Askere Giderken Ihbar Tazminatı

İşten “askerlik görevi” için ayrılmak, işçinin bir başka sebeple işi bırakmasından daha farklı konumlandırılıyor. Askerlik zorunlu vatandaşlık görevi olduğundan, askere gitmesi gereken işçinin, bir işverene bağlı çalışıyor olması görevinin önünde engel teşkil etmiyor. Bu nedenle askerlik, işçinin zorunlu ayrılışıdır. İş Kanunu mevzuatı da, bu anlamda işçinin işini korumayı amaçlayan birtakım düzenlemelere yer veriyor.

İşçi askerlikle ilgili tazminatı 2 farklı durumda hak edebiliyor:

• Askerlik nedeniyle iş akdini sonlandırdığında “Kıdem Tazminatı” hakkını elde edebilir. Bu hak için gereken diğer şartları da sağlamak koşulu aranıyor (en az 1 yıl kıdem, İş Kanunu&#;na tabi çalışma).
• Askerlik nedeniyle işten ayrılarak, görevini tamamladıktan sonra işe dönmek istediğinde, işveren tarafından işe alınmayacaksa kendisine işveren tarafından tazminat ödenmesi gerekiyor.

Askerlik Nedeniyle Ayrılırken Tazminat Hakkı

İşçi, aynı işverene bağlı ve İş Kanunu’na tabi en az 1 yıl çalıştığı iş yerinden, askerlik görevini yerine getirmek üzere ayrıldığında, sayılı İş Kanunu’nun maddesi gereği kıdem tazminatına hak kazanıyor.

İşçi iş sözleşmesini kendi başına sonlandırsa da, “Askerlik” nedeni, kıdem tazminatını hak etmek için geçerli bir sebep. Bedelli ya da muvazzaf olması fark etmeksizin, fiilen bu görevi yerine getirmek üzere işten ayrılıyor olmak bu hakkı elde etmek için yeterli bir neden. Ancak burada dikkat edilmesi gereken şey, işçinin kıdem süresi. Kıdem süresi en az 1 yıl değilse, işçi askerlik nedeniyle ayrılsa bile kıdem tazminatı hakkı oluşmuyor.

Askerlik Sonrası İşe Dönüş ve İşe Başlatmama Tazminatı

İşten çıkarken kıdem tazminatını alsın ya da almasın, askerlik görevini tamamlayan çalışanın eski iş yerine ve eski görevine geri dönme hakkı bulunuyor. Bu hak, sayılı İş Kanunu’nun maddesinde de kendine yer bulmuş durumda.

İşçi, askerden döndükten sonra 2 ay içerisinde eski işverenine başvuruda bulunarak yeniden işe alınmayı talep edebilir. İşveren, eski görevinde ya da benzer bir görevde boşluk olması durumunda işçiyi derhal işe almak zorunda. Boş yer bulunmadığı takdirde, benzer görevde oluşan ilk boş pozisyonda önceliği bu işçiye vermesi gerekiyor. Bu zorunluluğa aykırı davranan işverenin, işe almadığı eski işçisine 3 aylık ücreti tutarında bir tazminat ödemesi gerekiyor. Bu tazminat &#;Askerlikten Doğan Tazminat&#; olarak adlandırılıyor.

Askerlikten Doğan Tazminat Nasıl Hesaplanıyor?

Askerlik nedeniyle iş akdi feshedildiğinde ödenen “kıdem tazminatı” ile, askerden döndükten sonra işçinin eski işine başvurduğu halde alınmaması nedeniyle ödenen “askerlikten doğan tazminatı” ayrı değerlendirmek gerekir.

Askerlik nedeniyle hak edilen kıdem tazminatı, diğer tüm çalışanlarda olduğu gibi işçinin sürekli kazançları üzerinden hesaplanıyor. İşçinin çalışması karşılığı aldığı asıl ücretin yanında, sürekli olarak ödenen ek kazançlarının 1 aya karşılık gelen son brüt tutarları da kıdem tazminatı hesaplanırken dikkate alınıyor. Bu kazançlar toplamı, işçinin işten ayrıldığı dönemde geçerli olan kıdeme esas ücret tavanını aşmadığı sürece, kıdem tazminatı olarak her bir yıllık kazancına karşılık 1 giydirilmiş ücret olarak hesaplanıyor. Kıdem süresinin ay ve gün artığı olması durumunda, bu sürelerin karşılığı da oranlanarak kıdem tazminatı hakkına ekleniyor. Giydirilmiş sürekli kazançlar toplamı kıdem tavanını aşıyorsa, hesaplamada işçinin giydirilmiş ücreti yerine kıdeme esas ücret tavanı dikkate alınması gerekiyor. Bu hesaplamalar sonucu bulunan brüt kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilerek işçiye ödeniyor.

