Kimyasal Sinek Ilacı

Uzmanların ‘sivrisinekler ilaçlara karşı bağışıklık geliştirdi, ölmüyorlar’ açıklamalarının ardından gözler bu ilaçları üreten firmalara çevrildi. Sinek ve haşere ilaçları üretimi yapan Ramazan Güngör, çevre düzenlemelerinden dolayı sinek ilaçlarındaki kimyasal oranının düşürüldüğünü, bu sebepten ilaçların eskisi kadar etkili olmadığını belirtiyor. Pandemiden dolayı larva (bebek sinek) ilaçlarının da bu yıl geç yapılmasının İstanbul'da sinek varlığını artırdığı belirtiliyor.

Sibel GÜLERSÖYLER

Yayınlanma: 15:29 - 07 Temmuz 2020 Güncellenme:

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Başhekimi ve Dermatoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Zekai Kutlubay’ın, sineklerin belediyelerin kullandığı ilaçlara karşı direnç geliştirmesinden dolayı sayılarında büyük bir artış olduğunu belirterek, “Sinekler mevcut ilaçlara karşı dirençliler. Mevcut ilaçlar bunları öldürmüyor” açıklaması gözleri bu ilaçları üreten firmalara çevirdi.

Bu yıl pandemiden dolayı larva (bebek sinek) ilaçlamalarının geç yapılması ve sineklerin de ilaçlara karşı direnç kazanması nedeniyle, vatandaşlar sivrisineklerle mücadele etmekte zorlanıyor. İstanbul'da özellikle Avcılar, Başakşehir ve Küçükçekmece'de yaşayanların başı oldukça dertte.

“İÇERİSİNDEKİ KİMYASAL ORANLARI AZALDI”

Haşere ve sinek ilaçları üzerine üretim yapan firma sahibi Ramazan Güngör, “İstanbul'da hem büyükşehir hem de yerel yönetimler ilaçlama işlemlerini yapıyorlar. Evlerde kullanım için de vatandaşlar genelde likit sineksavarları tercih ediyorlar. Bu sinek ilaçlamalarında da eskiden içerisinde daha ağır kimyasal olan ürünler tercih ediliyordu ancak artık çevre ve toplum sağlığı açısından belirli kimyasallar azaldı ve bu da sineklerin yok edilmesinde tamamen etkili olmuyor.Bu seneki sivrisinek artışlarının sebebini pandemiden kaynaklı geç larva ilaçlamalarına bağlıyorum” diye konuştu.

5 LİTRE İLAÇ 250 TL

Sivrisinek ilaçlarının üretim yerleri hakkında da bilgi veren Güngör şu bilgileri paylaştı; “Sivrisinek ilacı üretebilmek için Türkiye'de aktif madde yok, Avrupa'dan ithal alıyoruz. Burada da içerisine çeşitli etken maddeler ve su karıştırarak satıyoruz. 5 litrelik bidon 250 TL'den satılıyor. Bu da İstanbul'un bir mahallesi kadar alanı ilaçlamak anlamına geliyor. Sivrisinek ilaçları içerisindeki maddenin yoğunluğuna göre bin 500 TL'ye kadar yükselebiliyor. Bu fiyattan aldığınız ürüne de 50 litre su koyarak kullanabilirsiniz”

İLACIN KAPAĞI 2 LİRA

Bursa'da üretim yapan Biçer Kimya'nın sorumlu müdürü Ali Demirkıran da Sözcü'ye şu değerlendirmede bulundu.

“Sivrisinek ilaçlarının ham maddesini yurt dışından ithal ediyoruz. Türkiye'de de çeşitli etken maddeler ile karıştırarak Marmara ve Ege bölgesi başta olmak üzere tüm Türkiye'ye ulaştırıyoruz. Corona virüsünden sonra doların artışı ile birlikte bizim üretim yaptığımız kalemlerde de fiyat artışları yaşandı. Eskiden fısfıs şişesinin kapağını 70 kuruştan alırken artık 2 liradan başlayan fiyatlardan alıyoruz. Plastik piyasasında Çin egemen olduğu için ve oradan da ürün akışı sağlanamadığı için iç piyasada da plastik noktasında artışlar yaşıyoruz” şeklinde konuştu.

