Kalabalıktan Korkma Hastalığı Nedir

Kalabalık fobisi aslında pek çok alanda hissedilebilir. Özellikle de topluluk içinde, kapalı alanlarda, küçük ve dar ortamlarda kalabalık fobisini yoğun şekilde hissetmek mümkündür. Bunun dışında bireyler açık alanlarda ve geniş mekanlarda da çok fazla kişi bulunduğu zaman kalabalık fobisini hissedebilirler. Bireylerin kalabalık fobisini en yoğun şekilde hissettiği alanlar özellikle de marketler, alışveriş merkezleri, konser ve tiyatro gibi etkinlikler, iş yerleri, okul ve benzeri kurumlardır. Bu tür alanların açık ya da kapalı olması fark etmeksizin yoğun insan topluluğunun bulunduğu bölgelerde bireylerin kalabalık fobisini hissetmesi mümkündür. Bu nedenle de bireyler pek çok alana zamanla giremez hale gelirler. Kültürel ve sosyal aktivitelere katılamazlar, alışveriş yapmak için pek çok alana gidemezler ve hatta ilerleyen dönemlerde bireyler evlerinden çıkamayacak kadar ileri seviyede kalabalık fobisine sahip olabilirler. Bu tür durumlarda ise bireylerin hem sosyal hm de günlük hayatları büyük oranda olumsuz şekilde etkilenir ve pek çok etkinlik yapılamadığı için de bireyler büyük zorluk yaşarlar.

Günlük Hayatta Kalabalık Fobisi 

Günlük hayatta kalabalık fobisi özellikle de günümüzde etkisini yoğun şekilde gösteren Covid hastalığı ile gündeme gelmiştir. Bu hastalık neden ile günümüzde bireyler pek fazla insanın yer aldığı alanlara girmekten kaçınır hale gelmiş, insanların yoğun olduğu semtlerde ve şehirlerde dışarı çıkamayacak kadar kalabalıktan korkar şekilde hayatlarını devam ettirmektedir. Bu nedenle de aslında yılından itibaren kalabalık fobisine sahip olan birey sayısında da ciddi bir artış olduğu söylenebilir. Günlük hayatta kalabalık fobisinin öncelerde görülme olasılığı da yüksekti. Bireyler pek çok farklı neden bağlı olarak kalabalık fobisine sahip olduğu zaman çeşitli tepkiler ile kalabalık içinde yer almak istemiyordu. Örneğin kalabalık alanların pis olduğu, hastalık kapma oranının yüksek olduğu, sosyal fobinin belirgin hale geldiği şekillerde kalabalık fobisi kendini gösteriyordu. Günümüzde buna ek olarak Covid hastalığı da eklendiği zaman aslında kalabalık fobisini daha net ve somut şekilde görmek mümkün olmuştur. Kalabalık fobisine sahip olan bireyler öncelikle kalabalık alanlarda yer almak istemezler, kalabalık olan alanlarda uzun süre bulunmaktan kaçınırlar, bu alanlarda kendilerini rahatsız hissederler ve genellikle bir an önce evlerine dönmek isterler. İlerleyen dönemde bireylerin kalabalık olarak gördükleri alana gitme alışkanlıkları azalır ve sonrasında da bu alanlara gitmekten tamamen vazgeçerler. Bu rahatsızlık ilerleyen dönemlerde ise kendini bir düşüncenin rahatsızlığı olarak dahi gösterir. Yani birey artık kalabalık alanlara gitmese bile, hatta dışarı çıkmasa bile, kalabalık alanları düşündüğünde ya da medya araçlarında gördüğünde dahi kendini kötü hisseder hale gelebilir. Bu da aslında hem psikolojik hem de sosyal açıdan kişinin kendini çok daha fazla olumsuz şekilde etkilemesine neden olmaktadır. Bireyler zamanla basit günlük ihtiyaçlarını bile gideremez hale gelirler. Camdan dışarı bakamazlar, markete gidemezler, televizyonda toplulukları görebilecekleri için bu tür yayın araçlarını bile kullanmaktan kaçınırlar. Bu da bireyin kendini dünyadan tamamen soyutlamasına neden olur. Kişi çok ağır şekilde hasta olsa dahi hastaneye gitmekten kaçınır, evini taşımaz, evinden dışarı adım atamaz ve yıllarca bu şekilde hayatını devam ettirebilir. Temel ihtiyaçlarını bir yakınının ya da aynı evde yaşadığı diğer bireylerin gidermesini isteyebilir. Bu şekilde eve kapalı olarak yıllarını geçiren kişiler mevcuttur. 