Askerlikten doğan tazminatta ise, işçiye 3 aylık ücreti tutarında tazminat ödeniyor. Bu tazminat, işçinin asıl ücreti üzerinden hesaplanıyor. Ek kazançları dâhil edilmiyor. Kanunda, bu tazminat işçiyi işe almamanın cezası olarak işverene yüklenmiş bir sorumluluk. Bu nedenle işe başlatmama tazminatı olarak da adlandırılıyor. sayılı Gelir Vergisi Kanunu, sayılı Kanun gereği işe başlatmamak üzere verilen tazminatların gelir vergisi matrahından müstesna olduğunu belirtiyor. Buradan yola çıkarak, bu tazminatın gelir vergisinden muaf olması gerektiği yönünde görüşler de bulunuyor. Prime esas kazançlar bakımından, askerlikten doğan bu tazminat tutarından SGK ve işsizlik prim payları kesilmiyor. Sonuç olarak, sadece damga vergisi kesilerek işçiye ödeniyor.

Yasa kıdeme hak kazanan bir kişinin bu gerekçesini işverene belgelemesini buyurduğundan henüz bu belgeyi almayan işçi işten ayrılmak istediğinde işte tıpkı bu örnekte olduğu gibi bir sorun çıkıyor karşımıza. Çünkü kimi kötü niyetli işverenler “askere sevk belgeni getirmeden kıdemini ödemem” deyip işçiye erken ayrılmak istiyorsan o halde istifa et dayatmasında bulunuyor. Bu da işçinin hak ettiği kıdemini işverene bırakıp işten ayrılması anlamına geliyor.

Bu arada belirtmeliyiz ki işçinin askerlik sebebi ile işten ayrılması koşulunda işyerindeki çalışma süresine göre belirlenen 2 hafta ile 8 hafta arasında olan ihbar (bildirim) öneli sürelerine uymak zorunluluğu yoktur. Yani sevk belgesi elindeyse işten derhal (bildirimsiz) ayrılabilir.

İş kanunu askere gidecek işçinin işten ne zaman ayrılması gerektiği konusunda bir düzenleme yapmadığı için bu sorun böyle devam edip gidiyor. Tabi bu arada konu işçi ile işveren arasında yasal husumetlere de dönüşerek sıkça davalık oluyor.

Şimdi konuya iş yasası yer vermeyince doğal olarak içtihatlara (yüksek yargı kararları) başvuralım ve soruna böyle çözüm arayalım dilerseniz.

Yüksek yargı önüne gelen bu tür dosyalarda öncelikle işçinin askere sevk tarihi ile işten ayrılma tarihi arasındaki süreye bakarak karar veriyor. Ve bu sürenin makul bir süre olması gerektiğini belirtiyor.

Örneğin aşağıda sunduğumuz karar özetinde işçi askere gitmeden 1 yıl önce işyerinden ayrılıp sona kıdem talep etmiş. Bu durumda Yüksek mahkeme işçinin talebini doğal olarak reddetmiş.

“ÖZET: İşten kendi isteğiyle ayrıldıktan bir yıl bir ay sonra askere giden işçi, işten bu nedenle ayrıldığını belirterek kıdem ödencesi talebinde bulunmuştur. Aradaki süre ayrılış nedenini askere gitmek olarak kabul için makul bir süre değildir. Talebin reddi gerekir.” (YH.D.E/ K/ T

Buna karşın işçinin askere gidiş tarihi ile işten ayrılma tarihi arasında Yargıtay’ın “makul süre” tanımına uygun bir süre söz konusu ise aşağıdaki karar özetinde olduğu gibi işçi lehinde kararlar verilmiş.

“ÖZET: İşten ayrılışından üç ay sonra zorunlu askerlik hizmetine başlayan işçinin, işten askerlik nedeniyle ayrıldığının kabulü ve bu şekillerde biten sürenin kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gerekir” . (YH.D. E/ K/ T)

Gerçekten de incelediğimiz çeşitli kararlarında Yargıtay bir ay, üç ay, ve hatta beş buçuk ay gibi süreleri de makul süre kapsamında askerlik nedeniyle fesih olarak kabul etmiştir.

