Kan Grubu Negatif Olan Anne Adayları

Kan uyuşmazlığının toplumda sıkça görülen önemli bir konu olduğunu dile getiren Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Ayşe Dişli Gürler, anne adaylarının gebelik dönemi öncesinden başlayarak takip edilmesi gerektiğini anlattı. Dr. Gürler, kan uyuşmazlığı denilince “Kan uyuşmazlığında başrol, RH faktörünündür. RH faktörü, kanda D antijine olup olmadığını gösterir. Kan grubundan bağımsız olarak RH faktörü, bir kişide varsa pozitif, yoksa negatif olarak adlandırılır. Anne adayında RH faktörünün olmaması yani annenin RH negatif olması tek başına bir sorun değildir. RH negatif annenin eşi, RH pozitifse, o zaman kan uyuşmazlığı riski ortaya çıkabilir. Anne karnındaki bebek eğer babasının RH pozitif özelliğini taşırsa, kan uyuşmazlığı riski yüksektir” dedi.

Kan uyuşmazlığında, anne adayının savunma mekanizmasının bebeğin kan hücrelerini yabancı bir madde gibi algıladığına dikkat çeken Dr. Ayşe Dişli Gürler, “Annenin savunma mekanizması, bebeğin kan hücrelerini yabancı, zararlı olarak algılar ve antikorlar oluşturur. Antikorlar bebeğin kordonundan geçer ve bebekte beyin ödemi, kalp yetmezliği gibi önemli sorunlara yol açabilir. Bu durumda bebek anne karnında kaybedilebilir” dedi.

"İkinci gebeliklerde risk yükseliyor”

Özellikle ilk gebelikte kan uyuşmazlığı olsa bile, annenin savunma mekanizmasının savunma hücreleri üretmesinin zaman aldığını belirten Ayşe Dişli Gürler, “Kan uyuşmazlığında, annenin savunma hücreleri geç geliştiğinden saldırıya uğramaz ve ilk bebek sağlıklı dünyaya gelir. Ancak ikinci hamilelikte, vücut yabancı maddeyi tanıdığı için savunma hücreleri daha hızla hareket eder ve bebeğin gelişimine zarar verir, hayati risk oluşabilir” diye konuştu.

“Gebelik takibi çok önemli”

Gebelik döneminde kan grubunun çok önemli olduğunu vurgulayan Dr. Gürler, şunları söyledi: “Bizim kan uyuşmazlığında yaşadığımız tedirginliğin nedeni; annenin karnındaki bebeğin kanını yabancı madde gibi görüp, buna karşı bir savunma geliştiriyor. Bundan sonraki bütün gebelikler etkileniyor ve annenin daha sonraki gebeliklerinde de sağlıklı çocuk doğurma ihtimali çok çok azalıyor.” Dr. Gürler, bu nedenle kan grubunun gebelikte çok önemli olduğunun ve kan grubu RH negatif olan annelerin doktoruyla bunu konuşması, önlemler konusunda bilgi alması gerektiğinin altını çizerek “Bütün gebelere önerdiğimiz gibi gebelik öncesinden başlayan bir muayene olmalarını öneriyoruz. Bu muayenelerde diğer kanlarla beraber kan grubunu da tayin eden bir test yapıyoruz ve anne RH negatif ise babanın da RH pozitif olduğunu doğrulayarak, bir gebelik takibi planlıyoruz” ifadelerini kullandı.

“Kan uyuşmazlığı riskini ortadan kaldıracak iğneler yapıyoruz”

