Antik Romada Cinsellik

Eski Çağda Fuhuş Mekanları

Atinalı devlet adamı Solon’un şehir içinde kötü bir görüntü oluşturan fâhişeleri, genelevlere kapattığını ve vergilendirdiğini kaynaklardan biliyoruz; fakat Antik Yunan’da nasıl bir genelev şeması olduğuna dâir bir fikrimiz yok. Pire Limanı’nda çok sayıda fâhişe bulunmasından yola çıkarak genelde ticaret yoğunluğunun fazla olduğu şehirlerde fuhuş sektörünün daha kesif olarak kümelendiğini düşünebiliriz. Atina’da özellikle Kerameikos semtinin de bu anlamda kullanılması fâhişeliğin şehir yaşantısının kıyısında sürdürüldüğü fikrine götürebilir bizi. Şüphesiz bahsettiğimiz üst düzey kadınlar hâriç tutulursa bu böyle olmalıdır. Ayrıca yine Kerameikos semtindeki Z Yapısı olarak adlandırılan tavernanın çok sayıda odasının bulunması ve Afrodit&#;e (Aphrodite) adanan kapların niceliği sebebiyle bir genelev olarak tanımlandığını da eklemeliyiz. Muhtemelen müşterilerin pazarlık yapması için ideal olan bu mekân esasında bir şarap ve içki evidir.

Aynı şekilde Olynthos surlarının dışında yer alan “İyi Talih” Villası’nın da hem genelev hem kumarhane olarak kullanıldığı iddia edilmiştir. Antik Roma’da genelevler lupanar olarak adlandırılmıştır. Öyle anlaşılmaktadır ki eski Roma irfânında fâhişelik kadîm atalarla ilişkilendirilen dinsel bir içerik de taşımaktaydı. Buna karşın ahlâkçılar nezdinde kamusal yarar dışında aşağılanan bir olguydu.
Genelevlerle ilgili olarak Pompei bizim için zengin bir kaynak oluşturmaktadır. McGinn, Pompei’de fuhuş faaliyetinin odaklandığı birkaç çeşit yapıdan söz eder. Hamam, taverna, özel konutlar ve genelev olarak inşâ edilen yapılar. Yapılar içinde çok sayıda erotik duvar resmi ve fâhişelerin aktivitelerine ilişkin resimler bulunmaktaydı. İşlevleri ve çağrıştırdıkları imgeler açısından yoğun bir cinsellik içeren bu mekânlarda “libido locci” yâni “yerin şehveti” vardır ve “locus sexualis” olarak tanımlanması duvarlardaki pornografik muhtevayla sağlanır.

Kimi mimâri unsurlar, adlarını fuhuş aktivitesine borçludurlar. Tiyatro, sirk ve büyük kamusal yapıların altındaki fornike denilen kemerler fâhişelerin müşterileriyle birlikte olduğu yerlerdendi. İngilizce’de evlilik dışı cinsel ilişki anlamına gelen “fornication” kelimesinin kökü de bu Lâtince kelime ve etimolojik içeriğiyle alâkalı olmalıdır. Augustus döneminde Roma’da kırk altı tane genelev bulunduğunu biliyoruz. Pompei’deki genelevlerin Roma şehrindeki bu örneklere göre çok daha küçük kaldığı görülmektedir.
Villa tipi evlerde ortada açık bir avlu etrafında kümelenen odalar yer almaktadır. Her odada ayrı bir fâhişe “hizmet” vermekte ve kapılarda bu kadınların isimleriyle birlikte meziyetlerine göre değişen fiyat listeleri yer almaktaydı. Tiberius Döneminde darp edilen spintriennes adı verilen sikkelerin ön yüzlerinde I’den XVI’ya kadar bir numara, arka yüzlerinde ise çeşitli erotik sahneler yer almaktaydı. Bunların genelevlere giriş için jeton olarak kullanıldığı düşünülmüştür; ama işlevi hakkında kesin bir şey söylemek şimdilik mümkün değildir.

Özel konutlar ve hamamlar dışında sadece genelev olarak kullanılan mekânların dar, loş ve erotik resimlerle süslü içeriği bu aktivitenin mekânsal düzenleyiciliğini kendi doğasından bağımsız ele alamayacağımızı gösterir. Buralarda genelde kısa süreli ilişkiler ve “amour”u dışlayan karanlık veya loş bir mekân algısı hâkim olmalıdır. Önemli olan olağan kadın – erkek ilişkisi değil “libido locci” sâyesinde bir anda kabaran erkek cinselliğini teskin etmeye yönelik bedensel hazzın sağlanmasıydı.

