7 Sınıf Sosyal Bilimin Öncüleri

Cebirin Babası / El – Harezmi (780 – 850)

Özbekistan’da dünyaya gelmiştir. Matematik dünyasının en büyük âlimlerinden biridir. Cebir ve algoritmanın kurucusudur.

Abbasi halifesi Mem’un zamanında Bağdat Saray Kütüphanesinde birçok esere imza atmıştır.

Hint rakam ve hesap sistemini tanıtarak Avrupalı matematikçilerin bu sayı sistemini tanıması ve kullanmasında önderlik etmiştir.

Harezmi birçok alanda eser vermiştir. En büyük eseri “El Kitabü’I Muhtasar fi Hisabi’I Cebr ve’l Mukabele” adlı cebir eseri olup, Batı dünyası bu eseri ve diğer eserlerini Latinceye çevirerek cebir ve diğer çalışmalarını öğrenmiş, uzun yıllar Avrupa’da yapıtları okutulmuştur.

Harezmi sadece cebir değil, astronomi, coğrafya, fizik, tıp gibi alanlarda da çalışmalar yaparak Türk-İslam medeniyetinin Altın Çağını yaşamasında öncülük etmiştir.

Muallim-i Sani / Farabi (870 – 950)

Türkistan’da doğmuş Türk – İslam dünyasının ünlü filozof ve bilim insanıdır.

Aristo’dan sonra ikinci öğretmen anlamına gelen “Muallim-i Sani” olarak da anılır.

Platon ve Aristo felsefesini İslam felsefesiyle bağdaştırmaya çalışmıştır. Felsefenin dışında, mantık, fen bilimleri, tıp, matematik ve müzik alanında önemli eserler vermiştir.

Akıl ile İslam bağdaştırmaya çalışan ilk Türk düşün’ ü olup sosyoloji alanında Erdemli Şehir (Medinetül Fazıla) ve müzik üzerine Kitab-ül Musika adlı kitapları da mevcuttur.

Avicenna / İbn-i Sînâ (980 – 1037)

Felsefe, matematik, astronomi, fizik, kimya alanlarının dışında tıp alanında ismini tüm dünyada duyuran Türk-İslam âlimidir.

“El Kanun-u Fit-Tıp” adlı tıp kanunu eseri Batı ülkelerinde yıllarca okutulmuş olup Avrupalılar tarafından kendisi Vazgeçilmez (Avicenna) olarak bilinmiştir.

El Cezerî (1136 – 1206)

Artuklular Dönemi’nde yaşamış, Batı dünyasınca Otomat ve Sibernetik biliminin ünlü kurucularından sayılan Türk-İslam âlimidir. “Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamalar” adlı eseriyle bilim ve teknoloji alanındaki buluşlarını tanıtmıştır. Su saatleri, otomatik çalışan robotlar ve makinalar tasarlamıştır.

İbn-i Haldûn (1332 – 1406)

“Mukaddime” adlı eseriyle sosyoloji biliminin kurulmasına öncülük etmiş Türk-İslam âlimidir.

Uluğ Bey (1393 – 1449) – Ali Kuşçu (1403 – 1474)

Her iki Türk-İslam bilim insanı astronomi ve matematik alanında önemli eserler vermiştir. Ali Kuşçu, Uluğ Bey’in yetiştirmiş olduğu öğrencilerden bir tanesi olup Fatih Sultan Mehmet zamanında Şahn-ı Seman medreselerinde yıllarca öğretmenlik yapmıştır. Uluğ Bey ise Semerkant’ta medrese ve rasathane (gözlemevi) yaptırmış olup civardaki tüm alimleri burada çalışması için davet etmiştir.

Piri Reis (1465 – 1553)

Osmanlı Dönemi’nde yaşamış, Amerika kıtası keşfedilmeden önce Amerika kıtasının da yer aldığı dünya haritası çizen ünlü Türk-İslam âlimidir.

Denizcilik ve coğrafya alanlarında önemli çalışmalar yapmış olup “Kitab-ı Bahriye” adlı eseriyle bu alanlarda önemli bilgiler vermiştir.

Kâtip Çelebi (1609 – 1657)

Osmanlı Dönemi’nde yaşamış tıp, coğrafya, astronomi, bibliyografya vb. birçok alanda çalışmalar yapış Türk-İslam âlimidir.

En önemli eseri olan “Cihannüma” adlı yapıtıyla Osmanlı coğrafyacılığında yeni bir anlayış getirmiştir.

Takiyüddin (1521 – 1585)

Takîyüddîn, döneminin en büyük astronom ve matematikçilerindendir. Sokullu Mehmet Paşa ve Hoca Sadettin
Efendi’nin desteklerini alıp, zamanın sultanı III. Murat’a başvurarak bir rasathane (gözlemevi) kurmak için gerekli izni almıştır.Tophane sırtlarında yer alan İstanbul Rasathanesi 1575-1580 yılları arasında faaliyet göstermiştir.

Bu bilim insanları dışında El Hâzinî, El Raıi, El Kindi, Ömer Hayyam, İbn-i Rüşt, Nizamülmülk ve onlarca Türk-İslam âlimi bilimin bayrağını taşıyarak hem Türk-İslam medeniyetini geliştirmiş hem de Batı’daki bilim insanlarını etkileyerek Batı medeniyetinin de gelişiminde öncülük etmişlerdir.

Bilgi: Batı, Orta Çağı, “Karanlık Çağ” olarak nitelendirirken, Türk-İslam medeniyetleri bu çağda bilim ve teknolojide “Altın Çağı”nı yaşıyordu.