Su Direncini Arttıran Örnekler
Yüzeyinde girinti ve çıkıntıları fazla olan yüzeyler pürüzlü yüzeylerdir. Pürüzlü yüzeylerde sürtünme kuvveti fazladır. Zımpara kağıdı, halı, toprak, çakıl, çim saha gibi yüzeyler pürüzlü yüzeylerdir.
Kaygan Yüzeyler
Yüzeyinde girinti ve çıkıntısı az olan yüzeyler pürüzsüz yüzeylerdir. Pürüzsüz yüzeylerde sürtünme kuvveti azdır. Cam, buz, porselen, cilalı tahta, mermer kaygan yüzeylere örnek verilebilir.
Sürtünme kuvvetini azaltmak için yüzeyler pürüzsüz hale getirilir.
Cisimlerin altına tekerlek takılması sürtünme kuvvetini azaltır.
Makinelerin yağlanması sürtünme kuvvetini azaltır.
Su sürtünme kuvvetini azaltır. Islak zeminlerde kayarak düşebiliriz.
Kar ve buz sürtünme kuvvetini azaltır. Kışın arabaların tekerlerinin kaymasını engellemek için kış lastikleri ve zincir kullanılır.
Örnek
Uzaktan kumandalı oyuncak arabamızı halı üzerinde ve tahta parke üzerinde sürelim.
Arabamız hangi yüzeyde daha hızlı gitmektedir?
Tahta yüzeyde daha hızlı hareket ettiğini gözlemleriz, halı üzerinde pürüz daha fazla olduğu için sürtünme kuvveti fazla olur. Arabamız daha yavaş ilerler.
Sürtünme kuvvetinin artırılması ve azaltılmasına örnekler için tıklayınız.
B- Sürtünme kuvveti nelere bağlıdır
Sürtünme kuvveti cismin ağırlığına ve yüzeyin cinsine bağlı olarak değişir.1. Cismin ağırlığı
Cismin ağırlığı artarsa sürtünme kuvveti de artar.
Kışın kayan otomobillerin ağırlığı artırılarak sürtünme kuvveti artırılmaya çalışılır.
2. Yüzeyin cinsine
Yüzey pürüzlü ise sürtünme kuvveti artacaktır.
Not:Sürtünme kuvveti yüzeyin büyüklüğüne bağlı değildir.
C- Sürtünme kuvvetinin etkileri
- Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz etkileri vardır.
- Sürtünme kuvveti elbiselerimizi, ayakkabılarımızı aşındırır.
- Yazı yazabilmemiz, ayakta düşmeden durabilmemiz sürtünme kuvveti ile olur.
- Kışın buzlu yollarda sürtünme çok azdır, sürtünmeyi artırmak için araba tekerlerine zincir takılır.
- Makine parçalarının aşınmasını engellemek içinde yağlanması sürtünmeyi azaltmak için yapılır.
- Buzdolabının tekerlekli olması sürtünme kuvvetini azaltır.
- Araçlara takılan kışlık lastiklerin sürtünmeyi artırıcı, yazlık lastiklerin sürtünmeyi azaltıcı desenleri vardır.
- Kibritin, çakmağın yanması sürtünme sonucu oluşan kıvılcımla gerçekleşir..
Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz etkilerine örnekler için tıklayınız
D- Havadaki sürtünme kuvveti (Hava direnci)
- Havadaki sürtünme kuvvetine hava direnci denir.
- Hava direnci cisimlerin hava içinde hızını azaltır.
- Havadaki cisim ne kadar büyükse sürtünme kuvveti o kadar fazla olur.
- Sürtünme kuvvetini azaltmak için özel tasarım şekiller yapılır.
- Otomobil ve uçaklar aerodinamik özelliklerine dikkat edilir.
 |
| Savaş uçağının hava direncini azaltan tasarımı |
 |
| Havadaki sürtünme kuvvetini azaltıcı kask |
E- Sudaki sürtünme kuvveti (Su Direnci)
Sudaki sürtünme kuvvetine su direnci denir.
Su direnci, su içerisinde hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştırır.
Su direncinin azaltılmasına örnekler
- Balıkların pullu olması,
- Gemilerin önünün "V" şeklinde yapılması,
- Yüzücülerin yarışmada birinci olmak için özel üretilmiş mayo ve bone kullanması,
- Balıkların kaygan sıvı kaplı olması
- Yüzücülerin suya atlarken ellerini birleştirerek atlamaları
- Balıkların oval yapılarının olması
 |
| Yüzücülerin ellerini birleştirmesi, özel üretilmiş bone ve mayo kullanması su direncini azaltır. |
Not:Su direnci hava direncinden daha fazladır.
Örnek Sorular
Soru 1: Kışın kar üzerinde güvenle yürümek için neler yapılmalıdır?
Kar ile ayağımız arasında sürtünmenin artırılması gerekmektedir. Bunun için ayakkabıların altı tırtıklı yapılır.
Soru 2:Ali odasındaki dolabın yerini değiştirmek istiyor. Fakat uyguladığı kuvvet bunun için yeterli değil. Ali'nin dolabı hareket ettirebilmesi için ne yapması gerekir?
Dolabın yerle sürtünmesini en aza indirmesi gerekir. Bunun için dolabın altına tekerlek takabilir, yağ sürebilir.
Soru 3:Yağlı güreşte yağlanma, güreşi nasıl değiştirir?
Güreşçilerin yağlanması sürtünme kuvvetini azaltır, birbirini tutması zorlaşır. Bu nedenle yağlı güreşte büyük ustalık ve hüner gerekir.
Soru 4:Kapı menteşeleri neden yağlanır?