Genelevler konusunda Yunan örneklerinin Solon’un uygulamalarından da anladığımız kadarıyla toplumsal hayatın içinde değil kıyısında konumlandığını, buna karşın Roma’da genelevlerin şehir yaşantısının çeşitliliği içinde kendisine yer bulduğu ve belki de kamusal yarar ilkesi çerçevesinde Cato gibi katı ahlâkçılar tarafından da onaylandığını belirtmek yerinde olacaktır.

Göktürk Ömer ÇAKIR

İçerikler atinalı solonmcginnpompeitarihte fahişeliktarihte genelevtiberius

Yasadışı cinsel ilişkiler sadece kadınlar değil erkekler üzerinde de ağır sonuçların doğmasına neden olurken, bu insanlar aileleriyle ile tehdit edilmişler ve bu durum Roma'nın vatandaşları üzerindeki tahribatı oldukça mühim bir hadise idi. 

Toplumda yer edinmiş, bir saygınlığa sahip olanlar için de bu durumun bir tehdit unsur içermesi kaygı verici olmuştur.

Romalılar, köleleri cinsel bir araç olarak görmekteydiler ve onları olabildiğince kullanmak istediler, öyle ki büyük çoğunluğu bu durumu normal karşılayıp olumlu yaklaştılar.

Kölelere cinsiyetleri üzerinden yapılan ağır baskılar en büyük hasarlardan biri olmasına karşın özgür kadınlarında bazıları bu yasadışı ilişkilerden kaçınmayı tercih etmişlerdir. 

Kızlar evlenene kadar bekaretlerini koruyacak, eşleri dışında herhangi bir cinsel ilişki yaşamayacak; buna paralel olarak da aynı şekilde hiçbir Romalı erkek de cinsel ilişkiye girmeyecek ve aynı ölçüde kadınlar gibi iffetli olmaları beklenirdi.

Cinsel münasebetlerde dahi bir sınıf ayrımının yaşandığını görmenin yanı sıra, sosyal statü ve saygınlık, bu ilişkilerin yaşanmasında son derece belirleyici bir etken olmuştur.

Kölelerin bu statülere uygun olarak hareket etmesi beklenirken, yasadışı ilişkilerin artması sonucunda ağır baskıların Roma toplumundaki hakimiyeti, mülkiyet sahibi vatandaşların daha seçkin ve elit kölelerle cinsel bir münasebet içerisine girmesine ön ayak olmuştur.

Bir kölenin herhangi bir cinsel münasebette olması, o kölenin sahibinin izniyle olabiliyorken; izinsiz yaşanan bir ilişkide her iki taraf da suçlu bulunur ve cezalandırılırdı.

Antik Roma'da köle pazarı / Görsel: Wikimedia Commons

Anlaşılacağı üzere kölesini varlıklı Roma vatandaşlarına pazarlayanların, köle sınıfına mensup kişiler üzerindeki ağır tahribatı son derece vahim bir hal almıştır.  

İmparatorluk dönemi boyunca senatörler ve hukukçular yasadışı ilişkilerin köleleri değersiz kılacağını dile getirdiler ve durumu şüphesiz sahipleri de onayladılar.

Bu kapsamda Batı dillerinde "acquilian responsibility" / "responsabilité aquilienne" olarak nitelendirilen Lex Aquilia (M.Ö ) karşımıza çıkmaktadır.

Bu yasalar; genel anlamda her türlü zarar verme unsurunu barındıran uyumsuzluk üzerine ilan olunmuştu.

Antik kuramcılar kölelerin insan olmadıklarını savunurlarken bu yasayla birlikte bu anlayışın yıkılması da hedeflenmişti.

Yasayla birlikte köleler, birer canlı varlık olarak görülmelerine de olanak sağlamış oluyordu.

Köleler sürekli efendilerine hizmet ediyor olsalar da istimar konusu her daim gündemde kalmaya devam ediyordu.

Kölelerin aldıkları cinsel hasarların nedeni sorgulanmaya başlanırken aslında yasadışı ilişkilerde böyle bir hasarın gerçek anlamda ne gibi durumlara yol açtığı da sorgulanmaya başlanmış ve ciddi adımların atılmaya başladığını söylemek de mümkündür. 

Aristokratlar kadın köleyi inceliyorlar / Görsel: Pinterest

Yaşanan yasadışı cinsel münasebetlerin kölelerin mevcut karakterlerine verdiği zarardan ziyade fiziksel hasarın da bir öngörüsüydü.

Yaralanmaya yahut uzuvlarda meydana gelen kesik, kopma ve kırılmalara neden olan yasadışı münasebetler, beraberinde fuhuşların artmasına ve fahişe kölelerin herhangi bir yasal düzende karşılık bulamayışlarına neden olmuştur.

