeva. Türk dillərinin müqayisəli frazeologiyası.3 cilddə. I cild, Bakı, Qətibə Mahmudova. Türk dillərinin müqayisəli frazeologiyası. 3 cilddə. II cild,bakı,(redaktoru- filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) Gülnarə Fəxrəddin qızı. Türk dillərində zaman kateqoriyası. Bakı, (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) Təranə Çərkəz qızı Şükürova. Azərbaycan və özbək dillərində müstəqillik dövründə termin yaradıcılığının əsas meyilləri. Bakı, Elm və təhsil, , s. Mayıl B.Əcgərov. Linqvopsixologiya və ya dilin psixologiyası. Bakı, Elm və Təhsil, , s. (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) Kəmalə Ələkbərova. XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbi dilinə Türkiyə türkcəsinin təsiri. Bakı, (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) İsmayıl Kazımov. Nizami Cəfərov və Azərbaycan türkcülük düşüncəsi. «Az AtaM», Bakı, İsmayıl Kazımov. Müasir türk dillərinin müqayisəli fonetikası. I cild, Bakı, İsmayıl Kazımov. Müasir türk dillərinin müqayisəli leksikası. II cild, Bakı, Ruslan Abdullayev. Türk dillərində konversiya və ya keçid prosesləri. Bakı, Nurlan, , Səh

3 Baba Məhərrəmli.Türk dillərində söz köklərində leksik-semantik inkişaf (Monoqrafiya). Bakı, Elm və Təhsil nəşriyyatı, , səhifə funduszeue.infov. Azərbaycan dilinin tarixinə dair tədqiqlər,3 cilddə, III c., Bakı, (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri, III c., Bakı, , (kollektiv monoqrafiya) (redaktoru - filologiya elmləri doktoru Məhəbbət Mirzəliyeva) ELMİ MƏQALƏ, TEZİS və BEYNƏLXALQ SİMPOZİUM MATERİALLARI MƏHƏBBƏT MİRZƏXAN QIZI MİRZƏLİYEVA 1. Dilin fəlsəfi təbiəti. «Tədqiqlər». Bakı,, səh Sintaktik əlaqələr.«oğuz qrupu türk dillərinin qrammatikası».iii hissə, funduszeue.infoı,, səh Keçmişimizlə fəxr edir, bu günümüzü yaradır, gələcəyimizə yol açırıq. «Türk dilləri şöbəsi». Bakı, , səh Türk Dillerinde Kelime Durumundakı Frazeolocik Birimler. «Dünyada yeni inkişaf meylləri istiqamətində türk dünyası, Azərbaycan və Türkiyə beynəlxalq elmi-praktik simpoziumun materialları,bakı, , səh Məna növ şəkilçili bəzi fellərin etimoloji təhlili. «Türk dillərinin tariximüqayisəli leksikologiyası məsələləri», I cild, Bakı, , səh Dilin lüğət tərkibi. Təşəkkül, inkişaf və təkmilləşmə (mülahizə ıə düşüncələr). «Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri», I cild, Bakı, , s səh Qıpçaq qrupu türk dillərində söz yaradıcılığı ilə bağlı nəzəri qeydlər (I məqalə). «Tədqiqlər». 1, Bakı, səh

4 8. Dilin leksikasının tədqiqi dilin təşəkkül və inkişaf tarixinə yol açmaqdır. «Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri», II cild, Bakı, , 9. Türk Dillerinde Söz Türemesi Süreci. VI Uluslararası Türk Dili Kurultayı. Ankara, oktyabr Kaşgarlı Mahmudun Divanü Lugati t-türk ünde Geçen Coğrafi Adlar ve Önemleri Üzerine DoğumununYıl Dönümünde Kaşgarlı Mahmud ve Divanü Lugati t-türk Uluslararası Bilgi Şöleni Pekin, noyabr, ,(SD-də) Türk dillərinin frazeologiyası.i cild. Monoqrafiya. Bakı , s. Namık Kemal ve Azerbaycan. Uluslararası Namık Kemal Sempozyumu, Aralık, Tekirdag, , s Türkiye ve Azerbaycan Türkcesinde Yardımçı Fiiller. III Uluslararası Dünya Dili Türkce Sempozyumu, İzmir, Aralık, Bildiri Kitabı, İzmir, , s Türk dillərində frazeoloji vahid və termin məsələsi. Türkitildes elderdiŋ terminkor қalıptastıru təjiribesi (beynəlxalq elmi-nəzəri konfransın materialları). Astana, s Yeni lisan ve Azerbaycan basınında osmanlıca tartışmaları. Vefatının Yılında funduszeue.info Faruk Kadri Timurtaş Hatırasına Uluslararası Yaşayan Türkce bilgi şöleni (bildiri özetleri ve proqram). İstanbul, 30 mayıs -1 haziran, İSMAYIL BABAŞ OĞLU KAZIMOV Axısqa-gürcü dil kontaktına dair. Bakı Slavyan Universiteti. «Qafqaz, dillər və mədəniyyətlər» elmi cəmiyyətinin əsərləri. Bakı, , s Qazax dili: Azərbaycan dili ilə müqayisədə. Bakı Slavyan Universiteti. Tağıyev oxuları. Beynəlxalq elmi konfrans. iyun cı il, Bakı, Azərbaycan. BSU, Bakı, , s

5 Axısqa folkloru. Dədə Qorqud. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Dədə Qorqud adına «Folklor» elmi-mədəni mərkəzi, Elmi-ədəbi toplu. IV (5), Bakı- , s Axısqa türklərinin folkloru. Dədə Qorqud. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Dədə Qorqud adına «Folklor» elmi-mədəni mərkəzi. Elmiədəbi toplu. I (6), Bakı, , s Areal onomastika haqqında dəyərli tədqiqat (Tarixi-etnik adların areallar üzrə tədqiqi). AMEA, Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Dilçilik məsələləri. 2(3). Bakı, , s Yazıçı xarakterologiyası. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutu. Elmi axtarışlar. IV\ , s (X.Xəlilovla). El nəğməkarları və yaxud üzü vətənə sarı Şair Sinə Tumaslı. Bu qaçqınlı günlərim. Bakı, , s Klassik irsimizə və toponimik sərvətlərimizə məhəbbətlə. Filologiya məsələləri. AMEA, M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, 3, Bakı, , s Aşıq Qurbani şeirlərinin bəzi dil xüsusiyyətləri. Bir ağacın budaqları (Elmi, ədəbi-bədii toplu). «Bakı, «Təfəkkür» nəşriyyatı, Bakı, , s Yurt konulu tatar cırları. «Türkologiya» jurnalı, , , s Bölgə toponimləri- xalqın qan və etnolinqvistik yaddaşı kimi.- Şükürov M., Bəşirov F. İsmayıllı toponimləri. Bakı, , s Doktor Bəkir Çobanzadə. Türk-tatar lisaniyyatına mədxəl. «Türkologiya» Beynəlxalq elmi jurnal, , Bakı, , s Türk dillərində sintaktik hadisələr və onların təzahür formaları. «Türkologiya». Beynəlxalq elmi jurnal, , , s Uyğur dilində Çin mənşəli terminoloji leksika.-terminologiya məsələləri. Bakı, Elm, , s «Azuqə»nin tarixi-semasioloji təkamülü. AMEA, Dilçilik İnstitutu, Tədqiqlər. 1. Bakı, «Elm», , s

