Hamilelikte Hormonlar Ne Zaman Değişmeye Başlar
Lohusalık dönemi, doğum yaptıktan sonra takibinde gelen 6 haftalık döneme denir. Bu dönemde, gebelik süresince anne adayının hem fizyolojik hem de psikolojik olarak çok sayıda uğradığı değişiklik, hamile olmadan önceki haline döner. Çok erken lohusalık dönemi, doğumdan sonraki 24 saati kapsar, erken lohusalık dönemi, ilk bir haftayı kapsar ve kalan 5 hafta ise geç lohusalık dönemini kapsar. Üreme organları bu 6 hafta içinde eski haline ve normal haline döner.
Hamileliğin başından beri bu dönemde çok sayıda hormon üretimi de başlamış olur. Bununla birlikte hamile olmadan önceki dönemde olan bazı hormonların seviyesinde de artış görülür.
Östrojen hormonu, doğum yaptıktan sonra en kısa sürede eski haline dönebilir. Progesteron hormonunun eski seviyesine inmesi daha uzun bir süre alır. Beta-HCG hormonu ise, 15 gün sonrasında seviyesi kanda azalır ve azalarak kaybolur. Prolaktin hormonu, süt üretimini sağladığı için anne, bebeğini emzirmeye devam ettiği sürece, kandaki seviyesi artış göstermeye devam edecektir. Oksitosin hormonu, uterusun kasılmasını, eski haline dönmesini sağlayan ve destekleyen bir hormondur. Bununa birlikte üretilen sürün kanallar içinde ilerlemesini sağladığı için bebek emmeye devam ettiği sürece, kandaki seviyesi sabit olacaktır.
Lohusalık döneminde yaşanan değişiklikler
- Hamilelik sırasında artmış olan solunum sayısı ile kalp ritim sayısı, eski değerine döner.
- Gebelik sırasında gelişen nefes darlığı, varis, hemoroid gibi dolaşım sisteminin yavaşlamasından oluşan ve gebe uterusun bası hissi bebek doğduktan sonra ve baskı ortadan kalktıktan sonra kaybolur.
- Bu dönemde hormonlar sebebiyle saç dökülmesi yaşanabilir ancak bu geçici bir durumdur.
- Vücut ısısında değişiklikler olur. Doğum sonrasında vücutta yaşanan ani ısı kaybetmesine bağlı olarak annede fizyolojik titreme ortaya çıkar. Bununla birlikte annede üşüme hissi oluşur. BU şikayetler de az bir zaman zarfında geçer.
- Lohusalık döneminde değişen hormon dengesi sebebiyle, bağırsak hareketlerinde yavaşlama ve kabızlık yaşanabilir. Lifli gıda tüketimini artırarak, bol sıvı tüketerek kabızlık önlenebilir.
- Tiroid hormonları lohusalık döneminde, 4 hafta sonrasında eski haline döner. Lohusalar, hipotiroidiye dönüşebilen otoimmun tiroid riski altında olabilir. BU sebepten doktor kontrollerini aksatmamaları gerekir.
Gebelik Hormonları Nelerdir? Ne İşe Yararlar? Östrojen, Progesteron, hCG
Gebelikte hormonlarda yaşanan değişme gerekli olsa da annede bazı rahatsız edici etkiler görülmesine yol açabilir. Gebelikte hangi hormonlarda nasıl değişiklikler yaşandığını aşağıda okuyabilirsiniz.
Gebelik Hormonları ve Etkileri&#;
Vücudumuzda yer alan tüm hormonların gebelik öncesinde, sırasında ve sonrasında yerine getirmeleri gereken görevler bulunmaktadır. Bununla birlikte bebeğinizin gelişimi ve vücudunuzun doğuma hazırlanmasında esas olarak görev alan hormonlardan bazıları şunlardır:
- FSH (folikül uyarıcı hormon)
- LH (lüteinleştiren hormon)
- hCH (insan koryonik gonadotropini)
- Östrojen
- Progesteron
- Relaksin
- Plasental büyüme faktörü
- HPL (insan plasental laktojen)
- Oksitosin
- Prolaktin
Östrojen Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
Östrojen, göğüslerin büyümesi dahil olmak üzere cinsel gelişime katkıda bulunan ve kadının adet döngüsünü başlatan ve düzenleyen kadınlık hormonlarından biridir. Östrojen aynı zamanda kemiklerinizin sağlıklı kalması ve kolesterol seviyelerinizin kontrol altında tutulması için önemlidir.
