Kafası Kopmuş Tavuk

Tavukların başlarının bedenlerinden ayrıldıktan sonra kısa süre boyunca hareket etmeleri durumu; beyinlerinin kafalarında değil, vücutlarında olduğu gibi efsaneler doğurmuş durumda. Elbette tavukların beyinleri başlarında bulunuyor. Onlar da tıpkı insanlarda olduğu sinir ağlarına sahip canlılar. Bu sinir ağları dokunma duyumuzda, kaslarımızın hareketlerinde ve cildmizin uyarılara tepki vermesinde görev yapıyorlar. Yine de tavuklara ilişkin bazı özel durumlar da var. 

Aslında sinir ağları bulunan tüm canlıların, beyinleri ve sinir sistemleri arasındaki bağlantıyı bir elektrik tesisatına benzetebiliriz. Tabii ki daha karmaşık bir yapıya sahip, ancak yine de elektriksel uyarılarla iletişim kuruluyor. Sıcak bir yüzeye dokunduğunuzda, tıpkı odanızın ışığını açtığınız anda olduğu gibi elektrik sinyali beyninize ulaşıyor, çok çok kısa süre içerisinde sıcaklığı hissediyorsunuz. Bir başka deyişle sinir sisteminiz, beyninize mesaj gönderiyor.

Bazı özel durumlarda sinir sisteminden giden mesajların doğrudan beyne kadar gitmesi gerekmiyor. Bunun yerine mesaj, sinir sistemimizin merkezi olan omurilikte yer alan omurlara kadar gidiyor. Böyle durumlarda verilen tepkiler için karar alan organınız beyniniz değil, motor sinirleriniz oluyor. Bu tepkiler refleks olarak tanımlanıyorlar. Sıcak değil, çok sıcak bir yüzeye dokunduğunuzda elinizi aniden çekmeniz gereken kararı beyniniz vermiyor. 

Bir tavuğun başının bedeninden ayrıldıktan sonra hareket etmesi durumunu da motor sinirlerle açıklayabiliriz. Boyun kısmındaki sinirler, baskıyı hissedince tetikleniyorlar. Böylece küçük bir elektriksel sinyal patlaması yaşanıyor, bu sinyaller tavuğun bedenine yayılıyorlar. Tavuğun hemen hemen bütün kasları bu sinyalleri algılayıp hareket etmeye başlıyor. Dışarıdan bakıldığında hoş bir manzara değil, ancak durumun bilimsel açıklaması bu şekilde. Çoğu zaman bu sinyaller tükendikten, sinir hücreleri öldükten sonra hareketler de son buluyor.

İstisnalar kaideyi bozmuyor:

Bir zamanlar dünya basınının dikkatini çekmiş, yıllar sonra bile internet medyasının gündemine oturan Mucizevi Mike adında bir tavuk vardı. Bu dostumuz, sahibi olan çiftçinin başını kesmesinden sonra 18 ay boyunca yaşadı. Evet, yanlış okumadınız. Çiftçi onun başını kestikten sonra hala hayattaymış gibi hareket etmesini bir mucize olarak gördü ve 18 ay boyunca ona baktı. Mucizevi Mike’ın durumu ise ona özeldi, çünkü çiftçi başını bedeninden ayırırken, beyninin küçük bir bölümünü boynunda bırakmıştı. 

Elbette durum sonradan yapılan araştırmalarla anlaşıldı. Zavallı Mike, beyninin tamamı olmadan 18 ay boyunca yaşamaya devam etmişti. Peki nasıl oldu da Mike’ın kafası bedeninden ayrılmasına rağmen, beyninin küçük bir kısmı boynunda kaldı?

Mucizevi Mike’ın ne gagası ne de gözü vardı. Kesim esnasında çiftçi, Mike’ın soluk borusuna zarar vermemişti. Onu hayatta tutmak için açık durumdaki boğazından düzenli olarak su damlatmıştı.

Tavuklar dahil bazı kuş türlerinin beyinleri tamamen kafataslarının içerisinde yer almıyor. Beyinlerinin bir kısmı, boyunlarının üzerine kadar uzanıyor. Bu nedenle zavallı Mucizevi Mike’ın hayatta kalması mümkün oluyor. 

Benzer durumlar, lise ya da üniversitelerde verilen biyoloji dersleri sırasında incelenen kurbağalarda da yaşanabiliyor. Normalde onları öldürmesi gereken darbeler alan kurbağalar, beyinleri olmamasına rağmen masaların üzerinden sıçrayabiliyorlar. Bilim insanlarına göre bu tepkiler, beynin hangi bölümlerinin zarar gördüğüne göre değişiklik gösterebiliyor. Normal şartlarda, duruma bilimsel olarak açıklama getiremeyen insanların bu olaylara aşırı tepkiler vermeleri çok doğal. 

Beyin, hemen hemen her canlının en tuhaf organı. Ne kadar küçük ya da büyük olduğu önemsenmeksizin, bazen tuhaf şeylere neden olabiliyor.