Köleye verilen hasardan ziyade, hasar kavramının ne demek olduğunu ortaya koymak gerekir ki Roma'da köleler; toplumun ve ekonominin bir parçası olarak karşımıza çıkmaktadırlar.  

Bu mukabilce, yasalarla mutlak surette korunmaları gerekliliği, erken hukukun bir parçası olan 12 Levha Kanunları (m.ö ), kölelere verilen zararların tespitinde bir ön değerlendirme olarak algılanabilmektedir.

Erken hukuk metinleri sadece fiziksel hasarlara odaklanırken sayısız köle üzerinde ağır tahribatlara yol açmıştır.

Fiziksel hasarların yanı sıra cinsel hasarın da ele alınmaya çalışıldığı, buna karşın pek başarılı olduğu söylenemeyen Lex Aquilia yasaları da eleştirmesi gereken muhtemel yasalardan biri olmuştur.

Toplumun ahlaki açıdan çöküşüne daha fazla göz yumamaz hale gelen imparator Augustus, bir dizi düzenlemelere girişir.

Toplumda yaşanan yasadışı cinsel ilişkilerin önüne geçmek isteyen, aile kavramını yüceltip, çocuk sayısını artırmaya yönelik çalışmalarda bulunan imparator; bunun bir sonucu olarak Lex Iulia veya Leges Luliae hukuk yasalarından medet ummaya başlamıştı.

Augustus, kendi döneminde her nasıl ki askeri sınıfın evliliklerini yasaklayan düzenlemeleri meydana getirse de ordu içerisindeki hareketlenmelerin önünü alamamıştır.

İmparator döneminde, askeri sınıfın evlenmesine engel olan yasakların aksine yasadışı cinsel ilişkilerin artmasına ve uzun yıllar süren askerlik vazifesi nedeniyle ordu içindeki eşcinsel ilişkilerin sayısının artmasına da neden olmuştur. 

Yapılan arkeolojik çalışmalar bize gösteriyor ki; Roma Ordusu'nun savaş güzergahlarında bulunan kadınlara ait eşyaların, ordu içinde var olan fahişeliğin delili niteliğini taşımaktadır.

Meydana getirilen Lex Iulia de Adulteriis Coercendis yasası zinayı ve yasadışı cinsel ilişkilerin önüne geçmeyi amaçlamış, ancak toplum nazarında ağır yaptırımları olmasına karşılık bir etkisi olmamıştı.

Kölelerden olabildiğince faydalanan Roma toplumu onları farklı amaçlarla da kullanmak ve istifade etmek istemiştir.

Lüks saraylarda zengin Romalıların köleleri, genel olarak Yunan kökenli eğitimli kişilerden oluşurken, bu kölelerin bazıları edebiyatçı bazıları ise de hekim olarak görev yapmaktaydı.

Öyle ki İmparator Nero döneminde kölelere üniforma giydirilmesi konusu gündeme gelmiş, ancak o dönem için bakıldığında köle sayısının özgür Romalı vatandaşların sayısından fazla olması hasebiyle bu konu gündemden çıkarılmıştır.

Hanesinde onlarca kölesi olan Cicero'nun Tiro adındaki entelektüel kölesi, özgürlüğünü kazanarak yeni bir hayat kuran kölelerden biri olmuştur.

Marcus Tullius Tiro adıyla Roma vatandaşı olurken Cicero'nun onu bu denli çok sevmesi birtakım dedikoduları da beraberinde getirmiştir.

Roma dünyasında ortak bir dil hakim olmasına karşın okur yazar oranı oldukça düşük idi. 

Varlıklı Özgür Roma vatandaşları kütüphaneleriyle gurur duyuyorlar ve kütüphanelerini büyütmek adına metinleri kopyalayacak kölelere ihtiyaç duyuyorlardı.

Çoğu köle fakir ancak özgür Roma vatandaşlarından çok daha eğitimli ve yetenekliydiler.

Tiro'dan hariç başka bir örnek vermek gerekirse; İmparator Hadrianus'un sekreterliğini yapan ve Romada'da ki resmi arşiv belgelerini de görme fırsatı bulan Suetonius ise Lulius Caesar'ın ve Domitianus'a kadar olan 11 Roma imparatorunun 8 kitap halinde biyografilerini kaleme almış idi.

Roma imparatorlarının cinsel hayatları oldukça merak konusudur ve Roma devlet erkanının cinsel yaşamı her zaman gündeme gelmiş ve çeşitli propaganda araçları olarak kullanılmıştır.

