Türk Isminin Anlamları

Türk adına Tarih boyunda birçok anlam yüklenmiştir ve birçok metinde Türk adı geçmiştir. Türk isminin birçok kaynakta geçmiş olması Türklerin geniş topraklara yayıldığının birçok devletle ilişkiler kurduğunun kanıtı sayılmaktadır. Türk adı tarihte ilk defa Çin kaynaklarında rastlanmıştır.  Şimdi Türk adının anlamlarına sırayla göz atalım:

1. Türk isminin anlamı Rus tarihçi W. Barthold`a göre “Kanunla düzenlenmiş halk”  anlamına gelmektedir.

2. Türk isminin anlamı A. Wambery`e göre “Çoğalmak, türemek”  anlamlarına gelir.

3. Türk isminin anlamı Alman Türkolog G. Doerfer `e göre “Devletine bağlı halk”  anlamına gelir.

4. Türk adının anlamı Türkçülük akımının öncülerinden olan Ziya Gökalp à göre “Nizam sahibimi, Töreli, Kanun hukuk sahibi,”  anlamlarına gelir.

5. Türk isminin anlamı Kaşgarlı Mahmut`a göre “Olgunluk çağı  ”  anlamına gelir. Kaşgarlı Mahmut bu anlamı Divanü Lügatit Türk adlı eserinde kullanmıştır.

6. Türk isminin anlamı Çin Kaynakların da “Miğfer”  anlamına gelir.

7. Türk isminin anlamı İran Kaynakların da “Güzel insan”  anlamına gelir.

8. Türk isminin anlamı Uygur Kaynakların da “Güçlü ve Kuvvetli”  anlamlarına gelir.

9. Türk isminin anlamı “Terk edilmiş insan”  anlamına da gelmektedir

 Türk adı tarihte ilk kez Çin kaynaklarında ( Kuzey Şansi antlaşması)  geçmiştir. Türk adını Siyasi bir isim olarak ilk kez kullanan Türk devleti ise Göktürkler olmuştur. (Türk ismini ilk defa devlet ismi olarak kullanan devlet Göktürklerdir )

Not:  Türk Tarihi boyunca Türk ismiyle kurulan devletler  şunlardır;

1. Köktürler (Türk adını ilk kez devlet adı olarak kullanan devlet)

2. Memlükler  (diğer adi Devlet-i Türkiye) ( Türkiye ismini resmi olarak kullanan ilk devlet)

3. Türkiye Cumhuriyeti

4. Hatay Cumhuriyeti

5. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)

6. Türkmenistan

Türkiye adı;

VI. yy. da Orta Asya için kullanılmıştır (Bizans kaynaklarında)

X. yy. da Orta Avrupa için kullanılmıştır.

XI. yy. da Anadolu için kullanılmıştır.

Not: “Türk” adı Tarihte ilk kez Çin kaynaklarında yer alırken;  “Türkiye” adı coğrafi bir terim olarak ilk kez Bizans kaynaklarında yer almıştır.

Türk adına Tarih boyunca birçok anlam yüklenmiştir. Türk adı Ziya Gökalp à göre “Nizam sahibimi ve Töreli”, Kaşgarlı Mahmut`a göre “Olgunluk çağı  ”, A. Wambery`e göre “Çoğalmak, türemek”  anlamlarına geliyor. Çin kaynakların da “Miğfer”, İran Kaynakların da ise “Güzel insan”  anlamlarına gelmektedir.

Türk adı tarihte ilk defa Çin kaynaklarında ( Kuzey Şansi antlaşması)  yer almıştır. Türk adını Siyasi bir isim olarak ilk kez kullanan devlet ise Göktürkler olmuştur. 

Soru:  “Türk” adı Çin ve İran kaynaklarında sırayla hangi anlamlarda kullanılmıştır?

A) Miğfer  -  Türemek

B) Güçlü – Nizam sahibi

C) Miğfer  - Güzel insan

D) Olgunluk çağı -  kanunla düzenlenmiş halk

E) Güzel insan – Devletine bağlı halk

Çözüm: Türk adı Çin kaynaklarında Miğfer anlamanı gelirken İran kaynaklarında Güzel insan anlamına gelmektedir. Cevap: C

Soru: Türk adına tarih boyunca birçok anlam yüklenmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi Türk adına verilen anlamlardan biridir?

A) Yabgu

B) Tigin

C) Apa

D) Türemek

E) Kurgan

Çözüm:     Yabgu:  Kağanın devletin batı kısmını yöneten kardeşi

                    Tigin: ilk Türk devletlerinde Hükümdarın(kağanın) oğlu

                    Apa: ilk Türk devletlerinde Sivil yönetici

                    Türemek (Çoğalmak) :  A. Wambery`e göre Türk adının anlamı

                    Kurgan: ilk Türk devletlerinde mezarlara verilen isim

                                                                              Cevap: D

Soru:  Tarih boyunca birçok Türk devleti kurulmuştur. Bu devletlerde bazıları Türk adını devlet adı olarak kullanmıştır. Aşağıdakilerden hangisi Türk adını devlet ismi olarak kullanmamıştır?

A) Memlükler 

B) Kazakistan

C) Türkiye Cumhuriyeti

D) KKTC

E) Türkmenistan

Çözüm: Tarih boyunca Türk adıyla kurulan devletler şunlardır;

1. Köktürler

2. Memlükler  ( Devlet-i Türkiye)

3. Türkiye Cumhuriyeti

4. Hatay Cumhuriyeti

5. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti(KKTC)

6. Türkmenistan

              Kazakistan Türk adıyla kurulan bir devlet değildir. Cevap:B

Soru:  Türk ismi tarih boyunca birçok kaynakta geçmektedir. Türk adının geçtiği ilk anlaşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Margus Antlaşması

B) Kuzey Şansi Antlaşması

C) Anatolius Antlaşması

D) Bucaş Antlaşması

E) Ferhat Paşa Antlaşması

Çözüm:  Margus ve Anatolius antlaşmaları Avrupa hun devleti ve Bizans arasında imzalanmıştır.    Ferhat paşa ve Bucaş antlaşmaları Osmanlı dönemine ait anlaşmalardır(Osmanlı Devleti Ferhat paşa antlaşması ile doğuda Bucaş antlaşması ile batıda en geniş sınırlara ulaşmıştır).  Türk adının geçtiği ilk anlaşma olan ve Asya Hun devletinin Çin’le yapmış olduğu ( ilk Türk-Çin antlaşması) antlaşma Kuzey şansi Antlaşmasıdır. Cevap: B