Kapı menteşeleri daha az sürtünmesi için yağlanır. Metallerin birbirine sürtünmesi sonucu aşınmalar oluşur, kapı gıcırdar, kapı daha zor açılıp kapanır.
Soru 5:Futbol oynayan Emre topa durduktan sonra topun biraz ilerledikten sonra durduğunu görüyor. Topun durmasının sebebi nedir?
Top ile yer arasında sürtünme gerçekleşmektedir.
Bu kuvvet hareket eden cisimlerin bir süre sonra durmasını sağlar.
Soru 6: Soğuk bir kış günü elleri üşüyen Eslem ellerini nasıl ısıtabilir?
Ellerinin ortasını çok bastırarak birbirine sürterse elleri hemen ısınacaktır.
Sürtünme Kuvveti Konu Anlatımı İndir
Diğer Konular
5. Sınıf Fen Bilimleri Sürtünme Kuvveti Nedir? Sürtünm Kuvveti Ve Özellikleri konu anlatımı
Sürtünme Kuvvetini Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Bu kuvvetler esas olarak yüzey dokusundan ve onları bir araya getiren kuvvet miktarından etkilenmektedirler. Nesnenin açısı ve konumu sürtünme kuvveti miktarını etkiler. Bir nesne bir başka nesneye düz olarak yerleştirilirse, sürtünme kuvveti nesnenin ağırlığına eşit olacaktır. Bir nesne yüzeye doğru itilirse, sürtünme kuvveti arttırılacak ve nesnenin ağırlığından daha fazla olacaktır.
Kısaca anlatılanlar toplanmak istenirse; cisimle temas edilen yüzey arasında oluşan ve cismin hareketini zorlaştıran kuvvete sürtünme kuvveti denilmektedir.
Sürtünme kuvveti hareket yönüne daima zıt yöndedir ve bu kuvvet temas gerektiren bir kuvvettir. Sürtünme kuvveti pürüzlü yüzeylerde daha fazla gözlemlenirken az pürüzlü yani kaygan yüzeylerde az gözlemlenir. Pürüzlü yüzeylere örnek verilmesi istenirse bunlar toprak yol, halı ve taşlı yol olarak listelenebilir. Pürüzsüz yüzeylere örnek olarak mermer, cam ve buz verilebilir.
Örneğin; bir kaykayı toprak yolda sürmek, mermer bir zeminde sürmekten daha zor olacaktır. Çünkü mermer zemin toprak yola göre daha az pürüzlüdür ve ortaya çıkan sürtünme kuvveti daha azdır. Bu da toprak yolda kaykay sürülmesinin zor olmasının nedenidir.
Sürtünme Kuvveti Nasıl Azaltılır?
Bavulların daha rahat ilerleyebilmesi için altlarında sürtünme kuvvetini azaltmaya yarayan tekerlekler bulunmaktadır. Bu sayede daha kolay hareket ettirilmeleri sağlanmaktadır. Eskiyen kapı menteşeleri gıcırtı sesi çıkarmamaları için yağlanırlar. Bu sayede sürtünme kuvveti azaltılır ve ses çıkması önlenir. Pürüzlü yüzeyler ise zımpara yardımıyla düzeltilir.
Sürtünme Kuvveti Nasıl Arttırılır?
Kış aylarında kar yağışı olan yerlere arabaların tekerleklerine zincir takılarak sürtünme kuvveti arttırılır. Bu sayede arabanın yoldan çıkması veya kayması önlenmiş olunur. Yine kış aylarında buz tutan yollarda kaymayı engellemek iççin yollara kum dökülerek sürtünme kuvvetinin arttırılması hedeflenir. Bir başka uygulama ise botların altlarının tırtıklı yapılmasıdır. Bu sayede kaymanın önüne geçilir.
Sürtünme Kuvveti Çeşitleri
İki ana sürtünme kuvveti türü vardır. Bunlar statik sürtünme ve kinetik sürtünme olarak bilinmektedirler. Statik sürtünme kuvveti birbirine göre hareket etmeyen iki yüzey arasında gözlenirken, kinetik sürtünme hareket halindeki nesneler arasında görülmektedir.
Hava Ortamında Sürtünme Kuvveti
Havanın cisimlere uyguladığı sürtünme kuvveti hava direnci olarak isimlendirilir. Hava direnci cisimlere ters yönde etki etmektedir. Uçakların burun kısımlarının sivri ve ince olmasının sebebi hava direncinin etkilerini azaltmak içindir.
Su Ortamında Sürtünme Kuvveti
Suyun diğer cisimlere uyguladığı sürtünme kuvvetine su direnci denilmektedir. Suyun içerisinde hareket eden cisimlerin hareketini zorlaştıran bir kuvvettir. Cisimlerin suyla temas eden yüzeyleri ne kadar fazla ise sürtünme kuvveti o kadar fazladır. Su, cisimlere havadan daha fazla direnç uygulamaktadır.
Katı Ortamlardaki Sürtünme Kuvveti
Katı bir malzemenin içindeki atomlar da sürtünme kuvveti gözlemlenir. Örneğin, katı bir metal blok sıkıştırılırsa, malzemenin içindeki tüm atomlar hareket eder ve iç sürtünme ortaya çıkartırlar. Doğada tamamen sürtünmesiz ortamlar bulunmamaktadır. Derin uzayda bile, küçük madde parçacıkları etkileşime girerek sürtünme kuvvetine neden olmaktadırlar.
Sürtünmenin Zararları Nelerdir?
Sürtünme kuvvetinin fazla olduğu ortamda hareket zorlaşır. Sürtünme kuvveti ısınmaya ve yanmaya sebep olabilir. Cisimleri aşındırıp eskimelerine neden olabilir.