Bu gebelik takibinde herhangi bir lekelenme durumunda gebenin hekime başvurması gerektiğini belirten Dr. Gürler, “Böyle bir durumda bir takım kan testleriyle beraber kan uyuşmazlığını önleyecek iğne yapıyoruz. Her şeyin yolunda gittiği, hiçbir sıkıntı yaşamayan gebelerimizde ise gebeliğin 28’inci haftasında rutin taramalar şeklinde yine ‘indirekt coombs’ adlı tahlili yapıyoruz. Bu tahlili negatif sonuçlanan hastalarımıza kan uyuşmazlığı iğnelerini yapıyoruz. Gebelik takibi sırasında eğer ki kanama yoksa bu iğnenin tekrarını yapmıyoruz tabi ki ama doğum sonrasında bebeğin kan grubuna bakıyoruz” diye konuştu. Bebeğin kanının, babasının kan grubu gibi RH pozitif ise kan uyuşmazlığı iğnesini tekrarladıklarını ifade eden Dr. Gürler “Ancak bebeğin kan grubu annesininki gibi RH negatif olduğunda tekrardan bir kan uyuşmazlığı iğnesi yapmaya gerek kalmıyor” şeklinde konuştu.

Anne adayınının kanının Rh(-), baba adayının kanının da Rh(+) olduğu durumlarda Rh uygunsuzluğundan bahsedilir. Bunun mutlaka bebekte bir soruna yol açması gerekmez.

Eğer bebek Rh(+) bir kan grubuna sahip olursa bu durumda anne adayının savunma sistemi doğmamış bebeğin kan hücrelerini adeta bir yabancı madde gibi algılayarak onları parçalamak için harekete geçer. Eğer anne adayının savunma sistemi ilk kez bu hücrelerle karşı karşıyaysa (ilk gebelik gibi) bu durumda savunma sistemi "silahlarını" geliştiremeden bebek kurtulur, ancak anne vücudu da bu Rh(+) hücreleri tanımış olur.

Gerekli önlemler alınmazsa sonraki gebeliklerden birinde anne adayının savunma sistemi doğmamış bebeğin kanında Rh(+) hücrelere rastlarsa bu sefer sadece "silahları depodan çıkarmak" için vakit harcar ve şiddetle savunmaya geçer.

Video: Hangi kan grupları evlenemez? - Kan uyuşmazlığında nasıl bir yol izlenir? - Uyuşmazlık iğnesi nedir?

İnsanda Kan Grupları Nasıl Belirlenir?

İnsanların kan grupları A ve B adı verilen iki farklı yapı taşının varlığı ya da yokluğuna ve Rh faktörü adı verilen bir kan grubu faktörünün varlığı ya da yokluğuna göre belirlenir.

Bir insanın kan hücrelerinde yanlızca A ya da B yapıtaşlarından biri ya da bu yapı taşlarının ikisi beraber bulunabilir, veya bu yapı taşlarından hiç biri bulunmayabilir. Bu olasılıklardan herbiri için Rh faktörünün varlığı ya da yokluğu söz konusu olabilir.

Bu durumda insanlarda A Rh(+) (Rh faktörü var anlamında); A Rh(-) (Rh faktörü yok anlamında); B Rh(+); B Rh (-); AB Rh(+); AB Rh(-); 0 Rh(+) ve 0 Rh(-) olmak üzere sekiz ayrı kan grubundan biri bulunur.

Bireyin kan grubu anne ve babasından kalıtımla aldığı özellikler sonucu belirlenir. Mendel'in kalıtım kanunlarına göre Rh(+) bir erkek ile Rh(-) bir kadından doğacak çocuğun kan grubunun Rh(-) olma olasılığı %50'ye kadar varabilir.

Rh uygunsuzluğu yaratan tek durum babanın Rh(+), annenin de Rh(-) olmasıdır.

İkisi de Rh(-) olan çiftin hiçbir zaman Rh(+) çocukları olamaz. İkisi de Rh(+) olan bir çiftin hem Rh(-) hem de Rh(+) çocukları olabilir.

