Maddenin Hal Değişimi Sırasında Hangi Özellikleri Değişir

maddenin hal değişimi sırasında hangi özellikleri değişir

Buz erirken neden hacmi küçülür?

Hal değişimi esnasında maddelerin değişen ve sabit kalan özellikleri nelerdir?

Sabit kalanlar

Hal değişimi esnasında maddelerin kütlesi, sıcaklığı ve kinetik enerjisi değişmez.

Hal değişimi esnasında maddeye verilen ya da alınan ısı, iç enerji değişmesine rağmen, sıcaklık değişimine neden olmaz. Yalnızca fiziksel özelliğinde (hal) değişim yaşanır.

Değişenler

Hal değişimi süresince maddenin hacmi, özkütlesi ve potansiyel enerjisi değişir.

Özkütle

Bir maddenin özkütlesi, hal değişimi esnasında değişir. Çünkü hal değişimi esnasında toplam madde miktarı değişmemesine rağmen maddenin cinsi değişir. Fakat hal değiştirmeyen maddenin özkütlesi etkilenmez.

Hacim

Erime ve buharlaşma esnasında maddelerin tanecikleri birbirinden uzaklaşır ve hacmi artar, donma ve yoğunlaşma için de tersi geçerlidir. Fakat buz, bizmut, antimon gibi istisna maddelerin hacimleri erime sırasında küçülürken, donma sırasında büyür.

Enerji

Maddeler erirken ve buharlaşırken ısı enerjisi alır, donarken ve yoğunlaşırken ısı kaybeder. Hal değişimi ile dış ortamda yaşanan sıcaklık değişimi arasındaki ilişki günlük hayattaki bazı olaylarla gözlemlenebilir.

Kış aylarında karlar erimeye başladığında hava soğumaya başlar. Bunun nedeni eriyen karın dış ortamdan ısı almasıdır. Fakat kar yağarken su donduğu için dışarıya ısı verir. Bu da havanın sıcaklığında artışa neden olur.

Kaynarken maddelerin potansiyel enerjisi artar, yoğunlaşırken azalır.

Suyun hacmi, donunca niçin küçülmüyor?

Fizik kurallarına göre bir madde ısıtıldığında genişler, genleşir. Soğutulduğunda da büzüşür, yani hacmi azalır. Ancak su bu kurala uymaz, aksine sıfır derecenin altına soğutulduğunda donar ve buz olarak hacmi azalacağına artar. Saf su buza dönüşürken, hacminin yüzde 9'u oranında genişler.

Buzda su molekülleri olağanüstü gevşek bir oluşum içinde yer alırlar. Buz, arada deliklerin kaldığı bir yapıya sahiptir. Bilindiği gibi, bilimsel formülü 'H2O' olan su, iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşmuştur. Bu iki hidrojen atomu, oksijen atomu ile birleştiklerinde, kendi aralarında 105 derecelik bir açı meydana getirirler. Yapı olarak iki hidrojen atomunu birleştiren başka elementler de vardır ve onlar fizik kurallarına uyarlar.

Örneğin aynı yapıdaki 'H2S' eksi 83 derecede donar ve eksi 60 derecede gaz haline geçer. Ancak su hidrojen atomlarının dipol bağlantıları nedeni ile sıfır derecede donar, artı 100 derecede gaz haline geçer, donarken de hacmi küçüleceğine büyür. İşte bu fizik yasalarına aykırı özellik dünyamızdaki yaşamı sağlar. Eğer buz sudan daha yoğun, yani daha ağır olsaydı, suyun içinde dibe batardı.

Soğuk bölgelerde denizlerde, göllerde ve nehirlerdeki dibe batan buzlar, güneş ışığı alamayacaklarından eriyemeyeceklerdi. Böylece yıllar süren birikimlerle her tarafı buzlar kaplayacak ve buzullar devri başlayabilecekti. Ancak buz, yoğunluğunun azlığı nedeni ile suyun üzerinde kalır. Bu durumda buzlar altlarındaki suların donmalarına engel oldukları için dünyamızdaki ani ısı değişikliklerini de önlerler, gece ve gündüz arasındaki ısı farklarını azaltırlar ve yaz günlerindeki güneş ışığı ile kolayca erirler.

Eğer buz sudan daha ağır olmuş olsaydı, gezegenimizdeki tüm su rezervleri donmuş olurdu. Belki de başlangıçtaki buzul devrinde öyleydi de, tabiat ana kendi koyduğu kurallara aykırı olarak, hidrojen atomlarının arasındaki açıya biraz dokundu, buzun suyun üstünde kalmasını sağladı ve dünyamızı bizim için yaşanır hale getirdi.