6 Türk-çin dil kontaktları və onun tarixi kökləri. AMEA, Dilçilik İnstitutu, Bakı, «Elm», , s Dilin dərin qatlarına varanda Bakı Qızlar Universiteti. Elmi əsərlər, 1, , s Türk dillərində əkinçilik peşəsi ilə bağlı leksikanın tarixi inkişaf xüsusiyyətləri. BQU-nun «Elmi əsərlər»i, 3, Bakı, , s A.Rəhimovun dramaturgiyası: novatorluq keyfiyyətləri. AMEA, Folklor İnstitutu. Elmi araşdırmalar, III\ , s (X.Xəlilovla). Mahmud Kaşğari «Divan»ında bəzi dil xüsusiyyətləri.-«nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun əsərləri»- , 1, s Müstəqillik şəraitində Azərbaycan dilində Avropa mənşəli terminlərin milliləşməsi (türkləşməsi) prosesi. Terminologiya məsələləri. Bakı, Elm, , s Türk dillərində balıqçıdıq terminologiyası. Terminologiya məsələləri. Bakı, Elm, , s Türk dillərində peşə-sənət leksikası (müqayisəli tədqiqat). BQU-nin «Elmi Xəbərlər»i, , 1, s Akademik Şirəliyevin yetirməsini işıqlandıran toplu. BQU-nin «Elmi əsərlər»i, , 3, s «Azüqə» sözünün tarixi təkamülü. «Kulina» jurnalı, 02 (06), , s (S.Məmmədovla). Akademik Məmmədağa Şirəliyevin türkoloji görüşləri. AMEA, Dilçilik İnstitutu, Tədqiqlər», 3, , s «Türkologiya» jurnalının Mahmud Kaşğariyə həsr edilmiş sayı. «Türkologiya» jurnalı, , , s. Mahmud Kaşğarlının «Divan»ında Arğu adı ve onun etimologiyası.- Rize Universitesi Yayınları: 1. Doğumunun Yılı Dolayısıyla Uluslararası Kaşğarlı Mahmud Simpozyumu Ekim , Rize Bildiri metinleri. Rize, , s

7 Fuzuli dialoq ustası kimi.- Canını cananına feda eden ozan Fuzuli. Yol Bilim Araştırma Yayınları: 16, Sempozyum Dizisi: 5, Ankara, , s О происхождении сельджукских этнических названий «Кынык» и «Кайи» - Литература и культура эпохи сельджуков. Материалы международной научной конференции марта г., Ашгабат, , s Evolution of the Historical-Semiology of the Turkic Vvord «Azuqə».- «The Political Chanqe and Cultural Trend in the Middde East and Central Asia». Korea National Corporation, , s Konu: Eğlence ile ilgili bir sıra kelimeler hakkında. Halk Kültüründe Eğlence Aralık, Kocaeli Universitesi Devlet Konservatuvarı. MAYIL B.ƏCGƏROV Dilin qloballaşması. «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , 2, s Dərketmə və onun fazaları. «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , 4, s Gerçəklik elementinin intellekt obrazları. «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , 4, s Dilimizin və dilçiliyimizin perspektivləri ilə bağlı düşüncələr. «Türk dilləri şöbəsi - 30». Bakı, «Elm», , s Klasik nağıl süjetlərində zaman formaları ilə yaranan psixolinqvistik keçidlər. «Ortaq türk keçmişindən ortaq türk gələcəyinə» II ulislararası folklor konfransının materiallları. Bakı, , s Adlarda İkinci Reprezentasyon Kategorisi. Dünyada yeni inkişaf meylləri istiqamətində Türk dünyası, Azərbaycan və Türkiyə beynəlxalq elmi simpoziumun materialları, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Türk Dünyası, Araşdırmaları Vəqfi, Türk Dünyası İşlətmə Fakültəsi, Bakı, , s

8 Ümumi dərketmə prosesində sinktual dərketmənin rolu (psixolinqvistik araşdırma). «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , 1, s Dilin psixolinqvistik mahiyyəti. «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , 2, s L.S.Vıqotskınin dıl nəzərıyyəsı ılə bağlı psıxolojı görüşləri (linqvopsixoloji problemlər seriyasindan). «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 1, s İnanc, alqış və qarğışların linqvopsixoloji kökləri. «Ortaq türk keçmişindən ortaq türk gələcəyinə» III ulislararası folklor konfransının materiallları. Bakı, , s funduszeue.infonin transformativ psixolinqvistikası. «Dilçilik məsələləri». АМЕА Dilçilk İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 2 (3), s funduszeue.infoevin Nitq fəaliyyəti nəzəriyyəsi. «Dilçilik məsələləri». АМЕА Dilçilk İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 4, s Psixolinqvistik behaviorizm. АMEA-nın Xəbərləri, Humanitar elmlər seriyası N , Bakı , s Dərketmənin mexanizmi. «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 4, s Sinktual dərketmədə dilin iştirakı. «Terminologiya məsələləri», AMEA Terminologiya komissiyası, Bakı, «Elm» , s Dil və dərketmədə qarşılıqlı əksolunmalar. Elmi axtarışlar, AMEA Folklor İnstutunun elmi toplusu, XXV buraxılış, Bakı, «Səda» , s Dərketmə və təfəkkürün vahidləri. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin «Xəbərlər»i, Humanitar elmləri seriyası, Bakı, 4, , s Psikolengüistik araştırmalarda gerçeklik, tefekkür ve dil ilişkileri. İCANAS 38, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumunca düzenlenen

9 Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresinin bildiri özetleri kitabı, Ankara, , s Təfəkkür prosesləri baxımından dilin yaranması. «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 4, s Dərketmə və modulyasiya. «Dilçilik İnstitutunun əsərləri». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 1, s Sözlərin və formaların əmələ gəlməsi, «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 3, s Leksik formalarin linqvopsixoloji təhlili. «Tədqiqlər». АМЕА Dilçilik İnstitutu. Bakı, «Elm», , N 4, s Leksik-qrammatik formalarin linqvopsixoloji təhlili. «Filologiya məsələləri». АМЕА M.Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. «Elm və Təhsil», Bakı, , N 1, s Söz formalarının yaranmasının və mənimsənilməsinin modelləşdirilməsi. «Terminologiya məsələləri», AMEA Terminologiya komissiyası, Bakı, «Elm» , s Qrammatik formalarin linqvopsixoloji mahiyyəti haqqında. Tükologiya, , Bakı, , s Разграничение модуляции и мышления. «Культура народов причерноморья» İSSN , Таврический Национальный Университет им. funduszeue.infoского, Межвузовский центр «Крым», , , s О моделировании механизма порождения и восприятия речи. Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук. Институт Стратегических Исследований. 7,, Москва, издательство «Литера», , с Востребованность лингвопсихологии или другой течении в психолингвистике. Научно-практическая конференция, посвященная летию Комратского государственного университета. Наука, культура, образование 11 февраля г., Комрат- , с