ABO gruplarının kalıtımı:

• 0 grubu ile AB grubu bir çiftin çocukları her zaman ya A grubu ya da B grubu doğar. Bu çiftin AB ya da 0 grubu çocukları olamaz.
• 0 grubu ile 0 grubu bir çiftin her zaman 0 grubu çocukları olur.
• AB ve AB gruplarının birleşmesinden hiç bir zaman 0 grubu çocuk doğmaz. A; B ya da AB grubu çocuk doğar.
• A ve B gruplarının birleşmesinden A; B, AB ya da 0 grubu çocuk doğabilir.
• AB kan grubuna sahip birisi hangi kan grubuyla birleşirse birleşsin hiçbir zaman 0 kan grubu çocuğu olmaz.
• 0 kan grubu hangi kan grubuyla birleşirse birleşsin hiçbir zaman AB kan grubu olan bir çocuğu olmaz.

Yukarıdaki bu kalıtım şekillerinin gerçekleşmesi anne, baba ve bebeğin kan gruplarının doğru olarak belirlenmesine bağlıdır. Klinik uygulamalarda kan grubunun yanlış belirlenmesine ve anne ve babanın kafasında soru işaretleri doğmasına ender olarak rastlanabilmektedir.

Adli tıpta babalık tayini için tek başına kan gruplarına güvenilmez. Bu durumlarda çok daha ileri incelemeler mevcuttur.

Video: Rahiminizdeki bebeğinizin kan grubunu nasıl öğrenirsiniz?

Kan uyuşmazlığında bebek nasıl zarar görür?

Bir insanın kendi dokusunun bir parçası olmayan her madde ve transplantasyonla (nakil yoluyla) vücuda yerleştirilen her organ yabancı bir madde olarak işlem görür. Bu yabancı maddelere antijen ("kendi genetik yapısına uymayan") adı verilir. Bu antijenler girdiği bedenin savunma sistemini harekete geçirir.

Antijenler kan grubu yapı taşları dışında bakteriler, virüsler, protozoalar gibi maddeler ve böbrek, karaciğer ya da kalp gibi nakledilen organlar olabilir.

Savunma sistemi kendisine yabancı olan maddeyi yok etmek amacıyla harekete geçer ve o maddeyi tanıyabilen antikor (yabancı cisme karşı üretilen "cisim") adlı maddeler üretir. Antikor antijenle anahtar-kilit ilişkisi içindedir ve antijeni gördüğü yerde ona bağlanarak parçalamaya ve sistemden uzaklaştırmaya çalışır.

Bir kişiye kendi kan grubundan olmayan bir kan verildiğinde kanda o kan grubuna karşı doğal olarak varolan antikorlar yabancı kanı parçalamak için harekete geçerler.

Kanı A yapı taşı içeren bir insanda B'ye karşı, B yapıtaşı içeren insanda A'ya karşı, yapı taşı içermeyen 0 (sıfır) kan grubu insanda hem A' ya hem de B'ye karşı, Rh faktörü içermeyen bir insanda da Rh (+) kana karşı doğal antikorlar hazır bulunurlar ya da hızla üretilirler. Bu yüzden kan transfüzyonu (kan nakli) gereken bir insanda uyumlu gruptan kan vermek hayati önem taşır.

Rh(-) kan grubu olan bir annenin karnındaki bebek, Rh(+) olan babasından gelen özelliklerle Rh(+) olarak belirlendiğinde Rh uygunsuzluğu klinik önem kazanır. Böyle bir durumda anne kanı bebek kanıyla ilk karşılaşmasında hemen Rh antijenine karşı antikor üretmeye başlar. Bu karşılaşmayı engellemede plasenta bariyer görevi yapar.

Genel anlamda fetusta anneden farklı olarak bulunan çok sayıda yapı taşı olduğundan annenin bebeğini "yabancı" olarak algılamasını engellemek için bu plasenta bariyeri çok önemlidir. Normal durumlarda bu bariyer doğuma kadar varlığını sürdürür ve anne kanıyla bebek kanı ancak doğum esnasında temasa geçer. Ancak düşük tehdidi, düşük, placenta previa, ablatio placenta ya da nedeni başka türlü açıklanamayan her türlü kanama esnasında bariyerin zayıflaması ve fetus kanının anne kanına geçmesi mümkündür.