20,193 görüntülenme

Kaynaklar

Yazar Yok. /Www.takvim.com.tr/. (31 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 31 Mayıs 2020. Alındığı Yer: Bağlantı kaynağı değiştir]
Katı maddenin ısı alarak sıvı hâle gelmesine erime denir. Erime ve donma birbirinin tersidir. Katı hâldeki çikolatayı ısı etkisi ile eritip kalıplara döktüğümüzde çikolata ısı kaybeder, donar ve tekrar katı hâle gelir.
Buharlaşma ve yoğunlaşma[değiştir
5. Sınıf Fen Bilimleri Maddenin Hal Değişimi Nedir? Maddenin Hal Değişimi konu anlatımı
Haberin Devamı
Erime hal değişimine verilebilecek örnekler:
Mumun yanarak erimesi
Camın ateşte erimesi
Demirin eritilmesi
Karın erimesi
Donma
Erime olayının tersi donmadır. Maddenin sıvı halden katı hale geçmesine donma denir. Bir madde donarken çevresine ısı vermektedir. Kar yağışı olan günlerde havanın daha sıcak olması bununla açıklanabilir. Donma olayı gerçekleşirken mevcut olan sıcaklığa donma noktası ya da donma sıcaklığı denir. Saf maddelerin donma noktaları aynı iken saf olmayan maddelerin donma sıcaklığı birbirinden farklıdır.
Donma hal değişimine verilebilecek örnekler:
Metallere şekil vermek için eritilip sonra istenilen kalıplarla dondurulması
Suyun donması
Göllerin donması
Buharlaşma
Sıvı bir maddenin gaz haline dönüşmesine buharlaşma denir. Buharlaşma sıvı maddenin ısı almasıyla gerçekleşir. Bu sebeple buharlaşan maddenin çevresi soğur. Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşebileceği gibi sıcaklık arttıkça buharlaşma da artmaktadır. Buharlaşma olayı sıvının sadece yüzey kısmında meydana gelir.
Buharlaşma hal değişimine verilebilecek örnekler:
Alkol buharlaşması
Kolonya buharlaşması
Su buharlaşması
Yoğunlaşma
Madde halinin gaz iken sıvıya dönüşmesine yoğunlaşma ya da yoğuşma denir. Yoğunlaşan madde çevresine ısı vermektedir ve böylelikle maddenin etrafı ısınmaktadır. Yoğunlaşma, buharlaşma olayının tersidir. En detaylı şekliyle yoğunlaşma, havadaki su buharının soğuk bir madde ile karşılaşarak sıvı hale geçmesidir.
Haberin Devamı
Yoğunlaşma Hal Değişimine Verilebilecek Örnekler:
Sis oluşumu
Kapalı alanlarda camlarda buharlanma
Çiğ oluşumu
Süblimleşme
Katı bir maddenin gaz haline geçmesine süblimleşme denir. Süblimleşme olayında katı madde sıvı bir hal almadan direkt olarak gaz haline geçmektedir. Katı karbondioksit ve naftalin katı halden gaz hale geçen maddelere örnektir.
Kırağılaşma
Gaz halindeki bir maddenin sıvı hal almadan direkt katı hale dönüşmesine kırağılaşma denir. Havadaki sıcaklığın aniden düşmesiyle su buharının donarak kırağıya dönüşmesi buna örnek olarak gösterilebilir. Kış mevsiminde otomobil camlarının kırağılaştığı görülmektedir.
Görüldüğü üzere maddeler farklı sıcaklıklarda ısı alarak veya ısı vererek hal değiştirebilmektedir. Isısı az olan maddeler erir, buharlaşır veya süblimleşir. Isısı fazla olan maddeler donar, yoğuşur veya kırağılaşır. Burada önemli bir kavram da kaynamadır. Kaynama ve buharlaşma kavramları birbiri ile karıştırılabilmektedir.
Kaynama
Haberin Devamı
Buharlaşmanın en çok olduğu durumda kaynama meydana gelir. Her iki durumda da madde gaz halini almaktadır. Ancak iki olay birbirinden farklıdır.
Buharlaşma ve kaynama arasındaki farklılıklar:
Buharlaşma her sıcaklık derecesinde gerçekleşebilir ancak, kaynama sadece maddeye özgü kaynama noktasında gerçekleşebilir.
Buharlaşma sıvının yüzey kısmında meydana gelirken, kaynama sıvının her kısmında gerçekleşir.
Madde kaynarken ses duyulur ancak, buharlaşırken ses çıkmaz.
Madde kaynarken gaz kabarcığı oluşurken buharlaşmada bu durum gerçekleşmez.

kaynağı değiştir]

Buharlaşma her sıcaklıkta ve sıvının sadece yüzeyinde gerçekleşen bir hâl değişimi olayıdır. Buharlaşma hızı sıcaklığa bağlı olduğundan sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı da artar. Buharlaşmanın en yoğun ve hızlı gerçekleştiği anda ise kaynama başlar. Kaynama sadece belirli sıcaklıklarda, sıvının iç basıncı, dış basınca eşitlendiğinde başlar ve sıvının her tarafında gözlemlenir.

İyonizasyon ve Deiyonizasyon

Gaz maddenin ısı alarak plazma hale geçmesine iyonizasyon denir.

Deiyonizasyon ise plazma ısı vererek gaz hale geçmesine denir.

Maddenin Hal Değişimi Sırasında Hangi Özellikleri Değişir

Buz erirken neden hacmi küçülür?

Hal değişimi esnasında maddelerin değişen ve sabit kalan özellikleri nelerdir?

Suyun hacmi, donunca niçin küçülmüyor?

Kaynaklar

5. Sınıf Fen Bilimleri Maddenin Hal Değişimi Nedir? Maddenin Hal Değişimi konu anlatımı

Doğada su döngüsünün sebepleri[değiştir nest... 135645 135646 135647 135648 135649

Doğada su döngüsünün sebepleri[değiştir
nest...
135645 135646 135647 135648 135649