Ay'ın oluşumunu Dünya'yı nasıl etkiledi?
Bilim insanları, 4 milyar yıldan uzun süre önce Ay’ın oluşumuna yol açan bir çarpışmanın, Dünya atmosferinin yüzde 60’ına mal olduğunu düşünüyor.
Durham Üniversitesi tarafından yürütülen yeni araştırma, çarpışmaların, ince atmosferli kayasal gezegenler üzerindeki etkisini inceleyen bilgisayar simülasyonu oluşturdu.
Araştırma ekibi, bulgularını The Astrophysical Journal Letters isimli hakemli dergide yayımladı. Halihazırda Ay’ın, Mars büyüklüğündeki bir kayanın Dünya’ya çarpmasıyla oluştuğu tahmin ediliyor. Ekip, Ay hakkında daha fazla bilgi arayan gökbilimcilerin araştırma bulgularından yararlanabileceğini düşünüyor.
Durham Üniversitesi Hesaplamalı Kozmoloji Enstitüsü’nden Dr. Jacob Kegerreis: “Bilim insanları, Dünya’nın ilk zamanlarında yaşanan çarpışmaya ve Ay’ın oluşumuna dair bilmeceyi çözmek için çok fazla çalışıyor” dedi.
Çarpışan birçok gezegeni merkeze alan yüzlerce farklı senaryo işlettik. Açı, çarpma hızı ya da gezegenlerin boyutları gibi faktörlerin, gezegen atmosferleri üzerindeki etkilerini gösterdik.
Bu simülasyonlar Ay’ın nasıl ortaya çıktığını doğrudan göstermez. Ancak, Dünya’nın atmosferi üzerindeki etkileriyle ilgili olasılıkları azaltmak ve Ay’ın nasıl oluştuğunu anlamak için kullanılabilir.
Araştırmacılar ayrıca, gezegene farklı açılarda ve hızlarda çarpan farklı boyut ve kütlelerdeki nesnelerin atmosferi nasıl değiştirebileceğine de baktı.
Simülasyonlar, Ay’ı meydana getiren çarpışmada Dünya atmosferinin yüzde 10 ila 60’ının kaybolmuş olabileceğini ortaya koydu.
Bilim insanlarına göre bulgular, bir çarpışmaya karışmış diğer kayasal gezegenlerin atmosfer kaybını tahmin edebilmenin bir yolunu sunuyor.
Kaynak: Independent Türkçe
Ay'ı bazen tıpkı gece gördüğümüz gibi gündüzleri de görebiliriz; zira Ay, gündüzleri de Güneş'ten aldığı ışığı yansıtmaktadır ve Dünya'ya olan yakınlığı nedeniyle, gündüz vakti de gezegenimizde gözle görülebilecek kadar parlak kalabilmektedir. Nihayetinde Ay, Güneş'ten sonra görebildiğimiz en parlak gök cismidir.
Ancak Ay, Dünya'nın atmosferi ve yörüngesinden ötürü gündüzleri her zaman görünür olmayabilir. Öyle ki eğer Dünya'nın bir atmosferi olmasaydı, Ay her zaman görünür olurdu. Tabii ki Ay, bazı evrelerinde konumu nedeniyle görünürlüğünü kaybedebilmektedir. Örneğin Yeni Ay evresinde Ay'ın aydınlık tarafı dışarı, karanlık tarafı ise Dünya'ya bakar. Bu da Ay'ın Dünya'dan görülemeyeceği anlamına gelir.
İş, Bulutsuz Bir Gökyüzü ile Bitmiyor!
Atmosferimizde bulunan, çoğunluğu azot (nitrojen) ve oksijen olan gaz partikülleri, mavi ve mor gibi kısa dalga boylu ışıkları saçmaktadır. Işığı emme ve bir başka yönde yansıtma şeklinde gerçekleşen bu saçılım, gökyüzümüze mavi rengini verir.
