Sabun Filmi

‘İkna’ (Persuasion) İngiliz yazar Jane Austen’ın son romanıdır. Ölümünden altı yıl sonra yılının son günlerinde yayımlanır. Okurla buluştuğu dönemde olumlu tepkiler alır. Daha önemlisi, geçip giden yılı aşkın süre içinde edebiyat akademisyenlerinin en çok ilgilendiği Jane Austen romanlarından biri olup çıkar. Gerek yazım tekniği gerek fikirleriyle yayımlandığı dönem itibarıyla yenilikçi bir romandır. Austen’ın en iyi veya en olgun romanı olarak kabul edenler de vardır. Bir başka özelliği, yıllar boyunca akademisyenlerin kendi dönemlerinin bakış açısıyla romanı yeniden değerlendirmeleri ve birbirinden farklı sonuçlara varmalarıdır.

Şaşırtıcı olan, sinemacıların bu romana hayli geç el atmaları. Üstelik televizyon ve tiyatro uyarlamalarının sayısı çok az değil. İnternetteki bazı kaynaklar Netflix yapımı ‘İkna’yı (Persuasion) romanın ilk resmi film uyarlaması olarak kabul ediyor. ‘İkna’nın sinema salonlarında gösterime girmeden, festivallere çıkmadan 15 Temmuz’da internet üzerinden çevrimiçi olarak seyircilerle buluşması, ilk sinema uyarlaması olup olmadığını değiştirir mi bilmiyorum. Kendi adıma tek bildiğim, ‘İkna’nın pek parlak bir uyarlama olmadığı…

Beğenmediğim yanlarına gelmeden önce hikâyeyi özetlemekte yarar var. Anne Elliott (Dakota Johnson), yirmi yaşındayken evlenmeyi planladığı Wentworth (Cosmo Jarvis) adlı denizciyi terk ettikten yedi yıl sonra hâlâ yalnızdır. Filmin ilk sahnesinde Wentworth ile Anne’in birbirlerini çok sevdiklerini görürüz. Aralarında duygusal olarak sorun yoktur. Ne var ki, ailesi ve yakın çevresi tarafından ilişkiyi bitirmesi için ‘ikna’ edilmiştir Anne. Çünkü onlara göre soylu aileden gelmeyen unvansız, beş parasız, rütbesiz bir denizcinin onu mutlu etmesi imkânsızdır. Acı verici olan, Anne’in ikna edildikten sonra daha da mutsuz olmasıdır. Pişmandır ama Wentworth’u aramaya cesaret edememiş; ayrıca ondan hiçbir haber alamamıştır.

Yedi yıl sonra ise durum, Anne için fazlasıyla ironiktir. Müsrif ve soylu ailesi maddi sorunlar nedeniyle gösterişli malikanelerini bir Amiral’e kiraya verirken, Wentworth donanmada parlak geleceği olan bir yüzbaşı olarak nam salmıştır. Nerdeyse her şey tersine dönmüştür. Wentworth soylu ve varlıklı ailelerin bekar kızları için ideal bir damat adayı olarak karşısına çıktığında Anne, pişmanlık ile gurur arasında kalmış, ne yapacağını bilemez bir haldedir.

Uyarlamanın ilk sorunlarından biri Wentworth’un toplumdaki yükselişinin nedenlerine tam olarak girmemesi… Filmde yeterince iyi vurgulanmayan nokta, sadece Wentworth’un değil, Britanya İmparatorluğu adına Napolyon’a karşı savaşan tüm donanma subaylarının o dönemde sosyal statülerinin yükselmesi ve savaştan döndükten sonra ulusal kahraman olarak İngilizlerin katı sınıf sistemine meydan okumaları… Anne’in babasının ‘sonradan kazanılan tüm unvanlar’dan nefret etmesinin nedeni alt sınıftan gelen yoksul birinin yükselmesine izin veren yeni sisteme duyduğu öfke.

Austen, diğer romanlarında da dönemin sosyal kültürel yapısını gerçekçi şekilde yansıtmayı ihmal etmeyen ve karakterlerini tarihsel çerçeve içine yerleştirmeye özen gösteren bir yazardır. Filmin ise en başından itibaren böyle bir derdi yok. Ron Bass ve Alice Victoria Winslow imzalı senaryonun temel hedefi, hafif bir aşk filmi formülü üzerinden ilerlemek… Romandaki hikâye örgüsünü genel olarak korudukları kesin. Ama Anne, Wentworth ve Louisa (Nia Towle) arasındaki aşk üçgeni dahil eski Yeşilçam filmlerini hatırlatan yanlış anlamalar gibi yeni eklemeler yapmaktan hiç kaçınmamışlar. Ayrıca, Anne dışında diğer karakterleri yazarken Austen’ın romanına sadık kalmadıkları belli. Karakterler ruh hali olarak Yüzyıl’dan Yüzyıl’a ışınlanmış gibi duruyorlar. Karakterlerin Yüzyıl’ı yansıtan özellikleri nedense törpüleniyor.