10 Linqvopsixologiyanin vahidləri və nəzəri əsasları. «Filologiya məsələləri». АМЕА M.Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutu. «Elm və Təhsil», Bakı, , N 1, s Sözün Oluşma ve Algilanmasinin Şematik Modeli. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks/ Vol. 3, No. 3. Berlin, , s Türkçenin Ruslara ve Rus dili üzerinden diğer Slavyan halklarına öğretilmesinin bazı lengüistik ve psikolojik yönleri üzerine. Dünya Dili Türkçe Aralık tarihleri arasında gerçekleştirilen III Uluslararası Sempozyumunun bildiri kitapçığı, İzmir, , s El İşlerinin Pazarlanmasının Başta Gelen Problemleri ve Onların Çözüm Yolları Lengüistik ve Psikolojik Yöntemler Işığında. Türk ve Dünya Kültüründe Şanlıurfa Ekim tarihleri arasında gerçekleştirilen Uluslar arası Sempozyumun bildiri kitapçığı, Şanlıurfa, , s Dilin Yapı Birimlerinin Oluşma ve Algilanmasinin Şematik Modeli. Gazi Türkiyat. Türklük Bilimi Araçtırmaları dergisi / Journal of Turkologi Research. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi, 5 Sayı, 8 Bahar, Ankara , s Sözün yaranması və mənimsənilməsi prosesi dil və dərketmənin minimal vahidlərinin modulyatoru kimi. Dilçilik İnstitutunun əsərləri. N 2, Bakı, Elm və təhsil, , s Взаимоотношения минимальных единиц мышления и языка в процессе образования и восприятия речи. Филологические науки: вопросы теории и практики. 7 (18), часть 2, Тамбов, , с Новый взгляд на основы психологии языка. Вестник Тверского государственного университета. Серия «Филология», Bыпуск 4, 24, Тверь, , с

11 MƏHƏRRƏMLİ BABA BALACA oğlu. Azərbaycanda türkoloji dilçiliyin inkişafı. Professor funduszeue.infovun 70 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları, Bakı, Nurlan, , s Zəngilan rayonunun onomastik vahidləri. Tədqiqlər, 3, Bakı, Nurlan, , s Zaqatala rayonunun morfoloji və sintaktik yolla aranmış onomastik vahidləri. Tədqiqlər, 3, Bakı, Nurlan, , s Türk dillərinin leksikasında çoxmənalılığım yaranma üsulları və istiqamətləri. Tədqiqlər, 3, Bakı, Nurlan, , Türk dillərində felin keçmiş zaman forması haqqında. Elmi axtarışlar, Bakı, Nurlan, , s Zaqatala toponimi haqqında. Elmi axtarışlar, Bakı, Nurlan, , dı şəkilçisinin tarixi. Elmi axtarışlar, Bakı, Nurlan, , Zəngilan rayonunun onomastik vahidlərinin yaranma üsulları. Elmi axtarışlar, Bakı, Nurlan, ,s Azərbaycan dilçiləri və türkoloji tədqiqatlar. Elmi axtarışlar, Bakı, Nurlan, , s Türk dillərində leksik- semantik fərqlər haqqında. Elmi axtarışlar, Bakı, Nurlan, , s Türk dillərində polisemiya hadisəsinin mahiyyəti. Professor V. Aslanovun 75 illik yubileyinə həsr olunmuş konfransın materialları, Bakı, Nurlan, , s Türk dilləri şöbəsində aparılan tədqiqatların istiqamətləri. Türk dilləri şöbəsi - 30, Bakı, Nurlan, s Müstəqillik qazanmış türk dövlətlərinin dilində çoxmənalılıq. Türk dillərinin tarixi - müqayisəli leksikologiyası məsələləri, I cild, Bakı, BSU - nun nəşriyyatı, s Türk dillərində kök morfemlərin tədqiqi. Dilçilik məsələləri, 2 (3), Bakı, Nurlan, , s

12 Kök morfemlərdə leksik-semantik inkişaf haqqında. Dilçilik məsələləri, 3, Bakı, Nurlan, s Kök morfemlərin strukturu. Tədqiqlər, 3, Бакı, Nurlan, , s Türkologiyada kök və əsas problemi. Tədqiqlər, 4, Бакı, Nurlan, , s Kök morfemlərin söz yaradıcılığı prosesində rolu. Tədqiqlər, 1, Бакı, Nurlan, , s Türk dillərində iş fellərində məna ayrılığıı. Tədqiqlər, 2, Bakı, Nurlan, , s Dilçiliyimizdə funduszeue.infoımov fenomeni. Tədqiqlər, 3, Bakı, Nurlan, ,s Türk dillərinin kök hal-vəziyyət fellərində məna ayrılmaları. Tədqiqlər, 3, Bakı, Nurlan, , s Türk dillərində tək sait quruluşlu köklərin inkişafı. Dilçilik İnstitutunun Əsərləri, 1, Bakı, , s Karluq qrupu türk dillərində çoxmənalılıq. Türk dillərinin tarixi - müqayisəli leksikologiyası məsələləri, II cild, Bakı, Nurlan, , Türk dillərində *ır // ir // ar // ur (su) morfeminin inkişafı. Türkologiya, Beynəlxalq elmi jurnal, , Bakı, , s Türk dillərində samit+sait (CV) quruluşlu kök morfemlərin inkişafı. AMEA - nın Xəbərlər - i, Humanitar Elmlər seriyası, 3, Bakı, Elm, , s Türk dillərində ilkin köklərin quruluşu və mənşəyi. Tədqiqlər, 1, Bakı, Nurlan, , s Azərbaycan dilçiliyinin canlı tarixi. Tədqiqlər, 2, Bakı, Nurlan, , s Türk dillərinin kök morfemlərinin səciyyəvi xüsusiyyətləri. Filologiya məsələləri, 4, Bakı, AMEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, , s