Fark Edilmeyen Kalabalık Fobisi 

Kalabalık fobisi aslında kendini pek fark ettirmeden oluşmaya başlar. Bireyler ve çevrelerindeki kişiler kalabalık fobisinin meydana geldiğini ilk başta fark edemeyebilirler. Bu nedenle de kalabalık fobisi kendini belli etmeden kısa zamanda hızla ilerleme kaydedebilir. Kalabalık fobisi öncelerde topluluk içinde konuşamama, terleme, kalabalık içinde rahatsız hissetme, restoran ve benzeri alanlarda yemek yiyememe, kalabalık içinde herhangi bir iş yaparken utanma gibi özellikler ile kendini gösterir. Sonrasında da ilerler ve aslında gözle görülmez etkisi zamanla kaybolur. Bu nedenle de bireyler kendilerini kalabalıktan soyutlamaya başladığı ilk anda bunu fark etmeli ve sonrasında da bu durumun önüne geçmek için psikolojik destek almalıdır. Ancak bu şekilde kalabalık fobisini yenmek mümkün olacaktır. 

Agorafobi, kişinin yardım bulamayacağı, kaçamayacağı, kapana kısılmış ya da çaresiz hissedebileceği durum ve ortamlardan korkması ve kaçınması ile karakterize bir kaygı bozukluğudur. Bu durumlarda panik atak ve benzeri semptomlar ortaya çıkabilir ya da bu belirtilerin olacağı korkusu vardır. Basitçe açık ve kalabalık ortamlarda korku duyma olarak bilinse de, çok daha karmaşık bir durumdur. Agorafobisi olan kişiler açık ve kapalı ortamlarda, örneğin kalabalık yerlerde, toplu taşımada, sıra beklerken, asansörde, sinema, tiyatro ya da küçük dükkanlar gibi sıkışık alanlarda yoğun anksiyete yaşayabilirler. Hastalar evlerinden ayrılmakta zorlanırlar ve yanlarında biri olmadan dışarı çıkmak istemeyebilirler ve şiddetli vakalarda tamamen eve bağımlı hale gelebilirler.

Agorafobinin Nedenleri ve Risk Faktörleri Nelerdir?

Agorafobi, genetik ve çevresel faktörlerin etkisiyle oluşur. Öncesinde stresli ve travmatik yaşam olayları hastalığın ortaya çıkmasını tetikleyebilir. Çoğu zaman hasta aynı ortamda daha önce panik atak geçirdiği ve şiddetli bir korku yaşadığı için koşullanır ve o ortamdan kaçınmaya başlar. Hastalarda korktukları ortamlarda panik atak belirtileri oluşur. Toplumda %2 civarında görülen agorafobi kadınlarda daha sıktır, ergenlerde ve genç erişkinlerde görülme sıklığı daha fazladır. Tedavi edilmemiş panik bozukluk, başka fobik bozuklukların varlığı, aile öyküsü hastalığın ortaya çıkma riskini artırır. Uzun süreli alkol ve madde kullanımı ile yoksunluk durumları da agorafobi gelişimini tetikleyebilir.

Agorafobinin Belirtileri Nelerdir?