Ay'ın gündüz vakti Dünya'dan görülebilmesi için Güneş'ten saçılan ışıktan daha güçlü bir şekilde parlaması gerekmektedir. Ay, Yeni Ay evresinden ardından gün boyunca Dünya'dan görülememektedir; zira Güneş'in saçtığı ışık, Ay'ın bu evrede saçtığı ışıktan daha parlaktır. Bununla beraber Ay'ın Dünya'ya görece yakınlığı (ortalama kilometre), yansıttığı ışığın, diğer yıldızlar veya gezegenler gibi daha uzaktaki gök cisimlerine kıyasla daha güçlü ve parlak görünmesini sağlamaktadır.
Güneş'ten gelen ışık, geceleri görebildiğimiz diğer yıldızlardan (ve tabii ki Ay'dan) katbekat daha parlaktır ve bu gök cisimlerinden gelen ışığın çoğunu, çoğu zaman tamamen bastırır; ancak Ay'dan yansıyan ışık, bazen gündüzleri de görülebilecek kadar parlak olabilmektedir.
Gökbilimciler, galaksiler ve nebulalar gibi gök cisimlerinin parlaklığını ölçmek için yüzey parlaklığını ölçme yöntemine başvururlar. Bu yöntem, bir gök cisminin gece vakti gökyüzünün bir alanı boyunca yaydığı ışık miktarınının ölçülmesini içerir. Ay, Dünya'ya diğer gök cisimlerine kıyasla çok daha yakındır; dolayısıyla yüzey parlaklığı, gökyüzünün yüzey parlaklığından daha fazladır ve gündüzleri dahi görülebilir. Bununla birlikte Ay'ın gün ışığındaki görünürlüğü, mevsimler, Ay'ın evreleri ve hava durumu gibi diğer faktörlerden de etkilenmektedir.
![Ay'ın Evreleri]()
Reklamsız Deneyim
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %% reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır. Kreosus Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık Daha fazla göster
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, % reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Destek Ol
Ay, yıl boyunca ayın ortalama 25 günü gün ışığında görülebilir. Bir aylık periyodun kalan beş günü ise Ay'ın Yeni Ay ve Dolunay evrelerine tekabül etmektedir. Ay, Yeni Ay evresinde Güneş'e yaklaştığı için görülememekte; Dolunay evresinde ise günbatımında doğması ve gündoğumunda batması sebebiyle yalnızca geceleri görülebilmektedir. Pennsylvania'da bulunan Villanova Üniversitesi'nde astronomi ve astrofizik profesörü olan Edward Guinan şöyle diyor:
Ay'ın Güneş'le beraber bir süre gökyüzü semalarını süslemediği tek gün dolunaydır. Dolunayda Güneş batar, Ay doğar veya Ay batar, Güneş doğar.
Ay, günde 12 saat boyunca ufuk çizgisinin üzerinde bulunabilir; ancak bu 12 saat, her zaman gündüz saatlerine denk gelmeyebilir. Örneğin orta enlemlerde, günlerin kısaldığı kış aylarında, Ay'ın görülebileceği zaman da doğal olarak kısalmaktadır.
Guinan'a göre, Ay'ın gün ışığında en net görülebildiği zaman, Ay'ın İlk Dördün (Yeni Ay'dan bir hafta sonra) evresi ve Üçüncü Dördün (Dolunay'dan bir hafta sonra) evresidir. Ay, İlk Dördün'de, öğleden sonra, doğu tarafında kalan gökyüzünde yükselirken görülebilir. Üçüncü Dördün'de ise sabah saatlerinde batı gökyüzünde batarken görülebilir. Guinan bu evrelerin, Ay'ın gökyüzünde Güneş'le birlikte günde ortalama beş ila altı saat boyunca görülebilmektedir.
Bununla beraber Ay'ın görünürlüğünü etkileyen bir başka olgu da Dünya'nın yansıttığı ışıktır. Guinan, konu hakkında şunları söylemektedir:
Hilal evresinde Ay, Güneş'e yakın açıda bulunmaktadır. Bu evrede Ay'ın karanlık tarafı, ışığa rağmen görülebilmektedir. Zira bu taraf, Dünya'dan yansıyan ışığı almaktadır. Bu fenomen, yeni ay evresinden üç veya dört gün sonra, Ay hilal evresindeyken rahatlıkla gözlemlenebilir.