Kalem Kelimesinin Anlamı

kalem kelimesinin anlamı

kaynağı değiştir]

Çerkesçe için ilk alfabe denemeleri 1800’lerin başlarında Rusya'da yapılmaya başlanmıştır.^[4] 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında yazı, dar bir aydın çevresinde sınırlı kalmıştır. İlk önce Arap harflerini esas alan alfabeler kullanıldı. Batı lehçesi için 1918’den 1927 yılına kadar Arap alfabesi, 1927’den 1938’e kadar Latin alfabesi kullanıldıktan sonra 1938’den itibaren de Kiril alfabesine geçilmiştir. Doğu lehçesi için Latin alfabesi 1923’te yapılmış, 1924’te N. F. Yakovlev tarafından geliştirilip 1936’ya kadar kullanılmıştır. 1936’dan itibaren Rus harfleri esas alınarak hazırlanan Kiril alfabesine geçilmiştir.^[8]

Evliya Çelebi 1660’lı yıllarda gezip gördüğü Çerkes topraklarında konuşulan çerkesçeyi "yüz kırk yedi lisanın hepsini gayet güzel yazdım ama bu Çerkes lisanı gibi saksağan sadalı lisanı yazamadım" demiştir.^[28]

Osmanlı Devleti'nde ilk alfabe denemesi 1897 yılında Tharhet Ahmet Cavit Paşa tarafından Osmanlı alfabesi temel alınarak yapılmıştır. Ahmet Cavit Paşa’nın başkanı olduğu Çerkes İttihad ve Teavün Cemiyeti (1908-1923) tarafından İstanbul’da çıkarılan Ğuaze («Гъуазэ / Rehber») adlı gazetede bu alfabeyle yazılar yayımlanmıştır.^[4]

Batı Çerkes alfabesi (Batı Adığe alfabesi^[29] ady) ve kendi dilinde harflerin okunuşu

А а а	Б б бы	В в вы	Г г гы	Гу гу гуы	Гъ гъ гъы	Гъу гъу гъуы	Д д ды
Дж дж джы	Дз дз дзы	Дзу дзу дзуы	Е е йэ	(Ё ё) йо	Ж ж жы	Жъ жъ жъы	Жъу жъу жъуы
Жь жь жьы	З з зы	И и йы	Й й йы кӀакӀыу	К к кы	Ку ку куы	Къ къ къы	Къу къу къуы
КӀ кӀ кӀы	КӀу кӀу кӀуы	Л л лы	Лъ лъ лъы	ЛӀ лӀ лӀы	М м мы	Н н ны	О о уэ
П п пы	ПӀ пӀ пӀы	ПӀу пӀу пӀуы	Р р ры	С с сы	Т т ты	ТӀ тӀ тӀы	ТӀу тӀу тӀуы
У у уы	Ф ф фы	Х х хы	Хъ хъ хъы	Хъу хъу хъуы	Хь хь хьы	Ц ц цы	Цу цу цуы
ЦӀ цӀ цӀы	Ч ч чы	ЧӀ чӀ чӀы	Ш ш шы	Шъ шъ шъы	ШӀ шӀ шӀы	ШӀу шӀу шӀуы	Щ щ щы
(Ъ ъ) пытэ тамыгь	Ы ы ы	(Ь ь) шъэбэ тамыгь	Э э э	(Ю ю) йыу	(Я я) йа	Ӏ Ӏы	Ӏу Ӏыу

Doğu Çerkes alfabesi (Doğu Adığe alfabesi^[30] kbd) ve kendi dilinde harflerin okunuşu

А а а	Э э э	Б б бы	В в вы	Г г гы	Гу гу гуы	Гъ гъ гъы	Гъу гъу гъуы
Д д ды	Дж дж джы	Дз дз дзы	Е е йэ	(Ё ё) йо	Ж ж жы	Жь жь жьы	З з зы
И и йы	Й й йы кӀэщӀу	К к кы	Ку ку куы	Къ къ къы	Къу къу къуы	Кхъ кхъ кхъы	Кхъу кхъу кхъуы
КӀ кӀ кӀы	КӀу кӀу кӀуы	Л л лы	Лъ лъ лъы	ЛӀ лӀ лӀы	М м мы	Н н ны	О о уэ
П п пы	ПӀ пӀ пӀы	Р р ры	С с сы	Т т ты	ТӀ тӀ тӀы	У у уы	Ф ф фы
ФӀ фӀ фӀы	Х х хы	Ху ху хуы	Хъ хъ хъы	Хъу хъу хъуы	Хь хь хьы	Ц ц цы	ЦӀ цӀ цІы
Ч ч чы	Ш ш шы	Щ щ щы	ЩӀ щӀ щӀы	(Ъ ъ) быдэ дамыгъэ	Ы ы ы	(Ь ь) щабэ дамыгъэ	(Ю ю) йыу
(Я я) йа	Ӏ Ӏы	Ӏу Ӏуы

Ortak sözler[değiştir kaynağı değiştir]

Her iki Çerkesçede de ortak olan sözler bulunur: хэт (kim); сэ (ben); хабзэ (âdet); бын (aile); унэ (ev); лӀы (adam; koca); нысэ (gelin; yenge); шыпхъу (kız kardeş); лъэпкъ (soy); гъунэгъу (komşu); тхьэ (tanrı); ябгэ (zalim, hain); цӀэ (ad); зы (bir); щы (üç); плӀы (dört); хы (altı); и (sekiz); псы (su); лъы (kan); лы (et); цы (saç); нэ (göz); Ӏэ (el); гу (kalp); пэ (burun); бзэгу (dil, organ); бзэ (dil, lisan); тхылъ (kӀtap); дагъэ (yağ); мазэ (ay); дин (din); бжьэ (arı); цӀэ (bit); блэ (yılan); бэдж (örümcek); хьэ (köpek); шы (at); махъшэ (deve); тӀы (koç); пыл (fil); къаз (kaz); тутын (tütün); цы (yün); гъатхэ (ilkbahar); илъэс (yıl); мастэ (iğne); пхъэ (odun); сабын (sabun); жьы (eskӀ; yaşlı); е (kötülük); тхьэ (iyi); дахэ (güzel); къабзэ (temiz); куу (derin); из (dolu); лъагэ (yüksek); гъуаплъэ (bakır); къалэ (şehir, kasaba; kale); щхъуантӀэ (mavi); шхъуантӀэ (yeşil); еджапӀэ (okul); бэ (çok); емыкӀу (ayıp, uygunsuz); лӀэн (ölmek); лэгъуп (kazan); цӀыкӀу (küçük); Ӏыгъын (tutmak); ятӀэ (toprak); яжьэ (kül); хъы (ağ); лъапӀэ (pahalı; değerli); пӀэ (yatak); пӀалъэ (süre); тӀэкӀу (biraz); хы (deniz) ...^[29]^[30]^[31]

Kalem Kelimesinin Anlamı

Ortak sözler[değiştir kaynağı değiştir]

Ses değişimleri[değiştir nest... 48963 48964 48965 48966 48967

Ses değişimleri[değiştir
nest...
48963 48964 48965 48966 48967