Caesar'ın cinsel hayatı ile gündeme gelmesi ve akabinde tahta geçtikten sonra ilişkilerinin sık sık ortaya atıldığı bir başka gerçektir.

Eşcinsel bir ilişki ile anılan Caesar ve Nicodemes yaşadıkları ilişki o dönem itibariyle pek de önemli bir hadise olmamıştır.

Caesar, Roma'nın kölelere olan bağlılığını azaltmak istemiş ve bir dizi düzeneleme yoluna gitmişti.

Zina konusunda da oldukça hassas davranan Caesar, eski Preatorlardan biri boşandıktan sonra evlenmeye karar vermeye kalkınca zina kanıtı olmamasına rağmen evliliği geçersiz kılmıştır.

Köle emeğinde üçte bir oranında indirim yapılmasını gerektiren yeni bir yasayla büyük çiftlik sahiplerini daha fazla hür işçi almaya zorladı.

Yunan kültürüyle yakın temas içerisinde bulunan Roma, bu kültürden etkilenen imparatorları kendi içerisinde yetiştirmeyi başarmıştır.

Kendinden yaşça küçük, erkekliğe yeni adım atmış bir genç arasındaki ilişki Yunan kültüründe doğal bir durum idi.

Buna karşın aynı yaştaki iki erkeğin cinsel yaklaşımları pek hoş karşılanmayabilirdi.

Roma imparatorlarından Hadrianus, Yunan kültürüne olan hayranlığı ile ön plana çıkarken, aynı zamanda yaşlı adam fantezisiyle kendinden sıkça bahsettirmeyi başarmıştır.

Saray içerisindeki erkekliğe geçiş döneminde olan tüyleri daha yeni yeni çıkmaya başlayan küçük yaştaki erkeklere oldukça düşkündü.

İktidarının yedinci yılında karısyla birlikte Anadolu (Türkiye) topraklarında gezintiye çıkan Hadrianus, burada genç Antinous ile tanışır. 

Bu genç erkekten oldukça etkilenen ve hayran olan Hadrianus onu kendi himayesine alır. 

Aslında birçok Romalı bu durumdan son derece tedirgindi; sorun seks değil, Hadrianus'un genç adam düşkünlüğüydü… 

Hadrianus'un Yunan hayranlığının yanı sıra Antinous'da bu hayranlığı onunla birlikte paylaşıyordu.

Biri yaşlı diğeri genç olan iki adam birlikte, İskender ve Pompey'in mezarını ziyaret ederler.

Mısır seyahati sırasında nedeni bugün bile belli olmayan bir nedenden dolayı tekneden düşüp hayatını kaybeden Antinous'un ölümü Hadrianus'u son derece derinden etkiler. 

Ölümünün ardından uzun süre yas tutan Hadrianus, onun adına tapınaklar yaptırmış ve ağır bir bunalım içerisinde iktidarından ayrılarak kendine yaptırdığı bir villada yaşamına devam etmiştir.

Burada karşımıza çıkan en önemli unsur şudur ki; Roma toplumunun değişmez bir gerçeği olan yasadışı ilişkiler bu gibi travmaların yaşanmasına olanak sağlarken sadece köleler üzerinde değil, imparatorlar üzerinde de büyük bir hasara yol açmaktaydı. 

Roma vatandaşlarının Antinous'a karşı bakış açıları onun Mısır seyahati sırasında intihar etmesine neden olmuş olabilir mi?

Hadrianus'un genç erkek düşkünlüğü ve küçük yaştaki köle çocuklarının üzerindeki ağır tahribatı hangi boyuttaydı?

Cinsel istismarlarından biri olan ancak iktidar kuvvetlerince meşruiyet kazandırılmaya çalışılan yahut Yunan kültürü hayranlığı ile çocuk yaştakilerin cinsel bir obje olarak kullanılması Roma ahlaki yapısını ihtiva etmektedir.

Bunun yanı sıra ensest ilişkileri de gördüğümüz Roma'da Caligula, iktidarını devam ettirebilmek adına kız kardeşleriyle yaşadığı cinsel birlikteliğin meşru dayanağı hep bir merak konusu olmuştur.

Köleci toplumların gerektirdiği şekilde bir yaşam sürmeyi amaçlayan her iktidar kölelerin bedenlerinde bıraktığı fiziksel ve ruhsal tahribatı çeşitli yasalar adı altında korumayı amaçlamış olsa da cinsiyetçi yaklaşımıyla bazen erkek bazen de kadın köleleri görmezden gelebilmişlerdir.