Östrojen, progesteronla birlikte gebeliğin gerçekleşmesi için gereken en önemli iki hormondan biridir. Önce yumurtalıklar sonra da plasenta tarafından üretilen östrojen rahmin büyümesine, rahim içi tabakanın korunmasına, diğer hormonların büyümesine ve bebeğin organlarının gelişimini başlatılmasına katkıda bulunur. Emzirme zamanı geldiğinde ise östrojen, meme dokusunun gelişmesini teşvik eder ve süt üretimine yardımcı olur.
Gebelik östrojenin artmasıyla birlikte burun tıkanıklığı ve ciltte lekelenme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Progesteron Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
rogesteron, her ay yumurtlama sırasında çoğunlukla yumurtalardan salgılanan ve adet döngüsünü düzenleyen hormonlardandır.
Oldukça önemli olan bu hormon, yumurtlamadan kısa bir süre sonra rahim içi tabakanın, döllenmiş yumurtanın tutunması için hazır olmasına yardımcı olur. Progesteron, relaksin hormonuyla birlikte mide yanması, hazımsızlık ve şişkinlik gibi mide-bağırsak rahatsızlıklarına neden olabilir.
Progesteron, bağların ve kıkırdakların yumuşamasına yardımcı olmak için relaksin ile birlikte çalışır ve annenin eklemlerini doğum için hazırlar. Diş etlerinizde şişkinlik yaşar ya da aşırı terlerseniz, bunların progesterondan kaynaklandığını varsayabilirsiniz.
Folikül Uyarıcı Hormon (FSH) Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
Folikül uyarıcı hormon, beyindeki hipofiz bezi tarafından üretilir ve yumurtalıkları, yumurta ve östrojen oluşturmak için teşvik eder. FSH, aylık adet döngüsünün kontrol edilmesine yardımcı olur.
FSH yumurtalıkları, yumurta büyütmek üzere uyarır ve bu da östrojen üretimini arttırır. Östrojen seviyelerinin yükselmesiyle vücuda LH üretmesi için sinyal verilir ve bu da yumurtalamaya ve potansiyel olarak hamileliğe yol açar.
Lüteinleştiren hormon (LH)&#;
Lüteinleştiren hormon, hipofiz bezi tarafından üretilen ve adet döngüsünü düzenlemek için FSH ile birlikte çalışan bir hormondur. Bu hormon, yumurtlamadan hemen önce yükselir ve yumurtalıklardan birinin yumurta salmasını tetikler.
FSH östrojen üretimini teşvik ederken östrojen ise folikülün parçalanıp yumurtanın serbest bırakılması için LH’yi çağırır ve bu sayede korpus luteum adı verilen yapı oluşur. Sperm ve yumurta bir araya geldiyse bu yapı parçalanmaz ve rahmi olgunlaştırmak ve gelişmekte olan bebeği beslemek üzere çeşitli hormonlar üretir.
Gebe kalmakta zorlanıyorsanız, doktorunuz LH seviyelerinizi kontrol etmek isteyebilir. LH seviyelerinin normalden yüksek olması nedeniyle yumurtlama etkilenebilir ya da bu yükseklik, polikistik over sendromu sonucu ortaya çıkıyor olabilir.
hCG Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
İnsan koryonik gonadotropini ya da hCG, normalde yalnızca gebelik sırasında üretildiği için gebelik hormonu olarak da bilinmektedir.
Bu hormon, östrojen ve progesteron üretiminin artmasına neden olur. Daha önce evde gebelik testi yaptıysanız, bu hormonla daha önceden tanışmışsınız demektir. Gebelik testinin pozitif çıkmasını sağlayan hCG hormonudur.
Gebeliğin başlarında hCG seviyeleri düşükken kısa bir süre içinde her iki günde bir iki katına artmaya başlar ve gebeliğin 7. ila haftaları arasında zirve yapar. Ardından ikinci trimesterin başlarında düşer. Sonraları ise plasenta, östrojen ve progesteron üretmeye başlar.