Sözgelimi, Henry Golding’in canlandırdığı Elliot, romanın akışı içinde olumsuz yanlarını keşfettiğimiz biridir. Anne, belirli bir noktadan sonra karizmatik, kibar Elliott’un sadece kendi maddi hedeflerine kilitlenmiş ikiyüzlü, merhametsiz biri olduğunu keşfeder. Filmde ise açık sözlü, dürüst bir karakter olarak çiziliyor. Belli ki Wentworth, Anne ve Elliot arasındaki aşk üçgenini ‘Bridget Jones’ filmlerini hatırlatan bir eksene oturtmaya çalışarak Elliot’u daha iyi biri olarak çizmeye gayret ediyorlar. Anne’in iki erkek arasında kalması, kuşkusuz romanda da var ama olaylar filmdekinden biraz daha farklı gelişiyor.

Elliot eğer romana sadık bir karakter olarak tasarlansaydı, film o dönemin sınıf ilişkilerindeki acımasızlığı belki daha doğru bir yerden anlatabilirdi. Ama açıkçası filmin tarihsellik ve sınıfsallık gibi dertleri yok.

Jane Austen’ın romanda kurduğu dünyayı sadece Anne karakterine yoğunlaşarak yakalamak gibi bir gayeleri olduğu belli. Romanı iyi bilen birinin karşı çıkacağı bir fikir değil bu… ‘İkna’ sonuçta, Austen’ın diğer eserlerine göre ana karakterin çok daha öne çıktığı bir romandır. Austen bütün romanı Anne’in bakış açısından anlatır ve zihnindeki tüm karmaşayı birebir yansıtmaya çalışır. Bu özelliği nedeniyle modernist edebiyatın esin kaynakları arasında dahi sayılabilir.

Dolayısıyla, film boyunca Anne’in bakış açısından hiç kopmuyor olmamız ve Anne’in iç sesini sürekli duymamız çok doğru bir karar. Anne’in sık sık ‘dördüncü duvar’ı kırıp kameraya bakarak seyirciye doğru konuşması da filmin en parlak buluşlarından biri. Dolayısıyla, filmin Austen’ın modernist anlatım tekniğinin sinemadaki karşılığını yakaladığını söylemek mümkün. Ama bu parlak buluş, ne yazık ki filmi kurtarmıyor. Anne’in görüşlerine değer verdiği aile dostu Lady Russell (Nikki Amuka-Bird) ve ailesi tarafından ikna edilme sürecinin ardındaki sosyal baskı yeterince öne çıkarılmıyor sözgelimi

Kibirli babası Walter Elliot (Richard E. Grant), kendini beğenmiş ablası Elizabeth (Yolanda Cattle) ve dayanılmaz derecede şımarık küçük kardeşi Mary (Mia McKenna-Bruce) dahil yakın çevresindeki tüm karakterler, bir komedi filminden çıkıp gelmiş gibi duruyorlar. Bana sorarsanız, üçü de abartılı canlandırılan kişilikler ve filmi sığlaştırıyorlar; ama buradaki hedef belli ki Anne’in aile içindeki konumunu Sindirella’ya benzetmek Yazarların ve yönetmen Carrie Cracknell’in ‘İkna’nın Penguen Classics serisindeki baskısının arka kapağındaki Sindirella benzetmesinden fazlasıyla etkilendikleri kesin.

Austen’ın aklında Sindirella var mıydı yok muydu kestirmek zor ama temel meselesinin ne olduğu açık: Anne’in ailesi içindeki yalnızlığının kökeninde İngiliz toplumundaki katı sınıf sistemi var. Anne’in sorguladığı sisteme diğer aile üyeleri sonuna kadar sahip çıkıyorlar. Aralarındaki sorunlar kişilik özelliklerinden ziyade bu anlaşmazlıktan kaynaklanıyor.

