Makatta Acı Ve Kaşıntı

Makatta Kaşıntı Ve Makatta Yanma Nasıl Belli Olur?

Makatta kaşıntı ile birlikte sık olarak; makat etrafında kızarıklık, sulanma, ağrı, yanma ve makat derisinde kabalaşma belirir. Bu yakınmalar, cinsel organa ve kasık bölgesine doğru da yayılabilir.

Makatta Kaşıntı Ne Sıklıkta Görülür?

Makatta kaşıntı toplumda % 1-4 sıklıkta ve erkeklerde 4 kat fazla görülür. En sık belirlendiği yaş aralığı 40-60 yaştır.

Makatta Kaşıntı (Pruritus Ani) Ve Makatta Yanma Neden Olur?

• Nedeni bilinmeyen (idyopatik): olguların % 70 kadarını oluşturur
• Gıdalara bağlı: süt ürünleri (süt, ayran, yoğurt ve peynir), domates, ketçap, çikolata, fındık, kola, bira, kaju, patlamış mısır, acı, ekşi ve baharatlı gıdaların aşırı tüketimi, turunçgiller, üzüm, kuru erik, incir
• İçecekler: çay, kahve, karbonatlı ve kola gibi kafeinli içecekler
• Alkol: bira ve şarap gibi mayalı içkiler
• Hijyen durumu: makat bölgesi temizliğinin yetersiz olması (dışkı artıklarının kalması) veya makat bölgesinde aşırı temizlik yapılması
• İlaçlara bağlı: kolşisin, kinin, romatizma ilaçları ve bazı antibiyotikler
• Kimyasal maddeler: bazı parfüm, deodoran, sabun, deterjan ve şampuanlar
• Enfeksiyonlar: mantar (Candida albicans, en sık rastlanılan enfeksiyon türüdür), bakteriler (streptokok, stafilokok), uçuk (Herpes simpleks virüsü), parazitler (oksiyür veya kıl kurdu), frengi (sifiliz) ve lenfogranuloma venereum ve diğer cinsel temasla bulaşan hastalıklar
• Psikolojik: stres, depresyon, cinsel istismar
• Genel hastalıklar: demir eksikliği, şeker hastalığı (Diyabet), karaciğer, böbrek, hipertiroidi, aplastik anemi, lösemi ve cerrahi sarılık, obezite, Çölyak hastalığı, A, B ve D vitamini eksikliği
• Deri hastalıkları: alerji, atopik dermatit, kontakt dermatit, basit liken, liken planus, liken atrofikus, sedef hastalığı (psöriazis, makat kaşıntısında % 5-55 sıklıkta) ve hidrozadenitis süpürativa (akne inversa, Verneuil hastalığı, kıl ve ter bezlerinin tıkanması sonucunda oluşan kıl kökü iltihabı) görülür. Hidrozadenitis süpürativa sorununun makat derisinde 20 yılı aşkın bir süre devam etmesi durumunda % 3 oranında makat kanseri geliştiği bildirilmektedir.
• Kadın hastalıkları: menapoz, vajinit, endoservisit
• Yaralanma: darbe gelmesi ve makatta yabancı cisim olması
• Kronik ishal
• Kronik kabızlık
• İltihabi bağırsak hastalığı
• İBS (Huzursuz bağırsak sendromu)
• Hemoroid
• Makatta çatlak
• Makat fistülü
• Makat apsesi
• Anal kriptit (makat kıl ve ter bezleri iltihabı)
• Makat sarkması (rektal prolapsus)
• Rektum polipleri
• Rektum kanseri
• Makat kanseri
• Bağırsak kanseri
• Proktit
• Paget hastalığı
• Makat kası (anal sfinkter) yaralanması veya fonksiyon bozukluğu
• Makatta ıslanma (wet anus)
• Makat siğili (HPV enfeksiyonu)
• Dışkı kaçırma

Makatta Kaşıntı (Pruritus Ani) Veya Makatta Yanma Yeterince Temizlik Yapılmaması Nedeni İle Olur Mu?