“SİVRİSİNEKLERDEN İNSANLARA BULAŞABİLİR”

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Veterinerlik Fakültesi Viroloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Yılmaz, “Sivrisineklerden insanlara Batı Nil Ateşi, Dang Humması, Usutu, Rift Vadisi Humması gibi virüslerin bulaşabileceğini belirtti. Yılmaz, “Sivrisineklerin kuşların kanını emmesiyle, vahşi yaşam kuşlarından Batı Nil Ateşi virüsü ve Usutu virüsü hem hayvanlara hem de insanlara bulaşabilmektedir. Komşu ülkelerde görülen sivrisineklerle ilgili bir hastalık, bizde de görülebilir” diye konuştu

KOKULU VE KOKUSUZ ÜRÜNLERDE FİYAT DEĞİŞİYOR

Öte yandan sivrisinek ilaçları kokulu ve kokusuz olmasına göre çeşitli fiyatlardan satışa sunuluyor. Kokusuz ilaçlar 20 TL'den başlayarak 200 TL'ye kadar yükselirken, kokulu ilaçlar ise 50 TL'den başlayıp 1.000 TL'ye kadar çıkıyor.

Sıcak yaz günlerinin gelmesi ile birlikte alışkın olduğumuz bir problem ile yine karşı karşıya kaldık: Sivrsinekler. Böyle günlerde hamile kadınların sıkça sordukları soruların başında sinek ilaçlarının bebeklerine zarar verip vermeyeceği geliyor. Gerçekten de sinek de olsa bir canlı türünün hayatını sona erdiren bir maddenin gelişmekte olan bebek üzerinde olumsuz etkileri olmasını beklemek son derece normal. Ancak pratikte yaşananlar böyle değil.

Sinek-Böcek ilaçlarına bir bakış
Çeşitli sinek böcek gibi haşeratın bertaraf edilmesi için kullanılan kimyasal maddelerinsektisid olarak adlandırılır. İnsektisidler evlerde hamam böceği, sinek gibi zararlı canlıların yok edilmesi amacıyla kullanılabileceği gibi tarım alanında bitkilere dadanan zararlılarla mücadelede de kullanılmaktadır.

İnsektisidler içerdikleri kimyasal maddeye göre sınıflandırılırlar. Organoklorinler, organofosfatlar, karbamatlar gibi pekçok değişik insektisid vardır. Hamilelik sırasında bu kimyasal ajanlara maruz kalmanın etkilerini tam anlamıyla değerlendirmek birkaç nedenden dolayı mümkün değildir. Örneğin ev ya da ofis ortamında kullanılan sinek ilaçlarında maruz kalınan miktar sabit değildir ve bu miktarı saptamak neredeyse olanaksızdır. İkinicisi piyasada satılan ilaçların hemen hespi birden fazla türde insektisid içerdiğinden belirli bir türün etkisi tek başına değerlendirilemez. Son olarak insektisidler organikçözücüler ile birarada bulunurlar ve yapılan birkaç sınırlı çalışmada organik çözücülerin erken gebelikte kol ve bacak anomalilerine neden olabileceği ileri sürülmüştür. Bu iddia başka çalışmalar tarafından desteklenememiştir.

Son zamanlarda piyasada sinek kovucu bazı kimyasallar satılmaya başlanmıştır. Vücuda sürülerek uygulanan bu ürünler sinek kovucu olarak adlandırılırlar. Sinek kovucuların çoğu Diethyltoluamide ya da kısaca DEET adı verilen bir madde içerir. DEET bilinen en güçlü sinek kovuculardandır. Özellikle sivrisinekler ile başa çıkmada son derece iyi sonuç verir. Ancak insanlarda DEET’in yaklaşık %16.7’si deriden emilerek kan dolaşımına geçer. Ağzıdan yüksek dozlarda alınıdığında DEET’in hamile farelerde plasentayı geçerek fetusa ulaştığı gösterilmiştir. Sıçanlarda yapılan çalışmalarda teratojenite yani bebekte anomali yapma potansiyeli gözlenmemiştir.

ÖNERİLER
Genel insektisidler

• Sinek/böcek ilacı siz ortamda yokken sıkılmalıdır
• 8 saat süreyle ilaçlanan odaya girmemeniz önerilir.
• Odaya girmeden önce odayı iyice havalandırınız.

Sinek savarlar

• Yüksek oranda DEET içeren ilaçları tercih etmeyin
• Bu ilaçları aşırı miktarlarda sürmeyin ya da kullanmayın
• Uzun süre kullanmayın

Özetleyecek olursak sinek böcek ilaçlarının gelişmekte olan bebek üzerindeki potansiyel taratojenik etkileri sadece hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarla sınırlıdır ve bu çalışmalarda çok yüksek dozda ilaç kullanılmaktadır. İlaçların insanlar üzerindeki etkileri ile ilgili çok sınırlı sayıda veri vardır. Bu nedenle insanlar üzerinde olumsuz etkilerinin olmadığı kesin olarak söylenemez ancak oluşabilecek etkiler çok büyük bir olasılıkla normal insanların karşılaştığı dozlarda ortaya çıkmamaktadır. Bu etkilerin görülebilmesi için anne adayı çok yüksek miktarlarda sinek ilacına maruz kalmalıdır. Bu kadar yüksek miktarda ilaca maruz kalındığında ise bebek etkilenmeden önce anne adayında zehirlenme belirtilerinin ortaya çıkması beklenir.