Panik atak belirtileri kalp hızında artış, çarpıntı hissi, göğüs ağrısı, nefes darlığı, nefesin yetmediği hissi, terleme, titreme, baş dönmesi, vücutta uyuşma ve karıncalanma, bulantı, kusma, karın ağrısı gibi belirtileri içerebilir. Panik atak aniden ortaya çıkar, dakika içinde en şiddetli haline ulaşır ve sonrasında azalarak sonlanır, çoğunlukla bir saati geçmez. O anda hastalar şiddetli ölüm korkusu, kontrolü kaybetme, çıldırma korkusu, vücudundan ayrılıyor gibi hissetme ya da gerçeklik hissini kaybetme şeklinde belirtiler olabilir. Bu belirtiler çok korkutucu olabildiği için hastalar tekrar yaşarlarsa utanacaklarını ya da baş edemeyeceklerini düşündükleri yerlerden ve durumlardan (daha çok kalabalık, insanların yoğun olduğu ve kontrolde olmadıklarını düşündükleri ortamlar) gittikçe daha çok kaçınmaya başlar ve herhangi bir işi halletmek için sevdiklerine daha çok bağımlı hale gelmeye başlarlar. Yalnız dışarı çıkamama kadar evde yalnız kalamama da ortaya çıkabilir ve çevrelerindeki insanlar kısa süreliğine bile uzaklaşsa ayrılık anksiyetesi yaşayabilirler. Çoğunlukla panik bozukluk tanısı ile birliktedir ama her zaman kaçınma davranışına panik ataklar eşlik etmeyebilir.

Agorafobi Tanısı Nasıl Konur?

Agorafobide ortaya çıkabilecek kaygı ya da panik atak belirtileri başka birçok fizyolojik rahatsızlık belirtisi ile karışabilir. Hastalar çoğunlukla kardiyoloji, göğüs hastalıkları, mide-barsak sorunları nedeniyle gastroenteroloji ya da nöroloji, acil gibi diğer bölümlere gittikten sonra psikiyatriye yönlendirilmiş olabilir. Hastayla yapılan psikiyatrik görüşme tanıda esastır. Tanı koymayı sağlayacak herhangi bir laboratuvar ya da görüntüleme yöntemi yoktur. Yalnız kalamama, evden çıkamama, yanında biri olmadan belli bazı ortamlara girememe ya da bazı durumlardan tamamen kaçınma, korkma şeklinde fonksiyonelliği bozan durumlar bizi agorafobi tanısına yönlendirir.

Agorafobi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Birçok hasta tedaviye panik ataklar yaşadığı için başvurur. Panik atakların erken teşhis ve tedavisi agorafobinin gelişimini önleyebilir. Tedavide terapi, özellikle bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve bazı yaşam tarzı değişikliklerinden faydalanılır. Maruz bırakma ve sistematik desensitizasyon teknikleri ile hasta korktuğu ve kaçındığı durum ve ortamlarla aşamalı olarak karşı karşıya getirilir ve anksiyetesi azalana kadar yakınları ya da doktorunun desteği ile anksiyetesi ile kalması sağlanır. Bilişsel yeniden yapılandırma ile hastanın irrasyonel ve fonksiyonelliğini bozan düşünceleri üzerine çalışılarak felaketleştirme yapmak yerine alternatif düşünceler oluşturmasına yardımcı olunur. Tüm bu yöntemlerle beraber hastanın panik atakları sırasında rahatlamasını sağlayacak gevşeme teknikleri öğretilir. Psikoterapi ile birlikte ilaç tedavisinin de kullanılması tedavide en efektif seçenektir. İlaç tedavisinde ilk tercih seçici serotonin geri alım inhibitörü olan antidepresanlardır. Farklı antidepresanlar, benzodiazepin olarak adlandırılan özellikle ataklar sırasında anksiyeteyi azaltacak sakinleştirici ilaçlar ve gerekirse kombinasyon tedavileri kullanılabilir. Tedavinin düzenli ve kaliteli uyku, düzenli egzersiz yapmak, dengeli beslenme, alkol-madde kullanımından uzak durmak, kafein gibi uyarıcı içecekleri azaltmak gibi yaşam tarzı değişiklikleri ile desteklenmesi de önemlidir.

Evden çıkmakta zorlanıyor, kalabalık ortamlarda bulunmak istemiyor, tünele girmekte, sinema veya tiyatroya gitmekte hatta kapalı otoparklarda bulunmaktan ve asansör, uçak, otobüse binmekten korkuyorsanız agorafobi olabilirsiniz! Uzmanlar bu durumun kişilerde kontrol kaybı, kalp krizi ve ölüm gibi düşüncelere sebep olduğuna dikkat çekiyor.

Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi’nden Uzm. Klinik Psikolog Serkan Elçi, agorafobi hakkında önemli değerlendirmelerde bulundu.

“Çoğu insan bazı şeylere karşı korku yaşamaktadır. Bunlar; doğaüstü varlıklar, hayvanlar veya evde yalnız kalmak gibi şeyler olabilir. Agorafobi ise kelime anlamı olarak alan korkusu anlamına gelmektedir” diyen Serkan Elçi,

“Bu korku, kişinin bir alana sıkışmış hissi yarattığı, utanılacak bir duruma düşecekmiş gibi düşündüğü, panikleyip, bulunduğu ortamdan çıkamayıp, kaçamayacakmış gibi gelen bir anksiyete bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Kontrolü kaybedip delirecekmiş gibi, kalp krizi geçirecek hatta ölecekmiş gibi düşüncelere sebep olmaktadır. Bu hale vardığında da kimsenin kendisine yardım edemeyeceğini düşünmektedir. Kişi bu düşünceyle beraber ya evden dahi çıkmak istememekte ya da yanında güvendiği birinin varlığını istemektedir” şeklinde konuştu.

En çok, panik bozuklukla birlikte görülüyor

Agorafobinin en fazla panik bozuklukla birlikte görüldüğünü belirten Elçi, “Hatta birçok belirtileri birbiriyle örtüşmektedir. Fakat panik bozukluk kendini ataklarla göstermektedir. Bu atakların zamanı, yeri hiç belli olmayabilir; fakat agorafobide özellikle bir alan olması gerekmektedir. Bu alanlar spesifik olacağı gibi, ev dışı tüm alanlara da yayılabilmektedir. Oluşan olumsuz düşünce içeriği sinir sistemini de uyarmakta, bu uyarım da vücudun alarm moduna geçmesine neden olmaktadır” dedi.

“Agorafobi temelde anksiyete bozukluğu çatısı altında bulunduğu için diğer anksiyete bozuklarının yaşanması da agorafobinin zaman zaman kendini göstermesine neden olabilmektedir” diyen Klinik Psikolog Serkan Elçi, “Çünkü birçok rahatsızlıkta olduğu gibi kendi içinde yer değiştirmesi mümkündür. Bu hastalıklar panik bozukluğun yanı sıra; yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal fobi, obsesif kompulsif bozukluk (takıntı hastalığı), travma sonrası stres bozukluğu, madde kullanımının sebep olduğu anksiyete bozuklukları ve özgül fobilerdir. Bunların dışında depresyon ve bazı kişilik özellikleri ile birlikte de görülebilir” diye konuştu.

Agorafobinin belirtileri nelerdir?

Klinik Psikolog Serkan Elçi, agorafobinin belirtilerini şöyle sıraladı:

- “Kişi evden çıkmakta zorlanıyor veya tek başına çıkmıyorsa,

- Kalabalık ortamlarda bulunmak istemiyorsa,

- Tünele girmekte, sinema veya tiyatroya gitmekte, kapalı otoparklarda bulunmakta, MR cihazı gibi dar alanlarda bulunmakta zorlanıyorsa,

- Asansör, uçak, otobüs gibi yerlerde bulunamıyorsa,

- Bu tür yerlerde bulunduğunda panikleyip, nefes darlığı çekeceğini, bayılacağını, kalp krizi geçireceğini veya bayılacağını düşünüp, istediği zaman o ortamdan çıkamayacağını düşünüyorsa,

- Günün büyük bölümü bu kaygılar ile geçiyorsa,

- Kaygılar aile, iş veya okul yaşantısını etkiliyorsa,

- Bu kaygıyı kontrol altına alamıyorsa,

- Yaşanan bu durum 6 aydan daha uzun süredir devam ediyorsa agorafobinin varlığından söz edilebilir.”