Prolaktin Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
Prolaktin, hipofiz bezi tarafından üretilen bir diğer hormondur. Bu süt hormonunun esas görevi göğüsleri büyütmeye yardımcı olmak ve bebeğiniz doğduktan sonra onu beslemek için gereken sütü üretmektir. Prolaktin, yüz ve karın gibi bölgelerde yeni kılların oluşumunu tetikleyen adrenal bezleri etkileyebilmekle birlikte tüylenme genelde doğumdan sonraki altı ay içinde kaybolur.
Plasental Büyüme Faktörü Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
Plesantal büyüme faktörü, gelişmekte olan bebeği beslemek ve desteklemek için gerekli olan artan kan hacmini taşıyan kan damarlarının büyümesini teşvik etmek için gereklidir.
Gebelikte bu hormonun yeteri miktarda olmaması durumunda plasentadaki kan damarları genişlemek yerine daralabilir. Bu da yüksek tansiyona ve preeklampsiye yol açabilir. Ancak neyse ki kan ve idrar testleriyle plasental büyüme faktörü ölçülebilmekte ve herhangi bir sorun varsa belirlenebilmektedir.
hPL Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
İnsan plasental laktojeni ya da hPL, süt üretimi ile ilişkilidir. Bu hormon bebeğiniz doğduğunda onu beslemek için vücudunuzun metabolizmasını düzenlemek üzere üretilir. Bu hormon, esas anne sütünden önce gelen kolostrum isimli sıvının üretilmesine yardımcı olur.
Relaksin Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
Relaksin hormonunun üreme sürecinde önemli bir rolü bulunmaktadır. Relaksin seviyeleri yumurtlamadan sonra yükselir ve rahim duvarını gebeliğe hazırlamaya yardımcı olur. Adet döngüsü içerisinde döllenme olmazsa relaksin seviyeleri bir sonraki döngüye kadar azalır.
Gebe kalırsanız, gebeliğin ilerleyen dönemlerinde doğuma hazırlanmak için kaslarınız, kemikleriniz, bağlarınız ve eklemleriniz relaksin ile gevşer. Bu hormon yürürken dengenizi kaybetmenize neden olabilir.
Oksitosin Nedir, Ne İşe Yarar?&#;
Oksitosin, hipotalamus tarafından üretilir ve sonrasında hipofiz bezi tarafından salgılanır. Bu hormon, doğumda çok büyük bir öneme sahip olan bir hormondur.
Oksitosin gebelikboyunca üretiliyor olsa da özellikle doğum sancılarında önemlidir. Doğum yavaş ilerliyorsa doğum sırasında oksitosunun sentetik formu verilebilir. Oksitosin doğumdan sonra ise rahmin eski haline dönmesine ve sütün göğüslere ilerlemesine yardımcı olur.
Gebelik Hormonları ile İlgili Her Şey
Hayatınız boyunca sağlık ve iyiliğiniz, hücrelerle organların kontrol ve koordinasyonunu sağlayan kimyasal taşıyıcılar olan hormonlara bağlıdır. Bebeğinizi koruyup beslemeye yardım eden ve vücudunuzu doğuma, anneliğe hazırlayan hormonlar, özellikle de hamileyken önemli bir rol oynarlar. Hamileliğin her üç ayında, çeşitli hormonların iniş çıkışlarına bağlı olarak fiziksel ve duygusal dalgalanmalar yaşarsınız.
Bu değişen hormon seviyeleri vücudunuzu ve duygularınızı nasıl etkiler? Gebelikte en önemli hormonlar, ne işe yaradıkları ve nasıl hissettirdikleriyle ilgili rehberimize göz atın.
