Ara Ara Nefes Darlığı Nedenleri

NEFES DARLIĞI (DİSPNE)
Kişinin soluk alıp verdiğinin ve solunumunu güçlükle yürüttüğünün farkına varmasıdır.

Normal bir kişi dakikada 16 solunum yapar ve her solunumla cc hava alıp, verir.

Sakin solunumla solunum kaslarının tükettiği enerji tüm enerjinin %5’inden az iken dispnede bu tüketim %25 ve daha fazlasına ulaşır.

Oldukça sık görülen bir belirti olan nefes darlığı, 3 organ sistemindeki ciddi sorunlara bağlı olabilir: Solunum, kalp damar ve kan sistemi.

Solunum sistemi ve/veya dolaşım sisteminin vücudun ihtiyacını karşılamada yetersiz kaldığı durumlarda nefes darlığı meydana gelir. Nefes darlığı birçok hastalıkta görülebilmekle beraber en sık akciğer ve kalp hastalıklarında ortaya çıkmaktadır.

Nefes darlığı akciğer kaynaklı veya akciğer dışı nedenlere bağlı olarak ikiye ayrılır.
Akciğer dışı nefes darlığı nedenleri: Kalp yetmezliği, kansızlık, reflü, üst solunum yolunda tıkanıklık, skolyoz gibi göğüs deformiteleri, böbrek hastalıklarında özellikle ürenin yüksek olması, tiroit hastalıklarından hipotiroidide, sinir sistemi hastalıkları, psikolojik nedenler olarak sıralanabilir.

Akciğer kaynaklı nefes darlığı nedenleri ise şunlar olabilir:

Astım: Aniden nefesin kesilmesi bir astım krizi yüzünden kaynaklanabilir. Bunun anlamı hava yollarının daralması, hırıltı ve öksürüğün artmasıdır.

Zatürre: Akciğer iltihabı öksürük ve nefes darlığına neden olabilir. Genellikle antibiyotik kullanılmasını gerektiren bir enfeksiyondan dolayı kaynaklanır.

KOAH: Sigara kullanımına bağlı gelişen KOAH’da (Kronik Tıkayıcı Akciğer Hastalığı) akciğerin yapısı bozulur, ilerleyici nefes darlığı oluşur. KOAH, amfizem ve kronik bronşit adı verilen iki klinik durumdan oluşur. Amfizem küçük hava yollarının kalıcı genişlemeleridir.

Akciğer kanseri: nefes darlığının en önemli nedenleri arasında yer alır.

Ani başlayan nefes darlığı sıklıkla kalp hastalığını düşündürür. Diğer yandan hem akciğer, hem de kalp hastalığı olanlarda nefes darlığına hangisinin daha çok sebep olduğunu ayırt etmek bazen oldukça güçleşebilir.

Yatar pozisyondayken gelişen nefes darlığı daha çok sol kalp yetersizliği veya mitral kapak hastalığı olan kişilerde görülür. Beraberinde sıklıkla öksürük de vardır. Gece yattıktan saat sonra gelişen nefes darlığı, genellikle kalkıp oturularak düzelir.

Nefes darlığı şikâyeti ani olarak başlamış ise mutlaka en yakın tıp merkezine başvurarak sebebini araştırmak önerilmektedir.

Tıbbi bir sorundan şüphelenilecek durumlardan bazıları şu şekildedir:

• Dinlenme halindeyken nefes darlığı
• Aktivite ve egzersiz sonrası nefesin kesilmesi
• Uzanırken görülen nefes darlığı
• Alerjen gibi çeşitli tetikleyicilerle ortaya çıkan nefes kesilmesi
• Göğüs ağrısının eşlik ettiği nefes darlığı
• Kol, çene ya da boyun ağrısıyla birlikte nefes alamama
• Ayak ve el bileklerinde şişmeyle birlikte nefes darlığı
• İştah kaybı, istem dışı kilo kaybı veya kilo alma ile birlikte nefes darlığı
• Alışılmadık halsizlik hissi ile birlikte nefesin kesilmesi
• Terleme ile birlikte nefes darlığı
• Ateş ile birlikte nefes darlığı
• Nefes alırken ıslık veya hırıltı benzeri seslerin olması ve nefes darlığı
• Nefes darlığı şikayetinin yanı sıra inatçı öksürük
• Sersemlik, bayılma hissi ile birlikte nefes darlığı