Obsesif kişilik özellikleri olanlarda daha sık görülüyor

Temel sorunun kontrolü kaybetmek olduğu için, kişinin kontrolün kendisinde olmadığını düşündüğü alanlarda bu rahatsızlığın açığa çıktığını ifade eden Elçi, “Bu durumun kişilik özellikleri ile de bağlantılı olduğu söylenebilir. ‘Mükemmeliyetçi’ diye tanınan obsesif kişilik özellikleri olanlarda bu rahatsızlığın görülme sıklığı daha fazladır. Çünkü bu kişilik özelliği ‘hep ya da hiç’ ilkesi ile hayatını sürdürmektir. Yani uçağa bindiğinde ya çok rahat olacak ya da hiç binmeyecektir” diyerek, agorafobinin hangi durumlarda meydana geldiğini şu şekilde ifade etti:

- “Sinir sistemi ile bağlantılı olarak biyolojik nedenler varsa,

- Kişi taciz, tecavüz, doğal afet, beklenmedik yakın kaybı gibi herhangi bir travmaya maruz kaldıysa,

- Ailede bu tür bir rahatsızlığı olan birisi varsa ve kişiyle uzun süre birlikte vakit geçirmiş, model aldığı biriyse,

- Metro, uçak, asansör gibi kontrolün kendisinde olmadığı alanlar olduğunda agorafobi meydana gelebilir.”

Agorafobi hastalarının psikiyatrik destek alması gerekiyor

“Kişinin öncelikle korktuğu, kaygı duyduğu alanın ne olduğunu kavraması ve ‘kademeli’ olarak bu alana kendini maruz bırakması önemlidir. Eğer denemelerle bunu başarabiliyorsa agorafobi noktasına gelmeden bu kaygısını yenmiş olacaktır” diyen Serkan Elçi,

“Fakat tanı alacak düzeyde olan agorafobi hastalarının psikiyatri başvurusu yapması gerekmektedir. Psikiyatrik olarak tablo oluşturulmasından sonra terapi süreci devreye girmelidir. En yaygın olan ‘bilişsel davranışçı terapi’ yöntemidir. Bu terapi yöntemi ile kişi

zihninde bu kaygıyla birlikte neler olduğunu görüyor olacak, olası sonuçları hesaplayabilecek, aşamalı olarak da bu kaygının üzerine gidebiliyor olacaktır. Bunların yanı sıra hangi durumların bu kaygıyı tetiklediği, kaygı geldiği zaman nasıl üstesinden geleceğini, sosyal ortamda bu kaygıyı nasıl kontrol edebileceğini de kişi öğreniyor olacaktır. Bir diğer terapi ise EMDR terapisidir. Genellikle travma tedavisinin terapi yöntemi olarak bilinse de agorafobi gibi anksiyete bozukluklarında da oldukça işlevseldir. EMDR ile kişinin negatif düşünce içeriği ele alınır ve sistemik olarak kişi bu düşünceye karşı duyarsızlaştırılır. Son olarak son dönemlerde bazı kurumlarda kullanılmaya başlanan sanal gerçeklik gözlükleri ile de agorafobi oldukça olumlu sonuçlar vermektedir. Sanal gerçeklik gözlüğü ile bir terapistin kontrolü dâhilinde MR cihazı, kapalı alan, yükseklik, asansör vb. kaygılar çalışılmakta, sanki o anı yaşıyormuşçasına kontrollü şekilde kişiler bu kaygıdan kurtulmaktadır” şeklinde konuştu.

Verilen egzersizlere uyum sağlanması, tedavi sürecini hızlandırıyor

Serkan Elçi, “Eğer kişi agorafobiden dolayı evden çıkamayacak hale gelmişse, başlangıç aşamasında internet üzerinden görüntülü konuşma yapılması mümkün olup, ileri evrelerde bu tür tedavilerin yapıldığı hastanelere yatış gerekebilir” diyerek, sözlerini şöyle tamamladı:

“Bu tedavi süreçlerinde kişinin terapistine güveni, verilen egzersizlere uyum sağlayabilmesi, tedavi esnasında alkol, uyuşturucu vb. maddelerden uzak kalabilmesi de iyileşme sürecine hız kazandıracaktır.”

Sayfa içeriğinde yer alan bilgiler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. İlgili sayfada tedavi edici sağlık hizmetine yönelik bilgiler içeren öğeler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.