Tunceli Düzgün Baba

kaynağı değiştir]

Dersim Alevi inançlarında önemli bir yere sahip olan Düzgün Baba, Kırmancki'de Duzgı, Kurmancide ise Dızgun olarak bilinir. Dersim'e li yıllarda Dersime 12 talip aşireti ile gelen Horasan Erenlerinden "Seyyid Mahmudu'l-Kebir-Seyyid Hacı Kures'e Qûr soyundan olan ve kendi adıyla anılan Mubarek dağı diye adlandırılan ,Düzgün dağında sır olduğuna inanılan, Eren'dir Veli'dir sırrı Evliyadır^{[kaynak belirtilmeli]}. Anlatılanlara bakıldığında Duzgı, Düzgün veya Düzgün Baba nın soy ataları Kirmanşahtan gelmişlerdir. Konuştukları lisan da Kirmanşah'ca denilen kırmançkidir ki, bunu da aynı soydan gelenlen Kureyşanlıların Cem'lerde söyledikleri ezgi ve kullandıkları lisandan anlıyoruz. Kırmançki veya Dersimce dilinden Duzgı veya Düzgün Baba anlamı kusursuz, muntazam, doğru ve güzel anlamına gelmekle birlikte Türkçe ile de aynı içeriğe sahip olduğu gibi, Duzgün, Duzgı adı Tunceli/Dersimde Kımançki'de kutsalı ifade eder. Kurmanç diline göre ise Dızgu veya Dızgı adı hakaretli bir içeriğe dönüşmektedir.

çünkü bu ismin anlamı nedenle "Düzgün" bu orijinal ismin Türkçeye uyumlaştırılmış bir biçimidir ki, kimileri onun doğruluk ve dürüstlüğünden ötürü bu isimle anıldığını düşünmüşlerdir.^[7] Yani bu süre içinde yerel mitleri Türkçe terimlerle açıklayabilme yolunda, onlara bazı yeni unsurlar eklenmiş var sayılıfunduszeue.info zamanlarda internette Ağu içen oacakların en büyüğüdür üstünüdür gibi denilerek Oniki İmam bile Ağuçana bağlanmaya çalışılmaktadır diye yazılsa da, Ağuyu içenin ve parmaklarından akıtan kişinin ve Alaaddin Keykubat'ın fırına attığı kişinin de Seyyid Hacı Kureyş olduğu konusunda birçok delil ve anlatım vardır.^[8]

Duzgı/Duzgın adının da bu dönemden itibaren düzgün sözcüğüne bağlanarak, Türkçe var sayıldığı olası görülmektedir. Böylece ismin kaynağı onun orijinal biçimi olan Duzgı/Dızgun'da gizlidir. Duzgı/Dızgun'un ise, bölgede başka bir veli olan Tuzik/Tujik Baba'nın adından dönüşmüş olduğu öne sürülmektedir. Tujik/Tuzik Kürtçe'de keskin, sivri anlamlarına gelir. Tujik de Duzgı gibi Dersim'de aynı zamanda bir dağı simgeliyor olup, yakın bir zamanda onun da antik bir tanrının (Zerdüşti Ermenilerinde Vahagn) devamı olduğu tespit edilmiștir.^[9] Öyle ki bu görüşün bir parçası olarak, Tujik adının Zerdüşti Ermeniler arasında 'cehennem' anlamına gelen duzakhtan ^[10] geldiği, onun duzakh'ın yeni yerel dillerin telaffuzuna uyumlaştırılmış formu olduğu savunulmuștur.^[11]

Tujik aslında eski bir yanardağdır ve muhtemeldir ki ona bu ismin verilişi bu özelliğinden kaynaklanmıştır. Benzer bir örneğe Tendürek adında rastlanır. Zira Türkler bu dağı aynı zamanda Cehennem dağı olarak adlandırmışlardır. Burada da aynı motivasyon rol oynamışa benzemektedir. O da eski bir volkanik dağdır ve yöre halkının bazen dağdan gelen garip sesler duyduklarını söylemesi buna yorulmaktadır. Ayrıca Tendürek adının etimolojik kökeni dolaylı olarak cehennem metaforuna gönderme yapar. Şöyle ki, o tandır sözcüğünün başka bir forumuna dayanır ki, tandır halk nazarında bir tür küçük cehennem olarak görülen fırın anlamına gelmektedir.^[12]

Düzgün Baba kültünün kökenleri[değiştir

Tunceli'deki D&#;zg&#;n Baba Dağı yerli ve yabancı turistleri ağırlıyor

Yöre sakinlerince kutsal sayılan Düzgün Baba Dağı, Nazımiye ilçesine yaklaşık 12 kilometre uzaklıktaki Kıl köyünde bulunuyor.

