Kan Uyuşmazlığı Bebek

Kan uyuşmazlığı, anne ve bebek arasındaki kan grubu farklılıklarına bağlı olarak ortaya çıkan bir durumdur. Bebeklerde ciddi problemlere neden olabilmektedir. Gebelikte kan uyuşmazlığı ile ilgili merak edilen soruları Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Yıldız Eren Çetin cevapladı.

“Kan uyuşmazlığının en sık sebebi ruh uyuşmazlığı”

Op. Dr. Yıldız Eren Çetin şu bilgileri verdi: “Kan uyuşmazlığı; anne ve bebek arasında A, B, O ya da Rh kan grupları açısından uyuşmazlık olduğu durumlarda gözlenir. İnsanların kan hücrelerinde kan gruplarını belirleyen spesifik antijen adı verilen proteinler bulunur. Örneğin A kan grubuna sahip bir kişinin kan hücrelerinde A antijeni vardır. Bu kişi, B kan grubuna sahip bir kan hücresiyle karşılaştığında (yanlış kan nakli gibi durumlarda olabileceği gibi) bağışıklık sistemi B antijenini yabancı olarak tanır ve ona karşı antikor üretir. Antikor, B antijenine sahip hücrenin yok edilmesini sağlar. Bu A, B, O kan uyuşmazlığında meydana gelen olaydır.

Annenin ve bebeğin farklı kan grubuna sahip olduğu durumlarda görülebilir ancak Rh uyuşmazlığına göre daha nadir görülür, genellikle daha az soruna yol açar. Kan uyuşmazlığının en sık sebebi olan Rh uyuşmazlığı; annenin Rh (-), bebeğin ise Rh (+) olduğu durumda görülür. Rh (+) kan grubuna sahip kişiler kan hücrelerinde Rh proteini vardır, Rh (-) kişilerde ise bu protein yoktur. Rh (+) bebeğin kan hücreleri plasenta yoluyla anne kanına geçtiğinde, annenin bağışıklık sistemi bu hücreleri yabancı olarak algılar ve hücreleri yok edecek antikorlar sentezler. Bu durum gebelik sürecinde veya doğum sırasında gerçekleşebilir. Anne artık Rh proteinine duyarlı hale gelmiştir. Özellikle duyarlı hale gelen annenin ikinci ya da daha sonraki gebeliklerinde Rh (+) bebeği olduğunda, annenin bağışıklık sistemi bebeğin kan hücreleri yok etmeye başlar. Bu süreç hafif seyredebileceği gibi bebeğin ölümüne yol açabilecek kadar ciddi problemlere neden olabilir.
Kan hücrelerinin aşırı yıkımı, vücutta bilirubin adı verilen maddenin artmasına yol açar

Kan uyuşmazlığının bebeğe etkileri pek çok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Anneden gelen antikorların, bebeğin kan hücrelerini yok etmesi sonucu bebekte kansızlık (anemi) gelişir. Bebekte; kansızlığı telafi etmek için kemik iliği, dalak ve karaciğerde kan hücresi üretimi aşırı artar ve sonuçta bu organlarda anormal bir büyüme meydana gelir. Kansızlığın telafi edilemediği durumda kalp yetmezliği başlar ve bebeğin organlarında sıvı toplanır. Bu seviyeye gelmiş bebeklerde ölü doğum riski oldukça yüksektir. Kan hücrelerinin aşırı yıkımı, vücutta bilirubin adı verilen maddenin artmasına yol açar. Bilirubin adlı maddenin dokularda ve kanda birikmesiyle bebeğin cildi ve dokuları sarımsı bir renk almaya başlar, sarılık görülür. Bilirubin birikiminin neden olduğu en ciddi sorun kernikterus adı verilen durumdur. Kernikterusta bilirubin beyin dokusunda birikir ve nöbet geçirme, sağırlık, beyin hasarı, ölüm gibi çok ciddi sonuçlar doğurur.”

