Ayırma Hunisi Örnekleri

Merhaba arkadaşlar size bu yazımızda Kimya Konuları hakkında bilgi vereceğiz. Yazımızı okuyarak  bilgi sahibi olabilirsiniz. Ayrıştırma ve Saflaştırma Teknikleri Nedir? sorusunun cevabı aşağıda sizleri bekliyor&#;

Maddeler doğada çoğunlukla homojen veya heterojen karışımlar hâlinde bulunur. Bu maddeleri saf olarak elde etmek için karışımdan ayrılması gerekir. Maddeleri karışımlardan ayırmak için maddelerin aşağıdaki özelliklerin farklı olmasından yararlanılır.

Mıknatıstan Etkilenme İle Ayırma

Demir, kobalt ve nikel metalleri mıknatıs tarafından çekilir. Diğer metalleri mıknatıs çekmez. Bu özellik kullanılarak demir, kobalt ve nikel heterojen karışımlardan ayrılır.

Mıknatısla ayırma yöntemi sanayide demir filizlerinin ayrılmasında, çöplerden demirin ayrılmasında kullanılır.

Erime Noktası Farkı İle Ayırma

Erime noktaları birbirinden uzak olan iki katı bu yöntem ile ayrıştırılabilir. Önce eriyen maddenin, diğer katıyı çözmemesi de gereklidir. Bu yüzden kullanım alanı az olan bir yöntemdir. Örnek olarak parafin ve kum karışımını verebiliriz. Karışımı ısıttığımızda parafin erir ve sıvı-katı karışımı elde edilmiş olur. Bu karışımı süzdüğümüzde ve kum ve parafini ayırmış oluruz.

Tanecik Boyutu Farkı İle Ayırma

Tanecik boyu farkı ile ayırma heterojen karışımlar için uygulanır. Maddelerin taneciklerinin farklı olmasından yararlanılarak aşağıdaki ayırma teknikleri geliştirilmiştir.

Ayıklama İle Ayırma: Ayıklama yöntemi boyut farkı olan katı-katı karışımlarda çokça kullandığımız yöntemdir. Bu ayırma yöntemi elle yapılabilir. Ancak tanecik boyutu küçük olan katı katı karışımlar için makineler kullanılır. Örneğin: Mercimek yemeklerde kullanılmadan önce taş vb. maddelerden arındırılmalıdır.

Eleme ile Ayırma: Eleme ile ayırma yöntemi tanecikler arasında boyut farkı olan katı katı karışımlar için kullanılır. Ayrılacak karışımlara göre uygun elek seçilir ve karışımlar ayrıştırılır. Örneğin: beyaz un elde etmek için kepekleri ayıklanabilir.

Süzme İle Ayırma: Heterojen katı-sıvı karışımları süzülerek birbirinden ayrıştırabilirler. Heterojenin anlamı bir bütünlük olmadan karışan karışımlar demektir. Yani gözle her iki maddeyi de görebiliriz. Süzülerek ayrıştırılan maddede alta geçene süzüntü denir. Bu yöntemi en çok çayı bardağa dökerken yapraklarının da bardağa dökülmemesi için süzgeç yardımı ile kullanırız.

Santrifüjleme: Sıvı içersin de çözünemeyen ufak katı taneciklerin merkezkaç kuvvetinden yararlanarak çöktürme işlemidir.

Diyaliz: Böbrek hastalarının bağlandığı diyaliz makinesi bu ayrıştırma yöntemi ile çalışır. Sistemden kısaca bahsedecek olursak diyaliz zarı yarı geçirgen bir maddedir. Küçük moleküller zardan geçebilirken, büyük moleküller zarda kalır. Böylece diyaliz ile ayrıştırma gerçekleştirilir.

Kaynama Noktası Farkı İle Ayırma

Sıvı-sıvı homojen karışımlar, bileşenlerine kaynama noktası farkından yararlanılarak ayrıştırılır. Bu işleme ayrımsal damıtma denir. Birden fazla sıvı içeren homojen karışımları ayırmada kullanılan bir yöntemdir. Etil alkol- su, su, ham petrol ayrımsal damıtma ile ayrılır. Isıtılan karışımda kaynama noktası düşük olan önce buharlaşır ve gaz fazına geçen sıvı soğutma kabında soğutularak yoğunlaşır ve toplama kabında birikir.