Tamamen normal seyreden bir gebelikte de sağlam plasenta bariyerinden fetusa ait az sayıda kan hücresi anne kanına geçse de bu az miktarda antijenin annenin savunma sistemini harekete geçirmesi zordur ve bu yüzden Rh uygunsuzluğu olan çiftlerin bebeklerinde ilk gebelikte çok nadiren problem olur.

Rh (-) annenin Rh(+) bebeğinin kanıyla ilk temasında savunma sisteminin cevabı yavaş olur ve antikorlar plasentadan fetusa geçerek fetusun hücrelerini parçalamaya zaman bulamadıklarından problem çıkmaz. Ancak anne bu durumda artık Rh(+) kana karşı sensitize olmuştur (duyarlı hale gelmiştir).

İleriki gebeliklerden birinde yine Rh (+) kan grubu taşıyan bir bebeği olursa bu durumda annenin savunma sistemi hızla harekete geçer ve fetus kanını parçalamaya yönelik antikorları hızla ve çok yüksek miktarlarda üretir. Bu antikorlar anne kanından plasentaya buradan da kordon yoluyla fetus kanına geçerek fetusun alyuvarlarını hızla parçalarlar. Bu duruma immunize Rh uygunsuzluğu adı verilir.

Fetusta alyuvarların parçalanması sonucu meydana gelen aneminin (kansızlık) şiddetine bağlı olarak fetusta kalp yetmezliğinden, bu yetmezlik sonucu vücut boşluklarında sıvı birkmesine ve ölüme kadar gidebilen durumlar ortaya çıkar. Fetusa ait alyuvarların parçalanmasıyla açığa çıkan bilirubin adlı madde belli bir seviyenin üstüne çıktığında bebeğin beynine zarar verebilir.

Rh(-) bir anne adayında bebeğin Rh(+) kan grubuna karşı oluşmuş antikorlar anne kanında İndirekt Coombs (IDC) incelemesiyle ortaya konur. Bu inceleme normalde negatif çıkmalıdır. Pozitif çıktığı andan itibaren immunize Rh uygunsuzluğu söz konusudur ve pozitifliğin şiddeti ile hastalığın fetusa verdiği zarar arasında direkt ilişki vardır.

Doğum sonrası bebeğin kanından bakılan Direkt Coombs (DC) incelemesi ise bebeğin kanında anne kanından gelen bebeğin Rh(+) antijenlerine karşı üretilmiş antikorlar ölçülür. Normalde negatif olmalıdır.

Video: Kan uyuşmazlığı (Rh uygunsuzluğu) nedir ve gebelikte nasıl bir yol izlenir? (Uyuşmazlık iğnesi)

İmmunize Rh uygunsuzluğunun engellenmesi

Rh uygunsuzluğu olan bir çiftin bebeğinde immunize Rh uygunsuzluğu ortaya çıkmasının engellenmesi mümkündür. Bunun için Rh (-) kan grubu taşıyan annenin bebeğinin Rh(+) kan grubuyla ilk karşılaşmasını engellemek gerekir.

Bu amaçla çeşitli isimlerle piyasada bulunan (örnek: RHOGAM, Winrho) Anti-Rh-immunglobulinleri (antikorları) kullanılır. Halk arasında bu ilaçlar "uyuşmazlık iğnesi" olarak bilinirler.

Bu ilaçların içinde Rh (+) kan grubuna karşı antikorlar vardır. Bu antikorlar daha önce Rh(+) kanla karşılaşmış Rh(-) annelerin ürettikleri antikorların aynısıdır. Bu antikorlar anneye kalça yoluyla enjekte edildiğinde anne kanına geçerek tüm Rh(+) antijen taşıyan hücreleri bulur ve anne savunma sistemi henüz bu Rh(+) antijenleri görmeden bunları parçalayarak ilk teması engeller.

Anti-Rh-immunglobulinleri (antikorları) ilk teması her zaman başarılı bir şekilde engelleyemeyebilirler.

