Çocuklar Için Basit Deneyler

Evde kaldığımız bu günlerde çocuklarımızı daha iyi tanıyabileceğimiz ve sorular yoluyla farklı yeteneklerini keşfedebileceğimiz deney serimizin ilk haftasında bakalım neler var?

Katı mı? Hayır! Sıvı mı? Yok yok bu katı!

Neler gerekli?

• gram mısır nişastası

• Plastik ya da cam kap

• 1 su bardağı su

Nasıl yapalım?

• Bir kaba mısır nişastasını koyalım ve hamur kıvamı elde edinceye kadar üzerine azar azar su ilave ederek karıştıralım.

• Karışımı yumuşak bir kıvam alıncaya kadar karıştıralım.

• Bu karışıma bir isim vermek ister misiniz? En sevdiğiniz oyuncağınız da olabilir.

• Avucumuza karışımdan bir miktar alalım ve sıkalım.

• Yumuşak mı?

• Avucumuzu serbest bıraktığımızda neler oldu?

• Yumruğumuzla hızlı bir şekilde karışıma vuralım.

• Ne hissettik?

• Hazırladığımız bu karışımı renklendirmek ister miyiz? O zaman evde bulunan bir gıda boyasında hazırladığımız karışıma birkaç damla damlatalım.

Ne oldu?

Karışımından bir miktar alıp avucumuzda sıktığımızda başlangıçta katı bir top gibi olduğunu hissederiz. Sıkmayı bıraktığımızda ise top sanki eriyormuş gibi parmaklarımızın arasından akar. Karışıma yumruğumuzla vurduğumuzda ise sanki katı bir yüzeye çarptığımızı hissederiz. Bu karışım Newton tipi olmayan akışkanlara örnek verilebilir.

Mutfaktaki Sihirli Renkler

Neler gerekli?

• Kırmızı lahana

• Sıcak su

• Cam kâse

• Cam bardak

• Süzgeç

• Limon tuzu/limon suyu

• Sirke

• Bebek şampuanı

• Karbonat

• Sabun tozu

Nasıl yapalım?

• Kırmızı lahanayı küçük parçalar halinde keselim.

• Parçalanmış lahana yapraklarının üzerine sıcak su dökelim.

• Karışımın sıcaklığı oda sıcaklığına gelinceye kadar bekleyelim. Suyun renginin zaman geçtikçe koyu mora dönüştüğünü görebiliriz.

• Karışım soğuduktan sonra bir süzgeç yardımıyla lahana yaprakları sıvı kısımdan ayıralım.

• Böylece belirtecimiz hazır olur.

• Şimdi bakalım günlük yaşamda kullandığımız maddelerde neler olacak?

• Bir bardağa limon tuzu veya limon suyu koyalım üzerine hazırladığımız mor sıvıdan damlatalım.

• Ne oldu? Rengi değişti mi?

• Başka bir bardağa sirke koyalım üzerine mor sıvıdan damlatalım.

• Ne oldu? Rengi değişti mi?

• Şimdi de diğer maddeleri, şampuan karbonat ve sabun tozu sırasıyla mor sıvı ile renklendirelim?

• Hangi renkleri gördük?

Ne oldu?

Kırmızı lahana suyu asit ve baz ayrımını yapabilmemizi sağlayan bir ayraçtır (belirteç). Üzerine döküldüğü sıvılarda farklı renkler oluşturarak o maddenin asit veya baz olduğunu anlamamızı sağlar. Üzerine kırmızı lahana suyu döküldüğünde turuncu, kırmızı ve kırmızıya yakın renk veren maddeler asit, mavi ve maviye yakın renk veren maddeler bazdır.

Masamda küçük bir yanardağ var!

Neler gerekli?

• Şişe

• Folyo

• Oyun hamuru

• Kırmızı gıda boyası

• Kabartma tozu

• Sirke

• Birkaç damla bulaşık deterjanı

Nasıl yapalım?

• Soda şişesini önce folyo ile sonrada oyun hamuru ile kaplayalım.

• Bu kapladığımız şişe yanardağımızı oluşturur. Artık yanardağımızı geniş bir kaba alabiliriz.

• Şişenin içerisine bir miktar kırmızı gıda boyası, birkaç damla bulaşık deterjanı ve kabartma tozu atalım.

• Son olarak sirke döküp bekleyelim.