Anne’in en büyük zaafı, âşık olduğu halde bu sisteme meydan okuyamaması ve ikna edilmesi. Tüm bunlar filmde belli belirsiz şekilde varlar ama yönetmenin asıl derdi belli ki, dönem filmi atmosferinde romantik bir film çekmek…

‘İkna’, akademisyenlerin altını çizdiği gibi Anne’in değişimi veya iç aydınlanmasını anlatmaz. Anne ve Wentworth’un sorunu değişmiş görünmeye çalışmalarıdır. Aslında mutlu olmaları için gerçek benliklerine dönmeleri ve asıl arzularına sahip çıkmaları gerekir. Filmde bu pek iyi vurgulanmıyor; çünkü aralarına giren üçüncü kişiler güçlü alternatifler olarak çiziliyor. Romanda Anne ve Wenvorth kendi içlerindeki engellerle savaşıyorlar. Film ise finalde kimin kimle evleneceği sorusu üzerinden ilerliyor.

Dakota Johnson filmde ağır bir yükün altına giriyor. Sonuçta, doğal ve rahat oyunuyla kendisinden isteneni yapıyor ama filmin hafifliğini kıramıyor. Karakterin mizah duygusunu, keskin zekâsını, bastırdığı tutkusunu yansıtıyor ama acıları biraz pas geçiliyor. Diğer tüm karakterler tek boyutlu kalınca, galiba o da bunun dışına pek çıkamıyor.

Bu arada, filmde son dönemde İngiltere başta olmak üzere, tiyatro, dizi ve sinemada daha çok klasik eserlerin uyarlamalarında karşımıza çıkan bir uygulama yapıldığını belirtelim. Rol dağılımında ırk ve etnisite yok sayılıyor. Diğer bir deyişle, romandaki İngilizlerin nerdeyse yarıya yakını Afrika ve Asya kökenli oyuncular tarafından canlandırılıyor.

Yapımcıların yönetmen Carrie Cracknell ile ‘İngiliz dönem filmine İngiliz ruhu getirmesi’ için anlaştıklarını var sayabiliriz. Cracknell, çağdaş İngiliz tiyatrosunun önde gelen yönetmenlerinden biri. Sinema için çektiği ilk filmi olan ‘İkna’ya ne katabildiğini kestirmek zor.

‘İkna’, görüntü yönetmeni Joe Anderson’un farklı lensler, ölçekler kullandığı şık kadrajlarıyla öne çıkıyor. Aydınlık, ferah, canlı renklere sahip bir film seyrediyoruz. Anderson, mekânları ve kostümleri vurgulayan dönem resimleri yakalamaya gayret ediyor. Deniz kenarında ve doğada geçen çekimlerde ise genel planların bolca kullanıldığı bir manzara resmi estetiği yakalıyor.

‘İkna’, Stuart Earl’ün müziği ve Pani Scott’un kurgusuyla su gibi akıp giden sürükleyici, oyalayıcı bir film. John Paul Kelly’nin prodüksiyon tasarımının da yardımıyla görsel olarak iyi işleyen bir dönem filmi var karşımızda. Sinema salonlarının seyircilerin tatil yerlerine gitmesiyle yaz rehavetine teslim olduğu şu günlerde evinde yıldız oyuncuların yer aldığı A sınıfı bir prodüksiyon seyretmek isteyenler için belki hoş bir tercih olabilir. (Netflix)

/10

Sitemizde, mağazamızın bütün fonksiyonlarının düzgün bir şekilde işleyebilmesi, ayrıca analitik ve pazarlama amaçlarının gerçekleştirilmesi için bizim ve ortaklarımızın çerez dosyaları kullanılır. Çerezler, öncelikle pazarlama içeriklerini tercihlerinize ve ihtiyaçlarınıza göre ayarlamak için kullanılacak. Analitik ve pazarlama çerez dosyalarının kullanımı kabulünüze bağlı olacaktır; kabulünüzü, “Tümünü onayla” düğmesini seçerek doğrulayabilirsiniz. Kendimiz ya da ortaklarımız tarafından kullanılan çerezlere onayınızın ayarlanması gerekirse, “Çerezleri yönet” düğmesini seçmenizi rica ederiz. Verdiğiniz onayı, seçili ayarları değiştirerek istediğiniz zaman geri çekebilirsiniz. Çerez dosyalarının kullanımı, veri sorumlusu olan Pixplanet Sp. z o.o. tarafından kişisel verilerinizin işlenmesi ile eşanlamlıdır. Bazı durumlarda, ortaklarımız da veri sorumluları olabilir. Çerez dosyalarının kullanımı, kişisel verilerinizin bizim ve ortaklarımız tarafından işlenmesi, üstelik haklarınız ile ilgili tüm bilgileri Çerez Politikası kısmında bulacaksınız