Kişinin nefes alışverişini fark etmesi, solunumun zorlaşması ve güçlükle nefes alıp vermesi, ‘dispne’, toplumdaki bilinen adıyla ‘nefes darlığı’ olarak tanımlanıyor. Pandemi sürecinde nefes darlığı geliştiğinde, aklımıza ilk olarak tüm dünyayı kasıp kavuran Covid geliyor. Ancak yaşam kalitemizi oldukça düşürecek boyutlara ulaşabilen nefes darlığı her zaman Covid’a işaret etmiyor. Sağlıklı kişilerde de yoğun egzersiz sonrasında, yüksek rakımlı bir bölgede seyahat ederken veya önemli sıcaklık değişimlerinde nefes darlığı oluşabiliyor. Bununla birlikte nefes darlığı ciddi bir sağlık sorununun da habercisi olabiliyor. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Tülin Sevim nefes darlığının başlayış şeklinin önemli olduğuna dikkat çekerek, “Ani başlayan şiddetli nefes darlığında acil müdahale gerekebiliyor ve en yakın sağlık kurumuna başvurmak yaşamsal önem taşıyor. Yavaş gelişen, uzun seyirli nefes darlığı ise acil olmasa da mutlaka tetkik edilmelidir” diyor. Nefes darlığı en sık akciğer hastalıklarında görülse de aslında pek çok farklı hastalık ve psikolojik etkenler nefes darlığına neden olabiliyor. 

İşte nefes darlığına yol açan 10 sağlık problemi

ASTIM 

Astımda nefes darlığı ataklar şeklinde ortaya çıkıyor. Astımı olan hasta çeşitli alerjen ve tetikleyici faktörlerle karşılaştığında; hava yollarında daralma, nefes darlığı ve hışıltılı solunum oluşuyor. Hastanın ataklar dışında solunumu tamamen normal olabiliyor. 

KOAH (KRONİK TIKAYICI AKCİĞER HASTALIĞI) 

Genellikle sigara içen kişilerde görülen, hava yollarında daralma ve nefes darlığıyla karakterize bir hastalık. KOAH’ta nefes darlığı ilerleyici özellik sergiliyor ve zamanla giderek kötüleşiyor. Nefes darlığının geri dönüşümü de olmuyor. Akciğer enfeksiyonları ve ataklar hastalığın daha da ağırlaşmasına yol açıyor. 

COVID ENFEKSİYONU

“Covid son bir yıldır en sık görülen hastalıklardan biridir. En çok karşılaştığımız belirtiler ise ateş, öksürük ve yorgunluktur” diyen Sevim, şöyle devam ediyor:

“Ancak özellikle akciğerlerin etkilendiği durumlarda nefes darlığı da ortaya çıkabiliyor. Nefes darlığı hastalığın ciddiyetini göstermesi açısından önemli bir bulgudur. Dolayısıyla nefes darlığı yakınması olan Covid hastalarının zaman kaybetmeden mutlaka doktora başvurmaları gerekiyor.”

ANAFİLAKSİ 

Anafilaksi ciddi, yaşamı tehdit eden alerjik bir reaksiyon olarak tanımlanıyor. Yer fıstığı veya arı sokması gibi alerjik olduğumuz bir etkene maruz kaldıktan sonra saniyeler veya dakikalar içinde ortaya çıkan nefes darlığı acil müdahale gerektiriyor.

KALP YETMEZLİĞİ

Sevim, kalp kasının gerektiği gibi kasılamadığı durumlarda kalp yetmezliği geliştiğini belirterek, “Kalp yetmezliği uzun süre sinsi bir seyir gösterebildiği gibi, aniden de ortaya çıkabiliyor. Hastalar düz yattıklarında, merdiven-yokuş çıkarken veya efor sırasında nefes darlığının arttığından yakınıyor, 2 veya daha fazla yastıkla uyumayı tercih ediyorlar” diyor. 

OBEZİTE 

Obezite ya da halk arasında bilinen adıyla şişmanlık, vücutta fazla miktarda yağ birikmesi sonucu ortaya çıkan ciddi bir tablo. “Obezite sadece kozmetik bir sorun değil, kalp hastalığı, diyabet ve akciğer hastalığı gibi birçok sağlık problemine neden olabilen önemli bir hastalıktır” uyarısında bulunan Sevim, şunları söylüyor:

“Çok fazla kilolu olmak akciğerlerimizi zorlayarak nefes almayı güçleştirebiliyor. Bazı kilolu hastalar yanlışlıkla astım tanısı alıyor, yıllarca nefes açıcı ilaçlar kullanıyorlar. Kilo verdiklerinde ise nefes darlığı tamamen düzeliyor ve hastaların ilaç kullanma ihtiyaçları kalmıyor.” 

