Birlesik Sifatlar

kaynağı değiştir]

Literatür[değiştir kaynağı değiştir]

Adları işaret yönünden belirten sıfatlardır. Hangi sorusu sorarak bulunur. İşaret sıfatlarından sonra bir isim veya başka bir sıfat gelir:

• bu araba
• o çocuk
• şu kitap
• şu sevimli köpek

Yukarıdaki son örnekte işaret sıfatının ardından başka bir sıfat (sevimli) gelmiş. Burada sadece "şu" kelimesinin işaret sıfatı olduğuna dikkat edilmelidir. Sevimli ise niteleme sıfatıdır.

Ol, şol ve işbu gibi eski işaret sıfatlarının kullanımı günümüzde azalmıştır:

• Şol cennetin ırmakları / Akar Allah deyü deyü - Yunus Emre
• İşbu maddenin birinci paragrafında yer alan suçların herhangi birini işlemeye teşebbüs eden kişi, suç işlemiş sayılır.

İşaret sıfatları, işaret zamirleri ile karıştırılmamalıdır:

• Şu çocuk senin kardeşin mi? (işaret sıfatı)
• Şu senin kardeşin mi? (işaret zamiri)

Bir kelimenin işaret sıfatı olup olmadığı çoğul hâlinden anlaşılabilir. İşaret sıfatlarının çoğul hâli yoktur:^[6]

• Bu çörekler çok lezzetli. (işaret sıfatı)
• Bunlar çok lezzetli. (işaret zamiri)

Sayı sıfatı[değiştir

Birleşik Sıfatlar

Birleşik Sıfatlar

a) Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar

&#; İki sözcüğün bir araya gelerek tek bir kavramı karşıladığı birleşik sıfatlardır.

&#; Kaynaşmış birleşik sıfatlar, bitişik yazılır.

&#; İki yalın addan yapılmış olanlar: cingöz çocuk, kılkuyruk&#;

&#; Belirtisiz ad tamlaması biçiminde olanlar: kahverengi kumaş, üstünkörü çalışma, vişneçürüğü gömlek&#;

&#; Bir adla bir eylem ya da eylemsiden yapılmış olanlar: haksever insan, mirasyedi kişi, vatansever asker, varyemez amca. ..

&#; İki ya da daha çok sıfattan yapılmış olanlar: hiçbir yol, biraz para, birçok olay, herhangi bir yer ..

Sıfat tamlaması biçiminde oluşanlar: pisboğaz çocuk, boşboğaz adam, düztaban sporcu&#;

İki eylem ya da eylemsiden yapılmış olanlar: konargöçer aşiretler, okuryazar kadınlar, vurdumduymaz insan&#;

b) Öbekleşmiş Birleşik Sıfatlar

&#; Birden çok sözcüğün çeşitli biçimlerde oluşturduğu söz öbeğidir: İki kilo karpuz, kafadan sakat adam, oyuna düşkün çocuk, sonradan görme kadın, cana yakın insan, kendisine özgü üslup, evine bağlı adam, başına buyruk adam, dile kolay iş, tavanı basık oda&#;

&#; “Kaynaşmış birleşik sıfatlar&#; bitişik, “öbekleşmiş birleşik sıfatlar&#; ise ayrı yazılır; ikisi bu yönüyle ayrılır.

c) Kurallı Birleşik Sıfatlar

&#; Biçim bakımından ayrı yazılan ve belli kurallara göre yapılan sıfatlardır.

&#; Kurallı birleşik sıfatlar, birer sıfat grubudur.

&#; Kurallı birleşik sıfatlar birkaç şekilde yapılır:

Sıfat ve takısız isim tamlamalarına “—lı, —lık, —sız” ekleri getirilerek sıfat öbeği (birleşik sıfat) biçiminde oluşturulur.

— Ak saçlı başını eline al anneciğim.
— Sen gezersin kırk asırlık bir mabedin içini.
— Beş parasız bir adamdı şimdi.

Belirtisiz ad tamlamasına “-lı, -lık, -sız&#; ekleri getirilerek sıfat öbeği (birleşik sıfat) biçiminde oluşturulur, bu durumda belirtisiz ad tamlamasındaki tamlanan eki düşer.

— Asker elbisesi > asker elbiseli (çocuk)
— Dilenci kılığı > dilenci kılıklı (adam)
— Çınar ağacı > çınar ağaçlı (ev)

Sıfat tamlamalarında sıfat ile ismin yeri değiştirilip isme iyelik eki (—ı, -i) getirilerek sıfat öbeği (birleşik sıfat) oluşturulur. Örneğin; &#;kırık kanat&#; tamlamasında “kırık” ile “kanat&#; yer değiştirip “kanat” sözcüğüne “-ı&#; eki getirilerek yeni bir sıfat elde edilir: Kanadı kırık (kuş).

— Boynu bükük bir garibim yüzüm gülmüyor.
— Eli açık bir insandır dedesi.
— Bağrı yanık bir çobandan dinlemişti kavalı.
— Onarır türküler gönlü kırık mevsimleri.

kaynağı değiştir]

Ana madde: Pekiştirme (dil bilgisi)

Sıfatlarda anlamı pekiştirme şu şekillerde yapılır:

Hece tekrarı ile[değiştir

nest...

32701 32702 32703 32704 32705