Ancak düzenli antenatal takibe gelen anne adaylarında gebelik haftasında ve doğumdan sonraki ilk 72 saatte olmak üzere toplam iki doz uygulandıklarında ileriki gebeliklerde problem ortaya çıkma olasılığı binde 1 kadar düşüktür. Doğum sonrası tek doz uygulamada başarısızlık oranı %2'ye çıkar.

Anti-Rh-Antikorları hangi durumlarda uygulanır?

Doğum öncesi hiç antenatal takibe gelmemiş bir Rh (-) anne adayında , baba Rh(+) ise doğum sonrası bebeğin kan grubunun pozitif bulunması ve Direkt Coombs'un da negatif bulunması durumunda bir doz ilaç ilk 72 saatte kalçadan uygulanır.

Burada amaç doğum esnasında bebekten anneye geçen Rh(+) antikorların annenin savunma sistemini harekete geçirmesini önlemek ve ileriki gebeliklerde daha hızlı cevap vermesine engel olmaktır.

Düzenli olarak antenatal takiplere gelen anne adaylarında baba Rh(+) ise belli aralıklarla IDC incelemesi yapılır.

haftada IDC incelemesi negatif ise bebeğin kan grubu bilinememesine karşın %85 olasılıkla Rh(+) olacağı gözönünde bulundurularak bir doz uygulanır. Doğum sonrası bebeğin kan grubu tayini ve DC sonucuna göre ikinci doz uygulanır.

Gebeliğin herhangi bir döneminde geçirilen bir vajinal kanamada, düşük tehdidi ve düşükten sonra, gebeliğin kürtajla sonlandırılmasından sonra, amniyosentez, plasenta biopsisi (CVS) ya da kordosentez gibi müdahalelerden sonra da baba Rh(+) ise mutlaka bir doz ilaç uygulanır.

Burada amaç bebeğin tayin edilemeyen kan grubunun Rh(+) olması durumunda Rh(-) anne kanında antikor üretimini engellemektir.

Baba Rh(-) ise herhangi bir Rh uygunsuzluğu söz konusu olmadığından ilacı uygulamak anlamsızdır.

Bebek Rh (-) doğmuş ise ilaç uygulanmasının bir anlamı yoktur.

Bebekte Direkt Coombs (+) bulunursa bu durumda zaten annenin savunma sistemi Rh(+) kanla çoktan harekete geçmiştir. İlaç uygulanması anlamsızdır.

İlk 72 saat içinde mümkün olan en erken saatlerde uygulama yapılmalıdır. 72 saat geçtiğinde anne kanı Rh(+) hücrelere karşı savunma cevabı oluşturmak için yeterli süreyi bulmuştur. Yine enjeksiyon anlamsızdır.

Herhangi bir antenatal incelemede IDC pozitif bulunduğunda immunize Rh uygunsuzluğu söz konusudur ve bu durumlarda tedavi yaklaşımı ayrı bir yön kazanır.

Anti-Rh-antikorları içeren ilaçlar ısıya ve ışığa karşı duyarlıdırlar. Bu yüzden ışıksız bir ortamda ve buzdolabında saklanırlar ve bir yerden bir yere taşınırken de genellikle buz torbası içinde muhafaza edilirler. 

Kan uyuşmazlığının nadir görülen diğer şekilleri (ABO, Kell, Duffy ve diğer altgrup uygunsuzlukları) burada anlatılmamıştır.

İLGİLİ KONULAR:

Hamilelikte Tehlike Belirtileri

Riskli Gebelik Nedir?

Gebelikte Kanama

Ektopik Gebelik (Dış Gebelik)

Hiperemezis (aşırı bulantı-kusma)

Gebelikte Hipertansiyon ve Preeklampsi

İleri Yaşlarda Hamilelik ve Ortaya Çıkabilen Sorunlar

Erken (prematüre) doğum riski ve erken doğum

Obezite (Şişmanlık) ve Aşırı Kilo İle Hamilelik

Bebeğin doğum kilosu ve boyu ile ilgili durumlar (iri veya ufak bebek)

Miyad Geçmesi ve Doğumun Gecikmesi

Hamilelikte Sigara Kullanımı

Gebelikte Enfeksiyonlar

Gebelik ve allerji

Gebelik ve miyomlar

Gebelik ve yumurtalık kistleri

Kan Uyuşmazlığında Nasıl Bir Yol İzlenmelidir?