PANİK ATAK

Ara sıra anksiyete yaşamak olağan bir durum. Ancak anksiyete bozukluğu olan kişilerde; günlük hayatta rastlanılan durumlara karşı korku ve sürekli devam eden bir endişe hali söz konusu oluyor. Endişe “panik atak” krizleriyle kendini gösteriyor. Bu krizler sırasında kişilerde hızlı nefes alma ile nefes darlığı gelişebiliyor. 

KANSIZLIK (ANEMİ)

Dokulara oksijen taşımak için gerekli olan sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin yetersiz oluşu kansızlık (anemi) olarak tanımlanıyor. Nefes darlığı en sık görülen belirtilerinden birini oluşturuyor. Hastalarda ayrıca yorgunluk, ciltte solukluk ve kalp atışlarında düzensizlik gibi şikâyetler de gelişebiliyor. Nefes darlığı olan hastalarda mutlaka kan sayımı yapılarak aneminin araştırılması gerekiyor.  

AKCİĞER EMBOLİSİ 

Akciğer embolisi ciddi ve hayatı tehdit eden, acil müdahale gerektiren bir tablo. Akciğer atardamarının ani tıkanması sonucu oluşuyor. Bu tıkanma genellikle bacaktaki bir toplardamardan akciğere gelen kan pıhtısı nedeniyle gelişiyor. Aniden başlayan nefes darlığı, batıcı göğüs ağrısı, çarpıntı, kan tükürme, bacaklarda şişlik ve ağrı gibi belirtilerle kendini belli ediyor. 

AKCİĞER FİBROZİSİ (AKCİĞER SERTLEŞMESİ)

Akciğer fibrozisi; akciğerlerdeki küçük hava keselerinin (alveoller) duvarlarının kalınlaşıp, sertleşmesi sonucu oluşuyor. Bu tabloda akciğerler vücudun oksijen ihtiyacını karşılayamaz hale geliyor. En sık görülen belirtileri ise kuru ve inatçı öksürük ile nefes darlığı oluyor. Doç. Dr. Sevim, bu hastalıkta nefes darlığının yavaş yavaş ilerlediğini belirterek, “Hastalığın erken dönemlerinde sadece efor sırasında oluşan nefes darlığı, hastalık ilerledikçe istirahat halindeyken de görülmeye başlıyor” diyor. 

Tıp literatüründe dispne olarak adlandırılan nefes darlığı, kişinin yeteri kadar nefes alamamasıdır. Yaygın yaşanan bir durumdur ve “Nefes darlığı ne iyi gelir?” sorusunu akıllara getirir. Nefes nefese kalma, nefesin yetmemesi, düz bir yolda yürürken diğerleri kadar hızlı gidememe, aktif olma anında sık dinlenme ve soluklanma ihtiyacı duyma belirtileri arasındadır. Kişinin dinlenmesi sırasında derin derin nefes alma ihtiyacı hissetmesi, aniden göğsünün sıkışması da belirtiler arasındadır. Psikolojik nefes darlığı da yaşanan bir durumdur.

Nefes Darlığı Nedir?

“Nefes darlığı nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir:

Tıp literatüründe dispne olarak adlandırılan nefes açlığı olarak da tanımlanan bu durum; kişinin rutin hayatını yerine getirmesini zorlaştıran bir rahatsızlıktır. Pek çok farklı sebebe bağlı olarak gelişse de kişinin nefes alma sırasında güçlük hissetmesi ile karakterizedir. Bazı durumlarda akciğere ya da kalp problemlerine bağlı olarak da gelişebilir. Bu nedenle de nefes darlığı durumu akciğere bağlı ve akciğer dışı nedenler olarak iki ayrı kategoride değerlendirilir.  Ani başlayan nefes darlığı problemleri çoğunlukla akciğer ve kalbe bağlı olarak gelişir. Günler içinde yavaş seyirde ortaya çıkan dispne ise kronik nedenler olarak değerlendirilir. Dispne ayrıca burun yapısında bozukluk olan kişilerde oluşan bir durumdur.

Nefes Darlığı Belirtileri Nelerdir?

