Ametallerin Hidrojenli Bileşiklerinin Asitliği

ametallerin hidrojenli bileşiklerinin asitliği

Asitler Ve Bazlar Kimya Ayt

ASİTLER VE BAZLAR

Arrhenius Asit &#; Baz Tanımı:

Arrhenius’a göre asitler ve bazlar suda çözündüklerinde verdikleri iyon türüne göre tanımlanır. Suda çözüldüklerinde H⁺ iyonu verebilen maddelere asit, OH^&#; iyonu verebilen maddelere baz denir.

Bronsted &#; Lowry Asit &#; Baz Tanımı:

Arrhenius&#;un asit — baz tanımı sulu çözeltiler için geçerlidir. Yapısında H⁺ iyonu bulunmayan CO₂, SO₂ ve SO₃&#;ün asit özelliği, yapısında OH^&#; iyonu bulunmayan CaO ve NH₃&#;ün baz özelliği yapılan çalışmalar sonunda tespit edilmiştir. Bu maddelerin asit veya baz olduğunu belirlemede Arrhenius tanımı yetersiz kalmaktadır. Bronsted &#; Lowry tanımı proton (H⁺) transferine dayanır.

Proton verebilen maddelere asit, proton alabilen maddelere baz denir.

Bronsted — Lowry asit &#; baz tepkimeleri iki asit baz çiftinin bulunduğu denge tepkimeleridir. Bu tepkimelerdeki asit &#; baz çiftine Konjuge (Eşlenik) asit Baz Çifti denir.

Lewis Asit &#; Baz Tanımı:

Lewis&#;e göre bir tepkimede elektron çifti alabilen maddelere asit, elektron çifti verebilen maddelere baz denir.

Asitlerin Genel Özellikleri

Asitler, ametallerin anyon halindeki köklerinin hidrojenli bileşikleridir.

Tatları ekşidir. Süt ve süt ürünlerindeki laktik asit, midede bulunan hidroklorik asit, limondaki sitrik asit ve sirke yapımında kullanılan asetik asit ekşi tada sahiptir.

Ametallerin oksijence zengin bileşikleri asidik özellik gösterir.
SO₂, SO₃, CO₂, N₂O₃, N₂O₅

Sulu çözeltileri turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirirler.

Bazların Genel Özellikleri:

Bazlar, metallerin hidroksitli (OH^&#;) bileşikleridir.

Sulu çözeltileri OH^&#; ve farklı iyonlara sahip olduğundan elektrolit (elektriği ileten) özelliktedir.

Sulu çözeltileri ele kayganlık hissi verir. (Sabunlu su kaygandır)

Asit ve Bazların Tesir (Etki) Değerliği:

Tesir değerliği,

Asit ve bazların suya verdikleri H⁺ ve OH^&#; sayısına göre belirlenir.

Redoks tepkimelerinde alınan ya da verilen elektron sayısına göre belirlenir.

Organik asitlerde karboksil (—COOH) grubu sayısına göre belirlenir.

Asit ve Bazların Kuvveti:

Bir asit veya bazın kuvveti suda çözüldüğünde suya verdikleri H⁺ ve OH^&#; iyonlarının sayısına (iyonlaşma yüzdesi) bağlıdır.

Suda çözünen asit veya bazın iyonlaşma yüzdesi arttıkça kuvveti de artar.

İyonlaşma yüzdesine göre asit ve bazlar kuvvetli ve zayıf olarak ikiye ayrılır.

Kuvvetli asit ve bazlar elektriği iyi iletirken, zayıf asit ve bazlar elektriği az iletir.

Periyodik cetvelde soldan sağa doğru gidildikçe ametallerin oksitlerinin asitlik kuvveti artar.

7A grubu elementlerinin yukarıdan aşağıya doğru hidrojenli bileşiklerinin asitlik kuvveti artar.

Aynı ametalin oksijenli bileşiklerinde oksijen sayısı arttıkça asitlik kuvveti artar.

kaynağı değiştir]

Laboratuvarda nitrik asit, daha sonra nitrik asit vermek üzere sudan geçirilen azot dioksit ve oksijen gazları üreterek bakır(II) nitratın termal ayrışmasıyla yapılabilir.

