Diyalize Ne Zaman Girilir

Diyaliz, sağlıklı böbrekler tarafından yapılan temel görevleri  gerçekleştiren bir tedavi yöntemidir. Kendi böbrekleriniz artık vücudunuzun ihtiyaçlarını karşılayamadığında gereklidir.

Diyaliz Ne Yapar

Böbrekleriniz işlevini yerini getiremediği zaman, diyaliz vücudunuzu dengede tutar:

• Vücutta birikmelerini önlemek için atık, tuz ve fazla suyun giderilmesine yardımcı olur,
• Potasyum, sodyum ve bikarbonat gibi kanınızdaki belirli kimyasal maddelerin güvenli bir seviyede tutulması
• Kan basıncını kontrol etmeye yardımcı

Diyaliz Çeşitleri?

İki tür diyaliz vardır. Bunlar Hemodiyaliz ve periton diyalizi. Diyaliz işlemi doktorunuzla beraber sizin vereceğiniz karara göre uygun şartlar sağlandığında evde ya da gerekli donanıma sahip hastanelerde uygulanabilir .

Diyaliz İşlemi Ne Kadar Sürer?

Diyaliziniz için gereken süre şunlara bağlıdır:

• Böbrekleriniz temel fonksiyonları ne kadar yerine getirebiliyor,
• Tedaviler arasında ne kadar sıvı alıyorsunuz
• Vücudunuzda böbreklerinizin atamadığı ne kadar atık var
• Yaşınız
• Kullanılan yapay böbrek türü

Not:Genellikle, her bir hemodiyaliz tedavisi yaklaşık dört saat sürer ve haftada üç kez yapılır.

Yüksek akımlı diyaliz adı verilen bir hemodiyaliz türü daha az zaman alabilir. Bunun sizin için uygun bir tedavi olup olmadığını görmek için doktorunuzla konuşabilirsiniz.

Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanları

Vücutta oluşan zararlı maddeler kan ile taşınarak böbreklere gelir, böbreklerde temizlenen kan tekrar vücut dolaşımına katılır. Kronik böbrek yetmezliği olan hastaların böbrekleri çalışmadığından dolayı kanlarındaki bu maddelerin temizlenmesi için belirli aralıklarla diyalize girmeleri gereklidir. Kronik böbrek yetmezliğinde tedavi "hemodiyaliz" ya da "periton diyalizi" ile yapılabilmektedir. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalar için sıklıkla kullanılan ve daha çok tercih edilen yöntem, hemodiyalizdir. Bu yöntem, kanın damardan alınıp hemodiyaliz makinesinden geçirilmesi ve temizlenip tekrar damara verilmesi esasına dayanır. Hastanın hemodiyalize girebilmesi için uygun damar yolunun olması gerekmektedir. Damar girişim yollarında ilk tercih edilen "arteriyovenöz fistül" oluşturulmasıdır. Arteriyovenöz fistül, kol ya da bacakta herhangi bir yerde atardamar ile toplardamar arasında cerrahi yöntemle bir yol açılması, bağlantı kurulmasıdır. Önce aktif olmayan kolda daha sonra aktif kolda olmak üzere; el bileği,  ön kol, üst kolda fistül açılır. Daha sonraki tercih yapay damarlar (greft) ve son olarak da kalıcı kateter takılması yöntemidir. Kalıcı damar girişimi sağlanıncaya kadar da geçici kateterler kullanılmaktadır.
Arteriyovenöz fistül diyalize giren hastaya gerekli damar yolu sağlanması için açılır
Hemodiyalizde hastanın diyaliz makinesinin iğnesinin girebileceği büyüklükte toplardamara sahip olması ve bu damarın diyaliz makinesinin çalışmasına yetecek miktarda akım sağlaması gerekmektedir. Normal toplardamarlarda akım ve damar büyüklüğü diyaliz makinesine girmek için yeterli değildir. Artriyovenöz fistülle atardamardan gelen kan toplardamara yönlendirilir. Arteriyovenöz fistül ile toplardamar kan akımı artırılır, damar çapı genişler. Bu şartlar oluşturulan fistül ile sağlanır.