“Anne karnında kan nakli veya erken doğum gibi farklı seçenekler uygulanabilir”

Dr. Yıldız Eren Çetin, kan uyuşmazlığı tanısının annenin rutin muayenesi sırasında ultrason, amniyosentez gibi işlemlerde fark edilen anormalliklere bağlı olarak koyulabileceğini söyleyerek, “Kan uyuşmazlığı açısından riskli kan gruplarına sahip kişilerde, örneğin Rh (-) annelerde Rh proteini antikoru bakılarak da tanı koyulabilir. Tedavi yöntemi; gebelik haftasına, hastalığın şiddetine ve gidişatına, bebeğin genel sağlık durumuna ve annenin tercihlerine göre belirlenir. Tüm bu faktörler göz önüne alınarak bebeğe anne karnında kan nakli veya erken doğum gibi farklı seçenekler uygulanabilir” dedi.

“Kan uyuşmazlığının önlenmesi, erken tanı ve tedavisine başlanması için oldukça önemli”

Dr. Çetin; kan uyuşmazlığının önlenebilir bir durum olduğunu belirterek gebe kadınların ilk doktor ziyaretlerinde kan gruplarının belirlenmesi gerektiğini söyleyerek, “Rh (-) kan grubuna sahip hamileler, gebeliğin haftasında Rh antikoru oluşumunu önleyici ilaç almalıdır. Bebeğin Rh (+) olduğu durumda bu ilacın ikinci dozu doğumdan sonraki 72 saat içinde yapılmalıdır. Bebeğin kan grubunun Rh (-) olduğu durumda ikinci doza gerek yoktur. Kan uyuşmazlığı ciddi bir durumdur” diye konuştu. Op. Dr. Çetin; gebelikte erken ve düzenli doktor kontrolünün, pek çok hastalık gibi kan uyuşmazlığının da hem önlenmesi hem de erken tanı ve tedavisine başlanması için oldukça önemli olduğunun altını çizdi.

Anne ve baba adayının kan grupları arasındaki uygunsuzluğa denir. Kan grubu tayininde iki faktör belirleyicidir. Birincisi gruplar ki A, B, AB, O olmak üzere 4 tanedir. İkincisi Rh antijenidir. Kan uyuşmazlığı denildiğinde ilk düşünülen ve kastedilen Rh uyuşmazlığıdır. Rh antijeni kandaki kırmızı hücreler ( eritrositler ) üzerinde bulunur ve protein yapısındadır. Bunlar bağışıklık sistemini uyararak cevap oluşumuna sebep olurlar. Hücrelerinde Rh antijeni taşıyanlara Rh ( + ), taşımayanlara Rh ( – ) denilmektedir.

Gebelik öncesi dönemde yapılacak kan grubu tayini sayesinde eşler aralarında kan uyuşmazlığı olup olmadığını kolayca öğrenebilirler. Eğer anne Rh ( – ) ise ve baba Rh ( + ) ise kan uyuşmazlığı mevcuttur. Baba’nın ( – ), annenin ( + ) olduğu durumda kan uyuşmazlığı yoktur.

Etki Mekanizması

Anne’nin Rh ( – ) olduğu durumda eğer bebek de Rh ( + ) olursa bebeğin kanındaki bu Rh faktörü anne kanına geçerse ( doğum, düşük, kürtaj, anmiyosentez, gebelik kanamaları vs. ) annenin bağışıklık sistemi Rh faktörünü ortadan kaldırmak için antikor adı verilen maddeler üretir. Bu koşulda anne duyarlılaşır ve sonraki gebelikte oluşan bu antikorlar plasenta yoluyla bebeğe geçerek sorun oluştururlar. Bunu hücre yüzeyindeki antijenlerle birleşip hücreyi parçalayarak oluştururlar.

Bebeğin kan hücreleri parçalanır, kansızlık ( anemi ) gelişir. Bebekteki anemi sonucu vücut boşluklarında sıvı birikimi olur ve bebek de hidrops adı verilen durum gelişir. Hastalığın şiddetine ve yok edilen kan hücrelerinin miktarına bağlı olarak bebekte kalp yetmezliği ve anne karnında ölüm bile izlenebilir.