Adolesan ve Genç Yaşlarda Hamilelik Yaşamak

Anne karnındaki bebekte anomaliler ve bunları saptamak için yapılan testler

Düşük (abortus) ve kürtaj

Gebelik şekeri (gestasyonel diyabet)

Gebelikte tiroid sorunları (hipotiroidi, hipertiroidi)

Kan uyuşmazlığı tanısı anne adayının kanının Rh(-), baba adayının kanının da Rh(+) olduğu durumlarda oluşur. Bu durum bebekte her zaman bir soruna yol açmayabilir. Eğer bebeğin kan grubu Rh(+) bir kan grubundan ise, annenin savunma sistemi bu durumu yabancı bir madde olarak algılar ve onları parçalamak için harekete geçer. Genellikle ilk gebelikte savunma sistemi böyle bir durum ile daha önceden karşılaşmadığı için hücreleri parçalayamaz ve bebekte bir sorun gözükmez. Sonrasında ise anne vücudu artık bu Rh(+) hücreleri ile tanışmış olur. Ancak gerekli tedbirler alınmadığında, sonraki gebeliklerden birinde anne adayının savunma sistemi doğmamış bebeğin kanında Rh(+) hücrelere rastlarsa bu kez hücreleri tanıdığı için savunmaya geçer.

KAN GRUBU ANNE VE BABANIN GENETİK ÖZELLİĞİNE GÖRE BELİRLENİR

Kişilerin kan grupları A ve B adı verilen iki farklı yapıtaşının olması ya da olmamasına ve Rh faktörü denilen bir kan grubunun varlığına veya yokluğuna göre tespit edilebilir. Bir insanın kan hücrelerinde A veya B yapıtaşlarından biri ya da ikisi beraber bulunabileceği gibi hiç biri de olmayabilir. Bunun yanında herbiri için Rh faktörünün varlığı ya da yokluğu da söz konusudur. Buna göre de kişiler A Rh(+) (Rh faktörü var anlamında); A Rh(-) (Rh faktörü yok anlamında); B Rh(+); B Rh (-); AB Rh(+); AB Rh(-); 0 Rh(+) ve 0 Rh(-) olmak üzere 8 ayrı kan grubundan birine sahip olur. Kişinin kan grubu anne ve babasından genetik özelliğine göre belirlenir. Kalıtım özelliğine göre Rh(+) bir erkek ile Rh(-) bir kadından doğacak çocuğun kan grubunun Rh(-) olma olasılığı ise yüzde 50’dir. Rh uygunsuzluğu yaratan tek durum babanın Rh(+), annenin de Rh(-) olmasıdır.

KAN GRUPLARI NASIL BELİRLENİR?

Anne ve babanın kan grubu Rh(-) olduğunda çiftin hiçbir zaman Rh(+) çocukları olamaz. İkisi de Rh(+) olduğunda ise çiftin hem Rh(-) hem de Rh(+) çocukları olma olasılığı vardır. Kan grupları şöyle belirlenir:

• 0 grubu ve AB grubuna sahip bir çiftin çocukları her zaman ya A grubu ya da B grubu olur. Bu çiftin 0 ya da AB grubu çocukları olamaz.
• 0 grubuna sahip olan bir çiftin çocukları ise her zaman 0 grubu olur.
• AB ve AB gruplarının birleşmesiyle çocuğun kan grubu asla 0 olmaz. Çocuk ancak A, B ya da AB grubu kan grubuna sahip olabilir.
• A ve B gruplarının birleşmesinden A; B, AB ya da 0 grubu çocuk olabilir.
•  AB kan grubuna sahip bir kişiden, kan grubunun önemi olmaksızın hiçbir zaman 0 kan grubu çocuk doğmaz.
• 0 kan grubu hangi kan grubuyla birleşirse birleşsin hiçbir zaman AB kan grubu olan bir çocuğu doğmaz.