• Neler gördük?

Ne oldu?

Kabartma tozu ve sirke karışımının yanardağ gibi patlamasının sebebi aslında bir asit-baz reaksiyonudur. Asetik asit-sirke, sodyum bikarbonat- kabartma tozu tepkimeye girer ve karbondioksit gazı çıkar.

Bardağımda gökkuşağı oluşmuş

Neler gerekli

• 6 adet bardak

• 1 litre su

• Toz şeker

• Gıda boyası (kırmızı, turuncu, mavi, mor, yeşil ve sarı renklerde)

• Şırınga (şırınganın iğnesi kullanılmayacaktır)

• İnce uzun bir cam kap

• Tatlı kaşığı

• Tahta çubuk

Nasıl yapalım

• Tüm bardaklara eşit miktarlarda su koyalım.

• Her bir bardaktaki suya farklı bir renkte gıda boyası ekleyelim.

• Ardından bardaklara farklı miktarlarda şeker ekleyelim ve karıştıralım. Şekerin tamamen çözünmesi önemli. İlk bardağa hiç şeker koymayalım, ikinci bardağa bir yemek kaşığı, üçüncü bardağa iki yemek kaşığı, dördüncü bardağa üç yemek kaşığı, beşinci bardağa dört yemek kaşığı, altıncı bardağa beş yemek kaşığı. (Böylece farklı yoğunluklarda şekerli su karışımları elde ettik.)

• Her bardağı farklı bir gıda boyası ile renklendirelim.

• İğnesi çıkarılmış şırınga yardımıyla en çok toz şeker koyduğumuz renkli sıvıdan bir şırınga çekelim ve uzun bardağın kenarından yavaşça şırıngayla dökelim.

• Aynı işlemleri şeker miktarı çoktan aza olacak şekilde her renk için yavaş ve çok dikkatli olarak yapalım.

• Nasıl, bardağımızda gökkuşağını görebildik mi?

Ne oldu?

Gökkuşağını oluşturan renklerde hazırladığımız yoğunlukları farklı sıvıları aynı kaba koyduk. Yoğunluğu en fazla olan renk en altta kaldı. Şeker miktarı en çok olan en yoğun. Diğer renklerdeki şekerli su karışımları ise yoğunluğu yüksek olandan düşük olana doğru alttan üste sıralandı. Böylece farklı renklerdeki sıvılardan oluşan bir gökkuşağı elde ettik.

Bu oklar sihirli

Neler gerekli

• Temiz şeffaf bir bardak

• Bir miktar su

• Bir kağıdın üzerine çizilmiş veya baskı alınmış farklı yönleri gösteren alt alta iki ok.

Şekildeki gibi;

Nasıl Yapalım

• Üzerinde okların olduğu kağıdı oklar sağa sola bakacak şekilde sabitleyelim.

• Kağıdın üzerindeki okların yönüne bakalım.

• Okların önüne temiz bir bardak koyarak tekrar bakalım.

• Şimdi suyu yavaşça bardağa dökmeye başlayalım.

• Su seviyesi ilk okun hizasına geldiğinde tekrar bakalım.

• Oklardan biri ters tarafa bakmaya başladı mı?

• Suyu biraz daha dolduralım ve diğer okun da yön değiştirdiğini görelim.

Ne oldu?

Cisimleri görmemizi sağlayan ışık; havada, suda ve camda farklı davranır. Bu ortamların birinden çıkıp diğerine girerken kırılır. Bu nedenle okları yön değiştirmiş gibi görürüz.

Deneylerde Bilimsel Düşünmeyi Teşvik Eden Sorular

Öğrencimizin/çocuğumuzun yaşı ve kelime dağarcığına uygun ifadelerle aşağıdaki soruları yönelterek onlarda bilimsel düşünme yeteneklerini geliştirebilirsiniz. Soruların cevapları onların gözlem ve hayal gücüne göre şekilleneceği için tek bir doğru yoktur.

Bu deneyde neleri keşfettik?

Deneydeki gibi benzer durumlar günlük hayatta nasıl karşımıza çıkıyor?

Deneyde öğrendiklerimizi günlük hayatta nerelerde kullanırız?

Bu deneyden çıkardığınız sonuçlar nelerdir?