Yılın her döneminde farklı güzellikler sunan dağ ve çevresi, özellikle haziran-ağustos döneminde yurt içi ve yurt dışından yüzlerce kişinin uğrak yeri oluyor.

Günübirlik turlarla bölgeye gelenler, ilk olarak Düzgün Baba Dağı'nın iki farklı noktasında yer alan cemevlerini ziyaret ediyor.

Buradaki görevlilerden bilgi alan ziyaretçiler, daha sonra dağın zirvesine ulaşmak için zorlu yolculuklarına başlıyor.

2 bin rakıma zorlu yolculuk yapıyorlar

Ziyaretçiler, uzun süren yürüyüşün sonunda yaklaşık 2 bin rakımlı dağın zirvesine ulaşıyor.

Zirvedeki mağaraları ve kutsal sayılan alanları gezen turistler, kentin inanç ve kültürel değerleri hakkında bilgi sahibi oluyor.

Ziyaretçilerden Ali Haydar İmre, AA muhabirine, Düzgün Baba Dağı'nın Alevilik'te oldukça önemli yeri olduğunu söyledi.

Yaklaşık 10 kilometrelik yolculuğun ardından 2 bin rakımlı dağa tırmandıklarını belirten İmre, bölgenin her mevsim doğal güzellikleriyle öne çıktığını dile getirdi.

"İnançsal anlamda turizmi canlandırıyor"

Dağdaki mağara ve inanç alanlarını gezmenin keyifli olduğunu anlatan İmre, "Yaz aylarında binlerce yerli ve yabancı turist Düzgün Baba Dağı'na akın ediyor. Buraya gelen vatandaşlar dua edip niyazlar dağıtıyor. Tunceli'de Düzgün Baba Dağı inançsal anlamda turizmi canlandırıyor. Bizler de buradan bütün doğaseverlerle sesleniyoruz; gelsinler doğamızı görsünler. Tunceli'nin turizmine ve inanç merkezlerine katkıları olsun." dedi.

Arkeolog Düzgün Tarkan ise Düzgün Baba Dağı'nın gezi rotasının zorlu olduğunu aktardı.

Her yaştan insanın dağa tırmandığını ifade eden Tarkan, şöyle konuştu:

"Yolculuğumuz sırasında ilk başta bizleri Düzgün Baba'nın yaşadığına inanılan ev karşıladı ve orada dileklerin tutulduğu, adakların sunulduğu kaya oyuğu bulunuyordu. Oradan yukarıya çıkınca da bu defa Düzgün Baba'nın taşlardan yapılmış türbesiyle karşılaştık. Gezimizin sonuna doğru insanların dağda kurbanlarını kestikleri ve adaklarını sundukları çeşitli kayalıklardan aşağıya iniş yaptık. Çok görkemli bir dağ ve güzelliği zirveye çıkınca anlaşılıyor. Bu dağdan Tunceli'nin hemen her yeri görülebiliyor."

Ziyaretçilerden Arzu Kahraman da Fransa'dan Tunceli'ye ailesiyle gezmeye geldiğini ve dağın güzelliğine hayran kaldığını söyledi.

Anadolu Ajansı web sitesinde, AA Haber Akış Sistemi (HAS) üzerinden abonelere sunulan haberler, özetlenerek yayımlanmaktadır. Abonelik için lütfen iletişime geçiniz.

kaynağı değiştir]