Tuzlu su karışımında suyun buharlaştırılıp toplama kabında biriktirilmesi işlemine basit damıtma denir.

Katı-sıvı homojen karışımlarda, karışımdaki sıvının kaynatılıp sonra soğutularak yoğunlaştırılmasına damıtma(destilasyon) denir. Damıtma işlemi sonucunda toplama kabında biriken sıvıya destilant adı verilir.

Çözünürlük Farkı İle Ayırma

Maddenin katı, sıvı ve gaz hali için çözünürlük ayırt edici özelliktir. Bu özellik kullanılarak karışımdaki maddeler bileşenlerine ayrıştırılabilir.

Özütleme (Ekstraksiyon): Bir karışımdaki bileşenlerden birini uygun bir çözücüde seçimli olarak çözüp ayırma işlemine özütleme denir.

Kristallendirme: Bir maddenin çözünmüş durumdan kristal yapılı katı hale geçiş sürecine kristalleştirme denir. Sıvı-katı homojen çözeltide çözeltinin ısıtılarak çözücüsünün buharlaştırılması veya çözeltinin soğutulması ile çözünen katının çökelmesine kristallendirme denir.

Ayrımsal Kristallendirme: Aynı çözücüde çözünebilen iki katı maddenin çözünürlüklerinin sıcaklıkla değişimlerinin farklı olmasının yararlanılarak yapılan ayırma işlemine ayrımsal kristallendirme denir. Sıcaklıkla çözünürlükleri farklı miktarda değişen iki katının ayrılması için kullanılır.

Yoğunluk Farkı ile Ayırma

Heterojen karışımlarda, karışan maddelerin yoğunlukları arasında yeteri kadar fark varsa bu maddeler yoğunluk farkları kullanılarak ayrılabilir. Yoğunluk farkı ile ayırma için aşağıdaki yöntemler kullanılır.

Ayırma Hunisi Kullanma: Birbirinde karışmayan sıvılar ayrı fazlar oluşturur. Bu tür bir karışım bir kap içine konduğunda yoğunluğu büyük olan sıvı altta diğeri üstte toplanır. Ayırma hunisi alt tarafında bir musluk olan resimdeki gibi bir kaptır. Farklı faz oluşturan sıvı – sıvı heterojen karışımları ayırma hunisine konur. Yoğunluğu fazla olan sıvı alt taraftaki musluk açılarak başka bir kaba alınır. Böylece sıvılar ayrılmış olur.

Ayırma hunisi, suda çözünmüş bazı katı maddeleri sudan ayırmak için de kullanılır. Örneğin CCl4 ve su karışmaz. I2 katısı CCl4 te sudan daha iyi çözünür. Ayırma hunisindeki I2&#;nin sulu çözeltisine CCl4 eklendiğinde, I2 sudan ayrılarak CCl4 sıvı içine geçer. CCl4 içine çektiği iyot ile birlikte suyun altında toplanır. Ayırma hunisinin musluğu açılarak CCl4 – I2 karışımı toplama kabına akıtılır. Böylece sudaki iyot ayrılmış olur.

Aktarma (Dekantasyon): Bu yöntem daha çok faz ayrımına uğrayan katı – sıvı veya sıvı – sıvı karışımları için kullanılır. Katı ~ sıvı karışımı bekletildiğinde katı kabın dibinde toplanır. Üstte kalan sıvı başka bir kaba aktarılır. Örneğin, çamurlu su dinlendirildiğinde çamur kabın dibine çöker ve su üstte kalır. Su aktarılarak başka bir kaba alınır.

Yüzdürme (Flotasyon): Karışımdaki ayrılacak katı maddenin sıvının yüzeyinde yüzer hâle getirilmesi ve diğerlerinin sıvının dibinde toplanmasıdır. Sıvı üzerinde yüzen madde başka kaba aktarılır. Sanayide yüzdürme yöntemi genellikle bakır, sülfür, kurşun ve çinko gibi madenlerin cevherleri diğer maddelerden ayrılır. Bu yöntemde, cevher suda yüzdürülerek ya da batırılarak diğer maddelerden ayrılır.

Yüzdürmede cevher toz hâline getirilir ve yağ veya mazot gibi suyla karışmayan bir sıvıya batırılır. Daha sonra su havuzuna konur ve karışım içinden basınçlı hava geçirilir. Basınçlı hava yağlı cevher üzerinde kabarcıklar oluşturur. Böylece cevher su üzerine çıkar ve yüzer. Diğer maddeler ise dibe çöker. Cevher yüzeyden ve çöken maddeler alttan alınarak ayırma işlemi gerçekleştirilmiş olur.