Yaz aylarında sineklerle başımız mutlaka belaya girmiştir. Pek çoğumuz sinek kovucu ürünler kullanarak bu soruna çözüm buluruz. Piyasada pek çok sinek kovucu tablet, sprey, mendil, losyon v.b ürün bulmak mümkündür.

Sinek Kovucu Ürünlerin Etken Maddeleri
Sinek kovucu ürünlerde kullanılan bazı etken maddeler: DEET,
p -mentan-3,8-diol, soya yağı, sitronella

DEET:
Sinek kovucu ürünlerin pek çoğunda DEET (N,N-dietil-m-toluamid) maddesi bulunmaktadır.

DEET (N,N-Diethyl-m-toluamide)

Böcek öldürücü ilaçlarda 1957 yılından beri etken madde olarak kullanılan bu kimyasalın pek çok toksik testleri yapılmıştır. İnsan vücudu DEET’i absorbe eder, ancak 24 saat içinde idrar yoluyla vücuttan atılabilmektedir. EPA tarafından bu kimyasalın, ürün etiketinde yazan güvenlik önemlerine uyulduğu taktirde güvenli olduğu bildirilmiştir [1]. Ancak yine de küçük çocukların bulunduğu ortamlarda kullanılmaması tavsiye edilmektedir. Kanada Sağlık Bakanlığı DEET konusundaki çalışmaları ve önlemleri 2003 yılında revize etmiş ve 6 aydan küçük çocuklarda kullanılmaması, 6 ay ile 2 yaşındaki çocuklarda en fazla %10 DEET içeren ürünlerin dikkatle kullanılması gerektiği, 2-12 yaş çocuklarda %10 DEET içeren ürünlerin günde en fazla 3 defa uygulanabileceğini bildirmiştir [2].

p -Mentan-3,8-diol: p -mentan-3,8-diol böcek kovucularda kullanılan etken maddelerden biridir. Bu madde okaliptüs ağacından elde edilen yağda da az miktarda bulunmaktadır. Bu nedenle bu yağ böcek kovucu olarak kullanılmakta ve Citridiol ticari adıyla da bilinmektedir. DEET kadar etkin bir böcek kovucudur. Doğal olarak elde edilebildiği gibi kimyasal olarak sentezlenmesi de mümkündür[3]. Bu etken madde karasinek ve sivrisinekler üzerine etkilidir.

p -Mentan-3,8-diol
(2-(1-Hydroxy-1-methylethyl)-5-methylcyclohexanol)

Akut toksik etki gösterdiğine dair veri yok iken; ancak yine de ciltte tahrişe, göze temasında olumsuz etkileri vardır[4]. Bu aktif maddeyi ihtiva eden sivrisinek kovucular 2 saat kadar bir korunma sağlar. Bu aktif maddeyi ihtiva eden sivrisinek kovucular 3 yaş altı çocuklarda kullanılamaz.

Soya Yağı
%2 oranında soya yağı ihtiva eden ürünler sivrisineklere karşı 3 saat kadar bir korunma sağlar. Bitkisel kökenli olduğu için bu ürünler her yaş grubunda ve istenilen sıklıkta kullanılabilir.

Sitronella
Limonlu Melisa (sitronella) yağı, %14,2 linalool, %12 geraniol, %8,2 sitronelol, %1 sitral içerir. Limon nüanslı taze ot aromasına sahiptir. Sitronella bitkisel kökenli bir böcek koruyucu olup, EPA’nın araştırmalarına göre toksik etkisine rastlanmamıştır[5].

Picaridin
1980’li yıllarda Bayer firması tarafından geliştirilmiş bir etken maddedir. Kimyasal olarak; 1-piperidinecarboxylic acid 2-(2-hydroxyethyl)-1-methylpropylester olarak bilinmektedir. Etken madde sinek, kene, sivrisineğe karşı geliştirilen sprey, aerosol ve mendillerde kullanılmaktadır. Ağız yoluyla alınması durumunda zehirlidir ve gözleri tahriş eder. Ürün içerisinde belirli limitler içersinde toksik özellik göstermemektedir[6]. DEET kadar etkili bir etken maddedir.