Kafamız bir biçimde koparsa kesin olarak kısa süre içinde bir çok nedenden ötürü ölürüz. Bunu hepimiz biliyoruz. Ancak bazı hayvanlar mesela hamam böcekleri ve hatta meşhur bir tavuk, kafa olmadan da bazı canlıların hayatta kalabileceğini bizlere gösteriyor.

Öncelikle hamam böcekleri ile başlayalım. Dirençleriyle ün salmış hamam böcekleri, genellikle bir nükleer savaştan sağ çıkma olasılığı en yüksek olan canlılar arasında anılır. Nükleer savaştan kesin sağ çıkacakları kısmı belirsiz olsa da çok da hoşlanmadığımız hamam böcekleri aslında gerçekten süper hayvanlardır. Çünkü bu canlılar kafaları olmadan haftalarca yaşayabilmektedir.

Oysa ki bir insanın başının kesilmesi durumunda ölmemesi mümkün değildir. Sonuçta insanlarda başın kesilmesi kan kaybına ve kan basıncında düşüşe neden olur. Bu da oksijenin hayati dokulara taşınmasını engeller. Ek olarak, insanlar ağızlarından veya burunlarından nefes alırlar ve beyin bu kritik işlevi kontrol eder. Baş kesildiğinde ise beyin ile bağlantı koptuğu için hayatta kalmak mümkün olmaz. Tam da bu arada mini bir miti hatırlayalım.

Bildiğiniz gibi ünlü kimyacı Antoine-Laurent de Lavoisier devrim görmüş bir bilim insanıdır. ’da yayınladığı Traité Élémentaire de Chimie (Temel Kimya İncelemesi) adlı yapıtı fizikte Newton’un ünlü Princiapa’sına eş sayılır. 

Lavoisier Başı Kesildikten Sonra Göz Kırpmış mıydı?

Lavoisier’i unutulmaz yapan bir özelliği de nesnelerin kimyasal değişimlerini ölçmede gösterdiği olağanüstü duyarlılıktı. Bu özelliği onun “Kütlenin Korunumu Yasası” diye bilinen çok önemli bilimsel bir ilkeyi ortaya koymasını sağlamıştır. Bu simyanın günümüz kimyasına dönüşümünde önemli bir adımdır. İkinci devrim ise elbette kellesini kaybetmesine neden olan Fransız İhtilalidir.

Günümüzde sosyal medyada sıklıkla rastladığımız hikaye kendisinin idamı ile ilgilidir. İdam edileceğini öğrenen Lavoisier, matematikçi Lagrange’i çağırır. “Kellem giyotinden sepete düştüğünde gözlerime bak; eğer iki kere kırpıyorsam, insan kafası kesildikten sonra bir süre daha beyninin düşünmekte olduğunu anlarsınız” der.

Lavoisier’nin kafası kesildikten sonra sepete düşer ve iki kere göz kırpar. Elbette bu bir efsanedir. Bu göz kırpma olayı ilk kez ’da bir internet sayfasında ortaya atılmıştır. Saygın biyografilerde yer almamaktadır. Detayları burada okuyabilirsiniz: Modern Kimyanın Mucidi Antoine Lavoisier ve Kellesinin Hikayesi. Şimdi hamam böceklerine geri dönebiliriz.

Kafası Kopan Hamam Böceği Nasıl Hayatta Kalabiliyor?

Hamam böcekleri insanlarla aynı tür dolaşım sistemine sahip değildir. Kanın insan kan damarlarından oluşan geniş ağda ve özellikle küçük kılcal damarlarda yolunu bulabilmesi için, makul miktarda basıncın korunması gerekir. Ancak hamam böceklerinde bu küçük kılcal damarlar yoktur. Bu nedenle kan basınçları çok daha düşüktür. Kafalarını kestikten sonra, çoğu zaman boyunları sadece pıhtılaşma ile kapanacaktır.

Ayrıca bir hamam böceğinin beyni nefes alıp verme işlevini kontrol etmez. Oksijen vücutlarının özel yapısı sayesinde direk dokulara iletilmektedir. Hamamböcekleri ayrıca poikilotermiktir yani soğukkanlıdır. Sonuç olarak, kendilerini ısıtmak için enerji harcamazlar. Bu nedenle insanların ihtiyaç duyduğundan çok daha az yiyecekle geçinebilirler. Kısacası başlarının kopması aslında onların yaşamını sürdürmeleri için bir engel teşkil etmez.

Ayrıca işin ürkütücü kısmı, bir hamam böceğinin başının kesilmesinden kafası da canlılığını bir kaç saat boyunca sürdürür. Tüm bu anlattıklarımız gereksiz ve sevimsiz gelse de bilim insanları başsız hamam böceği vücutları ve vücutsuz hamam böceği kafaları ile birçok deney yaptılar. Böcek nöronlarının nasıl çalıştığını anlamaya çalıştılar.

Sonuçta başsız bir hamam böceğinin türünün en zekisi olmasa da bir süre daha hayatta kalacağı defalarca doğrulandı. Aslında başları olmadan yaşayan hayvanlardan bahsedildiğinde, hamam böceklerininkinden çok daha ilginç bir hikaye daha vardır.