Dolayısı ile yanıtımız sizin askerlik öncesi işinizden ay gibi bir süre önce ayrılıp daha sonra işverenden kıdem talep etmeniz mümkün olduğu yönündedir. Bununla birlikte istifa değil, askerlik nedeni ile ayrıldığınızı belirten bir dilekçe yazmalısınız. Ancak bu konuda direnen işverenlere karşı verdiğimiz örneklerdeki gibi dava açmak gerektiğini de hatırlatmış olalım.

Tüm Yazıları

yılında çıkan ilk bedelli askerlik kanununa ( sayılı kanun) göre “bedelli askerlik hükümlerinden yararlananların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılacaklarını” hükme bağlamıştır. Burada iş sözleşmesinin “kanundan kaynaklı olarak askıda kalması” ve işçinin iş görme borcunun, işverenin de ücret ödeme borcunun askıda kalması söz konusudur. Bu anlamıyla kıdem tazminatı bozucu yenilik doğuran bir hak olduğu için ve kanunen burada işçinin ücretsiz izinde sayılacağı hüküm altına alındığı için ve bu dönemde konuya ilişkin herhangi bir Yargıtay kararı olmadığından bedelli askerlik nedeniyle kıdem tazminatına hak kazanılmayacağı yönünde ağırlıklı görüş bulunmaktaydı.  
      tarihinde yürürlüğe giren sayılı kanunun madde 9 da bedelli askerlik kanunu güncellemiştir.  Bu düzenlemeyle temel askerlik süresi bir ay olarak belirlenmiştir.  Dönemsel olarak belirlenecek askerlik bedelini peşin olarak ödeyen ve bir aylık temel askerlik hizmetini yerine getirenlerin askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacakları belirtilmiştir. Bu kanunda önceki kanunu aksine  “askerlik hizmetini bedelli olarak yerine getirenlerin ücretsiz izinli sayılacağına dair” düzenleme bulunmamaktadır. Bu haliyle önceki kanunun aksine “işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı” görüşünün ağırlık kazanmasına yol açmıştır. 
      sayılı eski iş kanununun halen yürürlükte olan Madde’ sine göre işçinin iş sözleşmesinin “muvazzaf askerlik” hizmeti dolayısıyla feshedilmesi halinde, işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilecek husus işçinin askerlik nedeniyle işten ayrılıp ayrılmadığıdır. Bedelli askerlik uygulamasında, işçi 1 gün bile olsa askere alınıyorsa kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Bunun dışındaki fiilen askerlik hizmeti yapmayan işçiler kıdem tazminatına hak kazanamayacaktır. 
             Ayrıca Ankara BAM H.D nin vermiş olduğu gün ve / E, / K sayılı kararında bedelli askerli nedeniyle fesih halinde dahi kıdem tazminatı ödenmesi gerektiği yönünde karar vermiştir.  
Muvazzaf askerlik ödevi dışında silahaltına alınanlar için sayılı iş kanunun “Askerlik ve Kanundan Doğan Çalışma” başlıklı 31 inci maddesinde düzenlenmiştir. 
sayılı iş kanunu Maddesi: – Muvazzaf askerlik ödevi dı¬şında manevra veya herhangi bir sebeple silah altına alınan veyahut herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin iş sözleş¬mesi işinden ayrıldığı günden başlayarak iki ay sonra işverence feshedilmiş sayılır.  İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az bir yıl çalışmış olması şarttır. Bir yıldan çok çalışmaya karşılık her fazla yıl için, ayrıca iki gün ekle¬nir. Şu kadar ki bu sürenin tamamı doksan günü geçemez. İş sözleşmesinin feshedilmiş sayılabilmesi için beklenilmesi gereken süre için¬de işçinin ücreti işlemez. Ancak özel kanunların bu husustaki hükümleri saklıdır. Bu süre içinde iş sözleşmesinin Kanundan doğan başka bir sebebe dayanılarak işveren veya işçi tarafından feshedildiği öteki tarafa bildirilmiş olsa bile, fesih için Kanunun gösterdiği süre bu sürenin bitiminden sonra işlemeye başlar. Ancak iş sözleşmesi belirli süreli olarak yapılmış ve sözleşme yukarıda yazılı süre içinde kendiliğinden sona eriyorsa bu madde hükümleri uygulanmaz. 
Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdir¬de işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yü¬kümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.” 
Bu madde ile işverenlere askerden dönen ve eski işinde çalışmak isteyen işçiyi işe alma konusunda zorunluluk getirilmiştir.  
Özetle fiilen 1 gün bile askerli yapmış olması kaydıyla ister uzun dönem muvazzaf ister kısa dönem bedelli şeklinde yapılan askerlik nedeniyle iş akdi sona eren işçi kıdem tazminatına hak kazanır. İşçi eski işine dönmek isterse işveren o işçiyi işe almak zorundadır. Aksi halde işçiye 3 aylık ücreti tutarında tazminat ödemesi gerekmektedir. 
 