Kum – tahta talaşı karışımı da yüzdürme ile ayrılabilir. Karışım suya atıldığında talaş suda yüzer, kum kabın dibine çöker. Böylece karışım ayrılmış olur.

Santrifüjleme: Sıvı ~ katı koloit karışımları dinlendirilse dahi katı madde kabın dibinde toplanmaz. Bu tür karışımlar bir kaba konur ve kabın dibi dış tarafta olacak şekilde karışım hızlı bir şekilde döndürülür. Merkez kaç kuvveti sıvıda asılı duran katı taneciklerinin sıvının dibinde toplanmasını sağlar. Böylece katı sıvıdan ayrılmış olur. Santrifüjleme için kullanılan araca santrifüj denir. Örneğin, kandaki maddeler plazma sıvısından santrifüjleme ile ayrılır.

Sınıf Kimya Konuları için Tıklayınız

Sınıfta Yer Alan Diğer Ders ve Konuları için Tıklayınız

KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ

Karışımlar fiziksel yöntemlerle oluştuğundan fiziksel ayırma yöntemleri kullanılarak birbirinden ayırabiliriz. Günlük hayatta birçok karışımı birbirinden ayırmak hayatımızı kolaylaştırmaktadır.

Bir karışımı oluşturan maddeleri birbirinden ayırmak için kullanılacak yöntem karışımı oluşturan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine göre belirlenir. Karışımları ayırmada kullanılan maddelerin özellikleri

funduszeue.info taneciklerinin boyutlarının farklı olması

Yöntem: Süzme, eleme, ayıklama vb.

funduszeue.infoerin manyetik özelliklerinin farklı olması

Yöntem: Mıknatıs kullanarak ayırma

funduszeue.infoerin yoğunluklarının farklı olması

Yöntem: Yüzdürme,çöktürme(Santifruj),ayırma hunisi kullanma

funduszeue.infoerin kaynama noktalarının farklı olması

Yöntem: Buharlaştırma, Ayrımsal damıtma yani Destilasyon

KARIŞIMLARI AYIRMA YÖNTEMLERİ

1.Süzme Yöntemi

Birbiri içinde çözünmeyen Katı-sıvı karışımlarını ayırmak için kullanılır. Süzme işleminde katı tanecikleri geçirmeyen süzgeçler kullanılır. Çay süzgeci,Makarna süzgeci örnek verilebilir. Örnek: Kum-Su,Su-Talaş vb.

funduszeue.info Yöntemi

Değişik irilikteki katı taneciklerden oluşan karışımları birbirinden ayırmak için eleme yöntemi kullanılır. Çakıl-kum, kepek-un, kömür-kömür tozu bu yöntemle birbirlerinden ayrılır.

3.Mıknatısla ayırma yöntemi:

Demir, Nikel ve Kobalt gibi maddeler mıknatıslar tarafından çekilir. Karışımı oluşturan maddelerden biri mıknatıs tarafından çekilme özelliğine sahipse bu yöntemle ayrılabilir.

4. Yüzdürme yöntemi

Sıvılarda çözünmeyen katı maddeleri ayırmak için kullanıldığı gibi katı-katı karışımları ayırmak içinde kullanılabilir. Yani Katı katı karışımı suya atılır, yoğunluğu büyük olan dibe batar küçük olan ise su da yüzer. Su da yüzen ayıklanarak alınır sonra süzme yöntemi ile diğer katı sudan ayrılarak işlem tamamlanır.

5. Ayırma hunisi ile ayırma yöntemi:

Birbiri içinde çözünmeyen sıvı-sıvı heterojen karışımları ayırmak için kullanılır.

Sıvı-sıvı heterojen karışım ayırma hunisine konulur. Belirli biri süre sonra yoğunluğu fazla olan sıvı huninin altında birikir. Huninin musluğu açılarak alttaki sıvı başka bir kaba alınır. Böylece iki sıvı birbirinden ayrılmış olur.

6. Buharlaştırma yöntemi

Genellikle katı-sıvı homojen karışımları birbirinden ayırmak için kullanılır.