Makat bölgesinde dışkı artıklarının birikmesi, makat kaşıntısına ve yanmaya neden olabilir. Makatta kaşıntı ve yanma sorunu, ağırlıklı olarak aşırı temizlik yapan kişilerde görülür ki, bu durum makat bölgesindeki koruyucu özelliği olan bazı yağların yok olması nedeniyle oluşur.

Anal Dermatit

Makat derisinde dış etkenler ile temas sonrasında ortaya çıkan aşırı duyarlılık, hassasiyet ve huzursuzluğa ‘anal dermatit’ adı verilir.

Anal Dermatit Nedenleri

• Makat çatlağı ve hemoroid hastalığı tedavisinde kullanılan kortizonlu kremlerin aşırı kullanımı ile deride incelme olması
• Bazı renkli tuvalet kağıtlarının (methyldibromoglutaronitrile maddesi içerenler) kullanımı
• Zehirli sarmaşık
• Bazı kremler (Lanolin, neomisin, kinolon ve paraben içerenler)
• Bazı lokal anestezi ilaçları (Lidokain, bupivakain içerenler)
• Antibiyotiklerin uzun süreli kullanımına bağlı: bağırsaktaki yararlı bakteriler devre dışı kalır ve kandida gibi fırsatçı mantarlar üreyebilir.

Anal Dermatit İle Karışan Hastalıklar

• Egzama
• Kronik liken simpleks (nörodermatit)
• Atopi
• Liken planus
• Liken sklerozus
• Pemfigus

Makatta Kaşıntının (Pruritus Ani) Sınıflandırılması

• Hafif: makat muayenesinde herhangi bir sorun saptanmaz, anoskopi tetkiki ise ağrılıdır.
• Orta: cilt kızarık ve kurudur. Ciltte yatay çatlaklar yer alır.
• Şiddetli: cilt kızarık ve ıslaktır, yüzeyel ülserler ve beyaz alanlar bulunur.
• Kronik: cilt soluk ve beyaz renk alır ve kıllar dökülmüştür.

Anal Dermatit Tedavisi

• Çamaşır giyilmemesi
• Bol kıyafetlerin tercih edilmesi
• Ilık su içine ¼ oranında konulan sirkeli su içine oturmak veya sirkeli suya emdirilmiş bir bezi makat bölgesine bir saat boyunca uygulama ciddi rahatlık sağlar.
• Oturma banyosu sonrasında ılık su ile makat bölgesini durulamak ve saç kurutma makinesi ile kurutmak yarar sağlar.
• % 1 hidrokortizon krem
• % 0.05 flurandrenolide losyon
• Probiyotikler: bağırsaktaki yitirilen yararlı bakterilerin tekrar kazanılması için kullanılırlar.

Makatta Kaşıntı (Pruritus Ani) İçin Tetkikler

1.Anoskopi: Makat kanalının ışıklı anoskop adı verilen alet ile incelenmesi işlemidir.

2.Rektoskopi: Rektum adı verilen kalın bağırsağın son kısmının (20-25 cm) incelenmesi işlemidir.

3.Sigmoidoskopi: kalın bağırsağın makata yakın olan sol bölümünün tamamının incelenmesi işlemidir.

4.Kolonoskopi: Kalın bağırsağın müshil adı verilen bir ilaçla bağırsağın dışkıdan arındırılmasını takiben ışıklı bir aletle incelenmesi işlemidir.

5.Alerji testleri

6.Deri biyopsisi: kaşıntı olan makat derisinden tanı amaçlı parça örneği alınmasıdır.