13 Türk dillərində *or // ur yer kök morfeminin asemantikləşməsi. Filologiya məsələləri, 5, Bakı, AMEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, , s Türk dillərində tağ//dağ//tau// tav kök morfemində dağ - meşə semantik keçidi. Tədqiqlər, 2, Bakı, Nurlan, , Kök morfemlərdə ilkin uzanma məsələsi. Filologiya məsələləri, 10, Bakı,AMEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, Elm və Təhsil, , Kök morfemlərdə ablaut hadisəsi. Elmi axtarışlar, VI, AMEA Folklor İnstitutu, Bakı, , s Azərbaycan dilinin kök morfemləri türk dilləri kontekstində. Bakı Slavyan Universiteti, Azərbaycanşünaslığın Aktual Problemləri, I Beynəlxalq Elmi Konfrans, may cu il, Bakı - Naxçıvan - Gəncə, s Kök morfemlərin rekonstruksiyasının nəzəri məsələləri. Filologiya məsələləri, 3, Bakı, AMEA Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, Elm və təhsil, ,s Türk dillərində nostratik kök morfemlərin tarixi modifikasiyası. Türkologiya, Beynəlxalq elmi jurnal, , Bakı, ,s *ka kök morfeminin insan semantikası üzrə inkişafı. AMEA-nın Xəbərlər - i, Humanitar Elmlər seriyası, Bakı, Elm, , 2, Türk dillərinin müqayisəsi fənninin proqramı. Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu, Bakı, Müəllim, , s Типы слогов корневых морфем в тюркских языках. Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук (журнал научных публикаций), Москва, Издатель ООО Институт Стратегичиских Исследований, , 8 (Август), s Современная филология: теория и практика, Материалы международной научно - практической конференции, декабря, Москва, , с теориях возникновение праязыка и корневых слов. Современная филология: теория и практика, Материалы международной научно -

14 практической конференции, декабря, Москва, , с., s Türk dillərində heyvan semantikalı *ka kök morfeminin morfonologiyası. Türkologiya, Beynəlxalq elmi jurnal, 1, Bakı, , s Nəzəri dilçiliyə yeni baxiş. M.B.Əsgərovun Linqvopsixologiya və ya dilin psixologiyası, Bakı, Elm və təhsil, əsərinə rəy, Cтруктурные корневые морфемы в тюркских языках гс (гласный + согласный). Материалы III Международной Научной Конференции Гуманитарная наука сегодня, г. Караганда, Казахстан, Центр Гуманитарных Исследований «Тезис», 31 марта, , s. Материалы III Международной Научной Конференции Гуманитарная наука сегодня, г. Караганда, Казахстан, Центр Гуманитарных Исследований «Тезис», 31 марта, , Türk dillerinin kök kelimelerinin fonetik yapısı. Türkiye, Ordu Unversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Güney Kafkasya Halkları, Dil- Tarih-Kültür İlişkileri, Uluslararası Bilgi Şöleni-Bildiriler-Ordu, s Türk dillərində nostratik kök əvəzliklərin mənşəyi. Türkologiya, Beynəlxalq elmi jurnal, 3, Bakı, ,s Türk dillərində fuziallaşmış kök morfemlər. Bakı Slavyan Universiteti, Azərbaycanşünaslığın Aktual Problemləri, II, Beynəlxalq Elmi Konfransın Materialları, may ci il, Bakı - Gəncə, s Türk dillərində kök əvəzliklərin morfonologiyası. Bakı Universitetinin Xəbərləri, Humanitar Elmlər Seriyası, 3, Bakı, Bakı Universiteti nəşriyyatı, , s Qıpçaq qrupu türk dillərinin kök morfemlərində fonomorfoloji, fonosemantik dəyişmələr (Monoqrafiya). Türk dillərinin tarixi - müqayisəli leksikologiyası məsələləri, III cild, Bakı, Nurlan, , s Azerbaycan Masallarında Bulunan Eski Türk Kelimeleri. 7. Uluslararası Ortak Türk Geçmişinden, Ortak Türk Geleceğine Sempozyumu, Aralık,

15 Doğu Akdeniz Universitesi Eğitim Fakültesi - Gazimağuşa, Kuzey Kıbrıs, Program ve Bildiri Kitabı, Bildri Özetleri, , s Çağdaş Türk Dilinde Muhafaza Edilən Eski Kelimeler. IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri, Türkiye, Muğla, , Aralık, Muğla Universitesi, I cilt, Ankara, , s Türk dillərində isim köklərində leksik-semantik inkişaf (Kitab). Bakı, Elm və təhsil nəşriyyatı, , səh Azərbaycan etimologiyası və Ağamusa Axundov. Azərbaycan dilçiliyi. Sələflər və xələflər. Bakı, Elm və təhsil, , s Türk dillərində nostratik söz köklərinin inkişafı. Bakı Dövlət Universiteti, M.Ə.Sabirin illik yubileyinə həsr olunmuş Respublika elmi nəzəri konfransı: Azərbaycan Filologiyasının Aktual Problemləri. Materiallar, Bakı, may, , s Türk və Kartvel dillərində ortaq söz kökləri // The Common Root Morphemes in the Kartvelian and Turkic languages. Beynəlxalq Simpozium, Qafqaz xalqlarının folkloru və linqvokulturologiyası, Materiallar // İnternational Simposium, Folklore and Linguo-Culturology of the Caucasian Peoples, Materials, aprel, , Gürcüstan, Tbilisi, Tbilisi Dövlət Universiteti, Tezis // Professor Valeh Hacılar xatirəsinə həsr olunmuş Qafqaz xalqlarının folkloru və linqvokulturologiyası mövzusunda Beynəlxalq Elmi Simpoziumun Materialları, aprel ci il,tiflis şəhəri, Bakı, Elm və təhsil, , s Azerbaycan masallarında eski türk sözleri. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər, XXXVIII, AMEA Folklor İnstitutu, Bakı, Elm və təhsil, , s Türk dillərində ən qədim söz kökləri. Dil və Ədəbiyyat, Beynəlxalq Elmi- Nəzəri jurnal, 1(81), Bakı, Bakı Dövlət Universiteti, , s Türk dillərində əvəzlik kökləri. Terminologiya məsələləri, 1, Bakı, Elm, , s

16 Ortaq Türk keçmişindən ortaq Türk gələcəyinə doğru. Xronika. Türkologiya, Beynəlxalq jurnal, Bakı, , s Türk Dillerinin Kökenbilim Araştırmalarında Rastlanan Bazı Sorunlar Üzerine. The Second International Symposium of Turkology - Questions and Developments of Modern Turkology, Polsha, Varshava, th September, , Faculty of Oriental Studies University of Warsaw // II. Uluslararası Türkoloji Sempozyumu, Eylul , Varşova Universitesi, Şarkiyat Fakültesi. s Türk dillərində əvəzlik köklərində fonoloji və semantik transformasiyalar. Dilçilik İnstitutunun əsərləri, 2, Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Bakı, Elm və təhsil, , s Фонетические особенности корневых морфем в тюркских языках. Türkoloji Üzerine Araştırmalar//Тюркологические исследования, Hakemli Dil ve Edebiyyat İncelemeleri Çok Dilli Dergi, Kazan, , 4. ŞƏKƏR ƏBDÜLKƏRİM QIZI ORUCOVA Xitab. Oğuz qrupu türk dillərinin müqayisəli qrammatikası, 3-cü hissə, sintaksis. BSU, Mütərcim. Bakı, , səh Oğuz qrupu türk dillərində xitabla vokativlərin həmhüdudluğu. Tədqiqlər Görkəmli türkoloq, şərqşünas, dil tarixçisi, tərcüməçi, f.e.d., prof. funduszeue.infovun 75 illiyinə həsr olunmuş elmi konfransın materialları. Bakı, , s Mesxeti türklərinin dilində köməkçi nitq hissələri. Tədqiqlər Bakı, , səh Türk dillərində xitablarla adlıq (nominativ) cümlələrin həmhüdudluğu. Tədqiqlər Bakı, , səh Oğuz qrupu türk dillərində həmcins xitablar. Tədqiqlər-3,Bakı, ,s Hitaplar ve hemhudut ulamlar. Ümummilli əbədi liderimiz Heydər Əliyevin əziz xatirəsinə və 28 May-Respublika gününə həsr olunmuş Dünyada yeni inkişaf meylləri istiqamətində Türk dünyası, Azərbaycan və Türkiyə