Hangi Durumlarda RH Etkilenmesi Olur?

En sık doğumdur, ancak bunun dışında bebekten anneye olabilecek minik kanamalarda anneyi sensitize edebilir.

• Düşük
• Kürtaj
• Dış gebelik
• Amniyosentez
• Kordosentez
• Koryon villus örneklemesi
• Gebelikte olan fazla kanamalar
• Bu durumlarda bebeğin kan grubu bilinemeyeceği için koruyucu olarak Rhogam ( Anti-D ) yapılmalıdır.

Takip

Öncelikle anne ve babanın kan gruplarını doğru olarak tespit etmiş olmalıyız. Annenin kan grubu ( + ) ise zaten risk yoktur. Kan uyuşmazlığı tespit edilen gebelere belli aralıklarla testler uygulanır. Gebelik takibi esnasında annenin kanında normalde olmaması gereken anti-Rh aranır. Bu teste İndirekt Coombs Testi denilir. Bu testte normal kabul edilen titreler arasındaki değerlerin varlığı riskin düşük olduğunu gösterir. Doğum sonrası bebekte anneden geçen antikorların aranmasına ise Direk Coombs Testi adı verilir. Bebeğin kan uyuşmazlığından etkilenip etkilenmediğini anlamak için nadir de olsa kordosentez yapmak gerekebilir.

Tedavi

• Rh (–) anneden Rh (+) bebek doğduğunda, anneye doğumdan sonraki ilk 72 saat içinda antikor gelişimini önlemek amacıyla Rheogam uygulanmalıdır. Aynı şartlarda bu uygulama her doğumdan sonrada tekrarlanmalıdır.
• Gebeliğin herhangi bir döneminde düşük, kürtaj, amniyosentez vs. geçiren gebelere ilk 72 saat içinde Rheogam uygulanmalıdır.
• Rh (–) anneye her ihtimale karşı gebeliğin haftasında koruyucu olarak Rheogam yapılabilir, ancak bu şart değildir.
• Anne karnında etkilenmiş bebeği tedavi edebilmek için kan değişimi uygulanabilir.

Etiketler:kan uyuşmazlığı

Kan Uyuşmazlığı İğnesi

Kan uyuşmazlığı anne ve babanın kan grubunun RH pozitif  ve RH negatif (RH antijenin olması ya da olmaması) değerleri üzerinden ilerleyen bir durumdur. Hamilelik sürecinde anne ile karnındaki bebek arasında bulunan RH uyumsuzluğu (annenin RH negatif, bebeğin ise RH pozitif olması) bebeğin sağlığı açısından önemli sorunlara neden olabilir. 

Peki RH nedir? RH, kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir antijendir. Kimi insanların kanında bu antijen  bulunur kimi insanların kanında ise bulunmaz. Kanında bu antjen bulunanlar için RH pozitif bulunmayanlar içinse RH negatif tanımlaması kullanılır. İnsanların yüzde 85’lere varan orandaki büyük bölümü RH pozitif yüzde 15’i ise RH negatiftir. 

Hepimiz RH değerimizi genlerimiz vasıtasıyla anne ya da babalarımızdan alırız. Kan uyuşmazlığı kavramı hamilelik sürecinde ortaya çıkabilen bir sorundur.  Bu süreçte anne RH negatif, anne karnındaki bebek RH pozitifse kan uyuşmazlığı var demektir. Bu durumda bebeğiniz Rh geçişini pozitif olan babasından almış demektir. Ancak kan uyuşmazlığının ortaya çıkarabileceği sağlık sorunlarını basit tedavi yöntemleriyle engellemek mümkündür.