Makatta Kaşıntı Ve Yanmayı (Pruritus Ani) Azaltmak İçin Önlemler

• Yüksek lifli diyet ile beslenmek veya lif takviyesi kullanmak dışkının rahat çıkmasını sağlayacağından makat kaşıntısını azaltır.
• Makat kaşıntısına neden olan gıdalardan kaçınmak yararlı olur.
• Makat bölgesini ılık su ile sabah ve akşam yıkamak ve böylelikle ter ve dışkı artıklarından bölgeyi arındırmak gerekir. Ardından, nemli tuvalet kağıdı, nemli bir bez yada havlu ile nazik bir şekilde mümkünse sadece temas ettirmek sureti ile veya düşük ısıda saç kurutma makinesi ile makatı kurutmak gerekir.
• Normal tuvalet kağıdı kullanımından ve makat bölgesinde kaşınan bölgeye hoyrat sürtünme hareketlerinden kaçınmak gerekir.
• Spordan sonra duş almak makat bölgesindeki teri uzaklaştırmak açısından yararlıdır.
• Rahat elbiseler giymek ve mutlaka pamuklu ve bol iç çamaşırlarını tercih etmek yararlıdır.
• Otururken makat altına yumuşak bir yastık koymak, bu bölgede terlemeyi azaltma yolu ile yararlı olur.
• Makat bölgesini darbelerden korumak gerekir.
• Makat bölgesine sabun, şampuan, deterjanlı tuvalet kağıdı veya bez temasından kaçınmak gerekir.
• Günde iki veya üç kez, 5-10 dakika süre ile ılık su ile oturma banyosu yapılması ciddi rahatlama sağlar.
• Doktorun önerileri dışında bir ilaç veya bitkisel tedavi vb. kesinlikle kullanılmamalıdır. Bir hafta içinde yakınmalarda kısmi azalma görülürken, tedavinin ortalama 6 hafta kadar devam edeceğini bilmekte yarar vardır.

Makat Kaşıntı Veya Yanmasının (Pruritus Ani) Tedavisi

• Mantar ilaçları: kremler, tabletler
• Antibiyotikler: bakterilerin yol açtığı enfeksiyonların varlığında enfeksiyon tedavisi uygulanır.
• Parazit ilaçları: albendazol
• Kaşıntıyı önleyen ilaçlar: Capsaicin krem, çinko oksitli kremler, metilen mavisi, petrolatum ve kortizonlu kremler makat kaşıntısını gidermek amacı ile kullanılır.
• Nedeni bilinmeyen olgular: makat derisine % 1-2 metilen mavisi, kortizon ve % 0.5 lidokain enjekte edilir.
• Cerrahi: nadiren makatta kaşıntı nedenleri arasında; hemoroid, makat çatlağı, makat fistülü ameliyat gerektiren bir durum varsa uygulanır.

Makat Kaşıntısı Veya Yanması (Pruritus Ani) Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Makat kaşıntısı veya makatta yanma tedavi edilemezse, ileri vakalarda makat bölgesinde ciddi enfeksiyona yol açarak anal sepsis veya pelvik sepsis adı verilen, makat bölgesinden kana yayılan ve hastanın yaşamını tehdit altına alan enfeksiyona yol açabilir.

Prof. Dr. Korhan TAVİLOĞLU
Proktoloji Uzmanı

Kaynaklar

1. Jakubauskas M, Dulskas A. Evaluation, management and future perspectives of anal pruritus: a narrative review. Eur J Med Res 2023; 28 (1): 57.
2. Billingham RP. Expert commentary on causes and management of pruritus ani. Dis Colon Rectum 2023; 66 (1): 13-14.
3. Misery L. Pruriplastic itch-A novel pathogenic concept in chronic pruritus. Front Med (Lausanne). 2021 Jan 20;7:615118. doi: 10.3389/fmed.2020.615118. eCollection 2020.
4. Abramowitz L, Bouchard D, Siproudhis L, et al. Psychometric properties of a questionnaire (HEMO-FISS-QoL) to evaluate the burden associated with haemorrhoidal disease andanal  Colorectal Dis 2019; 21 (1): 48-58.
5. Ansari P. Pruritus ani. Clin Colon Rectal Surg 2016; 29 (1): 38-42.
6. Swamiappan M. Anogenital pruritus – An overview. J Clin Diagn Res 2016; 10 (4): WE01-3. doi: 10.7860/JCDR/2016/18440.7703. Epub 2016 Apr 1.
7. Clark SJ. Benign anal disease. JAAPA 2016; 29 (11): 23-29.
8. Chang J, Mclemore E, Tejirian T. Anal health care basics. Perm J 2016; 20 (4): 74-80.
9. Nasseri YY, Osborne MC. Pruritus ani: diagnosis and treatment. Gastroenterol Clin North Am 2013; 42 (4): 801-813.
10. Samalavicius NE, Poskus T, Gupta RK, et al. Long-term results of single intradermal 1 % methylene blue injection for intractable idiopathic pruritus ani: a prospective study. Tech Coloproctol 2012; 16 (4): 295-299.