2 Cu(NO₃)₂ → 2 CuO + 4 NO₂ + O₂

Ardından, Ostwald işlemini takip ederek:

2&#;NO₂ + H₂O → HNO₂ + HNO₃

Alternatif olarak, sodyum nitrat gibi herhangi bir nitrat tuzunun eşit kütlelerinin sülfürik asit (H₂SO₄) ile reaksiyonu ve bu karışımın nitrik asidin 83&#;°C kaynama noktasında damıtılmasıdır. Damıtma kabında uçucu olmayan metal hidrojen sülfat kalıntısı kalır. Elde edilen kırmızı dumanlı nitrik asit, beyaz nitrik asite dönüştürülebilir.^[6]

NaNO₃ + H₂SO₄ → HNO₃ + NaHSO₄

Çözünmüş NO_x, beyaz dumanlı nitrik asit vermek üzere oda sıcaklığında (&#;mmHg veya 27&#;kPa’da 10–30&#;dakika) düşük basınç kullanılarak kolayca uzaklaştırılır. Bu işlem, daha az azot dioksit gazı üretmek için tek adımda düşük basınç ve sıcaklık altında da gerçekleştirilebilir.

Seyreltik nitrik asit, maksimum kaynama azeotropu olan %68 asit derişimine kadar damıtılarak derişik hale getirilebilir. Laboratuvarda, daha fazla konsantrasyon, su çekici madde olarak işlev gören sülfürik asit veya magnezyum nitrat ile damıtmayı içerir. Bu gibi damıtmalar, asidin ayrışmasını önlemek için tamamen cam aygıt ile düşük basınçta yapılmalıdır. Endüstriyel olarak, yüksek derişimli nitrik asit, fazladan ilave edilen azot dioksitin bir soğurma kulesinde %68 nitrik asit içinde çözündürülmesiyle üretilir.^[13] Çözünmüş azot oksitler ya çözelti içinden ayrılıp beyaz dumanlı nitrik asidi oluştururlar veya kırmızı dumanlı nitrik asit oluşturmak için çözelti içinde kalırlar. Yakın zamanda, derişik nitrik asit hammaddesinden susuz asit üretmek için elektrokimyasal araçlar geliştirilmiştir.^[14]

Kullanımı[değiştir kaynağı değiştir]

Ana madde: Beyaz dumanlı nitrik asit

Beyaz dumanlı nitrik asit, saf nitrik asit, susuz nitrik asite çok yakındır. Analiz derecesi olarak % nitrik asit şeklinde bulunmaktadır. Beyaz dumanlı nitrik asit için bir spesifikasyon, maksimum %2 suya ve maksimum % çözünmüş NO₂'e sahip olmasıdır. Susuz nitrik asit, &#;g/cm³ yoğunluğa ve yaklaşık 24 molar konsantrasyona sahiptir. Susuz nitrik asit, −42&#;°C’de katılaşıp beyaz kristaller oluşturan &#;g/cm³ yoğunluğa sahip renksiz bir akışkan sıvıdır. NO₂ ve suya ayrıştığında, sarı bir renk alır. 83&#;°C’de kaynar. Genellikle basınç oluşumuna izin vermek için tepe boşluğunun iki katı hacmine sahip kırılmaz bir amber cam şişede saklanır. Ancak bu önlemler bile yeterli olmaz ve basıncı azaltmak için şişenin aylık olarak havalandırılması gerekir.

Yapı ve bağlanma[değiştir kaynağı değiştir]

Nitrik asit proteinlerle reaksiyona girerek, sarı renkli nitratlanmış ürünler oluşturur. Bu reaksiyon ksantoproteik reaksiyonu olarak bilinir. Bu test, test edilen maddeye derişik nitrik asit ilave edilerek ve daha sonra karışımın ısıtılmasıyla gerçekleştirilir. Aromatik halkalara sahip amino asitler içeren proteinler varsa, karışım sararır. Amonyak gibi bir baz eklendikten sonra renk turuncuya döner. Bu renk değişikliklerine proteindeki nitratlı aromatik halkalar neden olur.^[10]^[11] Asit, epitel hücrelerine temas ettiğinde ksantoproteik asit oluşur. Kişisel lokal cilt rengi değişiklikleri, nitrik asitle çalışırken yetersiz güvenlik önlemlerinin bir göstergesidir.