Kan Uyuşmazlığı Genellikle İlk Bebeğe Zarar Vermez

Anne ile bebek arasında RH uyuşmazlığı varsa sıklıkla ilk bebek zarar görmez. Bunun nedeni, devam eden RH pozitif bebek olan gebelikte, bebekten anneye geçen kan miktarına karşı anne antikor üretmektedir. Bu yeni üretilen antikorlar immunglobulin M dediğimiz kısa süreli antikorlardır ve boyut olarak büyük olduğu için plasentadan geçemez dolayısıyla bebeğe zarar veremezler. Fakat bu antikorlar belli bir zaman sonra kaybolur ve kalıcı bağışıklık sağlayan immunglobulin G dediğimiz antikorlar oluşur ve bu antikorlar boyut olarak küçüktür ve plasentadan geçebilir. Bu antikorlar annenin kan dolaşımda yıllarca kalabilir. Dolayısıyla anne RH pozitif bir bebeğe gebe kalır kalmaz bu antikorlar plasentadan geçerek o bebeğin kan hücrelerine saldırır ve zarar verir. 

Şu durumlardan birini yaşadıysanız bebeğinizin kanı sizin kanınıza geçmiş olabilir ve sorun yaşanabilir:

• Daha önce doğum yaptıysanız,
• Amniyosentez testi yapıldıysa,
• CVS testi yapıldıysa,
• Hamilelik sırasında vajinal kanama geçirdiyseniz,
• Gebelik sürecinde karnınızdan yaralandıysanız,
• Daha önce düşük yaptıysanız,
• Dış gebelik sorunu yaşadıysanız,
• Kürtaj olduysanız.

Bu işlemler yapılmadan veya yapıldıktan hemen sonra kan uyuşmazlığı iğnesi yapıldıysa risk yoktur.

Kan Uyuşmazlığı Nasıl Olur?

RH negatif annenin ilk RH pozitif bebeğini doğurmasının ardından anne antikor üretir. Dolayısı ile ikinci bir RH pozitif bebeğe hamile olması durumunda bu antikorlar plasentayı geçerek bebeğe ulaşır. Antikorlar bebeğe geçtikten sonra bebeğin kanında yer alan ve oksijen taşıma görevini üstlenen kırmızı kan hücrelerini öldürmeye başlar. Bu saldırı sonucunda bebeğin kalp atışları anne karnında durabilir veya bebekte yaygın hasara yola açan 'hidrops' dediğimiz tablo görülebilir. 

Kan Uyuşmazlığı Testi

Annenin RH negatif babanın ise RH pozitif olması durumunda anneye 'indirekt coombs' testi yapılır. Bu testin sonucunun pozitif olması durumunda risk var demektir. Bu noktada pozitifliğin miktarı ile bebeğe olan etkinin miktarı doğru orantılı olduğu için sıkı bir takip gerekir.  Eğer bu test negatif ise anneye koruyucu amaçla gebeliğin 3. trimestrende ve doğumdan sonra kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır.

Kan Uyuşmazlığı İğnesi

Kan uyuşmazlığı olduğu durumda kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Daha önce de belirttiğimiz gibi ilk çocuk için önemli bir risk yoktur. Ancak daha sonraki doğumlarda risk yaşanmasın diye gebeliğin 28’inci haftasında anneye kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. Bebek doğduğunda bebeğin RH değeri kontrol edilir. Negatifse anneye ikinci bir kan uyuşmazlığı iğnesi yapılmasına gerek kalmaz. Bebeğin kanı grubu RH pozitif çıkarsa doğumdan sonraki ilk 72 saat içerisinde anneye ikinci kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır. 

Bu konuyla ilgili en önemli husus şudur: Eğer annenin kan grubu RH negatif  ve baba RH pozitif ise anne düşük, küretaj, gebelik sürecinde kanama veya yukarıda saydığımız girişimleri yaptıracaksa bu işlemlerden önce kan uyuşmazlığı iğnesi yaptırmalıdır. Ve daha da önemlisi, RH uygunsuzluğu olan her gebenin gebeliğin haftasında kan uyuşmazlığı iğnesini yaptırmasıdır.