Güvenlik Soruşturması Kimlere Yapılır

Son Durum" width="" height="" data-litespeed-src="funduszeue.info?feature=oembed" frameborder="0" allow="accelerometer; autoplay; clipboard-write; encrypted-media; gyroscope; picture-in-picture; web-share" allowfullscreen>

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Hukuki Dayanağı

sayılı Devlet Memurları Kanunu&#;nun maddesinde devlet memurluğuna alınacak olan kişi ya da kişilerin taşıması gereken genel ve özel şartlar düzenlenmiştir. 3/10/ tarihli sayılı Kanun Hükmünde Kararname&#;nin 74 maddesi ve daha sonra maddenin aynen kabul edildiği 1/2/ tarihli sayılı kanunun 60 maddesi ile genel şartların 8. maddesine &#;Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak.&#; şartı getirilmiştir. Bu düzenleme ile memur statüsüne sahip olacak olan herkes için güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması zorunluluğu hasıl olmuştur.

Her ne kadar bahsettiğimiz düzenleme yalnızca memur statüsünde bulunan kişilere ilişkin olsa da memur statüsünde bulunmayan kamu işçileri ile diğer statüdeki kişiler için de 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında hemen her kurumun kendi iç mevzuatı ile güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması bir zorunluluk halini almıştır.

sayılı Güvenlik Soruşturması, Bazı Nedenlerle Görevlerine Son Verilen Kamu Personeli İle Kamu Görevine Alınmayanların Haklarının Geri Verilmesine ve Numaralı Sıkıyönetim Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun&#;un 1. maddesinde;

&#;Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması; kamu kurum ve kuruluşlarında, yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu gizlilik dereceli birimler ile askeri, emniyet ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu personeli ve ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel hakkında yapılır.

Devletin güvenliğini, ulusun varlığını ve bütünlüğünü iç ve dış menfaatlerinin zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgeler ile gizlilik dereceli kamu personeli ile meslek gruplarının tespiti, birim ve kısımların tanımlarının yapılması, güvenlik soruşturmasının ve arşiv araştırmasının usul ve esasları ile bunu yapacak merciler ve üst kademe yöneticilerinin kimler olduğu Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulacak yönetmelik ile düzenlenir.&#; hükmüne yer verilmiştir.

 

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği’nin 1. maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı; yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde Devletin güvenliğinin, iç ve dış menfaatlerinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün zarar görebileceği veya tehlikeye düşebileceği bilgi ve belgelerin bulunduğu bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli birim ve kısımlarını belirlemek, Türk Silahlı Kuvvetlerinde, emniyet ve istihbarat teşkilatlarında, ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak personel hakkında yapılacak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını düzenlemektir.” hükmü mevcuttur.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Nedir?

“Tanımlar” başlıklı 4. maddesinde;

“f) Arşiv araştırması: Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının mevcut kayıtlardan saptanmasını,”,  

 

“g) Güvenlik soruşturması: Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından halen aranıp aranmadığının, kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerinde ilişiği ile adli sicil kaydının ve hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının, yıkıcı ve bölücü faaliyetlerde bulunup bulunmadığının, ahlaki durumunun, yabancılar ile ilgisinin ve sır saklama yeteniğinin mevcut kayıtlardan ve yerinden araştırılmak suretiyle saptanması ve değerlendirilmesini,”  

tanımlarına yer verilmiştir.

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırmasında Nelere Bakılmaktadır?

 &#;Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında kişinin içinde bulunduğu ortam da dikkate alınarak: 

a) Kimlik kontrolü, kimlik kayıtlarının doğruluk derecesi, uyrukluğu, geçmişte yabancı bir devletin uyrukluğuna girip girmediği,

b) Genel kolluk kuvvetlerinin ve istihbarat birimlerinin arşivlerinde bilgiler bulunup bulunmadığı, adli sicil kaydının ve hakkında arama kaydı veya herhangi bir tahdidin olup olmadığı,

c) Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakının bulunup bulunmadığı ve sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanuna ve Atatürk ilke ve inkılaplarına aykırı davranıp davranmadığı,

ç) Şeref ve haysiyetini ihlal edecek ve görevine yansıyacak şekilde kumara, uyuşturucuya, içkiye, paraya ve aşırı bir şekilde menfaatine düşkün olup olmadığı, ahlak ve adaba aykırı davranıp davranmadığı,

d) Yabancılarla, özellikle hasım ve hasım olması muhtemel Devlet mensupları ve temsilcileriyle ilgili derecesinin iç yüzü ve nedeni, araştırılır&#;

