Deyimler Yargı Bildirir Mi

Dil Dergisi-Ocak 2021 60-85 1) Cümle içerisinde birden farklı zarf kullanımları mümkündür: - Он почти(1) никогда (2) ничего не делает назло(3) – (1) насколько?, в какой мере? в какой степени? – ölçü ve derecelendirme zarfı, (2) когда? – zaman zarfı, (3) зачем?, с какой целью? – amaç zarfı - Спросонок (1) он обычно (2) несколько (3) бестолков – (1) когда? почему? по какой причине? – zaman veya sebep zarfı (2) когда? – zaman zarfı (3) насколько?, в какой мере? в какой степени? – ölçü ve derecelendirme zarfı. (Bogdanova, 2007: 89). 2) Zarflar ismin hali, cins ve sayı açısından niteledikleri kelime ile uyum göstermeyen niteleyici olarak yer alabilir: яйцо всмятку, подали рыбу по-польски21 vb. 3) Zarflar dilin farklı kısımlarına geçiş yapabilirler. Rusçada bir sözcüğün dilin bir kısmından diğer bir kısma geçmesi yani sahip olduğu birincil görevden uzaklaşarak işlevsel açıdan ikincil bir özelliğe bürünmesi olağan bir durumdur22. Bu tip geçişlerde sadece o kelimenin gramer anlamı değil sözcük anlamı da değişime uğramaktadır. Bunun yanı sıra, kelime cümle içerisindeki görevleriyle birlikte şekil açısından da değişmektedir. Söz konusu durum, zarflar için de geçerlidir. Örneğin, zarflar isimlerle bir araya gelip yeni bir ifade oluşturduklarında ifadeler zarf yapısından çıkıp değişmez bir sıfat olma özelliğine bürünürler: • Zarf ön eki: -по Zarfın kendisi: по-турецки Zarf olarak kullanımı: сидеть по-турецки Zarf sorusu как?/ nasıl? - Он сидит по-турецки ( - Nasıl oturuyor? - Bağdaş kurarak oturuyor) * по-турецки: zarf yapısının sıfat olarak kullanımı: Кофе по-турецки (кофе, приготовленный по-турецки) = Türk usulü kahve – hangi (nasıl?) kahve? – Türk usulü hazırlanmış kahve Bu örnekteki -по eki esas itibariyle eylemin nasıl yapıldığının aktarımında kullanılan bir ek olmasına rağmen, ifadenin isim ile birleşmesi sonucunda zarf eki özelliğini kaybederek sıfat görevi gören bir işleve sahip olur. İsme sorulan soru da zarfa özgü “nasıl?” «как?» sorusundan sıfat yapılarına özgü olan “hangi/nasıl?” «какой?» sorusu ile otomatik olarak yer değiştirir. Aşağıdaki örnekler için de aynı durum söz konusudur: 21 Kimi çalışmalarda söz konusu ifadeler sentaks açısından durum zarfı değil, isim bünyesinde belirleyici role sahip ke- limeler olarak görülmektedir. Bu durumda zarfların sıfat özelliği kazandığı ve sıfat olarak değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Bkz. A.A. Şahmatov. Sintaksis russkogo yazıka. L. Uçpedgiz, 1941. s. 68-70. 22 Örneğin sıfatların isme dönüşmesi: рабочий - 1) Рабочий (isim) весь день трудится, 2) Рабочий (sıfat) язык конференции – английский; isimlerin zarfa dönüşmesi 1) наслаждаюсь здешней весной (isim), 2) Приеду к вам весной (zarf) vb. 76 Leyla Dalkılıç Dil Dergisi-Ocak 2021 Dil Dergisi-Ocak 2021

nest...

151769 151770 151771 151772 151773