Nefes darlığı belirtileri kişinin yaşam kalitesini düşürür ve rutin yaşantısını engeller. Ciddiye alınması gereken bu durumun altında yatan nedenler mutlaka araştırılmalıdır. Sıklıkla görülen belirtiler ise şöyledir:

• Ayak bileklerinde ve bacaklarda şişlikler,
• Baş ağrısı ve baş dönmesi,
• Bilinç bozukluğu,
• Dinlenme anında soluk alıp vermede güçlük,
• Göğüs ağrısı,
• Havasız kalma hissi,
• Hırıltılı solunum,
• Kalp çarpıntısı,
• Kanlı balgam,
• Kilo kaybı,
• Kronik ve ani başlayan öksürük,
• Nefes alamadığını hissederek gece uykudan uyanma,
• Nefes alıp vermede güçlük,
• Normal süreçte yapılan aktivitelerde zorluk yaşama,
• Yeterli nefes alamama hissi,
• Yorgunluk.

Nefes Darlığı Neden Olur?

“Nefes darlığı neden olur?” sorusu da konu hakkında merak edilenler arasında.

Aniden ortaya çıkan nefes darlığı nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Akciğer arterlerinde ani kan pıhtılaşması sonucu pulmoner emboli,
• Kalp krizi,
• Kan kaybı,
• Pnömoni (zatürre),
• Solunum yolu tıkanıklıkları ve yabancı cisim varlığı,
• Astım,
• Sönmüş akciğer (pnömotoraks),
• Kalp yetmezliği,
• Tansiyon düşüklüğü.

Kronik nefes darlığı nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Astım,
• İnterstisyel akciğer hastalıkları (romatizmal hastalıklar, toz ve gaza maruziyet),
• Obezite,
• Restriktif akciğer hastalıkları (kalp yetmezliği, anemi),
• Tıkayıcı akciğer hastalıkları (sigara kullanımı, KOAH),
• Yaşlılık.

Akciğere Bağlı Görülen Nefes Darlığı Nedir?

Akciğere bağlı nefes darlığı şikayetleri akciğerin kapasitesinde düşmeye sebebiyet veren astım kaynaklıdır. Astım havayollarında daralmaya sebep olur ve göğüste daralma hissi yaratarak kişinin yeterince nefes almasını engeller. Akciğerlerde ıslık ve hırıltı sesine benzer bir ses ile karakterizedir. Akciğerin tamamı ya da bir kısmının sönmesi durumu olan pnömotoraks kaynaklı da akciğer bölgesinde ağrı ile birlikte nefes darlığı görülebilir. Bunun yanında akciğerlerdeki kan damarlarının pıhtılaşması sonucunda kan dolaşımının kısmen ya da tamamen durması da nefes darlığı yaratabilir.

Kalbe Bağlı Görülen Nefes Darlığı Nedir?

Kalbe bağlı nefes darlığı belirtileri ani olarak ortaya çıkmaz. Şikayetler zamanla artarak devam eder. Bu durumda da hasta yaşadığı nefes darlığını uzun süre tolere edebilir. Kalp krizi belirtileri göğüste şiddetli ağrı ile karakterizedir ve erken evrede nefes darlığı şikayetine yol açabilir. Bunun yanında kalp çarpıntısı da yeteri kadar nefes alamama durumunu yaratabilir.

Nefes Darlığı Nasıl Anlaşılır?

“Nefes darlığı nasıl anlaşılır?” diye merak ediyorsanız ilk olarak hastanın öyküsünün alındığını ardından hastaya ayrıntılı fiziki muayene uygulandığını bilmelisiniz. Hekimin gerekli görmesi durumunda da tomografi, akciğer grafisi, bronkoskopi, kan testleri, koroner anjiyografi, solunum fonksiyon testleri gibi farklı radyolojik ve laboratuvar testleri istenebilir. Nefes darlığı tedavi süreci kişinin psikolojik değerlendirmesi ile birlikte alınan sonuç raporuna göre düzenlenir.

Nefes Darlığı Nasıl Geçer?

“Nefes darlığı nasıl geçer?” sorusu da merak edilen konular arasında. Nefes darlığı için uygulanacak tedavi altta yatan duruma göre farklılık gösterir. Bu nedenle süreç uzman bir hekim kontrolünde olmalıdır. Peki nefes darlığına ne iyi gelir? Uzman tedavi sürecini destekleyecek önlemler de sigara kullanımını sonlandırmak, kimyasal temizlik ürünlerini karıştırmamak, kirli havada uzun süre kalmaktan kaçınmaktır.

Nefes Darlığı İçin Hangi Doktora Gidilir?

Nefes darlığı için hangi bölüm üzerinden randevu almanız gerektiğini merak diyorsanız kronikleşen nefes darlığı durumunda göğüs hastalıkları uzmanına, kalbe bağlı görülen nefes darlığında da kardiyoloji uzmanına gitmelisiniz.