17 Beynəlxalq elmi-praktik simpoziumun materialları. Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti Türk Dünyası Araşdırmaları Vəqfi, Türk Dünyası İşlətmə Fakültəsi. Bakı, , səh Türk dillərində xitabların kontekstual-semantik xüsusiyyətləri. Dilçilik məsələləri Bakı, , s Türk dillərində emosional-ekspressiv sözlərlə ifadə olunan xitablar sintaktiküslubi fiqurlar kimi. Tədqiqlər Bakı, , s Azərbaycan dilçiliyinin fəxr ünvanı. Ağamusa Axundov Gələcəyin unutmayacağı Böyük Alim, Tədqiqlər Bakı, , s Türk dillərində xitab (Monoqrafiya). Nurlan nəşriyyatı, Bakı, , s Türk dillərinde etnonimler (Genel manzara). VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Ankara, Qıpçaq qrupu türk dillərində etnonimlər. Tədqiqlər Bakı, , s Karluk qrupu türk dillərinin leksik semantik sistemi (Sinonimlər, Omonimlər və Antonimlər). Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri, 2-ci cild. Bakı, , səh Vaqif Aslanov və Leksikologiya məsələləri. Tədqiqlər-2, Tədqiqlər in 10 illik yubileyinə həsr olunmuş nəfis məcmuəsi. Bakı, ,s Qumık etnonimlərinin yaranmasında dıgər türkdilli qəbilələrin rolu. Humanitar elmlərin öyrənilməsinin aktual problemləri (Ali məktəblərarası elmi məqalələr məcmuəsi). Bakı, , 6 səhifə Türkdilli etnonimlerin leksik-semantik özellikleri. II Uluslararası Türk dünyası Kültür Konqresi, Türkiye, İzmir, Çeşme, , nisan (aprel). 8 s Etnonimlərin öyrənilməsi Azərbaycanşünaslığın aktual problemlərindən biri kimi. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi. Bakı Slavyan Universiteti, Naxçıvan Dövlət Universiteti, Gəncə Dövlət Universiteti, Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri Ümummilli Lider H.Əliyevın anadan olmasının ci ildönümünə həsr olunmuş I Beynəlxalq Elmi konfransın materialları, May, , Bakı-Naxçıvan-Gəncə, 5 səhifə.

18 XX yüzyılda Türk yazıt dili. Eğitimdeki Gelişmeler ve Kültürel Paylaşım Semineri Abant İzzet Baysal Universitesi, Eğitim Fakültesi, Bolu-Türkiye, 10 s Orhun yazıtlarında adı geçen etnonimler üzerine. Gazi Universitesi Bakü Slavyan Universitesi, Bahtiyar Vahapzade Hatırasına I Uluslararası Türk dili ve Edebiyatları Öğretimi Sempozyumu, Bakü, Ekim (oktyabr), , 5 s Məqsədin böyüklüyü və ona çatma dərəcəsi (funduszeue.infoanın Dilçiliyə səyahət əsərinin elmi təhlili. Azərbaycan dilçiliyi: Sələflər və xələflər, AMEA Dilçilik İnstitutu Bakı Dilçilik Məktəbinin keçirdiyi Elmi Konfrans materialları. Tədqiqlər 2, Bakı,, s Qədim türk yazılı abidələrində bəzi etnonimlərin etimoloji analizi. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Slavyan Universiteti, Gəncə Dövlət Universiteti Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri Ümummilli Lider H.Əliyevın anadan olmasının ci ildönümünə həsr olunmuş II Beynəlxalq Elmi konfransın materialları, May, , s Türk dillərində etnonimlər: onların ümumi və fərqli xüsusiyyətləri. İran, funduszeue.info Heyətin təsis etdiyi Varlıq jurnalı, 5 səh Etnos. Xalq. Etnonim. Eğitimdeki Gelişmeler ve Kültürel Paylaşım Semineri, İstanbul, , Temmuz, 10 səhifə Akademik funduszeue.infovun Dilin estetikası nı oxuyarkən. Akademik funduszeue.infov, Azərbaycan dilçiliyi: Sələflər və Xələflər, 40 yaşlı Türk dilləri şöbəsinin funduszeue.infova hədiyyə almanaxı. Bakı, , s Başqırd dili etnonimlərinin struktur xüsusiyyətləri. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Slavyan Universiteti, Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri Ümummilli Lider H.Əliyevın anadan olmasının cu ildönümünə həsr olunmuş III Beynəlxalq Elmi konfransın materialları, May, , 5 s The Structural-Semantic Analysis of Some Ethnonymic Names in Orkhon- Yenisey Manuscriptus. The Sekond International Symposium of

19 Turkology Questions and Developments of Modern Turkology Studies September , Warshava, , 10 s Qıpçaq qrupu türk dillərində etnonimlər. Türk dillərinin müqayisəli leksikologiyası məsələləri. AMEA, Dilçilik İnstitutu, Bakı, , s Bəzi türk etnonimlərinin leksik-semantik təhlili. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Bakı Slavyan Universiteti, Azərbaycanşünaslığın aktual problemləri Ümummilli Lider H.Əliyevın anadan olmasının cı ildönümünə həsr olunmuş IV Beynəlxalq Elmi konfransın materialları, May, s. AYNEL ƏNVƏR QIZI MƏŞƏDİYEVA Ассимиляция как одно из проявлений закона гармонии гласных. Tədqiqlər-1,Bakı, Elm,, səh Особенности губного сингармонизма в тюркских языках. Bakı Universitetinin Xəbərləri, Humanitar elmlər seriyası 1, Bakı,Bakı universiteti nəşriyyatı, , səh Cходные и отличительные черты закона гармонии согласных в тюркских языках огузской группы. Bilgi, Elmi-nəzəri və metodik jurnal, 3(11), Bakı, Təhsil, , səh Особенности губной гармонии гласных в тюркских языках киргизскокыпчакской группы. Şərqşünaslığın aktual problemləri, Bakı, Bakı universiteti nəşriyyatı, , səh Сходства и отличия в проявлении закона губной гармонии гласных в тюркских языках кыпчакской группы. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Gənc Alimlərin(Aspirantların) Materialları, Bakı, Elm,, səh Формальное описание случаев нарушения закона гармонии гласных в диалектах и говорах тюркских языков киргизско-кыпчакской группы. Tədqiqlər-4, Bakı, Elm, , səh