İşlem lokal anestezi ile ve ağrısız olarak gerçekleştiriliyor

Bu işlem için kullanılması uygun toplardamarlar öncelikli olarak aktif kullanılmayan koldur. (Sağ elini kullananlar için sol ya da sol elini kullananlar için sağ kol) İşlem kolun en uç kısmından (El bileği) başlanarak zamanla fistülle ilgili sorunlar oldukça kolun yukarısına çıkılarak devam ettirilmelidir. Fistülde kullanılan damarlar genelde aynı damarlardır. Kolda fistül için yüzeysel damarlar kullanılabilir. Sorun oluştukça aynı damarlar üzerinde ilerlenir.
Kronik böbrek yetmezliği olan hastalar için damarlar çok önemli
Kolun alt tarafında fistül açıldığında; fistülde sorun olursa, fistül tıkanırsa kolun yukarısına çıkılması olasılığı vardır. Örneğin el bileğinde fistül açıldığında fistülün üst tarafında, ön kolda sorun oluşursa, üst kolda sorun oluşmamış damar bulunabilir. Tersine kolun üst tarafından başlanılırsa ve kolun üst tarafında damarlarda sorun oluşursa altta tekrar fistül yapma olasılığı daha azdır. Her iki kolda hastanın damarlarının durumuna göre birkaç kez fistül yapılma olasılığı vardır. Kronik böbrek yetmezlikli hastaların en değerli varlıkları damarları konumuna gelmiştir. Bu nedenle fistülde eğer mümkünse düşük bir olasılık dahi olsa her damar dikkatli bir şekilde kullanılmalı fistül denenmelidir.
Özellikle kronik böbrek yetmezlikli hastalarda damar yolu kullanmak gerekirse (Kan alımı, ilaç yapımı gibi durumlarda) her iki koldaki damarlar korunmalıdır mümkünse el üstü ya da içyüzdeki damarlar kullanılmalıdır. Genellikle çapının uygunluğu ve ilk anda farkedilebilirliği yüzünden fistül için kullandığımız damarlar sıklıkla kullanılmaktadır. Bu damarlarda daha sonradan sorunlar oluşabilmektedir.
Yapılan fistül el ile hissedilebilir, ara ara kontrol edilmeli çalışmadığı fark edilirse doktora başvurulmalıdır. Fistülden diyalize girilebilmesi için fistülün olgunlaşması gerekmektedir. Bu yaklaşık 3 hafta ile 2 ay arasında geçen sürelerde gerçekleşir. Arteriyovenöz fistül girişimleri genelde çok sorunsuz operasyonlardır. Çok nadiren komplikasyonlar oluşabilir.
Hemodiyaliz amaçlı fistüllerde oluşabilecek sorunlar işlemin hayati öneminin yanında hafif kalıyor
Kanama, damar içi pıhtılaşması, el ve kolda şişme, fistül damarlarında balonlaşma, enfeksiyon, elde kan beslenmesi bozukluğu gibi nadir görülen ve kolayca müdahale edilebilecek bazı istenmeyen etkiler görülebilmektedir. Ancak uygulamanın hayati öneminin yanında bu komplikasyonlara ait müdahale edilebilir riskler önemsiz kalmaktadır. 

Fistülü korumak için bu noktalara dikkat!

* Kullanılmadan önce akım, thrill açısından fistülün diyaliz doktoru ya da hemşiresi tarafından   kontrolü yapılır. Hastaya da kontrolü öğretilir.
* Fistüllü kolun üzerine yatılmamalı, bu kolla ağır yük taşınmamalı ve ağır kaldırılmamalıdır.
* Fistüllü kola saat ve takı takılmamalıdır.
* Fistüllü kolu sıkan giysiler giyilmemelidir.
* Fistüllü koldan tansiyon bakılmaması ve baktırılmaması konusunda hasta uyarılır.
* Fistüllü koldan tedavi yapılmaması gerektiği hastaya söylenir.
* Fistüllü kolun temizliğine dikkat edilmelidir. Diyalize gelmeden önce fistüllü  kol ılık su ve sabunla yıkanmalıdır.
* Fistüllü kolda ağrı, şişlik, kızarıklık, hassasiyet vb. gibi belirtiler olduğunda mutlaka hekime bildirilmelidir.