Deneyde öğrendikleriniz ve gözlemleriniz doğrultusunda günlük hayatta hangi soruna nasıl çözüm bulabilirsiniz?

Bu deneyi yeniden yapsan neyi farklı yapardın? Neden?

Daha fazla deney için Evde Çocuklarla Yapılabilecek Basit Deneyler - 2 yazımızı da okuyunuz.

Blog Yazarı: Özlem Paker - ÖRAV Uzman Eğitimcisi

eKampüs'te var olan diğer bloglara ve içeriklere erişmek için üye olun. Aşağıdaki linke tıklayarak kolayca üye olabilirsiniz. funduszeue.infoKeyifli öğrenme deneyimleri dileriz.

Evlerimizde bulunan basit malzemelerle yapabileceğimiz, hatta çocuklarımıza yaptırabileceğimiz 10 bilimsel deneyi sizin için bir araya getirdik.

Görünmez mürekkeple gizli mesaj deneyi

Hem şaşırtıcı hem de son derece eğlenceli bir deney… Görünmez mürekkep yapmak aslında son derece kolay. Üstelik tamamı evdeki malzemelerden yapılabiliyor. Görünmez mürekkep için iki yöntem var, biri limon diğeri ise süt. Bu iki malzeme normalde renksizdir ancak ısı ile etkileşime girdiklerinde oksidasyon süreci başlar ve kahverengiye döner, yani mürekkebe.

Önce malzemelerimizi toplayalım: Kağıt, pamuklu çubuk, bir ısı kaynağı (lamba ya da ocak olabilir) ve süt ya da limon.

Nasıl yapılır? Limon suyu ya da sütü bir bardağa koyun, içine pamuklu çubuğu batırın ve kağıda mesajınızı yazın. Kağıdı kurumaya bırakın. Gizli mesajınız hazır. Kuruduktan sonra kağıdı ışığa ya da ocağa tutun, mesaj görünmeye başlayacaktır. Kağıdın üzerine annenizin yardımıyla ütü basarsanız da mesajınız görünecektir.

Karabiber ve sabun

Genişçe bir tabak, su, toz karabiber ve bulaşık deterjanı gerekiyor.

Nasıl yapılır? Suyu tabağa 1 parmak kalınlığında olacak şekilde dökelim. Ardından suyun üzerine toz karabiberleri serpelim. Parmağımızı tabağa dokundurduğumuzda ne olacak? Hiçbir şey!

Bu defa parmağımızı önceden bulaşık deterjanına batıralım ve ardından tekrar karabiber serpilmiş suya batıralım. Bu defa tüm karabiber tanecikleri tabağın kenarına kaçacaktır.

Bulaşık deterjanının formülü suyun yüzey gerilimini kırmak için yapılmıştır. Aslında bulaşık yıkarken olanlar buna çok benzer, kirin dağılmasını sağlar. Çocuklar bu deneyi yaptıktan sonra neden ellerini sabunla yıkamaları gerektiğini daha iyi anlayacaklar, çünkü virüsler de tıpkı karabiber gibi ellerimizden kaçarlar.

Oyuncak paraşüt

Çok basit malzemelerle, hafif oyuncaklara paraşüt yapabiliriz. Bu son derece eğlenceli deneyde ip, plastik poşet ve kağıt bardak gerekiyor.

Nasıl yapılır? Plastik poşetin tutma yerlerini keselim. Dört köşesine birer delik açalım ve bu deliklerden ip ya da kurdele geçirelim. Aynı şekilde bir karton bardağa da karşılıklı olarak dört delik delelim ve poşete bağladığımız ipleri bardaktan geçirelim. Bardağın içine oyuncağı koyalım ve poşetin altından üfleyerek hava dolduralım.

Bu oyunu parkta oynamak, paraşütün rüzgar etkisiyle daha fazla hareket etmesini sağlayacaktır.

Yumurtayı kavanoza sığdırma

Çoğumuzun çocukluğumuzda izlediği TV programlarında sıkça yapılan bir deney…

Nasıl yapılır? Sıcak suyun içine birkaç yumurta koyalım ve haşlanmaya bırakalım. Orta ateşte 20 dakika kadar haşlayalım. Yumurtaları tencereden alalım ve soğuk suya tutarak ılıtalım. Sonra da kabuklarını soyalım.