18 Ay Kafasız Yaşayan Tavuk

Bir tavuk kafası olmadan ne kadar yaşar dersiniz? Cevap 18 ay. Görselde gördüğünüz tavuğun adı Mike olarak bilinmektedir. 10 Eylül tarihinde Mike’ın beş buçuk aylık kısa yaşamını çekilmez hale getirecek bir şey oldu. O gün Mike’ın sahipleri Llyod ve Clara Olsen, kümesteki hayvanların bir kısmını kesmenin zamanı geldiğine karar verdiler. Bu niyetle kümese geldiler. Sıra Mike isimli tavuğa geldi. Bıçak indi. Tavuğun kafası kesinlikle kopmuştu.

Kafası kopmuş bir tavuğun birkaç dakikadan fazla yaşamayacağını da herkes bilir. Ancak bu durum Mike için geçerli değildi. Kafası yerde dururken o sorunsuz bir şekilde ayakta durup hiçbir şey olmamış gibi dolanmaya başladı.

Lloyd onu besleyip ne kadar hayatta tutabileceğini görmeye karar verdi. Açık olan yemek borusundan bir göz damlalığıyla öğütülmüş yem ve sudan oluşan bir karışım vererek Mike’ı besledi. Mike ölmek yerine günler geçtikçe kilo almaya başladı.

Bu esnada zavallı tavuk diğer tavukların yaptığı her şeyi yapabilmekteydi. Mike olmayan kafasındaki tüyleri, olmayan gagasıyla yolmaya bile çalışıyordu. Görünüşe göre, vücudunun önemli bir kısmının eksik olduğunun farkında bile değildi. Sonunda Mucize Mike ünlü oldu. Amerika’nın tüm batı yakasını baştan aşağı turladı. Kafası da bir konserve kavanozunda Mike’la birlikte seyahat ediyordu. O kadar popüler oldu ki sahibi kısa zamanda bu işten küçük bir servet elde etti.

Kafasız Yaşayan Tavuk Neden Ölmemişti?

Kısa zaman sonra konu bilim insanlarının ilgisini çekti. Mike’ı incelediler ve Bay Olsen’in tavuğun kafasını koparırken pek başarılı bir iş çıkarmadığını gördüler. Kafanın çoğu kopmuştu ancak bıçak şah damarını ıskalamıştı ve bir pıhtı da Mike’ın kan kaybından ölmesini önlemişti.

Tavuğun reflekslerinin birçoğu, büyük ölçüde sağlam kalmış olan beyin sapından kaynaklanıyordu. Mike aynı zamanda birçok hayvan sever dernek tarafından da incelendi ve bu süreçte acı çekmediği açıklandı.

Mike’ın en çok karşılaştığı sorun, kendi sümüğü yüzünden nefes alamayışıydı. Olsenler sümüğü çekmek için şırınga kullanıyorlardı. Fakat bir gün Olsenler, şırıngayı önceki gün gösteri yaptıkları alanda unuttular. O gece Mike boğularak ölecekti. Mike ölse de efsanesi yaşamaya devam etti.

17 Mayıs ’da, Mike’ın memleketi Fruita’da, ilk ‘Kafasız Yaşayan Tavuk Mike Günü’ düzenlendi. Günümüzde halen her yıl Mayıs ayında Headless Chicken festivali düzenlenmeye devam ediyor. Tavuklardan bahsetmişken göz atmak isteyebilirsiniz: Tavuk mu Yoksa Yumurta mı? Hangisi Önce Gelir?

Kaynaklar ve ileri okumalar:

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Kahve falında tavuk kafası görmek aile hayatında yaşanan tatsız durumların sona ereceğine, her geçen gün daha çok kazanç elde edeceğine, büyük adımlar atacağına delalet etmektedir.

Kahve falında kafası kopmuş tavuk görmek işinde itibar edineceğine, sıkıntılarından ve sorunlarından kısa bir zaman içinde kurtulacağına delalettir.

Kahve falında tavuk kafasını koparmak rahatsızlık veren kişilerin uzaklaştırılacağına, telaşlı geçirilen günlerin kişiye mutluluk vereceğine delalet eder.

Kahve falında kafasız tavuk görmek huzursuzluk yaşanacağına, kısa bir flört döneminden sonra hazırlıklara başlanacağına yorulur.

Kahve falında tavuk kafası koparmak hanede neşenin ve huzurun eksik olmayacağına, çok hızlı bir şekilde müdahale etmesine rağmen sorunun bir türlü çözülememiş olduğuna ancak daha sonra biraz daha sabır ve gayret ile sorunu tamamen ve hiçbir zarara uğramadan ortadan kaldıracağına yorulur.

Kahve falında tavuğun kafasını koparmak çok büyük ve hayırlı bir karar alınacağına, kısa zamanda çok yol alınacağına yorulur.

Kahve falında pişen tavuk görmek çirkin sözler işitileceğine, sorun yaşasalar da her sıkıntının hane içinde kalacağına delalettir.

Kahve falında tavuğu tutmak elindekilerinin kıymetini de çok daha iyi bileceğine, bazı kişilerin yardımı olmaksızın, bu durumdan tek başına kalkamayacağına delalet etmektedir.