Kaynakça:

Mary, BEARD; SPQR, Pegasus Yay.
İplikçioğlu, Bülent, Eskibatı Tarihi – I: giriş, kaynaklar, bibliyografya, funduszeue.infoı, Ankara: Türk Tarih Kurumu,
Baker, Simon, Eski Roma, , (ç. Ekin Duru) Say Yay., İstanbul,
Scheidel, W., "Marriage, Families, and Survival: Demographic Aspects", ACompanion
to Roman Army, (ed.) P. Erdkamp,
Schulz, F., "Roman Registers of Births and Birth Certificates", JRS, 32 (),
Shaw, B. D., "The Age of Roman Girls at Marriage: Some Reconsiderations", JRS, 77,
Sherwin-White, A. N., The Roman Citizenship, Second edition, Oxford
Smith, R. E., "The army reforms of Septimius Severus", Historia, 21, ,
Southern, P., The Roman Army A Social and Institutional History, Oxford
Söğütlü Erişgin, Ö., "Roma Toplumunda Kadının Konumu", İÜHFD, C. 4 , ,
 N., "Concubinatus", YÜHFD, C. 5, ,
___________, "Actio Rerum Amotarum", MÜHF-HAD, C. 16, S. ,
Jung, J. H., "Das Eherecht der römischen Soldaten", ANRW 2/14,
Kaya, M. A., "Roma İmparatoru Septimius Severus Döneminde Anadolu", Tarih
Araştırmaları Dergisi 39,
___________, Roma'nın Afrikalı İmparatoru Septimius Severus, İstanbul
Keppie, L., The Making of Roman Army From Republic to Empire, London
Koschaker, P.-Ayiter, K., Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun
Ana Hatları, Ankara
Kraft, K., "Zum Bürgerrecht der Soldatenkinder", Historia, 10,
Krenkel, W. A., "Prostitution", Civilization of the ancient Mediterranean: Greece and
Rome 2, (ed.) by M. Grant R. Kitzinger ,
Millar, F., The emperor in the Roman world (31 B.C.-A.D. ), London
Mitteis, L.-Wilcken, U., Grundzüge und Chrestomathie der Papyruskunde II.2, Leipzig

Driel-Murray, C., "A question of gender in a military context," Helinium 34/2,
_____________, "Gender in question", P. Rush (ed.) Theoretical Roman Archaelogy:
Second Conference Proceedings,
Phılıp FREEMAN; IULIUS CAESAR, ( ç.Ülke Evrim Uysal), Kronik Yay., funduszeue.infoı.,
İstanbul., Ekim,
Durry, M., Les cohortes prétoriennes, Paris
Eck, W., Septimius Severus und die Soldaten. Das Problem der Soldatenehe und einneues Auxiliardiplom, Wiesbaden
Field, J. A., "The Purpose of the Lex Iulia et Papia Poppaea", The Classical Journal, 40/7,
Friedl, R., Der Konkubinatim kaiserzeitlichen Rom: von Augustus bis Septimius Severus, Stuttgart
Gaius, Gai Institutiones or Institutes of Roman Law by Gaius, with a translation and commentary by
 Edward Poste, Fourth edition, revised and enlarged by E.A. Whittuck, with an historical introduction by A.H.J. Greenidge, funduszeue.info, Clarendon Press, Oxford
Umut, ATASEVEN; Roma'da Askeri Sınıfın Evlilik Yasakları Üzerine Genel Bir Değerlendirme, Eskiçağ Araştırmaları Dergisi, Haziran Temmuz sayısı

*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Yaşam

İlişkiler

Cinsellik

Antik Romalıların Okurken Sizi Hayret ve Dehşet İçinde Bırakacak Çılgınlıktaki Cinsel Hayatları

1. Antik Roma’da erkeklerin hemcinsleriyle cinsel ilişki yaşaması normal karşılanıyordu, tabii bazı kurallara uymaları şartıyla…

2. Erkeğin aldatmasında sorun yoktu ama aldatan kadınsa canından olabiliyordu

3. Anal seks çok yaygındı, hatta yasalarda bile yeri vardı…

4. Gladyatörlerin görevi yalnızca arenada dövüşüp hayatta kalmak değildi…

5. Tecavüz, Antik Roma'da 'normal' karşılanıyordu

6. Ensest ilişkiye çok sıcak bakmasalar da şiddetle karşı çıktıkları da söylenemezdi…

7. Fazla partner göz çıkarmaz diye düşündüler herhalde, çünkü grup seks Antik Roma’da oldukça popülerdi…

8. Çılgın bir imparatorun yapabileceklerinin sınırı yoktu, buna bir erkeği hadım ettirip evlenmek de dahil