Tuzlu-su,şekerli-su,tentürdiyot süt gibi karışımlar bu yöntemle kendisini oluşturan maddelere ayrılabilir.

7. Damıtma Yöntemi

Birbiri içinde çözünen sıvı-sıvı homojen karışımları ayırmak için kullanılır. Bu yöntemde maddelerin kaynama noktaları farkından yararlanılır.

Karışım damıtma kabına konulup ısıtılır kaynama noktası düşük olan sıvı kaynar ve buharlaşır buharlaşan sıvı cam tüplerden geçerken soğutularak tekrar sıvı hale gecer ve başka bir kaba alınır böylece damıtma işlemi tamamlanarak iki sıvı birbirinden ayrılır.

Kolanya,sirke petrol gibi sıvı homojen karışımlar bu şekilde kendisini oluşturan maddelere ayrışırlar.

8. Dinlendirme yöntemi:

Bir sıvı ve içine dağılmış katı tanecikleri dibe çöktürülerek birbirinden ayrılması, dinlendirme yöntemiyle yapılır. Bir bardağın içine bir miktar su koyup karıştırdığımızda bulanık bir karışım elde ederiz. Karışım bir süre beklettiğimizde toprağın dibe çöktüğünü saydam suyun üstte kaldığını görürüz. Kentlerde kullanılan suların bir kısmı gölgelerden ve akarsulardan elde edilir. Taş ve toprakla karışmış durumdaki bu sular önce dinlendirme havuzlarına alınarak taş ve toprağın dibe çökmesi sağlanır. Not Santifirüj cihazları kullanılarak çöktürme yöntemiyle kanın plazma ve kan hücreleri kısmı birbirinden ayrılabilir. Bu yöntem hastalıkların teşhisinde önemli rol oynar.

Hazırlayan: Orhan İNCEYOL Fen Bilimleri öğrt.

Karışımları ayırma yöntemleri neler ve karışımları ayırmada ne kullanılır, daha çok karışımın türüne ve kimyasal yapısına bağlıdır. Karışım ayırma yöntemleri, homojen ve heterojen karışımları ayıma yöntemlerinde kullanılıp daha çok bu karışımların özelliklerine göre belirlenmektedir. Gerektiğinde kimyasal ayırma yöntemleri yanında fiziksel ayırma yöntemleri de kullanılmaktadır. Ayırma işlemi karışımın özelliğine göre olduğu için karışımları ayırma yöntemleri kaça ayrılır sorusu ve cevapları bu durumda oldukça önemlidir.

Karışımları Ayırma Yöntemleri Nelerdir?

Karışımlar ayrılırken, bileşenlerin özellikleri incelenir ve bu özelliklere göre ayırma metotları kullanılır. Yani maddelerin özelliklerine göre karışım ayırma yöntemleri vardır.

Mıknatıs ile ayırma: Mıknatıs; demir(Fe), nikel(Ni) ve kobalt(Co) metallerini çeker. Bu elementlerden oluşan karışımlar da mıknatısla ayrılır.

Söz gelimi, Demir tozu ve bakır tozu mıknatıs kullanılarak ayrılabilir. Mıknatıs karışıma yaklaştırıldığında demir tozlarını çeker. Böylece demir ile bakır birbirinden ayrılır. Kâğıt geri dönüşüm için toplanan kâğıtlardan metallerin ayrışımı için de bu yöntem kullanılır.

Erime noktası farkıyla ayırma (hâl değiştirme): Alaşımlar ve homojen katı- katı karışımlara örnek verilebilir.

Söz gelimi, kalay (Sn) ve çinko (Zn) katılarından oluşan homojen karışım ısıtıldığında erime noktası küçük olan çinko metali karışımdan ayrılır. Altın –bakır alaşımında da bu yöntem kullanılır.

Tanecik boyutuyla ayırma: tanecik boyurları farklı olan maddeleri süzme,eleme ve diyaliz yöntemiyle bileşenlerine ayrılır.

Süzme: birbiri içinde çözümeyen katı- sını ve katı-gaz heterojen karışımlar bu yöntemle ayrılır.

Söz gelimi, makarnanın sudan ayrılması, bardağa dökülen çayın süzgeçle ayrılması ve arabalardaki hava filtresi gibi günlük yaşamdan pek çok örneği vardır.