Hormon
En Aktif Olduğu Zaman
İşlevi
Neden Olduğu Semptomlar
Luteinizan Hormon (LH)
Yumurtlama
Östrojeni düzenler
Folikül-Stimülan Hormon (FSH)
Yumurtlama
Yumurtlamayı tetikler
Human Karyonik Gonadotropin (hCG)
Gebeliğin ilk üç ayı
Östrojen ve progesteron üretiminde artışı tetikler
Gebelik güzelliği Sabah bulantısı
Östrojen
Tüm erişkin hayat boyunca; ilk üç ayda artar
Plasentayı büyümesi için besler
Sabah bulantısı Ruh halinde değişim
Progesteron
Tüm erişkin hayat boyunca; ilk üç ayda artar
Rahim duvarının inşasına yardımcı olur; göğüsler ve pelvis bölgesine kan tedariğini artırır
Halsizlik Sindirim sorunları Gebelik güzelliği Ruh halinde değişim
Relaksin
Üçüncü üç ay
Ligamentleri gevşetir ve doğuma hazırlar
Eklemleri ve ligamentleri gevşetir Pelvis bölgesinde ağrı Doğumda açılma
Oksitosin
Üçüncü üç ay ve doğum sonrası
Bebeğinizle aranızda bağ kurulmasına yardım eder; emzirme sırasında süt akışını stimüle eder. sentetik formu, doğumu başlatmak için kullanılır.
Sevgi ve güven duygularını yaratır Bağ kurmayı sağlar Doğum sonrası sevinç patlaması yaratır
Prolaktin
Üçüncü üç ay ve doğum sonrası
Anne sütü üretimini tetikler
Göğüsleri sütle doldurur Doğum sonrası sevinç patlaması yaratır
Hamile Kalmada Önemli Rol Oynayan Hormonlar
İş doğurganlığa geldiğinde, iki önemli hormon vardır: luteinizan hormon (LH) ve folikül stimülan hormon (FSH). LH, vücudunuzdaki östrojen seviyesini düzenler ve yumurta hücrelerinin gelişimi ve salımını tetiklemek için FSH ile birlikte çalışır.
HCG Hormonunun Her Yerinde “Hamilesiniz" Yazıyor
Döllenmiş yumurta kendini rahminizin duvarlarına yerleştirdikten ve plasenta şekillenmeye başladıktan kısa bir süre sonra vücudunuz human karyonik gonadotropin (hCG) üretmeye başlar. Bu vücudunuzun ilk üç ayda üreteceği en temel gebelik hormonlarından biridir ve hCG hormon miktarı gebeliğin ilk haftalarında birkaç günde bir ikiye katlanır. HCG, yumurtalıkları yumurta salımını durdurması konusunda uyarır ve vücudunuza daha fazla östrojen ve progesteron üretmesi konusunda işaret verir. Bu hormonlar hamile kadınlara özel olduğu, ayrıca kan dolaşımı ve idrarınıza karıştığı için evde yapılan gebelik testleri bu hormonları saptamak üzere tasarlanmıştır. Ancak gebeliğinizin çok erken bir aşamasındaysanız, vücudunuzdaki hCG miktarının pozitif sonuç için yeterince yüksek olmayabileceğini aklınızdan çıkarmayın ve hala hamile olduğunuzu düşünüyorsanız, bir hafta sonra bir gebelik testi daha yapın. Sonrasında doğuma ne kadar vaktiniz olduğunu merak edecek olursanız, Prima Doğum Tarihi Hesaplayıcısını kullanarak tahmini bir tarih elde edebilirsiniz.
Artan kan dolaşımına ek olarak yanaklarınızın al al olmasını sağlayan hCG, hamile kadınlarını güzelleşmesini de sağlar. Progesteronun yanı sıra bu hormonun artan üretimi, cilt bezlerinin daha çok yağ üretmesine yardımcı olur, bu da yüzünüze renk verir.
Yüzünüze renk getirmesinin yanı sıra, doktorlar hCG’nin sabah bulantısına neden olan hormonlardan biri olduğuna inanırlar.
Sadece Gebeliğe Özgü Olmayan Bazı Gebelik Hormonları
Vücudunuzun gebelik sırasında ürettiği temel hormonlardan östrojen ve progesteron, ergenlik döneminizden bu yana aktiftir. Bu hormonlar birlikte çalışarak aylık döngünüzü düzenler ve sizi kadın yapan karakteristik özelliklerinizi geliştirir. Gebeliğin başlarında bu hormonların seviyesi haftadan haftaya artar ve bu artış adetinizi durdurur, plasentayı gelişmesi için besler. Östrojen ve progesteron ayrıca rahim duvarınızın yapılanmasına yardımcı olur, pelvis bölgesi ve göğüslere kan tedariğini artırır, rahim kaslarınızı gevşetir. Bunlar ayrıca gebelik sırasında büyük bir olasılıkla yaşayacağınız moral değişiklikleri ve yoğun duyguların arkasındaki gebelik hormonlarıdır. Bebeğiniz doğduğunda bu hormonların seviyesi düşecektir. Bu da bazı kadınlarda lohusa depresyonuna katkıda bulunabilir.