20 Формальное описание закона гармонии в тюркских языках (монография). Bakı, Elm, , səh Общность в проявлении закона гармонии согласных в каракалпакском, тувинском, хакасском и киргизском языках. Tədqiqlər-1, Bakı, Elm, , səh Сходство при осуществлении закона губной гармонии гласных в языке орхоно-енисейских памятников и в современных тюркских языках. Tədqiqlər-2, Bakı, , səh О факторах, способствующих нарушению закона гармонии гласных в некоторых диалектах тюркских языков. Təhsil, Mədəniyyət, İncəsənət, 2(18), Bakı, , səh Формальный способ описания случаев нарушения гармонии гласных в диалектах и говорах современного турецкого и гагаузского языков. Bakı Universitetinin Xəbərləri, humanitar elmlər seriyası, 4, , səh Случаи нарушения закона гармонии гласных в некоторых диалектах и говорах башкирского языка. Tədqiqlər-2, Bakı, , səh Десингармонизация в диалектах и говорах узбекского языка. Tədqiqlər- 3, Bakı, , səh Müasir qazax və tatar dillərində sinonimlərin işlənmə sahəsində əsas oxşarlıqlar və onların növləri. Tədqiqlər-1, Bakı, , səh Antonimiya problemi dilçi və filosofların şərhində. Tədqiqlər-1, Bakı, , səh Процесс развития словообразовательных аффиксов в современных тюркских языках (на основе узбекского,уйгурского, саларского языков). Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri, 2-ci cild, Bakı, (kollektiv kitab), səh Azerbaycan ve Türk dilleri ağızlarında ünlü uyumunun bozulma halleri. 6-cı Uluslararası Türk Dil Kurultayı dergisi, Ankara,

21 Qədim türk və müasir türk dillərində hal sisteminin oxşar cəhətləri. Varlıq- Quarterly Journal in Turkish and Persian, ISSN , İran-Tehran, , səh Azerbaycan ve türk dilleri ağızlarında ünlü uyumunun bozulması zaman olan değişiklikler. Varlıq-Quarterly Journal in Turkish and Persian, ISSN, , İran-Tehran, , səh Особенности деепричастия на - а,- е,- й, в тюркских языках огузской группы. Международная заочная научно-практическая конференция «Инновации гуманитарных и естественных наук», сборник научных трудов, Россия, г. Екатеринбург, 21 июня г., səh Сходные и отличительные черты деепричастной формы на - ып,- ип,- уп,- юп,- п в тюркских языках кыпчакской группы. Материалы международной научно-теоретической конференции «Гуманитарное измерение современного мира», Казахстан, г. Караганда, , səh Деепричастия на - ып,- ип,- уп,- юп,- п в тюркских языках огузской группы. Актуальные проблемы гуманитарных и естественных наук, 7, июль, , Россия, funduszeue.info, səh Сравнительный анализ деепричастий на -а, - е, - й в тюркских языках кыпчакской группы. Материалы II международной научно-практической конференции «Наука в совре-менном мире», 30 июля, , г. Москва, səh К вопросу о принятии деепричастиями аффиксов морфологических категорий в тюркских языках. IV международная научно-практическая конференция «Современные проблемы гуманитарных и естественных наук», том 2, октября, г., г. Москва, səh О некоторых фонетических и морфологических особенностях деепричастия на -ынджа, -индже, -унджа, -юндже в тюркских языках. Материалы Х-ой (юбилейной) Международной научно-практической

22 конференции «Актуальные вопросы современной науки» (30 декабря г.), г. Москва, səh О некоторых особенностях деепричастия на - арак/-ерек в тюркских языках огузской группы. İnternational scientific journal Global Sci-ence Communications, Matters of internati-onal scientific internet conference: Current scientific problems January 1(7) , Cranendonck, Netherlands, səh Морфолого-семантические особенности деепричастия на -alı/ -eli в тюркских языках. Материалы III Международной научно-практической конференции «Лингвистика в современном мире» (1 марта, г.), г. Москва, səh К вопросу о деепричастии на madan/-meden в тюркских языках. Актуальные проблемы изучения гуманитарных наук, сентябрь, 3, funduszeue.info, səh О сходных и отличительных особенностях причастной формы на ar 2 ; -ır 4 в тюркских языках. Материалы IV Международной научнопрактической конференции «Лингвистика в современном мире» (31 августа, г.), г. Москва, səh Сравнительно-исторический анализ причастной формы на gan/-an в тюркских языках. Коллективная монография «Избранные вопросы современной науки» (часть 4), (31 октября, г.), г. Москва, издательство «Перо». səh Türk dillərində feli bağlamaların dəyişməzliyi məsələsinə dair. Varlıq- Quarterly Journal in Turkish and Per-sian, ISSN, , İran-Tehran, , səh Сравнительно-этимологический анализ причастия будущего времени на -асак/-есек в тюркских языках. Актуальные проблемы изучения гуманитарных наук, сентябрь, 2, , funduszeue.info, səh К вопросу о сравнительно-историческом анализе причастия будущего времени на ası/-esi в тюркских языках. «Ученые записки. Серия Язык и

23 литература» Бакинского Славянского Университета, , 1, funduszeue.info, səh Сравнительно-исторический анализ инфинитива на ма/-ме в тюркских языках. «Мир науки, культуры, образования» международный научный журнал, 6 (37), декабрь, , г. Горно-Алтайск, ISSN , səh К вопросу о сравнительно-историческом исследовании семантикоморфологических особенностей причастной формы на -dık 4 в современных тюркских языках. Филологические науки. Вопросы теории и практики, Тамбов: Грамота, , 3. Ч. 2., ISSN s ELÇIN MƏHƏMMƏD OĞLU MƏMMƏDOV Нясими дилинин тцрколоэийада юйрянилмяси. Филолоэийа мясяляляриня даир тематик топлу, (), Бакы, , s Нясими лексикасынын бязи хцсусиййятляри. Тядгигляр, 1, Бакы, , s Нясиминин лексикасында ишлянмиш тяфяккцр вя щал-вязиййят фелляринин оьуз дилляриндя семантик горунмасы. Филолоэийа мясяляляри, 1, Бакы, , s Нясиминин лексикасында ишлянмиш щярякят вя иш фелляринин оьуз дилляриндя семантик горунмасы. Тядгигляр, 2, Бакы, , s Нясиминин лексикасында ишлянмиш заман вя йер-мякан билдирян исимлярин оьуз дилляриндя семантик горунмасы. Филолоэийа мясяляляри, 2, Бакы, , s Нясиминин лексикасында ишлянмиш инсанлар арасында иcтимаи вя аиля мцнасибятлярини эюстярян исимлярин оьуз дилляриндя семантик горунмасы. Елми ахтарышлар, ВЫЫ топлу, Бакы, , s Нясиминин дилиндя ишлянмиш кющнялмиш феллярин оьуз дилляриндя лексиксемантик инкишафы. Тядгигляр, 2, Бакы, , s