Yumurtanın geniş geleceği ve ancak yarısına kadar girip kalacağı genişlikte bir cam kavanoz bulalım. Camdan başka bir materyal olmamalı, tehlikeli olabilir.

İki adet kibrit yakıp kavanozun içine atalım. Ardından hızlıca yumurtayı yeniden kavanozun ağzına koyalım. Eğer çok beklersek deney bozulur.

Altındaki kibritin yarattığı ısı ile yumurta, normalde giremeyeceği kadar dar olan bu alandan geçecektir. Bunun nedeni kibritin, yumurtanın ağzını kapattığı kavanozun içindeki tüm oksijeni çekmesi, içerdeki basıncın artması ve bu basınç sayesinde yumurtanın içeriye doğru çekilmesidir.

Gökkuşağı bardaklar

7 adet eşit boyda birbirinin aynı bardak alalım. 3 renk de gıda boyası; sarı kırmızı ve mavi. Bu deney için ayrıca havlu kağıt ve su gerekli olacak.

Nasıl yapılır? 7 bardağı yan yana dizelim, biri boş biri dolu olacak şekilde yarıya kadar su dolduralım. Unutmayın, birinci, üçüncü, beşinci ve yedinci bardaklarda su olacak, aradakiler boş kalacak.

Ardından, yarıya kadar su doldurduğumuz bardakların her birine renk gıda boyası koyacağız. İki baştaki, birinci ve yedinci bardaklara kırmızı gıda boyası, üçüncü bardağa sarı gıda boyası ve beşinci bardağa mavi gıda boyası… Kırmızı bardak, boş bardak, sarı bardak, boş bardak, mavi bardak, boş bardak ve son olarak kırmızı bardak olarak sıralanmış olacaklar.

Kağıt havluları uzun ince şekilde katlayalım ve kısa kenarlardan birini bir bardağa, diğer kenarı yanındaki bardağa gelecek şekilde yerleştirelim. Kağıt havlunun bir yarısı boyalı bardakta, diğer yarısı boş bardakta olacak. Sonraki kağıt havluyu da yarısı boş bardakta, yarısı dolu bardakta olacak şekilde yerleştirelim. Bir zincir gibi kağıt havlular bir bardaktan çıkıp diğerine giriyor olacak.

Ve olacakları seyredeim…

Dolu bardaktaki havlu kağıdın lifleri içinden geçer ve yerçekiminin etkisiyle suyu yan tarafta bardağa taşır. Aynı durum boş bardağın diğer yanındaki bardakta da gerçekleşir ve renkler karışarak gökkuşağını oluşturur.

Sütten plastik oyuncak yapımı

Plastikler, kimyasal tepkimeyle oluşan ve doğada bulunmayan maddelerdir. Ancak doğadaki malzemeleri bir araya getirerek de plastik yapılabilir.

Malzemelerimiz; plastik bir materyal (oyuncak ya da şişe), 1 bardak süt, ısıya dayanıklı bir tava ve ocak (ya da mikrodalga fırın ve uygun bir kap), termos, ısıya dayanıklı bir bardak, 4 çay kaşığı beyaz sirke, kağıt havlu. Ayrıca süslemek için kalem ve boyalar.

Nasıl yapılır? Öncelikle bir plastik oyuncak alalım, ya da basit bir şişe. Sentetik kimyasallardan yapılan bu plastikler doğada çözünmez ve bu yüzden çevreye çok zararlıdır.

4 çay kaşığı beyaz sirkeyi, ısıya dayanıklı bardağa koyalım. 1 bardak sütü kaynatalım ve termosa koyalım, bu sayede dökülmeden ve yanmadan, sirkeyi koyduğumuz bardağa dökebiliriz, böylesi çocuklar için daha güvenli olacaktır.

Sütü bardağa koyduğumuzda süt kesilecektir ve üzerinde kaymak veya tortu diyebileceğimiz peynir kıvamında koyu bir yapı oluşacaktır. Bir kaşık ile sütü ve sirkeyi birkaç dakika karıştıralım. Bu işlem bittikten sonra bardaktaki kaymağı kaşıkla alalım. Bu sırada karışım biraz soğumuş olacaktır. Kaşığı bardağın içinde eğerek oluşan kaymakları biraz sıvı ile birlikte toplayalım. Mümkün oldukça fazla kaymak toplayalım ve kağıt havlunun üzerinde biriktirelim.