Ayrıca bitkinlik ve sindirim sorunlarında da progesteronun parmağı olabilir. Hamileliğinizin ilk günlerinde, size kendinizi yorgun hissettiren progesteron seviyesi artar. Artan progesteron aynı zamanda yiyeceklerin sindirim sisteminizdeki hareketini de yavaşlatarak gaz ya da kabızlığa neden olabilir.
Relaksin Vücudunuzu Doğuma Hazırlar
Gebeliğin son aşamasında relaksin adı verilen hormon, vücudunuzu doğuma hazırlar. Ligamentlerin ve pelvik bölgedeki diğer eklemlerin gevşemesine yardımcı olur, böylece doğum sırasında pelvis genişleyebilir. Relaksin ayrıca rahim boynunu da yumuşatır.
Oksitosin Bebeğinizle Bağ Kurmanıza Yardımcı Olur
“Sevgi ve güven hormonu" da denilen oksitosin, anneler ve çocukları arasındaki o özel bağın kurulmasında rol oynar. Yani bebeğinize aşık olduysanız, bu hormona teşekkür edebilirsiniz.
Oksitosin hormonunun sentetik formu, doğum başlatmakta kullanılabilse de, vücudunuzun ürettiği doğal oksitosinin doğum sürecini desteklediğine dair bir kanıt bulunmamaktadır. Gebelik sonrası oksitosin, emzirirken süt akışını tetikleyen hormonlardan biridir.
Prolaktin Süt Getirir
Prolaktin, anne sütü üretimini harekete geçirmekten sorumludur ve vücudunuz bu hormonu gebelik sırası ve sonrasında üretir. Bu hormon, süt üretimini başlatır ve artırır, ancak emzirme ve süt sağma vücudun hormonu daha fazla üretmesini sağlayarak, göğüsleri daha fazla süt üretmesi için harekete geçirir.
Hamileliğiniz boyunca muhtemelen hormonların neden olduğu birçok değişiklik yaşayacaksınız. Gebelik hormonlarının, vücudunuzun başarmasını sağladığı ilginç ve harika şeyleri öğrenmek için biraz zaman ayırın ve bunları sizi gebelik boyunca desteklemek için her adımda yanınızda olan eşinizle de konuşun.
Hormonlar anne adayını nasıl etkiliyor?
Hamilelik kadının hayatında ruhsal ve fiziksel birçok değişikliğin olduğu bir dönem… Ve bu değişikliklerin olmasında en büyük rolü hormonlar üstleniyor. Kendinize çok da karamsar bir tablo çizmeyin, ne de olsa hamilelik sonunda muhteşem bir şey sizi bekliyor olacak. Hamilelik hormonlarının nasıl çalıştığını ve anne adayını nasıl etkilediğini Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Evrim Aksoy anlattı.
Hormonlar ne derse o!
Hamileliğin erken döneminde b-HCG hormonunun artışı sabah bulantılarına ve kusmaya neden olabilir. İkiz hamileliklerde bu hormon daha fazla arttığından bulantılar daha şiddetlidir. Bu hormon aynı zamanda anne adayının kendini yorgun ve halsiz hissetmesine de neden olabilir. Bulantılar için, doktor kontrolünde bulantı giderici bazı ilaçlar kullanılabilir. B grubu vitaminler de bulantıyı azaltmaya yardımcı olur.
Şiddetli kusmalarda ise hastanede serum desteği yapılabilir. Östrojen sayesinde anne adaylarının göğüsleri büyür ve hassaslaşır. Önlem olarak daha rahat kullanabilecekleri sutyenler kullanmaları tavsiye edilir. Progesteron hormonunun artışı erken saatlerde uyuma isteğini arttırır. Bu durum; doğanın anne adayının daha çok istirahat edip, bebeğinin rahim içine güzel yerleşmesini ve büyümesini sağlamak amacıyladır. Ayrıca progesteron artışı kabızlığa da neden olabilir. Bu yüzden anne adayları bağırsak hareketlerini artırıcı lifli besinlerden zengin beslenmelidirler. Tahıllı ekmek, elma, bol su ve sebze ağırlıklı beslenme tavsiye edilir.