VÜCUT KENDİ DOKUSUNDAN OLMAYAN HER MADDEYİ REDDEDER

İnsanın kendi dokusundan bir parça olmayan her madde vücutta yabancı olarak algılanır. Bu yabancı madde antijen, yani insanın kendi genetik yapısına uymayandır. Antijenler bulundukları vücutta savunma sistemi ile mücadele içine girerler. Savunma sistemi yabancı maddeyi yok etmek amacıyla mücadeleye geçer. Ve o maddeyi tanıyan antikorları, yani yabancı cisme karşı üretilen maddeleri oluşturmaya başlar. Vücutta antikor ile antijen karşılaştığında hareket başlar ve antijeni gördüğü yerde ona bağlanarak parçalamaya çalışır.

Rh(-) kan grubuna sahip bir anne ile Rh(+) olan babadan olan bebeğin Rh(+) olarak belirlenmesi sonucu, Rh uygunsuzluğu oldukça önem kazanır. Bu durum sonucu da anne kanı bebek kanıyla ilk karşılaşmasında Rh antijenine savaş açarak antikor üretmeye başlar. Bu karşılaşmayı engellemek için plasenta bariyer görevini üstlenir. Normal şartlarda bariyer, doğuma kadar bu karşılaşmayı engeller. Bu sayede anne kanı, bebek kanıyla ilk olarak doğum esnasında temasa geçebilir. Ancak bazı durumlarda fetus kanı, anne kanına geçebilir. Bunlar; düşük riski, düşük, plasentaya bağlı kanamalar veya sebebi açıklanamayan her türlü kanama sırasında bariyerin zayıflamasıdır. Normal seyrinde giden bir hamilelikte de plasenta bariyerinden bebeğe ait az sayıda kan hücresi anne kanına karışabilir. Ancak bu geçiş az miktarda olduğundan antijenin annenin savunma sistemini harekete geçirmesi zordur. Bu sebeple Rh uygunsuzluğu olan çiftlerin bebeklerinde, ilk gebelikte çok nadiren bir etkilenme olur.

Rh (-) kan grubundan anne ile Rh(+) bebeğin kanının ilk karşılaşmasında savunma sistemi hemen cevap vermez. Antikorlar plasentadan geçerek, fetusun hücrelerini parçalamaya zaman bulamadıklarından problem yaşanmaz. Anne de böyle bir durumda artık Rh(+) kana karşı duyarlı hale gelir. Annenin daha sonraki gebeliklerinde tekrar Rh (+) kan grubu taşıyan bir bebeği olursa, artık savunma sistemi hızla harekete geçer ve fetus kanını parçalamaya yönelik antikorları hızla ve çok yüksek miktarlarda üretmeye başlar. Bu antikorlar anne kanından plasentaya geçerek fetus kanına ulaşır ve alyuvarlarını hızlıca parçalar. Bu duruma immunize Rh uygunsuzluğu denir. Fetusta alyuvarların parçalanması sonucu aneminin şiddetine bağlı olarak, bebekte kalp yetmezliği, vücut boşluklarında sıvı birikmesi, bilirubin maddesinin açığa çıkması ve üst seviyeye ulaşması sonucu beyin zararı ve ölüme kadar varabilen ciddi durumlar yaşanabilir.