Güvenli Soruşturmasına Etki Etmemesi Gereken Hususlar

Mevzuatta sürece etki edecek olan hallerin neler olduğu yazılmış olsa da idareler bunun dışına çıkarak ne yazık ki bir takım hukuka aykırı uygulamalar içerisine girmektedir. Bu çerçevede idarenin hukuka aykırı olarak sıkça karşılaşılan uygulamalarının birkaçını burada sıralamaya çalıştık. Bunlar şunlardır:

• Tek başına anne, baba ve kardeşe bakılarak aday hakkında olumsuz sonuç verilmesi,
• Kişinin çekirdek ailesi dışında yer alan akraba ve hısımlarının araştırılması,
• Kişi hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmiş olmasına rağmen kişi hakkında yapılan araştırmanın olumsuz sonuçlanması,
• Kişinin ceza davasından beraat etmesine rağmen hakkında olumsuz sonuca ulaşılması,
• Kişi hakkında daha önceden başlatılan soruşturmanın takipsizlikle sonuçlanmış olmasına rağmen olumsuz sonuca ulaşılması,
• Kişinin boşanmış olması,
• Kişinin çok kez otelde konaklamış olması,
• 18 yaş altında işlenmiş olan suçlar dayanak gösterilerek araştırmanın olumsuz sonuçlandırılması,
• Eğitim görülen dershane, okul ya da üniversite dayanak gösterilerek tek başına araştırmanın olumsuz sonuçlandırılması,
• Kişinin birtakım kişi yada kurumlardan zamanında şikayetçi olması, katılan olması sebebiyle olumsuz sonuç,
• Kişinin kişisel borçları ve icra takipleri nedeniyle araştırılmasının olumsuz sonuçlanması.

Güvenlik Soruşturmasında Nelere Bakılır

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun “Arşiv araştırması” başlıklı 4. maddesinde arşiv araştırmasının tanımı yapılmıştır. Buna göre arşiv araştırması;

“ a) Kişinin adli sicil kaydının,

  b) Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığının,

  c) Kişi hakkında herhangi bir tahdit olup olmadığının,

  ç) Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararları ve 4/12/ tarihli ve sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun inci maddesinin beşinci ve inci maddesinin onüçüncü fıkraları kapsamında alınan kararlar ile kişi hakkında devam eden veya sonuçlanmış olan soruşturma ya da kovuşturmalar kapsamındaki olguların,

  d) Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığının,

  mevcut kayıtlardan tespit edilmesidir.”

 O halde anılan hüküm uyarınca arşiv araştırmasında bakılacak hususlar şunlardır:

• • Kişinin adli sicil kayıtları
• • Kişinin kolluk kuvvetleri tarafından hâlen aranıp aranmadığı,
• • Kişi hakkında herhangi bir tahdit (sınırlama/kısıtlama) olup olmadığı,
• • Kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararı olup olmadığı,
• • Kişi hakkında verilmiş kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararının olup olmadığı,
• • Kişi hakkında verilmiş hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının olup olmadığı,
• • Hakkında kamu görevinden çıkarılma ya da kesinleşmiş memurluktan çıkarma cezası olup olmadığı.

Aynı Kanun’un 5. maddesinde ise güvenlik soruşturmasının tanımı yapılmıştır. Buna göre güvenlik soruşturması, arşiv araştırmasındaki hususlara ilave olarak kişinin;

“a) Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verilerinin,

b) Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiğinin,

c) Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığının,

mevcut kayıtlardan ve kişinin görevine yansıyacak hususların denetime elverişli olacak yöntemlerle yerinden araştırılmak suretiyle tespit edilmesidir.”

Bu hükme göre güvenlik soruşturmasında bakılacak hususlar şunlardır:

• • Görevin gerektirdiği niteliklerle ilgili kolluk kuvvetleri ve istihbarat ünitelerindeki olgusal verileri,
• • Yabancı devlet kurumları ve yabancılarla ilişiği,
• • Terör örgütleri veya suç işlemek amacıyla kurulan örgütlerle eylem birliği, irtibat ve iltisak içinde olup olmadığı,
• • Kişinin görevine yansıyacak hususlar.

Güvenlik Soruşturması Nasıl Yapılır ?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun 6. ve 7. maddelerinde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının nasıl ve kim tarafından yapılacağına ilişkin hükümler yer almaktadır. 

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli mülki idare amirlikleri tarafından yapılır.Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler, kendilerine iletilen taleple sınırlı olarak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşları arşivlerinden ve elektronik bilgi işlem merkezlerinden gerekli bilgi ve belgeler ile kişi hakkında kesinleşmiş mahkeme kararlarını, hakkında verilmiş kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararlarını ve hakkında verilmiş hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarını ve kayıtlarını almaya yetkilidirler. 

Yaptırılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen verilerin değerlendirilmesi amacıyla Değerlendirme Komisyonu kurulur. Değerlendirme Komisyonu; Cumhurbaşkanlığında İdari İşler Başkanının görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığında genel sekreter yardımcısının, bakanlıklarda bakan yardımcısının, diğer kamu kurum ve kuruluşlarında en üst yöneticinin görevlendireceği bir üst kademe yöneticisinin, üniversitelerde rektör yardımcısının, valiliklerde vali yardımcısının başkanlığında, teftiş/denetim, personel ve hukuk birimleri ile uygun görülecek diğer birimlerden birer üyenin katılımıyla başkan dahil en az beş kişiden ve tek sayıda olacak şekilde oluşturulur. Milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis ve hizmetlerde istihdam edilecekler hakkındaki değerlendirme, ilgili bakanlık ya da kamu kurumları bünyesindeki Değerlendirme Komisyonunca yapılır.

Memuriyet veya kamu görevlerine uygunluğunun değerlendirilmesini sağlayacak yorum içermeyen olgusal veriler, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimlerce ilgili kurum ve kuruluş bünyesinde kurulan Değerlendirme Komisyonuna iletilir. Değerlendirme Komisyonu kendisine iletilen verilere ilişkin nesnel ve gerekçeli değerlendirmelerini yazılı olarak atamaya yetkili amire sunar. Mahkemeler tarafından istenildiğinde bu bilgiler sunulur.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimlerde yetkilendirilmiş personel, hukuka aykırı olarak elektronik ortamda veya bilgisayar loglarında kişisel verilerle ilgili sorgulama yapamaz, log kayıtlarını değiştiremez veya silemez, bu şekilde elde edilen bilgileri paylaşamaz veya yayın yoluyla duyuramaz. Görevi gereği öğrendiği veya edindiği kişisel bilgi veya belgeleri yetkisiz kişilerle paylaşamaz ya da basın ve yayın kuruluşlarına veya diğer iletişim kanallarına veremez. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler tarafından bu hususlara ilişkin gerekli tedbirler alınır.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında kişinin istihbari faaliyetlere konu olmayan kendisiyle ilgili kişisel verileri hakkında bilgilendirilmesi, bu verilere erişmesi, bunların düzeltilmesi ve silinmesi taleplerine ilişkin tedbirler alınır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına konu kişisel verilerin doğru ve güncel olması esastır. Bu veriler, işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olarak kullanılır.

Güvenlik soruşturmasında telefon kayıtlarına bakılır mı ?

Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’nun “Kişisel Verilen Korunması” başlıklı üçüncü bölümünde, kişisel verilerin korunmasına ilişkin temel ilkelere, kişisel verilerin güvenliğine ve gizliliğine, silinmesine ve yok edilmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Kanun’un “Kişisel verilerin korunmasına ilişkin temel ilkeler” başlıklı 8. Maddesinin 3. fıkrası şu şekildedir: 

“Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında yürütülen iş ve işlemlerde, 24/3/ tarihli ve sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 4 üncü maddesinde belirtilen genel ilkelere aykırı hareket edilemez.”

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapmakla görevli birimler ile değerlendirme komisyonları, veri güvenliğine ilişkin önlemleri almakla yükümlüdürler. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması işlemlerinin her evresinde gizliliğe uyulur. İlgili bilgi ve belgeler yasal olarak bilmesi gerekenlerden başkasına verilmez ve açıklanmaz. Bu kapsamda elde edilen kişisel veriler amacı dışında işlenemez ve aktarılamaz.

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında yapılacak iş ve işlemler öncelikle hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olmak zorundadır. Bununla birlikte belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenmeli ve işlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olmalıdır. Kişinin telefon kayıtlarının araştırılmasının güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının amacıyla doğrudan veya dolaylı bir bağlantısı kurulmamaktadır. Dolayısıyla güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında kişinin telefon kayıtlarına bakılması, hukuka ve dürüstlük kurallarına aykırılık doğuracağından bu kapsamda araştırılması söz konusu değildir. 

Güvenlik soruşturması sosyal medya hesapları

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması kapsamında yürütülen iş ve işlemlerde, 24/3/ tarihli ve sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun 4. maddesinde belirtilen aşağıdaki ilkelere aykırı hareket edilemez. Bu ilkeler; 

“a) Hukuka ve dürüstlük kurallarına uygun olma. 

 b) Doğru ve gerektiğinde güncel olma. 

 c) Belirli, açık ve meşru amaçlar için işlenme. 

 ç) İşlendikleri amaçla bağlantılı, sınırlı ve ölçülü olma. 

 d) İlgili mevzuatta öngörülen veya işlendikleri amaç için gerekli olan süre kadar muhafaza edilme” şeklindedir.