Hamilelik durumunda vücutta değişikliğe uğrayan başlıca hormonlar; human coryonik gonadotropin (HCG), progesteron, östrojen, melanosit stimülan hormon (MSH), relaksin, oksitosin ve prolaktindir. Tüm bu hormonlar, kadın vücudu içinde yepyeni bir hayatı (bebeği) başlatacak, büyütecek en sonunda da dünyaya gelmesini sağlayacak şekilde adeta bir orkestra gibi görev alırlar. Hamileliğin haftaları arasında progesteron 7 kat, östrojen kat, prolaktin ise 19 kat artış gösterir. Plasenta denen anneyle bebek arası tüm besin ve madde geçişini sağlayan yapı, bir endokrin organ olarak çalışır ve hormon salgılanmasında en büyük görevi üstlenir.
HCG
Hamilelikte koryon villüs denilen yapılardan salınır. Bu, östrojen ve progesteron üretimine katkı sağlar. Hamilelikte en önce yükselen hormon olduğu için, erken hamileliğin teşhisinde test olarak kullanılır. Hamile kalındıktan sonraki gün içinde kanda saptanabilir. Bu hormon bulantı hissi ve yorgunluğun nedeni olarak bilinir. Hamileliğin devamını sağlar ve bunun için yumurtalıklardan progesteron üretimini uyarır.
MSH
Melanosit pigment yapan hücredir. Bu hormon hamilelikte göbek ortasındaki düz çizginin belirginleşmesine ya da ciltte hamilelik lekesi denilen renk koyulaşmalarına neden olur. Doğum sonrası bu lekelenmeler kendiliğinden azalır ya da geçer.
Östrojen
Östrojen hormonu hamilelikte döllenmiş yumurtayı alıp, yerleşmesi için rahmin uyarılmasına neden olur. Erken dönemde meme büyümesini arttırır. Meme başının belirginleşmesine neden olur. Doğuma yakın, seviyesinde artış gözlenir, doğum eyleminde rahmin kasılmasına yardımcı olur.
Progesteron
Rahmin kasılmasını engeller, stabilizasyonu sağlar ve hamileliğin devamında büyük önem taşır. Vücut ısısını düzenler, memeden süt üretimine yardım eder ve damarlarda genişlemeye neden olur. Progesteron sadece rahimde gevşeme değil aynı zamanda bağırsaklar, yemek borusu ve mesane kaslarında da gevşemeye yol açacağından; göğüs yanması, ağza acı su gelmesi, kabızlık ve devamlı idrara çıkma gibi durumlardan da sorumludur.
Prolaktin
Prolaktin hormonu beyinde hipofiz bezinden salgılanır. Memelerden süt üretimini sağlar. Ezirme, prolaktini daha da arttırarak süt miktarını çoğaltır.
Relaksin
Hamilelik boyunca rahim aktivitesini kısıtlar ve doğum sırasında rahim ağzını gevşetir.
Oksitosin
Aşk hormonu olarak da bilinen oksitosin üreme içgüdüsüyle ilgili davranışlarda görevlidir. Aynı zamanda doğum sırasında rahmin kasılmasını sağlar. Emzirme eylemi de oksitosini arttırır. Annenin emzirirken rahim kasılmasını hissetmesi bu nedenle olur.
Op. Dr. Evrim Aksoy: "MSH hormonu nedeniyle cilt koyulaşıyor"
Hamileliğin son haftalarında prolaktin hormonunun artışı bebeğe süt hazırladığı için doğuma yakın zamanda memelerden süt gelebilir. Bu durum endişe edilecek bir sorun değildir. Meme pedleri ve buna uygun sutyen kullanımıyla destek sağlanabilir. Hamilelikte oluşan cilt koyulaşmaları MSH hormonu sebebiyle olur ve tedavisi yoktur. Fakat doğum sonrasında cilt normale döner. Ancak hamilelik çatlakları için mutlaka koruyucu kremler ve yağlar kullanmakta fayda vardır.
Hazırlayan: Başak DOĞRU