Hemodiyaliz böbrek yetmezliği olan hastalarda uygulanan bir kan temizleme yöntemidir. Amacı aşırı sıvıların, toksik maddelerin ve atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Hastalara hemodiyaliz uygulayabilmek için damar giriş yolu ve damar çıkış yolu bağlantılarının olması gerekmektedir. Bu da başlıca 3 yöntemle sağlanır. Bunlar: santral venöz yollara kateter bırakma (büyük toplardamarlara ince borular bırakma), cerrahi olarak; sentetik greftlerle; cerrahi olarak atardamar ile toplardamar arasında direkt bağlantı kurmakla geliştirilen arteriovenöz fistül ile sağfunduszeue.info sık kullanılan yöntem arteriovenöz fistül oluşturmaktır fakat arteriovenöz fistül oluşturmak cerrahi olarak mümkün değilse bu bağlantı sentetik greftler yardımı ile yapılır. Santral venöz katater bırakma ancak kısa dönem uygulamalar için yapılmaktadır. Bunun nedeni uzun süre kateter bırakmaya bağlı komplikasyonlardır. Oluşturulan arteriovenöz fistül ve sentetik greft bağlantıların nedeni toplardamardaki kan akımını ve basıncını arttırarak damarın güçlenmesini ve duvarının kalınlaşmasını sağlamaktır. Böylece hemodiyaliz için tekrar tekrar yapılması gereken toplardamar girişleri daha güvenli ve komplikasyonsuz bir şekilde oluşturulabilecektir.

Fistülün süreci nedir?

Oluşturulan arteriovenöz fistüller ve sentetik greftler zamanla daralma gösterebilir veya tıkanabilir. Bu ise hastanın hemodiyalize girmesine engel teşkil eder. Oluşan pıhtıların, daralmaların ve tıkanıklıkların tedavisi için girişimsel radyolojik olarak tromboliz (pıhtı eritilmesi), trombektomi (pıtının dışarı çıkarılması), balon uygulama ve stent uygulama yapılabilir. Bunlardaki temel amaç hemodiyaliz yolunu açık tutmaktır.

Niçin Yapılır?

Oluşturulan fistüllerdeki darlık ve tıkanıklıklar hastanın hemodiyalize girmesine engeldir. Çünkü bu patolojiler kan akımında ciddi azalmaya neden olabilirler. Bu girişimlerin bir başka amacı ise fistüllerin ve sentetik greftlerin uzun ömürlü olabilmesini sağlamaktır. Cerrahi prosedürleri tekrarlamaktansa oluşan patolojiyi ortadan kaldırıp fistül ve sentetik greft açıklığını ve uzun süre dayanıklılığını sağlamak daha güvenli-etkin ve tercih edilen bir yöntemdir.

Nasıl Yapılır?

Hastaya uygun pozisyon verdikten ve sterilizasyondan sonra pıhtı varsa ince boru kateter ve teller yardımı ile girilerek pıhtı eritici tedavi bu ince borular yardımı ile uygulanır. Bir başka yöntem ise pıhtıların mekanik olarak eritilmesi ve dışarı çıkarılmasıdır. Bunlar için özel tasarlanmış kateterler (borular ) mevcuttur.  Bazen pıhtının içinden ince bir telle geçip balon uygulandıktan sonra bu yöntemler tekrarlanabilir. Darlıklar içinse öncelikle farklı özelliklerde balonlar kullanılır. Bu balonlar yüksek dirençli ve yüksek basınçlara çıkabilen balonlardır. Bazen yan tarafında ince kesici bıçaklar olan balonlar da kullanılabilir. Bunlar yeterli olmazsa hemodiyaliz yolunu açmak için stent uygulanabilir.

İşleminin Riskleri ve Komplikasyonları Nelerdir?

Nadir de olsa işleme bağlı kanama, enfeksiyon, pıhtı oluşumu, damarlarda zedelenme, kontrast maddeye bağlı komplikasyonlar ve ağrı oluşabilir.

Nereye başvurabilirim?

Hastanelerin girişimsel radyoloji polikliniklerine başvurduğunuz takdirde fistülle ilgili sorunlarınızın çözülmesi için sizlere yardımcı olunacaktır. 

Doç. Dr. Fahrettin KÜÇÜKAY

Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık, Uygulama ve Araştırma Hastanesi Girişimsel Radyoloji Bilim Dalı Başkanı