Topladığımız kaymakları kağıt havluya sarıp iyice nemini alalım. Tüm kaymağı bir araya getirerek hamur gibi birleştirelim. İşte doğal plastik, şimdi bundan bir süs eşyası yapabiliriz.

Sabundan hamur

Oyuncak hamurlar, çok sayıda kimyasal içerdiğinden kurumaları engellenir. Ancak bu oyuncak hamurları evde yapmak da mümkündür ve daha kısa süre dayansalar da bu onların doğal olmasının sonucudur.

Bir karıştırma kabının içine 2 kaşık mısır nişastası ve yarım kaşık bulaşık deterjanı ya da şampuan koyalım. Karışım hamur macun kıvamına gelene kadar iyice yoğuralım. Eğer yumuşak kalırsa nişasta, sert olursa deterjan ekleyebilirsiniz. Ayrıca miktarı da ölçüyle orantılı olarak artırabilirsiniz.

Oyun hamuru en fazla birkaç saat kurumadan kalabilecektir.

Kavanozda fasulye

Hepimizin ilkokul derslerinde yaptığı, kavanozda pamuk içerisinde fasulye yetiştirme deneyi hem öğretici hem de geliştiren bir aktivite.

Kuru fasulye tanesi, şeffaf bir kavanoz, pamuk ve su gerekiyor.

Kavanozun içini pamukla güzelce kaplıyoruz. Fasulye tanelerini pamukların arasına yerleştiriyoruz. Çok fazla ve sık olmamaları önemli. Fasulyelerin üzerini bir pamuk katmanı ile iyice kapatıyoruz ve ıslatarak nemlendiriyoruz. Suyu az ya da fazla olmamalı, ayrıca pamuğun kuru kalmasına da izin vermemek gerekiyor yani düzenli olarak nemi kontrol etmeliyiz.

Kısa zamanda fasulye önce köklenecek, sonra filizlenecek ve en sonunda da yeşil bir yaprak verecektir.

Volkanik patlama

Çocukları en çok etkileyen olaylardan biri volkanik patlamalardır. Aslında hepimiz bu muhteşem olayı izlemekten hem büyüleniriz hem de oldukça korkarız. Volkanlar dünyanın eriyik katmanının kayalar arasından yüzeye çıkmasıdır. Bu coğrafi olayı evde canlandırmak da son derece kolaydır.

1 adet cam vazo, bir adet geniş tepsi, beyaz sirke, kabartma tozu, gıda boyası ve bir miktar sim gerekiyor.

Vazoyu tepsinin üzerine koyalım, böylece püsküren lavlar tepside kalacak ve ortalık kirlenmeyecektir. Vazonun içine çay kaşığı kabarta tozu koyalım. Dilediğimiz renk gıda boyasını ve simleri da vazoya dökelim. Yarım bardak beyaz sirkeyi koyup biraz geri çekilelim. Volkanımız patlamak üzere…

Bu deneyde aslında bir patlama elbette olmuyor, sadece kabartma tozu ile sirke karışınca tepkimeye giriyor ve vazonun tepesine kadar yükselip aşağıya doğru lav akıntısı gibi dökülüyor.

Şişedeki hortum

Fırtınaların oluşma şekli, özellikle de hortumlar çocukların çok ilgisini çeker. Nasıl ortaya çıktıkları ise basit bir deneyle anlatılabilir.

Şeffaf bir gazlı içecek şişesinin etiketlerini sökelim ve tamamını su ile dolduralım.

Şişenin kenarlarını sıkmadan ters çevirelim ve suyun ne kadar zamanda şişeden boşalacağını not edelim. Bu işlemi birkaç kere tekrarlayıp sonuçların ortalamasını alarak veri toplayalım.

Şişenin boşalma süreleri Glug-Glug Yöntemi olacak.

Şişeyi bir kez daha dolduralım ve bu defa şişeyi ters çevirdiğimizde su dökülürken saat yönünde veya tersine dairesel olarak hareket ettirelim. Şimdi şişenin içindeki su tıpkı hortum gibi dönecektir ve şişenin boşalması daha kısa zaman alacaktır. Buna Vortex Yöntemi denir ve suyun şişeden boşalmasının en çabuk yoludur.

Bir dahaki sefere suyun içine gıda boyası ekleyebilir ve deneyi renklendirebiliriz.