Eleme: Tanecik boyutları farklı olan katı- katı karışımları ayırmada kullanılır. Kum-çakıl taşı, un-kepek gibi heterojen karışımlar bu yöntemle ayrıştırılır. Bu yöntem, tanecik boyutuna uygun gözenekli elek aracıyla yapılır.

Diyaliz: Sıvı-katı kolloit karışımların gözenekli zarlardan geçebilmesi için çözümleme ve arıtmada bu yöntem kullanılır. Küçük kollaitlerin geçebilmesi için büyük kolloitler geçebilmeli öncelikle.

Söz gelimi, diyaliz makinesiyle kanın metabolik atıklardan temizlenmesi ve serumla besleme örnek verilebilir.

Kaynama Noktası Farkı ile Ayırma: Sıvı-sıvı homojen karışımları, kaynama noktası farkından yararlanılarak ayrıştırılır. Bu işleme de ayrımsal damıtma denir. Birden fazla sıvı içeren homojen karışımlar için kullanılır. Kaynama noktası düşük olan önce buharlaşır ve gaz aşamasına geçen sıvı soğutma kabında soğutulur, yoğunlaştırılır ve toplama kabında birikir.

Söz gelimi, etil alkol-su, su-ham petrol, tuzlu su gibi örnekleri vardır.

Çözünürlük farkı ile ayırma: Maddelerin katı, sıvı ve gaz hallerinde çözünürlük ayırt edici özelliktir. Bu özellik kullanılarak karışımdaki maddeler bileşenlerine ayrışabilir.

Özütleme (Ekstraksiyon): Karışımdaki bileşenlerden birini, uygun bir çözücüde seçimli olarak çözüp ayırma işlemidir.

Kristallindirme: Çözünmüş maddenin kristal yapılı katı hâle geçişine kristalleştirme denir. Sıvı- katı homojen çözeltide çözeltinin ısıtılarak buharlaştırılması ya da çözeltinin soğutulması ile çözünen katının çökmesine de kristallendirme denir.

Ayrımsal Kristallendirme: Aynı çözücüde çözünebilen iki katı maddeyle çözünürlüklerinin sıcaklık değişimleriyle farklı olmasından yararlanılarak ve sıcaklıkta çözünürlükleri farklı miktarlarda değişen iki katının ayrılması için yapılan ayrıştırmadır.

Yoğunluk farkı ile ayırma: heterojen karışımlar yoğunluk farkı ile ayrıştırılabilir.

Ayırma hunisi ile ayırma: Birbiri içinde çözünmeyen ve öz kütleleri farklı olan karışımların ayrıştırılmasında kullanılır. Daha çok sıvı-sıvı heterojen karışımları ayırmada kullanılır.

Homojen ve Heterojen Karışım Ayırma Yöntemleri Kaça Ayrılır?

Bu karışımlar da yukarıda belirttiğimiz gibi maddenin yapısına ve özelliğine göre ayrıştırılır. Bu açıdan baktığımızda homojen ve heterojen karışımlarda da ayırma yöntemleri maddelerin tanecik yapılarına göre değişmektedir. Bu durumda:

Homojen karışımlarda (çözeltilerde), maddeler birbiri içinde çözünür. Bu yüzden çözeltileri bileşenlerine ayırmak amacıyla heterojen karışımlardan farklı yöntemler kullanılır. Heterojen karışımları ayırmada ise maddelerin hâl değişim sıcaklıkları ile çözünürlük gibi farklı fiziksel özellikleri kullanılır.

Heterojen karışımları ayırma yöntemleri üçe ana başlığa ayrılır. Bu yöntemler de alt başlıklara ayrılmaktadır:

1. Tanecik Boyutunu Ve Görünür Özellikleri Farkını Kullanarak Ayırma: ayıklama, eleme ve süzme yöntemiyle ayırma
2. Yoğunluk Farkını Kullanarak Ayırma: aktarma, yüzdürme ve pıhtılaşma yöntemiyle ayırma
3. Diğer Yöntemler: elektriklenme, mıknatıs, katı-katı karışımlarının erime sıcaklıkları farkıyla ayırma

Homojen karışımları ayırma yöntemleri iki ana başlığa ayrılır:

1. Kaynama Sıcaklıkları Farkını Kullanarak Ayırma: basit damıtma, ayrımsal damıtma ve yoğunlaştırma
2. Çözünürlük Farkını Kullanarak Ayırma: kristallendirme, ayrımsal kristallendirme, çökertme ve özütleme