Yakın bir zamanda Ermeni Mithrası (Mehr veya Mihr) ile Bava Duzgı/Dızgun Bava arasında bir devamlılık ilişkisi olduğu tespit edilmiş, bunu destekleyen pek çok bulgu ortaya koyulmuştur.^[13] Bu görüşe göre, Dersim dağları eski zamanlarda Hristiyanlaştırılma sürecine karşı direniş gösteren Zerdüşti Ermeniler için bir sığınak olmuştur. Her şeyden önce antik 'Dersim'i çevreleyen kuşakta bazı Zerdüşti tanrılarına ait kült yerlerinin var oluşu bunun açık işaretlerinden biri sayılır. Örneğin Bagayarič (şimdiki Pekeriç^[14], Erzincan) Ermeni Mithrası'nın bir kült merkeziydi. Kemah (Türkiye) Ahuramazda'ya ait bir başka kült yeriydi (Ermeni Ohrmazd). Kaldı ki onlardan kalan izler bugün bazı Dersim yer adlarında tespit edilebilmiştir. En açık örnek, Mercan dağlarının adının etimolojik olarak Mithra adıyla ilişkili olmasıdır.^[15] <<Bu parağrafta yazılanların doğruluğunu kabul etmek mümkün değildir. Çünkü Seyyid Düzgünün atalarının bin'li yıllarda Anadoluya gelip inanç itikatla ve kerametle irşad etmeleri bunların Ermeni veya Zerdüşt olmadıkları bunların Muhammed Ali nesli pakinden olduğunu gösteriyor ki Dersim'deki halk kabulü de böyledir.>>

Toponomi dışındaki bazı mitolojik unsurlar bu sürekliliği daha da kristalleştirmektedir. Her şeyden önce Mithra bir tür sözleşme tanrısı olup, yalana karşı doğruluğu savunurdu. Düzgün Baba ise, Dersimli Aleviler arasında doğruluğun ve dürüstlüğün koruyucusudur. O söze güvenirliğin timsalidir. Bireyler arasında çözümlenememiş bazı müşkül sorunların, çözüm amacıyla ona havale edildiği ve bunu yapan kimsenin 'davamı Düzgün Baba'ya bıraktım,' dediği görülür. Bu nedenle bazı yazarlar onun adını (Düzgün) bu özelliğine yorarlar.

İnanışa göre, Dersimde evli biri eğer hâlâ bir oğul sahibi değilse, Düzgün Baba ziyaretine gidip kurban kesip adak adar ve bir oğul versin diye ona yalvarıp dua eder. Eğer muradı olursa da, oğluna Düzgün adını verir. Dersimde Düzgün adının yaygın oluşu bundandır. Bu özelliğe de Mithra'da rastlanır. Nitekim o Avesta'da 'oğullar veren' (putro-da) olarak da bilinir. Dersimli alevilerin -Mithra takipçilerinin yaptığı gibi- sabah güneşinin ilk ışıklarında Duzgı'ya dua etmeleri ise, bir başka açık ortak unsur olarak kaydedilmiştir. Nitekim Mithra başlangıçta güneş ışığının tanrısı olmakla birlikte zamanla bir güneş tanrısına dönüştürülmüştür.

Mithra ve Duzgı çobandırlar. Mithra bir kartal tarafından sembolize edilir. Duzgı'nın da aynı zamanda böyle bir sembolü vardır ki, Heliyo Chal olarak bilinir. İkisi de süvaridirler ve kırmızılar içindedirler. Bu nedenle Duzgı'ya Surela (<sur; kırmızı) lakabı yakıştırılmıştır. Üstelik Mithra'nın olduğu gibi (Anahita), onun da bir kız kardeşi (Xaskar) vardır. Anahita su tanrıçası olup saflığı simgelerken, Xaskar'ın ise Duzgı dağı üzerinde kutsal bir su kaynağı vardır. Bu ziyaret onun adıyla Xaskarê olarak anılır. Ziyaretçisi iyi kalpliyse, su kaynağından içtiğinde kaynağın kurumayacağına inanılır. Bu inanç saf ve lekesiz sayılan Anahita kültüne gönderme yapar. Çünkü o Avesta'da lekesiz (an-ahita) demektir. Ayrıca Xaskar adı da muhtemelen 'altından yapılmış' anlamına gelen Ermenice oskrhat sözcüğünden geliyor olup, aynı köklere işaret eder. Öyle ki, Anahita çoğunlukla altından giysileriyle tarif edilir. Sonuç olarak Xaskar ve Duzgı/Dızgun, haklarındaki baskın görüşe göre antik dönemde bu dağlık bölgede yaşamış olan Zerdüşti Ermenilerin Anahita ve Mithra kültlerinin bir devamı olarak ortaya çıkmışlardır.^[16]

Farklı görüşler[değiştir

nest...

89528 89529 89530 89531 89532