İNDİREKT COOMBS  (IC) VE DİREKT COOMBS (DC) TESTLERİNE DİKKAT

Rh(-) bir gebede bebeğin Rh(+) kan grubuna karşı oluşmuş antikorları, anne kanında İndirekt Coombs (IC) testi ile belirlenir. Bu test normalde negatif çıkmalıdır. Pozitif çıktığı zaman immunize Rh uygunsuzluğu vardır ve pozitifliğin şiddeti ile hastalığın fetusa verdiği zarar arasında bağlantı oluşur. Doğum sonrası bebeğin kanından bakılan Direkt Coombs (DC) testi ile bebeğin kanında, anne kanından gelen bebeğin Rh(+) antijenlerine karşı üretilmiş antikorlara bakılır. Bu değer de normalde negatif olmalıdır. Rh uygunsuzluğu olan bir çiftin bebeğinde etkilenmenin ortaya çıkması engellenebilir. İlk karşılaşmayı engellemek için Anti-Rh-immunglobulinleri (antikorları) kullanılır.  Genellikle bu ilaçlar halk arasında "uyuşmazlık iğnesi" olarak adlandırılır. Bu ilaçtaki antikorlar anneye kalçadan enjekte edilir ve anne kanına geçerek tüm Rh(+) antijen taşıyan hücrelere ulaşır. Annenin savunma sistemi ise Rh(+) antijenleri henüz görmeden onları parçalayarak ilk teması engeller.

Anti-Rh-immunglobulinleri (antikorları), ilk karşılaşmayı her zaman düzgün bir şekilde engellemeyebilir. Düzenli olarak kontrole gelen hamilelerde, gebelik haftasında ve doğumdan sonraki ilk 72 saatte toplam olarak 2 doz uygulandığında, ileriki gebeliklerde problem ortaya çıkma olasılığı da düşük olur. Doğum sonrasında bebeğin kan grubu pozitif ve Direkt Coombs'u da negatif olursa bir doz ilaç ilk 72 saatte kalçadan uygulanır. Böylece doğum esnasında bebekten anneye geçen Rh(+) antikorların annenin savunma sistemini etkilemesi önlenir ve sonraki gebeliklerinde daha hızlı yanıt vermesi engellenir.

GEBELİKTE AYLIK OLARAK IC İNCELEMESİ YAPILMALI

Düzenli olarak gebelik takiplerine gelen hamilelerde baba Rh(+) grubuna dahil ise, aylık IC incelemesi yapılır. haftada IC testi sonucu negatif çıkarsa, bebeğin kan grubu bilenemeyeceğinden, büyük bir olasılıkla Rh(+) olacağı göz önünde bulundurulur ve bir doz uygulanır. Doğum sonrası bebeğin kan grubunun belirlenmesiyle ve DC sonucuna göre de ikinci doz yapılır.

DÜŞÜK TEHDİDİ VARSA İLAÇ TEDAVİSİNE BAŞLANMALI

Diğer durumlarda ise örneğin; düşük tehdidi, düşükten hemen sonra, gebeliğin kürtajla sonlandırılmasından sonra, amniosentez, plasenta biopsisi veya kordosentez gibi müdahalelerden sonra, baba Rh(+) ise mutlaka bir doz ilaç daha uygulanır. Eğer babanın kan grubu Rh(-) ise herhangi bir Rh uygunsuzluğu söz konusu olmaz ve ilacı uygulamaya gerek yoktur. Bebeğin kan grubu Rh (-)  olursa da ilaç uygulanmaz. Ayrıca bebekte Direkt Coombs (+) tespit edilirse, annenin savunma sistemi Rh(+) kanla etkilenmiş demektir ve ilaca gerek duyulmaz.

İLK 72 SAATE DİKKAT!

İlaç, ilk 72 saat içerisinde en kısa sürede uygulanmalıdır. 72 saat geçtiğinde anne kanı Rh(+) hücrelere karşı savunma cevabı oluşturmak için yeterli süreyi bulduğundan yine enjeksiyon uygulamasına gerek yoktur. Gebelik takibinde IDC pozitif çıkarsa, immunize Rh uygunsuzluğu ortaya çıkar ve bu durumlarda farklı tedavi yaklaşımı uygulanır. Anti-Rh-antikorları içeren ilaçlar ısıya ve ışığa karşı oldukça duyarlıdır. Bu sebeple ışıksız bir ortamda ve buzdolabında saklanmalı, taşınırken de genellikle buz torbası içinde muhafaza edilmelidir. Annenin alerji olma durumuna karşı da enjeksiyonlar mutlaka hastane şartlarında uygulanmalıdır.