Çalışma hayatı ile ilgili sıkça karşılaştığımız sorunlardan biri de işçinin askerlik  nedeniyle işten ayrılma durumunda kalmasıdır. Ülkemizde erkekler açısından zorunlu bir hizmet olan askerlik hizmeti aynı zamanda kıdem tazminatına da hak kazandırdığından ayrıca önem arz etmektedir. İşte bu sebeple bu yazımızda iş hukukunda askerlik sebebiyle işten ayrılan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmayacağı, işçinin bu sebeple ne zaman işten ayrılması gerektiği, askerlik görevi bittikten sonra yeniden eski işine dönüp dönemeyeceği ve gündemde tartışma yaratan bedelli askerlik konusuna değinilecektir.

Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma Durumunda İşçinin Hakları Nelerdir?

Sayılı İş Kanununun maddesi ile sayılı eski İş Kanununun halen yürürlükte olan ve kıdem tazminatını düzenleyen maddesi incelendiğinde, muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı düzenlenmiştir.  TDK sözlüğünde” muvazzaf” kelimesinin anlamı “askerlik, Silahlı Kuvvetlerde görev başında olan subay ve astsubaylarla askerlik hizmetini yapan erler” şeklinde belirtilmiştir. Kıdem tazminatına hak kazanmanın temel koşulu bir iş yerinde en az 1 yıl süre ile çalışmış olmaktır. Askerlik nedeniyle kıdem tazminatı almak isteyen bir kişi de iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olmalıdır. sayılı İş Kanununun 14 maddesine göre işçi muvazzaf askerlik nedeniyle işten ayrıldığında kıdem tazminatına hak kazanacak ise de ihbar tazminatına hak kazanamaz. Bu sebeple askere gitmek isteyen bir işçinin, daha önceden işverene bildirmemesine rağmen ani bir karar ile iş sözleşmesini feshetme ve ihbar öneli vermeme hakkı olduğu söylenebilecektir.

Nitekim konu ile ilgili Yargıtay 9. Hukuk Dairesi / E., / K. sayılı ilamında şu ifadelere yer vermiştir:

&#;İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın ve usulüne uygun bildirim öneli tanımadan fesheden tarafın, karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminattır. İhbar tazminatı, iş sözleşmesini fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olması nedeniyle, iş sözleşmesini fesheden tarafın feshi haklı bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz. İşçinin sayılı Yasanın maddesi hükümleri uyarınca emeklilik, evlilik, muvazzaf askerlik gibi nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı talep hakkı bulunmamaktadır. Anılan fesihlerde işveren de ihbar tazminatı talep edemez.&#;

İlginizi çekebilir: İstifa Eden İşçinin Hakları

Bedelli askerlik gereği eğitime gidecek işçinin, ne kadar süre önce iş sözleşmesini feshedeceği Yargıtay tarafından kriter olarak değerlendirildiği görülmektedir. Çünkü aradan uzun bir süre geçmesine rağmen işçi askere gitmemişse, sözleşmeyi askerlik amacıyla bozup bozmadığının araştırılması gerekecektir. Askerlik hizmeti için istifa durumunda, işçi celp döneminden makul bir süre önce işyerinden ayrılırsa tazminata hak kazanabilir. Görüldüğü üzere aradaki sürenin makul bir süre olması gerektiği açıktır. Yargıtay kararları incelendiğinde, celp döneminden ay önce işçinin, askerliği gerekçesiyle iş akdini feshetmesi durumunda sürenin makul olmadığını kabul etmiştir.  Yargıtay’ın kararlarında ortalama 3 ile 5 aylık sürenin makul olarak kabul edildiğini söyleyebiliriz.

Askerlik Bittikten Sonra Aynı İşe Dönmek Mümkün Müdür?

Askerlik sebebiyle işten çıkan işçilerin askerlik bittikten sonra aynı işe dönmeleri sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre askeri ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler, ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istediklerini işverene bildirmelidirler. Bu durumda işveren, eski işlerine benzer işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe işçiyi tercih ederek, o andaki şartlarla işçiyi işe almak zorundadır. İşveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.