Picaridin
1-piperidinecarboxylic acid 2-(2-hydroxyethyl)-1-¬methylpropylester

IR3535
Merck KGaA firması tarafından IR3535 adıyla tescil edilmiş bir kimyasaldır. Diğer böcek kovucu etken maddeler gibi toksik testleri yapılarak; toksik olabileceği dozlar belirlenmiş, kullanma talimatlarına uyulduğu taktirde sağlık açısından bir riskin oluşmayacağı bildirilmiştir[7].

IR3535 etil 3-[acetil(butil)amino]propanoat

SonuÁ

Sivrisineklerden korunmada bulunduğunuz koşullara uygun ürün seçimi çok önemlidir. Eğer sivrisineklerin yoğun olduğu bir yere kısa süreliğine gidecekseniz daha düşük konsantrasyonda sivrisinek kovucu sprey ya da losyon kullanıp uygulamayı gerektikçe tekrarlayabilirsiniz. Her ne kadar mevcut ürünler sağlığa zararsızlığı yapılan testlerle kanıtlanmış olsa da, bitkisel etken madde içeren ürünlerin kullanımı sağlımız açısından en uygun olanıdır.  Bu ürünleri seçerken ve kullanırken dikkat edilmesi gerekenler şöyle özetlenebilir:

-Kısa süreli sineklerin yoğun olduğu ortamda kullanacağımız ürünlerin etken madde konsantrasyonun yüksek olmasına gerek yoktur. Boş yere yüksek dozda kimyasala maruz kalmamak için bu durumlar için düşük etken maddeleri ürünler tercih edilmelidir.

-Bu ürünlerin koruyuculuk süreleri etken madde ve etken maddenin oranında göre değişmektedir. Dolayısıyla ürün üzerinde yazan bu süreler doldukça tekrar uygulanmalıdır.

-Mümkünden bitkisel ürünlerden elde edilmiş etken maddeli ürünler tercih edilmelidir. (Sitemizde daha sonra doğal sinek kovucular hakkında daha ayrıntılı bilgi verilecektir.)

-Özellikle çocuklar ve bebeklerde bu ürünlerin kullanımına özellikle dikkat edilmeli, etken madde miktarına göre ürün seçilmelidir. 

-Ürün seçerken üreticinin kullanma talimatı mutlaka okunmalı, kullanılması riskli yaş grupları için ilgili ürün kesinlikle kullanılmamalıdır.

-Ürünleri ağız yoluyla almamaya dikkat etmeli, göz ve çevresine uygulanmamalı, ağız yoluyla yoğun bir şekilde maruziyet sonucu mide bulantısı, kusma gibi zehirlenme belirtileri görüldüğünde en kısa zamanda sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Göze marufiyet durumunda göz ve çevresi bol su ile yıkanmalı, kalıcı kızarıklık, görme bozukluğu gibi durumlarda acilen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

-Bu tip ürünler cilde uygulanmadan önce cildin küçük bir noktasına uygulanarak; alerji testi yapılmalı, ciltte kaşıntı, kızarıklık, şişlik gibi etkiler görülmüyorsa; tüm cilde uygulanmalıdır.

-Bu etken maddeler çok sayıda dermatolojik ve toksik testten geçirilerek; güvenirlikleri kontrol edilmelerine karşın, sentetik ürünler yerine bitkisel kökenli olanların tercih edilmesi daha doğru bir davranıştır.

Kaynaklar

[1] Pesticides: Topical & Chemical Fact Sheets: The Insect Repellent DEET, EPA (U.S. Environmental Protection Agency), http://www.epa.gov/opp00001/factsheets/chemicals/deet.htm .

[2] Health Canada, Consumer Product Safety, Re-evaluation Decision Document: Personal insect repellents containing DEET (N,N-diethyl-m-toluamide and related compounds).

http://www.hc-sc.gc.ca/cps-spc/pubs/pest/_decisions/rrd2002-01/index-eng.php .

[3] p-Menthane-3,8-diol, Wikipedia The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/wiki/P-Menthane-3,8-diol

[4] p-Menthane-3,8-diol (011550) Biopesticide Registration Eligibility Document, EPA (U.S. Environmental Protection Agency), http://www.epa.gov/oppbppd1/biopesticides/ingredients/tech_docs/tech_011550.htm.

[5]EPA,  R.E.D. FACTS: Oil of Citronella .

 http://www.epa.gov/oppsrrd1/REDs/factsheets/3105fact.pdf, Erişim Tarihi:02.07.2012

[6] Pıcarıdın Technıcal Fact Sheet, http://npic.orst.edu/factsheets/Picaridintech.pdf.

[7]WHO: IR 3535 http://www.who.int/whopes/quality/en/IR3535Interim.pdf.