24 Юзбяк вя Азярбайcан дилляриндя соматик ващидляр. Тядгигляр, 1, Бакы, , s Нясиминин лексикасы оьуз дилляри контекстиндя. Тцрк дилляринин тарихи-мцгайисяли лексиколоэийасы мясяляляри, Ы cилд, Бакы, , s Азярбайcан ядяби дилиндя «дирилян» архаизмляр. Дилчилик мясяляляри, 2(3), Бакы, , Зянэилан районунун етнотопонимляри вя онлаrын йайылдыьы яразиляр. Тядгигляр, Бакы,, 4, s Бязи гыпчаг дилляриндя рянэ вя сай компонентли топонимляр. Тядгигляр, Бакы, , 1, s Тцрк дилляриндя тяглиди сюзлярин тядгиги тарихи (Ы мягаля). Тядгигляр, Бакы, , 2, s Тцрк дилляриндя тяглиди сюзлярин тядгиги тарихи (ЫЫ мягаля). Тядгигляр, Бакы, , 3, s Карлуг групу тцрк дилляриндя соматик лексика. Тцрк дилляринин тарихи-мцгайисяли лексиколоэийасы мясяляляри, ЫЫ cилд, Бакы, , s Nəsiminin dilində türk mənşəli arxaikləşmiş leksik vahidlər. Тядгигляр, Бакы, , 4, s Magistr hazırlığı üçün Mətnin linqvistik təhlili fənnindən proqrqam. Bakı Slavyan Universiteti, Türkologiya kafedrası, Bakı, , s Magistr hazırlığı üçün Azərbaycan dili dialekt və şivələri fənnindən proqrqam. Bakı Slavyan Universiteti, Türkologiya kafedrası, Bakı, , s Zəngilan rayonunun türk mənşəli toponimləri və onların Türkiyə ərazisində paralelləri. Varlıq, Quarterly Journal in Turkish and Persian, , Tehran, , s İşğal edilmiş Qarabağ və onun ətraf ərazilərinin makrotoponimlərində müşahidə olunan nomenklatur terminlər. Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının cu ildönümünə həsr olunmuş Azərbaycanşünaslığın

25 aktual problemləri III Beynəlxalq elmi konfransın materialları, may ci il, Bakı, Azərbaycan, s ELNARƏ NADIR QIZI ƏLİYEVA Aş leksemi haqqında. TədqiqlərBakı, Elm, , s Kitabi-Dədə Qorqud un leksikası Azərbaycan dili şivələrində.elmi axtarışlar. VIII funduszeue.infoı, Nurlan, s Kitabi-Dədə Qorqud üzərində dialektoloji tədqiqat.ədqiqlər Bakı, Elm, ,s Kitabi-Dədə Qorqud un leksikası müasir Azərbaycan və türk dili ilə müqayisədə. AMEA, Gənc alimlərin (aspirantların) materialları, Bakı, Elm, , s Kitabi-Dədə Qorqud un leksikası və türkmən dili. Emi-mədəni tərəqqi və qadın (konfrans materialları), Bakı, Nurlan,s Müasir oğuz qrupu dillərində bəzən ədəbi dil, bəzən də dialekt səviyyəsində təzahür edən sözlər ( Kitabi-Dədə Qorqud əsasında).tədqiqlərbakı, Elm, s Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləri, I funduszeue.infoı, BSU, Kitab aləmi, s Kitabi-Dədə Qorqud da dialektizmlər. Dilçilik məsələləri 1(2). Bakı, Nurlan, s Kitabi-Dədə Qorqud un lüğət tərkibinin təfunduszeue.info axtarışlar XIV, Bakı, Səda, , s Kitabi-Dədə Qorqud da arxaizmlər. AMEA Xəbərləri. Humanitar elmlər seriyası, Bakı, Elm, s Oğuz qrupu türk dillərinin lüğət tərkibi haqqında. Dilcilik məsələləri. Bakı, Nurlan, , s İr kökü haqqında.tədqiqlər. 3 Bakı, Nurlan, s

26 funduszeue.infovun məqalələrində Azərbaycan dili məsələləri. Tədqiqlər Bakı, Nurlan, , s Azərbaycan dilçiliyinin sabahı.tədqiqlərbakı, Nurlan, , s Dilimizin ulu səsi-dədə Qorqud abidəfunduszeue.infoı, Nurlan, ,s Azərbaycan dilçiliyinin yeni uğurları.tədqiqlər, funduszeue.info, Nurlan, s Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsələləfunduszeue.info funduszeue.info Bakı, Nurlan, , s Kitabi-Dede Korkut ve Türk Ağızları. Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı. Proqram ve bildiri öfunduszeue.info,, s Türk dillərində morfloji kateqoriyaların adları. Gənc dilçi alimlərin elminəzəri konfransının Tezısləri Bakı 23 dekabr , Elm və təhsil.s Türk dillərində nitq hissələri və onların adları.tədqiqlər, 4, ,s Türk dillərində kəmiyyət kateqoriyasının ifadə üsulları.varlıq dərgisi, ,s Türkçülüyün inkişaf yolları və ya Türkiyə-Azərbaycan dil əlaqələri. Filologiya məsələləri, 5, Elm və Təhsil, Bakı s Selcuk yazıtlarında Azerbaycan dili özellikleri. I Uluslararası Selçuklu Sempozyumu\27 30 Eylül Kayseri. Bildiri Özetleri.s Çağdaş Türkçenin Türk Dünyası İçin Ortak Dil Olma Sürecinde Ortak Dilbilimi Terimleri Arama Sorunları. III Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu. İzmir Aralık , Bildiri Kitabı.s III Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu nun dərsləri. Tədqiqlər 2, Bakı , s Türk dillerinde ortak gramer terimleri. Türkitildes elderdin terminkor kalıptastıru təjiribesi attı xalıkaralık ğılımi-praktikalık konferensiya materialdarının jinağı. Astana s

27 Kıbrıs ağzı ile Azerbaycan ağzının fonetik karşılaştırılması. Masallardan funduszeue.info Uluslararası Kıbrıs Sempozyumu. Bildiri Kitabı, IV cilt, Ankara , s Türk dillərində hal kateqoriyası və onun adlandırılması.terminologiya məsələləri, , 2, s Azerbaycan ve Türk dillerinde morfoloji kategorilerin adları. Türk Dili Kurultayı Bildirileri Ekim TDK Yayınları s QƏTİBƏ ÇİNGİZ QIZI MAHMUDOVA Türkologiyada frazeoloji vahidlərin bölgü prinsipləri.tədqiqləfunduszeue.infoı: Elm, , 3. səh Qaraqalpaq və Azərbaycan dillərində ekvivalent frazeoloji vahidləfunduszeue.info və ədəbiyyat. Bakı: Elm, səh Mürəkkəb fel və feli frazeoloji vahid. Tədqiqlər. Bakı: Elm, , 3. səh Müasir qazax dilində somatiк frazeoloji vahidlər və onların Azərbaycan dilində ekvivalentləri. AMEA aspirantlarının elmi konfransının materialları. Bakı: Elm, səh Mürəkkəb termin və frazeoloji vahid. Terminologiya məsələləri. Bakı: Elm, səh Qıpçaq qrupu türk dillərindəki frazeoloji vahidlərin tematik bölgüsü. AMEA-aspirantlarının elmi konfransının materialları. Bakı: Elm, səh Qıpçaq qrupu türk dillərində dini məzmunlu frazeoloji vahidlər. Pedaqoji Universitetin Xəbərləri. 1, səh Qıpçaq qrupu türk dillərində zoofrazeologizmlər. Elmi axtarışlar. Bakı Səda, səh Qıpçaq qrpu türk dillərində frazeoloji vahidlər. AMEA-Humanitar Elmlər Seriyası. Xəbərlər. 4, səh