Nitekim konu ile ilgili Yargıtay Hukuk Dairesi / E., / K.sayılıilamında şu ifadelere yer vermiştir:

“Dosya kapsamından, davacının ilk olarak tarihleri arasında davalı iş yerinde çalıştığı, bu çalışmasının askere gitmesi sebebiyle sona erdiği; askerlik dönüşü tarihinde yeniden çalışmaya başladığı ve bu çalışmasının tarihinde sona erdiği anlaşılmaktadır. Böylece, davacının ilk dönem çalışması askerlik sebebiyle sona erdiğinden bu dönem bakımından kıdem tazminatının hesaplanarak hüküm altına alınması gerekirken…”

Bedelli Askerlik Yapacak İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

• yılındaki 21 günlük bedelli askerlik düzenlemesi

yılında yürürlüğe giren sayılı kanun ile tarihli sayılı Askerlik Kanunu’na Geçiçi Madde 55 eklenmiş olup bu geçici madde ile belirli yaş aralığındaki erkeklerin belirli bir miktarda parayı ödemeleri ve 21 gün temel askerlik eğitimini yerine getirmeleri şartıyla askerlik hizmetlerini yerine getirmiş sayılacağı düzenlenmiştir. Bu madde hükmünden yararlanacakların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları işyeri tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılacakları kabul edilmiştir. Bu durum, bedelli askerlik yapanların sadece izinli mi sayılabilecekleri, dolayısıyla fesih hakkının bulunduğu yönünde yorum ve tartışmaların çıkmasına yol açmaktadır.

Bir görüşe göre, sayılı kanunun maddesine göre askerlik sebebiyle işten ayrılması halinde, işçi kıdem tazminatı için aranan 1 yıllık kıdem şartını yerine getiriyorsa kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Dolayısıyla bedelli askerlik bakımından, 21 gün temel askerlik eğitimi için de olsa işçinin işten ayrılması durumunda 1 yıllık kıdem şartını yerine getiriyorsa kıdem tazminatına hak kazanacağı ifade edilmektedir.

Bir diğer görüş ise, bedelli askerlik yapanların temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları iş yeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılmaları nedeni ile bu kişilerin iş sözleşmelerinin bu 21 günlük süre boyunca devam edeceği, işten çıkış işlemlerinin yapılmayacağı, askerlik sonrasında işsiz kalma risklerinin bulunmayacağı ve bu nedenle kıdem tazminatına hak kazanamayacakları yönündedir.

Bu yönde henüz bir yargı içtihadı oluşmadığı için mahkemelerin ne yönde karar vereceğini öngörebilmek çok da kolay değildir. Kanımızca getirilen düzenlemenin seçimlik bir hak getirdiği ve iş akdini feshetmek istemeyen işçi için ücretsiz izinli sayılmasının yolunu açtığı söyleyebiliriz.

• Haziran ’daki sabit bedelli askerlik düzenlemesi

yılındaki düzenlemenin akabinde, 25 Haziran tarihinde yürürlüğe giren sayılı Askeralma Kanunuyla bedelli askerlik uygulaması kalıcı hale getirildi. Bir başka deyişle, her yıl yeni bir düzenleme yapılması beklenilmeksizin; Milli Savunma Bakanlığı’nın belirlediği sayıda kişi, kura ile tespit edilmek suretiyle artık koşulları taşıyan herkes her zaman bedelli askerlikten yararlanabilecek. Değişikliğe göre, bakanlık tarafından belirlenecek bedeli peşin ödeyen ve  bir aylık temel askerlik eğitimini tamamlayanlar, askerlik hizmetini yerine getirmiş sayılacaklar. Yeni getirilen bu sabit bedelli askerlik düzenlemesinde bir önceki yılındaki düzenlemenin aksine, ücretsiz izinli sayılmaya yönelik herhangi bir hüküm yer almamaktadır.

Sonuç olarak, Haziran yılındaki düzenlemede ücretsiz izin müessesinin de kanun metninden çıkartılmış olduğu görülmektedir. Bu tarihten sonraki çalışanların bedelli askerlik yapacak olması nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi halinde kıdem tazminatına hak kazanacağının kabul edilmesi gerekmektedir.

Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma İşçinin Göndereceği Fesih Bildiriminin İçeriği ve Ekleri Nasıl Olmalıdır?

Askerlik nedeniyle kıdem tazminatı almak isteyen bir kişi öncelikle gerçekten askere gideceğini kanıtlamak zorundadır. Bunun için fesih bildiriminin ekine kurumdan alınmış olan “Askerlik Sevk Belgesi” eklenmelidir. Askerlik sevk belgesi ve fesih ihbarnamesi işverene yazılı olarak iletilmelidir.

Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma Dilekçesi Örneği