Pruritus ani de denilen anal (makat bölgesi) kaşınma sık rastlanan bir sorundur. İnatçı anal kaşıntı, çocuklarda ve yaşlılarda daha sık görülen bir durumdur. Çocuklarda bu durum, sık rastlanan bir parazit olan kıl kurdunun (E.vermikularis) varlığına bağlı olabilir. Erişkin yaşta ise çok farklı nedenlere bağlı olarak gelişebilmektedir.
Anal kaşıntı sendromunun tedavisi zor olup, doğru prensiplerle yaklaşım sağlanmadığında hastalarda ciddi sıkıntılara yol açabilmektedir.

TANI:
Hastalığın öncelikle organik bir nedene bağlı olmadığı gösterilmelidir. Anal kaşıntı (Pruritus ani); sedef hastalığı gibi bir deri hastalığınından, deri kanserine, mantar infeksiyonuna ve o bölgenin diğer hastalıkları olan hemoroid, anal fissür, anal fistül gibi geniş bir hastalık yelpazesinin sonucu olabilir. Tanı muayene ve laboratuar testleri sonucu ile konulur. Bu hastalıklar anal kaşınmanın nadir nedenleridir. Çoğu kez kaşınmanın kesin nedeni bulunamaz ve nedeni bilinmeyen (idiopatik) olarak tanımlanır.

SORUMLU TUTULAN BAZI FAKTÖRLER VE UYARILAR :
Aşırı bakım : Bazı kişiler, makat bölgesini sert bir sabun bezi ve sabunla iyice temizlemeye çalışırlar. Bu durum, bölgenin kaşınmasına, yanmasına ve tahriş olmasına yol açabilir.
İlaç reaksiyonları : Bazı kişilerin kaşınmayı geçirmek için kendi başlarına kullandıkları ilaçlar tahrişe yol açarak kaşınmayı ve yanmayı arttırabilir.
Stres : Bazı doktorlar kanıtlanmamış olsa da, olağan dışı stresin kaşınmaya yol açabileceğine inanmaktadırlar.
Anal kasların gevşemesi : Normalde anal kanalı kapalı tutan kaslar gevşediğinde, dışkı dışarı sızarak deride tahrişe yol açar ve kaşıntıya neden olabilir. Örneğin daha önce anal ameliyatlar (hemoroid ameliyatı, vb.) geçirmiş kişiler bu tür rahatsızlıklara day olabilirler.
Kötü Bakım : Eğer dışkılamadan sonra uygun temizlik yapılmazsa, anüs bölgesindeki dışkı artıkları tahrişe ve kaşınmaya neden olabilir.

TEDAVİ:
1. Kaşımayı kesin ... Sürekli kaşınma tahrişe yol açar. Ne kadar çok kaşırsanız o kadar çok kaşınırsınız.
2. Bölgeyi temiz tutun ... Gece, gündüz ve her dışkılamadan sonra ılık su ile temizlenin.
3. Kulaktan dolma bilgilerle krem, fitil… vs ilaçlar kullanmayın. Bu yanlış yaklaşım tedavinizi daha da güçleştirecektir.

BÖLÜMÜMÜZDE ANAL KAŞINTI TEDAVİSİNDE UYGULANAN YENİLİKLER
Bu önerilere rağmen geçmeyen şikayeti olan hastalarımızı biz kliniğimizde gerekli araştırmaları yaptıktan sonra, farmakoloji bölümü tarafından hazırlanan özel ilaçlar ile tedavi ediyoruz. Anal bölge deri-deri altı tabakasında bulunan serbest sinir uçlerının aşırı duyarlılığını gidermekte faydalı olduğu saptanan bazı özel formulasyonlar ile tedavi olmanız mümkündür

Anal Kaşıntı (Pruritis Ani)

Anal kaşıntı; anüs bölgesinde, kronik hâle gelen kaşıntı hissidir. Anal bölgenin sürekli olarak kaşınması; genellikle anüs bölgesinin kirli olmasına ve bölgede tahriş oluşmasına bağlı olarak ortaya çıkan bir sorundur. Olguların %70 gibi büyük bir çoğunluğunda ise anal kaşıntının nedeni idiopatiktir. Yani nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte kaşıntı (pruritus), paraziter hastalıklar ve Crohn hastalığı gibi ciddi sindirim sistemi rahatsızlıklarının  da habercisi olabilir. Yazımızın devamında, anal kaşıntı hakkında önemli bilgileri vermeye devam edeceğiz.

Ankara’da anal kaşıntı, tedavisi ve diğer proktoloji uygulamaları hakkında bilgi almak için ise Doç. Dr. Alp Yıldız ile iletişime geçebilirsiniz.

Anal Kaşıntı (Pruritis Ani) Nedir?

Kökeni latince olan “pruritis ani”; “kaşıntılı anüs” anlamına gelmektedir. Yani makat bölgesinde kronik hâle gelen ve kişinin günlük yaşamını olumsuz etkileyen kaşıntıyı ifade eder. Anal kaşıntı, toplumdaki birçok kişide, cinsiyet ve yaş fark etmeksizin görülebilir. Erkeklerde, kadınlara oranla, 4 kat fazla yaşanan bir durumdur. Anal kaşıntı; primer ve sekonder olmak üzere iki grupta incelenebilir.

Anal Kaşıntı Türleri Nelerdir?

Anal kaşıntının “primer pruritis ani” ve “sekonder pruritis ani” olmak üzere iki gruba ayrıldığından bahsetmiştik. Bunlara yakından bakacak olursak;

Primer anal kaşıntı; genellikle idiopatik olarak ortaya çıkan, nedeni bilinmeyen anal kaşıntı türüdür. Bu nedenle tedavi süreci daha zordur. Farklı yöntemlerin denenmesi ve kaşıntının altında yatan nedenlerin araştırılması gerekir.

Sekonder anal kaşıntı ise nedeni tespit edilebilen anal kaşıntı türüdür. Nedeni açık bir şekilde ortada olduğu için tedavisi de kolaylıkla yapılabilmektedir.

Anal Kaşıntı Neden Olur?

Makat bölgesinde kaşıntı birçok nedenle ortaya çıkabilir. Kaşıntı; sadece psikolojik nedenlerden kaynaklanabileceği gibi ciddi rahatsızlıkların da semptomlarından biri olabilir.

Anal kaşıntının nedenleri:

• Kıl kurdu vb. paraziter hastalıklar
• Makat bölgesinde akıntı
• Makat bölgesinin nemli bırakılması
• Kafein içeren içeceklerin ve baharat, domates, fındık vb. diğer kabuklu kuruyemişlerin aşırı tüketimi (Bu besinler anal basıncı düşürerek, anüsten dışkı kaçmasına neden olabilir. Böylece anal bölgede kaşıntı oluşabilir.)
• Dışkılama sonrası hijyene özen göstermemek
• Dar kıyafetlerin tercih edilmesi
• Aşırı temizleme nedeniyle anüs etrafındaki dokuların tahriş olması
• Alerjik reaksiyonlar
• Psikolojik etkenler
• Hemoroid, anal fistül/fissül ve makat çatlağı başta olmak üzere makat hastalıkları
• Crohn hastalıkları gibi sindirim sistemi hastalıklarıdır.

Bunlara ek olarak; makat etrafında oluşan siğillerin, uyuz hastalığının, mantar vb. enfeksiyonların, lenfoma ve bazı kanser türlerinin de makat kaşıntısına neden olduğu bilinmektedir.

Anal Kaşıntı için Ne Zaman Doktora Başvurmak Gerekir?

Eğer makat kaşıntısı, yetersiz temizlik ya da anüs bölgesinin tahriş olması sonucu ortaya çıkıyorsa kolayca yok edilebilir. Her dışkılamadan sonra makat doğru şekilde temizlenirse, nemli bırakılmazsa ve tahriş olmuş cilt iyileşirse şikâyetler de kendiliğinden azalır.

Ancak hijyene dikkat edilmesine rağmen uzun süre devam eden kaşıntı problemi varsa, kaşıntıya dışkı kaçırma gibi şikâyetler de eşlik ediyorsa mutlaka uzman bir doktora başvurmak gerekir. Eğer;

• Makat kaşıntısı döküntülü ise
• Ateş, akıntı ve kanama varsa
• Kıl kurdu vb. parazit şüphesi bulunuyorsa zaman kaybetmeden, proktoloji alanında uzman ve deneyimli bir hekime görünmek gerekir. Eğer benzer şikâyetleriniz varsa ve Ankara’da proktoloji konusunda detaylı bilgi almak istiyorsanız Doç. Dr. Alp Yıldız ile iletişime geçebilirsiniz.

Makat Kaşıntısı Tanısı Nasıl Konur?

Tanı sürecinde yukarıda bahsettiğimiz tüm etkenler teker teker değerlendirilmelidir. Bu nedenle hasta öyküsünün dikkatlice dinlenmesi şarttır.

• Kaşıntının ne zamandır devam ettiği
• Ne zaman arttığı
• Eşlik eden farklı bulguların olup olmadığı
• Dışkının sıklığı, kıvamı ve dışkılama alışkanlıkları
• Perianal bölgenin nemli bırakılıp bırakılmadığı ve kişinin hijyen uygulamalarına yaklaşımı değerlendirilmelidir.

Makatta kaşıntı muayenesinde dört sınıflandırma kullanılır:

Hafif: Makat muayenesinde sorun olmamasına rağmen anoskopide ağrı hissedillir.

Orta: Cilt kuru ve kızarıktır, Anüs derisinde çatlak görünümü oluşmaya başlar.

Şiddetli: Makat derisi kızarık ve ıslak görünür. Ülserler ve beyaz alanlar oluşur.

Kronik: Cilt soluk ve beyaz renk alır. Bölgedeki kıllar dökülmeye başlar.

Makat Kaşıntısının Tanısında Yapılan Tetkikler Nelerdir?

Makat kaşıntısının tanısında sık kullanılan inceleme yöntemleri; anoskopi, rektoskopi, sigmoidoskopi, kolonoskopi, alerji testleri ve deri biyopsisidir.

Anoskopi; makat kanalının anoskop adındaki, ışıklı cihazla incelenmesidir. Anal kaşıntının tanısında en sık başvurulan yöntemdir. Diğer görüntüleme yöntemleri, çoğunlukla, kaşıntı rektum ve bağırsak bölgesindeki bir soruna işaret ettiği zaman yapılır.

Makat Kaşıntısının Tedavisi Nasıl Yapılır?

Makat kaşıntısının tedavisi için öncelikle altta yatan sorunun net bir şekilde saptanması gerekir. İdiopatik (nedeni bilinmeyen) anal kaşıntı vakalarında ise kişi bazı önlemler alarak makat kaşıntısını azaltabilir.

Anal kaşıntıyı önlemek için:

• Yüksek lif içeren gıdalarla beslenmek, bol sıvı tüketmek
• Anüs bölgesini düzenli aralıklarla, ılık su ile yıkamak
• Yumuşak tuvalet kağıtları kullanmak ve bölgeyi tahriş etmekten kaçınmak
• Bol ve pamuklu giysileri tercih etmek
• Dışkılamadan sonra bölgenin tamamen temizlenmesine ve hijyen kurallarına özen göstermek gerekir.