28 Qıpçaq qrupu türk dillərindəki frazeoloji vahidlərin komponentlərinin nitq hissələri ilə ifadəsi. Humanitar elmlərin öyrənilməsinin aktual problemləri. Bakı: Mütərcim. , 1. səh Türk ve Azeri Dillerinde Deyimler: Benzer ve Farklı Yönleriyle. İCANAS. Bildiri Özetleri Kitabı. Ankara /Türkiye səh Türk Halklarının Deyim Dünyası. YOM.Türk Dünyası Kültür Dergisi Bakü. səh Dilimizin tarixini gənclərə öyrədən məktəb.tədqiqlər səh XX yüzyılın yüzkarsı: Kıbrıs ta Kanlı Noel ve Azerbaycan da Hocalı Katliamı. Lefkoşa, səh Diyarbakır Ağzı ve Çağdaş Azerbaycan Türkçesi. Türkiye Türkçesi Ağız araştırmaları çalıştayı. Şanlıurfa, səh Türkiyənin istiqlal carçısı-mehmet Akif Ersoy. YOM.Türk Dünyası Kültür Dergisi. , s Dünya Türkləri yalnız Atatürk İdeyaları ətrafında birlşə bilərləfunduszeue.info Türk Dünyası Kültür Dergisi səh The influence of Seljuk Turkish on Azerbaijan Türkish in the reign of the Seljuks in Azerbaijan Literature and culture of the seljuk epoch. Ashgabad səh Türk dillərindəki alınma şəkilçilərə dair. AMEA-Humanitar Elmlər Seriyası. Xəbərlər. 4, səh Mahmud Kaşğarlının Divan lüğət-it-türk əsərində və Türk dilərində işlənən bəzi leksik şəkilçilər haqqında.tədqiqlər. Bakı səh Eski Türk Alfabelerine Bir Bakış. Yeditepe Üniersitesi. Yayın No Istanbul səh Türk dillərində leksik omomorfemliyə dair. Tədqiqlər. Bakı səh Türk dillərindən digər dillərə keçən şəkilçilər. Gənc alimlərin elmi-nəzəri konfransının tezisləri səh

29 Türk dillərində şəkilçilərin bölgüsü. Filologiya məsələləri Bakı səh Azerbaycan ın ünlü bilgini Arif Abdullazade nin İstanbul konulu şiirleri. I Uluslararası Türk Edebiyatında İstanbul Sempozyumu Bildirileri.səh Türk dillərində şəkilçilərin sinonimliyi haqqında. Türkologiya-Beynəlxalq elmi funduszeue.infoı ,səh XX yüzyılın yüzkarsı: Kıbrıs ta Kanlı Noel ve Azerbaycan da Hocalı Katliamı Lekfoşa-KKTC , səh Türk dillerinde ek morfemler ve onlar üzerinde yapılmış olan araştırmalar (The Research on the Suffixes in the Turkic Languages). The Korean Journal of Central Asian & Caucasian Studies Vol. 1, No.2 (),səh Ünlü Rus Şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkin şn Şiirlerindeki İstanbul, Dünya Edebiyatında İstanbul. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.Istanbul,səh Atatürk ün Soyadı Yasası ve Bu Yasanın Sovyetlerde Yaptığı Yankılar Altşnci Uluslararası Atatürk Kongresi. Bildiriler. Cilt-I. Ankara, səh XX. Yüzyılın Başlarında İstanbul dakı Sosyal ve Toplumsal Hayatın Bakü de Yaptığı Yankılar ve Bu Yankılar Nedeniyle Bakü de Türkçülük İdeyasının Oluşması.XVI. Türk Tarih Kongresi. Bildiri Özetleri. Ankara- ,səh Türk dillərinin söz yaradıcılığında addan ad düzəldən məhsuldar şəkilçilər haqqında. VARLIQ Quarterly Journal in Turkish and Persian, Tehran, səh Çağdaş Türkçenin Ortak Dil Olma Sürecinde Türk ve Azerbaycan dillərində Türeme Kelimelerin Güncel Sorunları. III. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu. Bildiri Kitabı.İzmir, səh

30 Yad dillərdə türk mənşəli sözdüzəldici şəkilçilər. Bakı Slavyan Universitetinin Elmi Xəbərləfunduszeue.info və Ədəbiyyaat seriyası. 1,,səh Türk dillərində frazeoloji vahid və termin məsələləri. Türkitildes Elderdin Terminkor Kalıptastıru Təjiribesi-Qazaxıstan, Astana, səh (Həmmüəllif-fil.e.d.Məhəbbət Mirzəliyeva) Ünlü rus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkin in şiirlerindeki Istanbul. Türk Dünyası. Dil ve Edebiyat Dergisi. Ankarasəh Türk və Azərbaycan dillərində leksik şəkilçi. Elmi araşdırmalar. Elmi-nəzəri məqalələr toplusunun xüsusi buraxılışı. Bakı, səh Ağamusa Axundovun beynəlxalq nüfuzu. Azərbaycan dilçiliyi: Sələflər və Xələflər Bakı səh Türk və Azərbaycan dillərində leksik şəkilçi. Elmi-araşdırmalar. Elmi nəzəri məqalələr toplusunun xüsusi buraxılışı. Bakı səh Türkiye de tanşnmayan ünlü Azerbaycanlı Aşık Şakir Hacıyev Üzerine bir çalışma. Motif Akademi. Halkbilimi Dergisi. Istanbul səh Kıbrıs-Azerbaycan Edebi İlişkileri. funduszeue.inforarası Kıbrıs Sempozyumu. Sempozyum Bildiri Kitabı. səh Dilçilikdə söz yaradıcılığının yeri. AMEA-nın Şərqşünaslıq İnstitunun Elmi araşdırmalar. Elmi-nəzəri araşdırmalar toplusu. Bakı Erzurum Ağzı ve Çağdaş Azerbaycan yazı dilinde yapım ekleri. Türkologiya-Beynəlxalq elmi jurnal. Bakı TƏRANƏ ÇƏRKƏZ QIZI ŞÜKÜROVA Müstəqillik illərində Türk dillərində yaranmış terminlər. Tədqiqlər 3, , s Söz və termin məsələsi haqqında.tədqiqlər 4, Bakı: Elm, , s

Daha göster

nest...

çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası